Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Doğu Hint Adalarındaki Şirket Yönetimi, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin (Felemenkçe: Vereenigde Oostindische Compagnie, VOC) 1610'da Hollanda Doğu Hint Adaları'nın ilk genel valisini atamasıyla kurulan politik ve ticarî yapı. 1800'de şirketin iflas edip feshedilmesiyle son bulmuştur. Şirketin bölgedeki mülkleri de Hollanda Doğu Hint Adaları olarak kamulaştırılmıştır. Var olduğu zaman diliminde takımadaların çoğu üzerinde bilhassa stratejik öneme sahip olan Java'da bölgesel kontrol uyguladı.
Hollanda Doğu Hint Adalarındaki Şirket Yönetimi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1610-1800 | |||||||||
  Bayrak  Arma | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Ambon (1610-1619) Batavia (1619-1800) | ||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Felemenkçe, Malayca, Cava dili, Çince, Diğer yerli dilleri | ||||||||
| Hükûmet | Koloni hükûmeti | ||||||||
| |||||||||
| Tarihî dönem | Erken Modern | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
1603'te Endonezya'daki ilk kalıcı Hollanda ticaret karakolu Cava'nın kuzeybatısında kalan Banten'de kuruldu. Ancak resmi Doğu Hint Adaları hükûmeti, Pieter Both 1610'da genel vali atanana kadar kurulmamıştır. Aynı yıl Ambon Adası, VOC'un Doğu Hint Adalarındaki karargâhı oldu. Batavia 1619'da başkent oldu.
Yolsuzluk, savaş, kaçakçılık ve kötü yönetim şirketin 18. yüzyılın sonunda iflas etmesine neden oldu. Şirket 1800'de resmen feshedildi ve sömürge mülkleri, Batavya Cumhuriyeti tarafından Hollanda Doğu Hint Adaları olarak kamulaştırıldı.
Arka Plan
1596'da Hollanda tarafından bölgeye yapılan bir sefer sırasında mürettebatın yarısı kaybedildi, bir Cava prensi öldürüldü ve bir gemi kaybedildi, ancak kârı diğer seferleri teşvik eden yüklü miktarda baharatla Hollanda Cumhuriyeti'ne dönüldü.
Doğu Hint Adaları baharat ticaretinin potansiyelini fark eden ve rekabetin Hollanda'nın bölgedeki kârını azaltmasını önlemek isteyen Hollanda hükûmeti, rakip ticaret şirketlerini Birleşik Doğu Hindistan Şirketi (VOC) adı altında birleştirdi. 1602'de Hollanda Devleti, şirkete Asya'daki baharat ticaretinde 21 yıllık bir tekel verdi. Bu verilen tekel ile savaş açma, hükümlüleri hapse atma ve infaz etme, anlaşmalar müzakere etme, para basma ve koloniler kurma gibi bir takım hükûmet yetkileri verildi.
Erken yerleşimler
1603'te Endonezya'daki ilk kalıcı Hollanda ticaret karakolu Java'nın kuzeybatısındaki Banten'de kuruldu ve 1611'de Jayakarta'da (daha sonra Batavia ve ardından Jakarta olarak yeniden adlandırıldı) bir diğeri kuruldu. 1605'te Ambon Adası Portekizlilerden alındı.
VOC genel merkezi 1610'dan 1619'a kadar Ambon Adasında idi. Burası baharat üretim alanlarının merkezinde yer almasına rağmen Asya ticaret yollarından ve Afrika'dan Japonya'ya kadar uzanan diğer VOC faaliyetlerinden uzaktaydı. Böylece takımadaların batısında yeni bir yer arandı; Malakka Boğazı stratejik olsa da, Portekizlilerin fethi bölgeyi tehlikeli hale getirmişti ve Banten'deki ilk kalıcı VOC yerleşimi, yerel hükümdarın güçlü kontrolü ile Çinli ve İngiliz tüccarların rekabeti nedeniyle zordu.
