Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mayıs 2017) () |
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2017) () |
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. () |
Harita, yeryüzünün tümünün ya da bir parçasının belirli oranlarda küçültülmüş bir şekilde bir düzlem üzerinde gösterimidir. Yeryüzü düzleme açılamayan kapalı bir şekil olduğundan küçültme ile birlikte harita projeksiyonları kullanılarak düzleme izdüşüm işlemi de yapılır.
Haritanın temel işlevi, bölgenin topografyası ya da ilişkili diğer konularda, jeolojisi, jeomorfolojisi, iklimi, trafiği, yeraltı kaynakları, değişik bakış açılarından ekonomisi vb. hakkında bilgi vermektir.
Başlarda haritacılık yalnız savaşlar sayesinde var olmuş, daha sonraları bilimsel ve siyasal konularda söz sahibi konuma gelmiştir. Haritacılık anlayışında en doğru hesapları yapabilen denizciler olduğundan dolayı Portekizler haritacılık tarihinde önemli bir yer tutar. Yine aynı biçimde ünlü gök bilimci Ptolemaios (Batlamyus) tarihi geçmişinde haritacılığa ismini altın harflerle kazımıştır.
Bu haliyle harita, insandan (haritayı üreten kartograf) insana (harita kullanıcısı) yer referanslı bilgi aktaran, genel olarak basılı bir iletişim aracıdır.
Haritalar, basılı haritalar ve olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Sayısal harita (, , ) niteliğindeki coğrafi veriler, Ulusal Coğrafi Veri Altyapısı'nın temel altlık verilerini oluşturur.
Anadolu Medeniyetleri Müzesinde yer alan ve MÖ 6200 yıllarına tarihlenen Çatalhöyük kent planını gösteren harita, dünyanın bilinen en eski haritasıdır.
Harita bilgileri
Pafta indeksi
Pafta indeksi, haritanın, haritası olduğu bölgenin kullanıcı tarafından konumunun algılanabilmesi için genel bir harita üzerinde bir çerçeve ile, bazen diğer harita paftaları ile komşuluklarını da göstererek haritanın kapsadığı alan ve nerenin haritası olduğu hakkında bilgi veren bir küçük haritadır.
Uzunluk ölçeği (çizgisel ölçek) ve eğim ölçeği
Uzunluk ölçeği, çizgisel ölçek olarak da tanımlanır. Harita üzerinde temsil ettiği mesafenin arazide gerçekte hangi uzunluğa karşılık geldiğini gösterir. Çizgisel ölçek üzerindeki rakamların hangi ölçü biriminde olduğu (km, m, mil vb). Ülkemizdeki haritalarda çizgisel ölçek birimi genelde m ve km biriminde verilir. Bazı ülkelerde mil kullanılmaktadır. Bu tür haritalarda genelde iki birim için iki ayrı ölçek çizgisi kullanılarak farklı birimlerle çalışmaya alışmış olan kullanıcıları için kolaylık sağlanır. Eğim ölçeği ise yükseklik gösterimlerinin ölçeğini ifade eder, ancak çoğu topoğrafik haritada kullanılmamaktadır.
Harita çerçevesi
Harita çerçevesi üzerinde haritanın bulunan koordinat bilgileri, koordinat ağı ile kesiştiği yerde rakam olarak yazılmıştır. Büyük ölçekli haritalarda sadece çizgisel dakika, küçük ölçekli haritalarda çizgisel derece ve 30 dakika aralığında verilir. Koordinat bilgileri özellikle günümüzde GPS ve haritayı birlikte kullanan ya da haritadan koordinat okuması yapan kullanıcılar için çok önemlidir. Bunun için koordinat çizgileri arasında kalan noktaların hassas koordinat hesabının yapılabilmesi için aşağıdaki cetvel kullanılır.
Sapma açısı hesabı
Topoğrafik haritaların üzerindeki koordinat ağı (grid) daima kuzeyi gösterir. Koordinat ağının yönü grid kuzeyi olarak adlandırılır ve coğrafi kuzeyden bir miktar sapar. Coğrafi kuzey gerçek kuzey olarak da adlandırılır. Haritayı araziyle çakıştırmak için kullanılan pusula ise magnetik kuzeyi gösterir. Magnetik kuzey kutbu ile coğrafi kuzey kutbu arasında büyük bir mesafe vardır ve bu fark haritalarda göz ardı edilirse hatalara sebep olur. Magnetik kuzey her yıl belli bir miktar hareket etmektedir. Aşağıdaki şekilde 1600 – 2000 yılları arasında magnetik kuzeyin yer değiştirme miktarı görülmektedir.