1604'te, Maluku'ya ikinci bir İngiliz Doğu Hindistan Şirketi seferi ve ardından 1611-1617 arasında takımadalarda ticaret karakollarının kurulması, Hollanda'nın bölgede baharat ticaretinin tekeli olma hırsı tehdit altına girdiği için İngiltere-Hollanda rekabetinin başlamasına neden olmuştur. Hollandalılar ve İngilizler arasında baharat ticaretiyle ilgili diplomatik anlaşmalar ve işbirliği, Amboyna katliamı ile sona erdi; burada on adet İngiliz, Hollanda hükûmetine karşı komplo kurmaktan işkence gördü ve öldürüldü, ardından İngilizler Banten hariç Endonezya'daki faaliyetlerinden çekildi.
1619'da Jan Pieterszoon Coen, VOC'un genel valisi olarak atandı. 30 Mayıs 1619'da, on dokuz gemilik bir kuvvet tarafından desteklenen Coen, Jayakarta'ya baskın düzenledi, Banten yerlilerine ait güçleri kovdu ve Batavia'yı VOC karargahı olarak kurdu.
Genişleme
Genel Vali Coen'in planları, baharat ticaretini geliştirmek için Ambonlu paralı askerleri ve Çinli işgücünü istihdam ederek Batavia'yı Japonya, Çin, Endonezya takımadaları, Burma, Seylan ve İran'a kadar uzanan Asya içi ticaretin merkezi haline getirmeyi içeriyordu. Bu plan hiçbir zaman gerçekleştirilememiş olsa da Coen, 1607'de karanfil üretimini kontrol etmek için Ternate Sultanlığı ile ittifak kurarak baharat ticaretinde Hollanda'nın istediği tekeli kurmayı başardı ve ek olarak 'nın işgaliyle Hindistan cevizi ticaretinin kontrolü de ele geçirildi. Hollandalılar, 1641'de Melaka'yı Portekizlilerden alarak bölgenin denizlerinin kontrolünü sağladılar.[] 1600'den itibaren Hollandalılar bölgede İspanyollarla da çatışmaya girdi. Birkaç Hollanda filosu İspanyol Filipinleri'ni işgal etti, ancak bu işgal teşebbüsü oradaki toprakları ele geçirmeyi başaramadı ve 1648'de Vestfalya Barışı ile barış sağlanmış oldu.
17. yüzyılın ortalarında Batavia önemli bir ticaret merkezi haline geldi. Cava yerlisi Mataram krallığından gelen saldırılar püskürtüldü. Hollandalılar, 1667'de Sulawesi şehri Makassar'ı mağlup ederek kentin ticaretini VOC kontrolü altına aldı. Sumatra limanları da VOC kontrolü altına alındı ve son Portekizliler 1660'ta sınır dışı edildi. Biber ticareti üzerindeki tekel kontrolünü vermesi ve İngilizlerin sınır dışı edilmesi karşılığında Hollandalılar, Banten hükümdarının oğlunun 1680'de babasını devirmesine yardım etti.
Hakimiyetin büyük oranda tesisi ile birlikte yeni VOC politikası, ticaret noktalarına odaklanmak ve maliyetli bölgesel fetihler yapmamaktı. Ancak şirket bu dönemde Java'nın iç siyasetine derinden dahil oldu ve Mataram ve Banten liderlerinin dahil olduğu bir dizi savaşa katıldı. VOC, Java'nın baskın krallığı olan Mataram'ın susuhunan'ı (kralı) ile yalnızca Hollanda gemilerinin takımadalar içinde ticaret yapmasına izin veren bir anlaşmaya vardı.
Hollanda Doğu Hindistan Şirketinin yönetimi Endonezya baharat ticaretinin tam kontrolünü ele geçiremese de, Portekiz'in önceki çabalarından çok daha başarılı olmuştur. Hollandalılar Majapahit'in yerini alan Java'daki küçük krallıkların hizipleşmesinden yararlanarak Java'da kalıcı bir dayanak kurdular ve buradan dünyanın en zengin sömürge mülklerinden biri haline gelen bir yapı haline getirdiler.
Tebaa Popülasyonu
Biraz güvenilir ilk nüfus sayımına göre, Doğu Hint Adaları'nın Hollanda kontrolündeki bölgeleri 1795'e kadar 2 milyonun biraz üzerinde, 1,5 ile 2 milyondan biraz fazla nüfus içeriyordu. Bunlardan milyonlarcası Java'nın kuzeydoğu kıyısında yaşadığı tespit edilmişti. Daha sonraki nüfus sayımları bu sayının biraz hafife alınması gerektiğini belirtti. Seylan gibi diğer bölgeleri de sayılırsa, modern araştırmalar, VOC'a tabi nüfusun genel boyutunun XVII. yüzyılın sonlarında 453.000'den 503.000'e, XVIII. yüzyılın sonlarında 2.445.000-2.902.000'e yükseldiğini gösteriyor. XVII. yüzyılın sonlarında, bunların büyük bir kısmı (300.000) Seylan'da yaşarken, XVIII. yüzyılın sonlarında Hollanda Seylan'ının nüfusu 2 milyon Cavalı tebaaya kıyasla 350.000-817.000 idi (tebaalarının geri kalanı diğer Malay adalarında yaşıyordu ve ayrıca şirketin Cape Kolonisi'de 25.000 yerleşimciden oluşan küçük bir nüfusu da vardı).
Etkileri
Endonezya'nın yerel yönetimleri üzerindeki en derin VOC etkisi, özellikle silah ve nakliye alanındaki teknolojileriydi. Bu teknolojiyle, özellikle Maluku ve Java'da yerli krallıklar üzerinde göreceli üstünlük sağlayabildiler. Ateşli silahlar ve toplar zaten önceki Avrupalı sömürgeciler olan Portekizliler tarafından getirilmiş olsa da, onları Endonezya takımadalarındaki fetihlerinde oldukça yaygın bir şekilde kullanan ve Asya'daki Malakka, Seylan ve Ambon gibi bazı Portekiz limanları ve kolonilerini elde eden Hollanda Doğu Hindistan Şirketi idi. VOC, Mataram sarayının entrikalarına daha derinden dahil oldu.
VOC'un diğer bir etkisi, Endonezya takımadalarındaki ticaret sistemlerini değiştirmesiydi. VOC, baharat ticaretinde tekel politikası uygulayarak, çok sayıda limanın, krallığın ve tüccarın katıldığı önceki ticaret sistemini ortadan kaldırdı. Bu yaklaşım Asya ticaret politikalarına muhalif bir yaklaşım oldu ve VOC'u bir dizi savaşa ve fetihlere dahil etti.
VOC personeli, yerli Endonezyalılardan ayrı yaşıyordu ve Hollandalılar, yerli sınıfsal sistemlerinde alt sıralarda yer alıyordu. Bu nedenle, VOC Endonezya toplumuna ürünler, teknikler ve kurumsal organizasyon getirirken, Endonezyalı düşünürler üzerindeki etkisi çok az olmuştur. Bazı hususlarda da Endonezyalılar Hollandalılara yeni yaklaşımlar kazandırmıştır. Buna örnek olarak Avrupa'nın otokratik yönetimi, hiyerarşiyi ve kalıtsal hakları kınadığı dönemde, Genel valilerin kraliyet ailesi gibi hareket edip kurdukları yerleşim bölgelerini terk etmemeleri ve Endonezya kraliyet aileleri gibi, emeği örgütlemek için yerel soylular ile Çinli ajanları istihdam etmeleri verilebilir.
Notlar
- ^ Kahin 1992, p. 125.
- ^ Brown 2004, p. 28.
- ^ Ricklefs 1991, p. 110.
- ^ . Secrets of the Dead. PBS. 11 Kasım 2010. 15 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2010.
- ^ Ames, Glenn J. (2008). The Globe Encompassed: The Age of European Discovery, 1500–1700. ss. 102-103.
- ^ a b c Ricklefs, p. 29
- ^ a b Ricklefs, p. 28.
- ^ Conquest and Pestilence in the Early Spanish Philippines. University of Hawaii Press. 16 Nisan 2009. ss. 34-35. ISBN .
- ^ Ricklefs (1991), pages 22 to 26
- ^ Markus Vink. "From the Cape to Canton: The Dutch Indian Ocean World, 1600–1800 — A Littoral Census." Journal of Indian Ocean World Studies, 3 (2019), pp. 13–37. Pages 33–35.
- ^ Indonesia: Peoples and Histories. New Haven and London: Yale University Press. 2003. ss. 210-211. ISBN . Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=()
Kaynakça
- Brown, Iem (2004). "Endonezya Bölgeleri". Taylor ve Francis.
- Kahin, Audrey (1992). Endonezya Tarihsel Sözlüğü, 3. baskı. Rowman ve Littlefield Yayıncıları.
- Ricklefs, MC (1991). C'den Beri Modern Endonezya Tarihi. 1300, 2. Baskı. Londra: MacMillan, s. 28.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dogu Hint Adalarindaki Sirket Yonetimi Hollanda Dogu Hindistan Sirketi nin Felemenkce Vereenigde Oostindische Compagnie VOC 1610 da Hollanda Dogu Hint Adalari nin ilk genel valisini atamasiyla kurulan politik ve ticari yapi 1800 de sirketin iflas edip feshedilmesiyle son bulmustur Sirketin bolgedeki mulkleri de Hollanda Dogu Hint Adalari olarak kamulastirilmistir Var oldugu zaman diliminde takimadalarin cogu uzerinde bilhassa stratejik oneme sahip olan Java da bolgesel kontrol uyguladi Hollanda Dogu Hint Adalarindaki Sirket YonetimiNederlandsch Indie Felemenkce Hollanda Dogu Hint Adalari1610 1800Bayrak ArmaBaskentAmbon 1610 1619 Batavia 1619 1800 Taninan bolgesel dil ler Felemenkce Malayca Cava dili Cince Diger yerli dilleriHukumetKoloni hukumeti Genel ValiPieter Both Tarihi donemErken Modern Kurulusu1610 Dagilisi1800Onculler Ardillar Portekiz Imparatorlugu Hollanda Dogu Hint Adalari 1603 te Endonezya daki ilk kalici Hollanda ticaret karakolu Cava nin kuzeybatisinda kalan Banten de kuruldu Ancak resmi Dogu Hint Adalari hukumeti Pieter Both 1610 da genel vali atanana kadar kurulmamistir Ayni yil Ambon Adasi VOC un Dogu Hint Adalarindaki karargahi oldu Batavia 1619 da baskent oldu Yolsuzluk savas kacakcilik ve kotu yonetim sirketin 18 yuzyilin sonunda iflas etmesine neden oldu Sirket 1800 de resmen feshedildi ve somurge mulkleri Batavya Cumhuriyeti tarafindan Hollanda Dogu Hint Adalari olarak kamulastirildi Arka Plan1596 da Hollanda tarafindan bolgeye yapilan bir sefer sirasinda murettebatin yarisi kaybedildi bir Cava prensi olduruldu ve bir gemi kaybedildi ancak kari diger seferleri tesvik eden yuklu miktarda baharatla Hollanda Cumhuriyeti ne donuldu Dogu Hint Adalari baharat ticaretinin potansiyelini fark eden ve rekabetin Hollanda nin bolgedeki karini azaltmasini onlemek isteyen Hollanda hukumeti rakip ticaret sirketlerini Birlesik Dogu Hindistan Sirketi VOC adi altinda birlestirdi 1602 de Hollanda Devleti sirkete Asya daki baharat ticaretinde 21 yillik bir tekel verdi Bu verilen tekel ile savas acma hukumluleri hapse atma ve infaz etme anlasmalar muzakere etme para basma ve koloniler kurma gibi bir takim hukumet yetkileri verildi Erken yerlesimlerSirket yonetiminin baskenti olan Batavia sehrinin gorunumu 1603 te Endonezya daki ilk kalici Hollanda ticaret karakolu Java nin kuzeybatisindaki Banten de kuruldu ve 1611 de Jayakarta da daha sonra Batavia ve ardindan Jakarta olarak yeniden adlandirildi bir digeri kuruldu 1605 te Ambon Adasi Portekizlilerden alindi VOC genel merkezi 1610 dan 1619 a kadar Ambon Adasinda idi Burasi baharat uretim alanlarinin merkezinde yer almasina ragmen Asya ticaret yollarindan ve Afrika dan Japonya ya kadar uzanan diger VOC faaliyetlerinden uzaktaydi Boylece takimadalarin batisinda yeni bir yer arandi Malakka Bogazi stratejik olsa da Portekizlilerin fethi bolgeyi tehlikeli hale getirmisti ve Banten deki ilk kalici VOC yerlesimi yerel hukumdarin guclu kontrolu ile Cinli ve Ingiliz tuccarlarin rekabeti nedeniyle zordu 1604 te Maluku ya ikinci bir Ingiliz Dogu Hindistan Sirketi seferi ve ardindan 1611 1617 arasinda takimadalarda ticaret karakollarinin kurulmasi Hollanda nin bolgede baharat ticaretinin tekeli olma hirsi tehdit altina girdigi icin Ingiltere Hollanda rekabetinin baslamasina neden olmustur Hollandalilar ve Ingilizler arasinda baharat ticaretiyle ilgili diplomatik anlasmalar ve isbirligi Amboyna katliami ile sona erdi burada on adet Ingiliz Hollanda hukumetine karsi komplo kurmaktan iskence gordu ve olduruldu ardindan Ingilizler Banten haric Endonezya daki faaliyetlerinden cekildi 1619 da Jan Pieterszoon Coen VOC un genel valisi olarak atandi 30 Mayis 1619 da on dokuz gemilik bir kuvvet tarafindan desteklenen Coen Jayakarta ya baskin duzenledi Banten yerlilerine ait gucleri kovdu ve Batavia yi VOC karargahi olarak kurdu Genisleme1735 tarihli Hollanda Dogu Hindistan Sirketi Genel Vali Coen in planlari baharat ticaretini gelistirmek icin Ambonlu parali askerleri ve Cinli isgucunu istihdam ederek Batavia yi Japonya Cin Endonezya takimadalari Burma Seylan ve Iran a kadar uzanan Asya ici ticaretin merkezi haline getirmeyi iceriyordu Bu plan hicbir zaman gerceklestirilememis olsa da Coen 1607 de karanfil uretimini kontrol etmek icin Ternate Sultanligi ile ittifak kurarak baharat ticaretinde Hollanda nin istedigi tekeli kurmayi basardi ve ek olarak nin isgaliyle Hindistan cevizi ticaretinin kontrolu de ele gecirildi Hollandalilar 1641 de Melaka yi Portekizlilerden alarak bolgenin denizlerinin kontrolunu sagladilar kaynak belirtilmeli 1600 den itibaren Hollandalilar bolgede Ispanyollarla da catismaya girdi Birkac Hollanda filosu Ispanyol Filipinleri ni isgal etti ancak bu isgal tesebbusu oradaki topraklari ele gecirmeyi basaramadi ve 1648 de Vestfalya Barisi ile baris saglanmis oldu 17 yuzyilin ortalarinda Batavia onemli bir ticaret merkezi haline geldi Cava yerlisi Mataram kralligindan gelen saldirilar puskurtuldu Hollandalilar 1667 de Sulawesi sehri Makassar i maglup ederek kentin ticaretini VOC kontrolu altina aldi Sumatra limanlari da VOC kontrolu altina alindi ve son Portekizliler 1660 ta sinir disi edildi Biber ticareti uzerindeki tekel kontrolunu vermesi ve Ingilizlerin sinir disi edilmesi karsiliginda Hollandalilar Banten hukumdarinin oglunun 1680 de babasini devirmesine yardim etti Hakimiyetin buyuk oranda tesisi ile birlikte yeni VOC politikasi ticaret noktalarina odaklanmak ve maliyetli bolgesel fetihler yapmamakti Ancak sirket bu donemde Java nin ic siyasetine derinden dahil oldu ve Mataram ve Banten liderlerinin dahil oldugu bir dizi savasa katildi VOC Java nin baskin kralligi olan Mataram in susuhunan i krali ile yalnizca Hollanda gemilerinin takimadalar icinde ticaret yapmasina izin veren bir anlasmaya vardi Hollanda Dogu Hindistan Sirketinin yonetimi Endonezya baharat ticaretinin tam kontrolunu ele geciremese de Portekiz in onceki cabalarindan cok daha basarili olmustur Hollandalilar Majapahit in yerini alan Java daki kucuk kralliklarin hiziplesmesinden yararlanarak Java da kalici bir dayanak kurdular ve buradan dunyanin en zengin somurge mulklerinden biri haline gelen bir yapi haline getirdiler Tebaa PopulasyonuBiraz guvenilir ilk nufus sayimina gore Dogu Hint Adalari nin Hollanda kontrolundeki bolgeleri 1795 e kadar 2 milyonun biraz uzerinde 1 5 ile 2 milyondan biraz fazla nufus iceriyordu Bunlardan milyonlarcasi Java nin kuzeydogu kiyisinda yasadigi tespit edilmisti Daha sonraki nufus sayimlari bu sayinin biraz hafife alinmasi gerektigini belirtti Seylan gibi diger bolgeleri de sayilirsa modern arastirmalar VOC a tabi nufusun genel boyutunun XVII yuzyilin sonlarinda 453 000 den 503 000 e XVIII yuzyilin sonlarinda 2 445 000 2 902 000 e yukseldigini gosteriyor XVII yuzyilin sonlarinda bunlarin buyuk bir kismi 300 000 Seylan da yasarken XVIII yuzyilin sonlarinda Hollanda Seylan inin nufusu 2 milyon Cavali tebaaya kiyasla 350 000 817 000 idi tebaalarinin geri kalani diger Malay adalarinda yasiyordu ve ayrica sirketin Cape Kolonisi de 25 000 yerlesimciden olusan kucuk bir nufusu da vardi EtkileriEndonezya nin yerel yonetimleri uzerindeki en derin VOC etkisi ozellikle silah ve nakliye alanindaki teknolojileriydi Bu teknolojiyle ozellikle Maluku ve Java da yerli kralliklar uzerinde goreceli ustunluk saglayabildiler Atesli silahlar ve toplar zaten onceki Avrupali somurgeciler olan Portekizliler tarafindan getirilmis olsa da onlari Endonezya takimadalarindaki fetihlerinde oldukca yaygin bir sekilde kullanan ve Asya daki Malakka Seylan ve Ambon gibi bazi Portekiz limanlari ve kolonilerini elde eden Hollanda Dogu Hindistan Sirketi idi VOC Mataram sarayinin entrikalarina daha derinden dahil oldu VOC un diger bir etkisi Endonezya takimadalarindaki ticaret sistemlerini degistirmesiydi VOC baharat ticaretinde tekel politikasi uygulayarak cok sayida limanin kralligin ve tuccarin katildigi onceki ticaret sistemini ortadan kaldirdi Bu yaklasim Asya ticaret politikalarina muhalif bir yaklasim oldu ve VOC u bir dizi savasa ve fetihlere dahil etti VOC personeli yerli Endonezyalilardan ayri yasiyordu ve Hollandalilar yerli sinifsal sistemlerinde alt siralarda yer aliyordu Bu nedenle VOC Endonezya toplumuna urunler teknikler ve kurumsal organizasyon getirirken Endonezyali dusunurler uzerindeki etkisi cok az olmustur Bazi hususlarda da Endonezyalilar Hollandalilara yeni yaklasimlar kazandirmistir Buna ornek olarak Avrupa nin otokratik yonetimi hiyerarsiyi ve kalitsal haklari kinadigi donemde Genel valilerin kraliyet ailesi gibi hareket edip kurduklari yerlesim bolgelerini terk etmemeleri ve Endonezya kraliyet aileleri gibi emegi orgutlemek icin yerel soylular ile Cinli ajanlari istihdam etmeleri verilebilir Notlar Kahin 1992 p 125 Brown 2004 p 28 Ricklefs 1991 p 110 Secrets of the Dead PBS 11 Kasim 2010 15 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Kasim 2010 Ames Glenn J 2008 The Globe Encompassed The Age of European Discovery 1500 1700 ss 102 103 a b c Ricklefs p 29 a b Ricklefs p 28 Conquest and Pestilence in the Early Spanish Philippines University of Hawaii Press 16 Nisan 2009 ss 34 35 ISBN 978 0 8248 6197 1 Ricklefs 1991 pages 22 to 26 Markus Vink From the Cape to Canton The Dutch Indian Ocean World 1600 1800 A Littoral Census Journal of Indian Ocean World Studies 3 2019 pp 13 37 Pages 33 35 Indonesia Peoples and Histories New Haven and London Yale University Press 2003 ss 210 211 ISBN 0 300 10518 5 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim KaynakcaBrown Iem 2004 Endonezya Bolgeleri Taylor ve Francis Kahin Audrey 1992 Endonezya Tarihsel Sozlugu 3 baski Rowman ve Littlefield Yayincilari Ricklefs MC 1991 C den Beri Modern Endonezya Tarihi 1300 2 Baski Londra MacMillan s 28