Haritalar yapıldıkları anda güncelliklerini yitirdikleri ve magnetik kuzey de her yıl belli bir miktarda yer değiştirdiği için, magnetik kuzey, grid kuzeyi ve coğrafi kuzey arasındaki farklar mutlaka harita kenar bilgileri içinde belirtilir. Yıllık deklinasyon (sapma) farkı da kullanıcının haritanın üretim yılı ile haritanın kullanıldığı anda içinde bulunulan yıl arasındaki fark oranında eklenerek ya da çıkarılarak güncel deklinasyonun elde etmesine olanak verir.
Jeodezik esaslar
Genelde ulusal harita çalışmalarında kullanılırlar. Mühendislik çalışmalarında altlık olarak hazırlanan özel amaçlı haritalarda bu tür özel bilgiler hesap hassasiyeti açısından önemlidir. Nirengi / Nivelman çıkış noktaları, fotogrametrik belgeleme yöntemleri, hava fotoğraflarına ait bilgiler, hata aralığı diğer kartografik kaynaklar vb. bu bilgiler arasında sayılabilir.
Elipsoid, Projeksiyon ve Datum bilgisi
Datum, herhangi bir noktanın yatay ve dikey konumunu tanımlamak için referans alınan başlangıç yüzeyidir. Datum, Yer’in şeklini ve boyutunu tanımlayan bir referans sistemidir.Yatay datum: Koordinatlar için referans alınan başlangıç yüzeyi Dikey datum: Yükseklikler için referans alınan başlangıç yüzeyi Bir datum; elipsoidi, enlem-boylam oryantasyonu ve fiziksel bir orijin ile tanımlanır.
Örn: Lambert Kesen Konik Datum: WGS 84
Güney Paralel Dairesi:….
Kuzey Paralel Dairesi:…..
Orta Paralel Dairesi:…….
Dilim Orta Meridyeni:…..
Haritalardaki bozulmanın etkisini azaltmak için çeşitli çizim yüzeyleri geliştirilmiştir.Bu çizim yüzeylerine projeksiyon denir. Bazı projeksiyonlar açılardaki bozulmaları önlemeyi amaçlarken, bazı projeksiyonlar uzunluklardaki bozulmaları önlemeyi amaçlar.Bu yöntemlerden birkaçı şöyledir:
- Silindir projeksiyonlar
- Konik projeksiyonlar
- Düzlem(Azimutal) projeksiyonlar
- Parçalı projeksiyonlar
Bilgi ağı
Haritalar içerisinde aranan bir bilgiye kullanıcının kolay ulaşmasını sağlayan konumları harfler ve rakamlara karşılık gelen (Nazar Tepe D 4 gibi) karelerden oluşan bir sistemdir. Bu sistem bir liste ile birlikte kullanılır. Haritanın yanında, arkasında ya da birlikte kullanıldığı bir kitapçık içerisinde özel noktaların bir listesi harita içerisinde bu sistem yardımı ile bulunur. Özellikle turistik amaçlı hazırlanmış olan haritalarda yaygın olarak kullanılırlar. Bu ağ bazen harita koordinat ağı dışında ikinci bir ağ olarak çizilebilirken, koordinat ağı da aralara numara ve harfler verilerek bu amaçla kullanılmaktadır.
Diğer
Haritalar içerisinde ayrıca kullanıcı için faydalı olabilecek olan bilgiler de verilir. Özellikle turistik cep haritalarında harita dışında kalan veya haritanın arka sayfasında rehber bilgiler verilir. Bazı ülkeler tarafından hazırlanmış olan askeri amaçlı haritalarda da aynı amaçla harita etrafında kullanıcıya ayrıntılı bilgiler verildiği bilinmektedir.
Kaynakça
- TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası10 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Genel Haritacılık Bilgileri 24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Google Maps13 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Wikimapia26 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Türkiye Pafta İndeksi 2 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2017 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Harita haber gazete kitap akademik JSTOR Mayis 2017 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde onerilmeyen bicimde kaynaklandirilmistir Gosterilen kaynaklar kaynak gosterme sablonlari kullanilarak dipnot belirtme bicemine uygun olarak duzenlenmelidir Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Harita yeryuzunun tumunun ya da bir parcasinin belirli oranlarda kucultulmus bir sekilde bir duzlem uzerinde gosterimidir Yeryuzu duzleme acilamayan kapali bir sekil oldugundan kucultme ile birlikte harita projeksiyonlari kullanilarak duzleme izdusum islemi de yapilir Piri Reis tarafindan cizilmis Marmaris ve Rodos haritasi1689 tarihli Amsterdam da uretilmis bir dunya haritasi Haritanin temel islevi bolgenin topografyasi ya da iliskili diger konularda jeolojisi jeomorfolojisi iklimi trafigi yeralti kaynaklari degisik bakis acilarindan ekonomisi vb hakkinda bilgi vermektir Baslarda haritacilik yalniz savaslar sayesinde var olmus daha sonralari bilimsel ve siyasal konularda soz sahibi konuma gelmistir Haritacilik anlayisinda en dogru hesaplari yapabilen denizciler oldugundan dolayi Portekizler haritacilik tarihinde onemli bir yer tutar Yine ayni bicimde unlu gok bilimci Ptolemaios Batlamyus tarihi gecmisinde haritaciliga ismini altin harflerle kazimistir Bu haliyle harita insandan haritayi ureten kartograf insana harita kullanicisi yer referansli bilgi aktaran genel olarak basili bir iletisim aracidir Haritalar basili haritalar ve olmak uzere iki gruba ayrilabilir Sayisal harita niteligindeki cografi veriler Ulusal Cografi Veri Altyapisi nin temel altlik verilerini olusturur Anadolu Medeniyetleri Muzesinde yer alan ve MO 6200 yillarina tarihlenen Catalhoyuk kent planini gosteren harita dunyanin bilinen en eski haritasidir Harita bilgileriPafta indeksi Pafta indeksi haritanin haritasi oldugu bolgenin kullanici tarafindan konumunun algilanabilmesi icin genel bir harita uzerinde bir cerceve ile bazen diger harita paftalari ile komsuluklarini da gostererek haritanin kapsadigi alan ve nerenin haritasi oldugu hakkinda bilgi veren bir kucuk haritadir Uzunluk olcegi cizgisel olcek ve egim olcegi Uzunluk olcegi cizgisel olcek olarak da tanimlanir Harita uzerinde temsil ettigi mesafenin arazide gercekte hangi uzunluga karsilik geldigini gosterir Cizgisel olcek uzerindeki rakamlarin hangi olcu biriminde oldugu km m mil vb Ulkemizdeki haritalarda cizgisel olcek birimi genelde m ve km biriminde verilir Bazi ulkelerde mil kullanilmaktadir Bu tur haritalarda genelde iki birim icin iki ayri olcek cizgisi kullanilarak farkli birimlerle calismaya alismis olan kullanicilari icin kolaylik saglanir Egim olcegi ise yukseklik gosterimlerinin olcegini ifade eder ancak cogu topografik haritada kullanilmamaktadir Bir harita ornegiHarita cercevesi Harita cercevesi uzerinde haritanin bulunan koordinat bilgileri koordinat agi ile kesistigi yerde rakam olarak yazilmistir Buyuk olcekli haritalarda sadece cizgisel dakika kucuk olcekli haritalarda cizgisel derece ve 30 dakika araliginda verilir Koordinat bilgileri ozellikle gunumuzde GPS ve haritayi birlikte kullanan ya da haritadan koordinat okumasi yapan kullanicilar icin cok onemlidir Bunun icin koordinat cizgileri arasinda kalan noktalarin hassas koordinat hesabinin yapilabilmesi icin asagidaki cetvel kullanilir Sapma acisi hesabi Topografik haritalarin uzerindeki koordinat agi grid daima kuzeyi gosterir Koordinat aginin yonu grid kuzeyi olarak adlandirilir ve cografi kuzeyden bir miktar sapar Cografi kuzey gercek kuzey olarak da adlandirilir Haritayi araziyle cakistirmak icin kullanilan pusula ise magnetik kuzeyi gosterir Magnetik kuzey kutbu ile cografi kuzey kutbu arasinda buyuk bir mesafe vardir ve bu fark haritalarda goz ardi edilirse hatalara sebep olur Magnetik kuzey her yil belli bir miktar hareket etmektedir Asagidaki sekilde 1600 2000 yillari arasinda magnetik kuzeyin yer degistirme miktari gorulmektedir Haritalar yapildiklari anda guncelliklerini yitirdikleri ve magnetik kuzey de her yil belli bir miktarda yer degistirdigi icin magnetik kuzey grid kuzeyi ve cografi kuzey arasindaki farklar mutlaka harita kenar bilgileri icinde belirtilir Yillik deklinasyon sapma farki da kullanicinin haritanin uretim yili ile haritanin kullanildigi anda icinde bulunulan yil arasindaki fark oraninda eklenerek ya da cikarilarak guncel deklinasyonun elde etmesine olanak verir Jeodezik esaslar Genelde ulusal harita calismalarinda kullanilirlar Muhendislik calismalarinda altlik olarak hazirlanan ozel amacli haritalarda bu tur ozel bilgiler hesap hassasiyeti acisindan onemlidir Nirengi Nivelman cikis noktalari fotogrametrik belgeleme yontemleri hava fotograflarina ait bilgiler hata araligi diger kartografik kaynaklar vb bu bilgiler arasinda sayilabilir Elipsoid Projeksiyon ve Datum bilgisi Datum herhangi bir noktanin yatay ve dikey konumunu tanimlamak icin referans alinan baslangic yuzeyidir Datum Yer in seklini ve boyutunu tanimlayan bir referans sistemidir Yatay datum Koordinatlar icin referans alinan baslangic yuzeyi Dikey datum Yukseklikler icin referans alinan baslangic yuzeyi Bir datum elipsoidi enlem boylam oryantasyonu ve fiziksel bir orijin ile tanimlanir Orn Lambert Kesen Konik Datum WGS 84 Guney Paralel Dairesi Kuzey Paralel Dairesi Orta Paralel Dairesi Dilim Orta Meridyeni Haritalardaki bozulmanin etkisini azaltmak icin cesitli cizim yuzeyleri gelistirilmistir Bu cizim yuzeylerine projeksiyon denir Bazi projeksiyonlar acilardaki bozulmalari onlemeyi amaclarken bazi projeksiyonlar uzunluklardaki bozulmalari onlemeyi amaclar Bu yontemlerden birkaci soyledir Silindir projeksiyonlar Konik projeksiyonlar Duzlem Azimutal projeksiyonlar Parcali projeksiyonlarBilgi agi Haritalar icerisinde aranan bir bilgiye kullanicinin kolay ulasmasini saglayan konumlari harfler ve rakamlara karsilik gelen Nazar Tepe D 4 gibi karelerden olusan bir sistemdir Bu sistem bir liste ile birlikte kullanilir Haritanin yaninda arkasinda ya da birlikte kullanildigi bir kitapcik icerisinde ozel noktalarin bir listesi harita icerisinde bu sistem yardimi ile bulunur Ozellikle turistik amacli hazirlanmis olan haritalarda yaygin olarak kullanilirlar Bu ag bazen harita koordinat agi disinda ikinci bir ag olarak cizilebilirken koordinat agi da aralara numara ve harfler verilerek bu amacla kullanilmaktadir Diger Haritalar icerisinde ayrica kullanici icin faydali olabilecek olan bilgiler de verilir Ozellikle turistik cep haritalarinda harita disinda kalan veya haritanin arka sayfasinda rehber bilgiler verilir Bazi ulkeler tarafindan hazirlanmis olan askeri amacli haritalarda da ayni amacla harita etrafinda kullaniciya ayrintili bilgiler verildigi bilinmektedir KaynakcaTMMOB Harita ve Kadastro Muhendisleri Odasi10 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Genel Haritacilik Bilgileri 24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Google Maps13 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimapia26 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiye Pafta Indeksi 2 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde