Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İklim, bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgâr, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen addır. Hava durumundan farklı olarak iklim, bir yerin meteorolojik olaylarını uzun süreler içinde gözlemler. Bir yerin iklimi o yerin enlemine, yükseltisine, yer şekillerine, kalıcı kar durumuna ve denizlere olan uzaklığına bağlıdır. İklimi inceleyen bilim dalına klimatoloji adı verilir. İklim türleri, sıcaklık ve yağış rejimi gibi durumlara bakılarak sınıflandırılabilir. Ancak günümüzde en çok kullanılan sınıflandırma sistemi, aslen Wladimir Köppen tarafından geliştirilmiş olan Köppen iklim sınıflandırmasıdır.
Paleoklimatoloji ise, göl yataklarında ve buzullarda bulunan tortular gibi biyolojik olmayan; yine ağaç halkaları, mercanlar gibi biyolojik kaynaklarla antik iklimleri inceleyen bilim dalıdır. Bu yöntem eski dönemlerde bir yerdeki sıcaklık ve yağış rejimlerini göstermek ve inceleme yapmak için kullanılır. Bu tür çalışmaların sonunda ortaya matematiksel çıkarılır ve gelecekte iklimin ne derece değişebileceği konusunda tahminler yürütülür.
Tanım
İklim sözcüğünün kökeni Arapçadan gelmiş olup yeryüzünün herhangi bir yerinde hava olaylarına bağlı olarak gerçekleşen etkilerin uzun yılların ortalamasına dayanan durumu olarak tanımlanır. Bu ortalama süre yaklaşık olarak 30-35 yıldır. Ancak yine de bu süreler duruma göre değişebilmektedir. Bunun yanında iklimin ortalama değerleri hesaplama işlevinin yanında değerlerin günlük, yıllık değişken istatistikleri de hesaba katılıp incelenmektedir.
İklim ile hava durumu arasındaki fark ise "İklim beklenen, hava durumu ise elde edilendir." şeklinde açıklanmaktadır. Tarihsel süreçte iklime etki eden etmenler enleme, yükseltiye, yer şekillerine, kalıcı kar durumuna ve denizlere olan uzaklığa bağlıdır. Ancak bazı dinamik etmenler de iklime etki etmektedir. Bu etmenlerden olan okyanus akıntıları nedeniyle Atlantik Okyanusu'nun iki kuzey yakasından batıda olan Kanada kıyılarında hava olması gerekenden daha soğukken, doğu yakasındaki Avrupa kıyıları olması gerekenden yaklaşık 5 °C (9 °F) daha sıcaktır. Yine bir yerdeki bitki örtüsünün sıklığı, o bölgedeki yer katmanının daha serin olmasına neden olur. Bitki örtüsünün yoğun olması bölgesel olarak yağışı arttırır. Bunun dışında sera gazlarında görülen değişiklikler dünyadaki sıcaklığı değiştirerek Küresel Isınma veya Küresel Soğuma gibi iklimsel değişiklikleri ortaya çıkarır. Bu bağlamda iklime etki eden tüm durumlar tam olarak açıklanamayan karmaşık bir sistemin parçalarıdır.
İklim sınıflandırması
İklimi aynı rejimlerin olduğu alanlarda sınıflandırmanın birçok yolu vardır. Aslında iklimlerin sınıflandırılışı ilk kez Antik Yunanistan'da bir yerin enlemine göre kabaca yapılmıştı. Ancak çağdaş iklim sınıflandırma yöntemleri kabaca iki şekilde ayrılabilir. Bunlar kalıtımsal ve yapay yöntemler olmak üzere iki kısma ayrılır. Genetik sınıflandırmalar, farklı hava kütlelerinin arasındaki ilişkilerin sıklığı ve durumu aynı yönden ele alan bozukluklar temeli üzerine kurulu yöntemleri içerir. Yapay sınıflandırmalar ise iklim kuşaklarını, bitki örtüsü sıklığıyla ele alır. Yapay sınıflandırmanın içerikleri ile Köppen iklim sınıflandırması arasında bir ilişki bulunur. Bu sınıflandırmada gözlemlenen en önemli kusur, aşamalı olarak gösterilmesi uygun olan iklim kuşaklarında açtığı farklı sınırlardır.
Bergeron ve Boyutsal Sinoptik
En genel sınıflandırma şekli, hava kütleleri etmeninin hesaba katılarak yapılanıdır. bu şekilde yapılan en kullanışlı sınıflandırmadır. Hava kütlesine dayalı sınıflandırma üç ana kolu içerir. Bunlarda ilki nem değerleri olup "c" (kıtasal hava kütlesi) ve "m" (denizsel hava kütlesi) harfleri ile gösterimi yapılmaktadır. İkinci kol ısıl içerikli olup "T" (tropikal), "P" (kutupsal), "A" (arktik), "M" (muson), "E" (ekvatoral) ve "S" (yüksek) harfleri kullanılarak gösterimi yapılır. Üçüncü ve son kol ise atmosfer durağanlığını konu almaktadır. Bu son kola göre, eğer bir hava kütlesi altındaki kara kütlesinden soğuksa "k" harfiyle gösterilir. Yine eğer bir hava kütlesi, altındaki kara kütlesinden daha sıcaksa "w" harfiyle gösterilir. 1950'lerde hava durumu tahmininde kullanılan hava kütlesi sınıflandırması, 1973 yılından sonra iklim bilimciler tarafından aynı nitelikteki klimatoloji kanıtlarında kullanılmaya başlandı.
Bergeron sınıflandırması şemasına (SSC) göre, altı kategori bulunmaktadır. Bunlar Kuru Kutup, Kuru Orta, Kuru Tropik, Nemli Kutup, Nemli Orta ve Nemli Tropik şeklindedir.
Köppen
Köppen iklim sınıflandırması aylık ve yıllık sıcaklıklar, yıllık yağış miktarı, yağışın yıl içindeki dağılışı ve yağış ile sıcaklığın doğal bitki örtüsü ile olan ilişkilerine dayanan bir sistemdir. Bu nedenden dolayı Köppen'in sınıflandırması, bitki örtüsüne dayalı iklim sınıflandırmasına kabataslak biçimde uymaktadır. Köppen sınıflandırmasına göre iklimler beş ana kuşakta, yirmi dört farklı tipte toplanmıştır. Ana kuşaklar A, B, C, D ve E harfleri ile belirtilirken, iklim tipleri de bu harflere eklenen ikinci, üçüncü ve kimi zaman da bir dördüncü harfle belirtilmiştir. İkinci harfler bölgedeki yağış rejimini, üçüncü harfler sıcaklık karakterini, dördüncü harfler de özel durumları gösterir.
A grubundaki iklimlerde en soğuk aydaki ortalama sıcaklık 18 °C üzerindedir. Öyle ki bütün mevsimler sıcaktır ve kış mevsimi yoktur. Bu gruptaki iklimlerde, yıllık yağış 750 mm üzerindedir. Bu gruptaki iklimler aşağıdaki gibidir:
- Her mevsimi yağışlı tropikal iklim – Af
- Bütün aylar sıcak-kurak geçen 2-3 ay dışında yağışlı muson iklimi – An
- Kışı ve bazen ilkbaharı kurak, tropikal iklim ya da savan iklimi – Aw
B grubundaki iklimler kurak iklimlerdir. Özellikle step ve çöl sahalarında görülür. Buralarda buharlaşma yağıştan fazladır. Step alanlarda yıllık yağış miktarı 100 ilâ 700 mm arasında, çöllerde ise 50 ilâ 350 mm arasındadır. Bu gruptaki iklimler aşağıdaki gibidir:
- Sıcak step iklimi ya da sıcak yarı kurak iklim – BSh
- Soğuk step iklimi ya da soğuk yarı kurak iklim – BSk
- Sıcak çöl iklimi ya da sıcak kurak iklim – BWh
- Soğuk çöl iklimi ya da soğuk kurak iklim – BWk
C grubundaki iklimler ılıman iklimlerdir. Bu iklimlerde en soğuk ayın ortalama sıcaklığı -3 °C ile 18 °C arasındadır. Aynı şekilde en sıcak ayın ortalama sıcaklığı 10 °C'nin üzerindedir. Kışlar genelde kısadır ancak yine de birkaç ay boyunca toprak karla örtülü olabilir veya donabilir. Bu grupta yer alan iklimler aşağıdaki gibidir:
- Kışı kurak ve ılık, yazı çok sıcak iklim (Muson iklimi) – Cwa
- Kışı kurak ve ılık, yazı sıcak fakat kısa iklim – Cwb
- Kışı ılık, yazı sıcak ve kurak iklim (Akdeniz iklimi) – Csa
- Kışı ılık, yazı sıcak, kurak fakat kısa iklim – Csb
- Kışı ılık, yazı çok sıcak her mevsimi yağışlı iklim – Cfa
- Kışı ılık, yazı sıcak her mevsimi yağışlı iklim – Cfb
- Kışı ılık, yazı kısa ve serin, her mevsimi yağışlı iklim – Cfc
D grubundaki iklimler, soğuk orman iklimleridir. Kışların şiddetli olduğu bu iklim grubundaki en soğuk ayın ortalama sıcaklığı -3 °C'nin altında, en sıcak ayın ortalaması 10 °C'nin üzerindedir. Bu kuşaktaki iklimlerde aylar boyunca toprağın karla örtülü kalır. Aşağıdaki iklimler bu gruptadır:
- Kışı şiddetli ve kurak, yazı uzun ve sıcak iklim – Dwa
- Kışı şiddetli ve kurak, yazı serin iklim – Dwb
- Kışı şiddetli ve kurak, yazı kısa ve serin iklim – Dwc
- Kışı çok şiddetli, yazı kısa ve nemli iklim – Dwd
- Kışı şiddetli yazı uzun ve sıcak, her mevsimi yağışlı iklim – Dfa
- Kışı şiddetli yazı kısa ve sıcak, her mevsimi yağışlı iklim – Dfb
- Kışı şiddetli yazı kısa serin, her mevsimi yağışlı iklim – Dfc
- Kışı çok şiddetli yazı kısa, her mevsimi yağışlı iklim – Dfd
E grubundaki iklimler ise kutup iklimleridir. Bu kuşaktaki iklimlerde en sıcak aydaki ortalama sıcaklık 10 °C'nin altındadır. Aşağıda bu gruptaki iklimler yer almaktadır:
- Yazı çok kısa tundra iklimi – ET
- Sürekli donmuş topraklar iklimi – EF
Thornthwaite
Bu iklim sınıflandırma yönteminde, terleme ve buharlaşma değerleri kullanılarak toprak ve su yığınlarını görüntülenir. Bu yöntemde, belli bir alan üzerindeki bitki örtüsünü besleyen toplam yağış payı aktarılır. Burada nem veya kuraklık gibi endeksler kullanılarak bir bölgenin ortalama sıcaklık, yağış ve bitki örtüsü türüne bağlı olan nem rejimi gösterilir.
Nem sınıflandırması; çok nemli, nemli, az nemli, az kurak, yarı-kurak (-20'den -40 değerlerine kadar) ve kurak (-40 değerinin altı) gibi açıklayıcıları kullanan iklimsel sınıfları içerir. Nemli bölgeler, her yıl terleme-buharlaşma miktarından daha çok yağış alır. Bunun yanında kurak bölgeler, yıllık bazda büyük oranda terleme ve buharlaşma oranına sahne olur. Dünyadaki karaların yüzde otuz üçü kadarı, kurak veya yarı-kurak olarak kabul edilir. Bu kurak veya yarı-kurak bölgelerin arasında Kuzey Amerika'nın güneybatısı, Güney Amerika'nın güneybatısı, Afrika'nın kuzey bölümü ile güney bölümünün bir kısmı, Asya'nın güneybatısı, Avustralya'nın önemli bir kısmı yer alır. Yapılan çalışmalara göre, yağış etkinliği (PE) ile Thornthwaite nem endeksi, yazları olduğundan fazla gösterilmekte ve kışları olduğundan az gösterilmektedir. Bu endeks, etkin bir şekilde bir bölgedeki otçul ve memeli türlerinin sayısını belirlemede kullanılabilmektedir. Bu endeks ayrıca iklim değişikliği çalışmalarında da kullanılmaktadır.
Thornthwaite şemasında sıcaklığa bağlı sınıflandırmalar arasında mikrotermal, mezotermal ve megatermal rejimler yer almaktadır. Mikrotermal iklimde yıllık olarak düşük sıcaklıklar görülür. Öyle ki bu tür iklim bölgelerinde ortalama yıllık sıcaklık 0 ilâ 14 °C arasında değişir. Kısa yazların görüldüğü bu bölgelerde potansiyel buharlaşma da 14 ilâ 43 cm arasında değişir. Mezotermal iklimde uzun süren sıcaklar veya uzun süren soğuklar yoktur. Bu iklim bölgelerinde potansiyel buharlaşma oranı 57 ve 114 cm arasındadır. Megatermal iklimde ise yüksek ve kalıcı sıcaklık ve bol yağış hakimdir. Bu bölgelerdeki potansiyel buharlaşma 114 cm üzerindedir.
Kayıtlar
Çağdaş
Çağdaş iklim kayıtları, termometreler, barometreler ve anemometreler tarafından yapılan uzun süreli ölçümlerle belirlenir. Elde edilen veriler, çağdaş zaman çizelgesi üzerindeki farklı hava şartlarını göstermek, hataları belirlemek ve çevre koşullarındaki değişiklikleri açıklamak üzere kullanılır.
Paleoklimatoloji
Paleoklimatoloji, Dünya tarihinin en eski dönemlerindeki iklim koşullarının araştırılmasını sağlayan bir bilim dalıdır. Bu bilimdalında, buz katmanlarından, ağaç halkalarından, kayaç tortullarından, mercanlardan ve kayaçlardan örnekler alınarak eski dönemlerdeki iklim koşulları araştırılır. Bu sayede hangi dönemlerde iklimin sabit, hangi dönemlerde değişken olduğu ortaya konularak, arada yaşanmış olabilecek çeşitli olaylar hakkında veriler toplanabilir.
İklim değişikliği
İklim değişikliği, tüm dünyanın veya belli bir bölgenin ikliminin tarih boyunca değişikliğe uğraması demektir. Bir yerin birkaç yıl ilâ milyon yıl arasında belli sebeplerden dolayı atmosfer ile ilgili niceliklerinin değişmesi iklim değişikliği ile ilgilidir. Bu değişikliklerin nedeni, Dünya'nın kendisine ait olabileceği gibi, Güneş ışığı veya son zamanlarda insan gibi dış etkenlerden dolayı da olabilir.
Son yıllarda özellikle çevre politiklarındaki kullanıma göre, iklim değişikliği kavramı sadece çağdaş dönemdeki değişiklikleri konu almaktadır. Özellikle küresel ısınma ile iklim değişikliği kavramları birbiriyle ilintilidir. Bazı durumlara göre kavram, sadece beşeri etmenlerle için de kullanılabilmektedir. Bunun en önemli örneği Amerika Birleşik Devletleri'nde iklim üzerine bir kuruluş olan UNFCCC'dir. Bu kuruluş, insanlardan dolayı kaynaklanmayan iklim değişiklikleri için "iklim değişkenliği" terimini kullanmaktadır.
Dünya, geçmişte birçok iklimsel dalgalanmaya sahne olmuştur. Bu dalgalanmalar içinde en iyi bilinen örnek buz devirleridir. Bu buzul dönemleri, buzul arası dönemlerle birbirinden ayrılmış durumdadır. Buzul dönemlerinde kar ve buz yığınlarının artmasıyla, ışınların yansıtılabilirlik değerini yükselterek Güneş ışınlarının daha fazla bir kısmı geri yansıtılmakta, bu da atmosfer sıcaklığında düşmeye neden olmaktaydı. Volkanik etkinlikler CO2 ve metan gibi sera gazları'nın atmosfere salınmasını beraberinde getirdiği takdirde buzul dönemleri yeniden ısınma perioduna girer küresel ısınma nedeniyle buzul arası bir dönemi de beraberinde getirebilir. Ancak birçok volkanik aktivite atmosfere salınan ve güneş işiğını geri yansıtan partiküller nedeniyle kısa dönemli küresel soğumayı berberinde getirmektedir. Bu durum volkanın atmosfere saldığı gaz ve tozların yapısı ve miktarı ile ilgili bir konudur.
Buz devirlerinin yaşanmasındaki tahmin edilen nedenler arasında kıtaların o zamanki durumları, Dünya'nın yörüngesindeki farklılıklar, Güneş ışınlarının yayılımındaki değişiklikler ve volkanizma yer almaktadır.
İklim modelleri
İklim modelleri, atmosfer,okyanus, kara kütleleri ve buzulların etkileşimlerini gösteren modellerdir. Bu modeller gelecekteki iklim durumlarını belirlemek için ve iklim konusunda ortaya konan çalışmaları açıklamak üzere hazırlanır. Tüm iklim modellerinde, dünyaya giren kısa dalga elektromanyetik ışınımı ile, dünyadan çıkan uzun dalga (kızılötesi) ışınları dengede veya hemen hemen dengede gösterilir. Herhangi bir dengesizlik, dünyadaki ortalama sıcaklığın belirlenmesinde farklı sonuçlar ortaya çıkarır.
Son yıllarda en çok üzerinde durulan modeller, atmosferdeki başta karbon dioksit olmak üzere belli başlı sera gazlarındaki artış hesaba katılarak hazırlananlardır. Bu modeller, dünyanın gelecekteki ortalama sıcaklık konusunda gösterdiği eğilimi tahmin etmekte kullanılır. Modeller çok basit olarak hazırlanabileceği gibi, çok karmaşık da olabilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Climate". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mayıs 2008.
- ^ "Climate averages". Met Office. 7 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2008.
- ^ Intergovernmental Panel on Climate Change. Appendix I: Glossary. 26 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2007-06-01]] tarihinde erişilmiştir.
- ^ National Weather Service Office Tucson, Arizona. Main page. 22 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2007-06-01]] tarihinde erişilmiştir.
- ^ Stefan Rahmstorf. The Thermohaline Ocean Circulation: A Brief Fact Sheet. 27 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2008-05-02 tarihinde erişildi.
- ^ Gertjan de Werk and Karel Mulder. Heat Absorption Cooling For Sustainable Air Conditioning of Households. 27 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2008-05-02 tarihinde erişildi.
- ^ Ledley, T.S. (1999). "Climate change and greenhouse gases". EOS. 80 (39). s. 453. doi:10.1029/99EO00325. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2008.
- ^ United States National Arboretum. USDA Plant Hardiness Zone Map. 4 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2008-03-09 tarihinde erişildi.
- ^ a b "Thornethwaite Moisture Index". Glossary of Meteorology. . 11 Şubat 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.
- ^ "Airmass Classification". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2008.
- ^ Schwartz, M.D. (1995). "Detecting Structural Climate Change: An Air Mass-Based Approach in the North Central United States, 1958-1992". Annals of the Association of American Geographers. 85 (3). ss. 553-568. doi:10.1111/j.1467-8306.1995.tb01812.x.
- ^ Robert E. Davis, L. Sitka, D. M. Hondula, S. Gawtry, D. Knight, T. Lee, and J. Stenger. J1.10 A preliminary back-trajectory and air mass climatology for the Shenandoah Valley (Formerly J3.16 for Applied Climatology). 12 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-05-21.
- ^ Dönmez, Y., 1984
- ^ Peel, M. C. and Finlayson, B. L. and McMahon, T. A. (2007). "Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification". Hydrol. Earth Syst. Sci. Cilt 11. ss. 1633-1644. ISSN 1027-5606. 10 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009.
- ^ "Monsoon". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. 6 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mayıs 2008.
- ^ Susan Woodward. Tropical Savannas. 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-03-16.
- ^ Susan Woodward. Tropical Broadleaf Evergreen Forest: The Rainforest. 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-03-14.
- ^ "Humid subtropical climate". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. 2008. 11 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mayıs 2008.
- ^ Michael Ritter. Humid Subtropical Climate. 14 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-03-16.
- ^ Blue Planet Biomes. Steppe Climate. 22 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-04-15.
- ^ San Diego State University. Introduction to Arid Regions: A Self-Paced Tutorial. 12 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-04-16.
- ^ Climate. Oceanic Climate. 9 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-04-15.
- ^ Michael Ritter. Mediterranean or Dry Summer Subtropical Climate. 5 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-04-15.
- ^ a b Susan Woodward. Taiga or Boreal Forest. 9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-06-06.
- ^ Michael Ritter. Subarctic Climate. 25 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-04-16.
- ^ "The Tundra Biome". The World's Biomes. 21 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2006.
- ^ Michael Ritter. Ice Cap Climate. 16 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-03-16.
- ^ "Moisture Index". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. 6 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.
- ^ Istituto Agronomico per l'Otremare. 3 Land Resources. 20 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-05-21.
- ^ Fredlund, D.G. (1993). (PDF). Wiley-Interscience. ISBN . OCLC 26543184. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.
- ^ a b Gregory J. McCabe and David M. Wolock. Trends and temperature sensitivity of moisture conditions in the conterminous United States. 26 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-05-21.
- ^ Hawkins, B.A. (2004). . Diversity & Distributions. 10 (4). ss. 247-252. doi:10.1111/j.1366-9516.2004.00085.x. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.
- ^ "Microthermal Climate". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. 6 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.
- ^ "Mesothermal Climate". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. 6 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.
- ^ "Megathermal Climate". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. 11 Haziran 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.
- ^ Spencer Weart. The Modern Temperature Trend. 22 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2007-06-01]].
- ^ National Oceanic and Atmospheric Administration. NOAA Paleoclimatology. 22 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2007-06-01]].
- ^ Arctic Climatology and Meteorology. Climate change. 18 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-05-19.
- ^ "Glossary". Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Intergovernmental Panel on Climate Change. 20 Ocak 2001. 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2008.
- ^ Illinois State Museum (2002). Ice Ages. 22 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2007-05-15]].
- ^ Eric Maisonnave. Climate Variability. 10 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-05-02.
- ^ Climateprediction.net. Modelling the climate. 4 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2008-05-02.
Dış bağlantılar
|
|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iklim bir yerde uzun bir sure boyunca gozlemlenen sicaklik nem hava basinci ruzgar yagis yagis sekli gibi meteorolojik olaylarin ortalamasina verilen addir Hava durumundan farkli olarak iklim bir yerin meteorolojik olaylarini uzun sureler icinde gozlemler Bir yerin iklimi o yerin enlemine yukseltisine yer sekillerine kalici kar durumuna ve denizlere olan uzakligina baglidir Iklimi inceleyen bilim dalina klimatoloji adi verilir Iklim turleri sicaklik ve yagis rejimi gibi durumlara bakilarak siniflandirilabilir Ancak gunumuzde en cok kullanilan siniflandirma sistemi aslen Wladimir Koppen tarafindan gelistirilmis olan Koppen iklim siniflandirmasidir Dunya iklim siniflandirmasi Paleoklimatoloji ise gol yataklarinda ve buzullarda bulunan tortular gibi biyolojik olmayan yine agac halkalari mercanlar gibi biyolojik kaynaklarla antik iklimleri inceleyen bilim dalidir Bu yontem eski donemlerde bir yerdeki sicaklik ve yagis rejimlerini gostermek ve inceleme yapmak icin kullanilir Bu tur calismalarin sonunda ortaya matematiksel cikarilir ve gelecekte iklimin ne derece degisebilecegi konusunda tahminler yurutulur TanimIklim sozcugunun kokeni Arapcadan gelmis olup yeryuzunun herhangi bir yerinde hava olaylarina bagli olarak gerceklesen etkilerin uzun yillarin ortalamasina dayanan durumu olarak tanimlanir Bu ortalama sure yaklasik olarak 30 35 yildir Ancak yine de bu sureler duruma gore degisebilmektedir Bunun yaninda iklimin ortalama degerleri hesaplama islevinin yaninda degerlerin gunluk yillik degisken istatistikleri de hesaba katilip incelenmektedir Iklim ile hava durumu arasindaki fark ise Iklim beklenen hava durumu ise elde edilendir seklinde aciklanmaktadir Tarihsel surecte iklime etki eden etmenler enleme yukseltiye yer sekillerine kalici kar durumuna ve denizlere olan uzakliga baglidir Ancak bazi dinamik etmenler de iklime etki etmektedir Bu etmenlerden olan okyanus akintilari nedeniyle Atlantik Okyanusu nun iki kuzey yakasindan batida olan Kanada kiyilarinda hava olmasi gerekenden daha sogukken dogu yakasindaki Avrupa kiyilari olmasi gerekenden yaklasik 5 C 9 F daha sicaktir Yine bir yerdeki bitki ortusunun sikligi o bolgedeki yer katmaninin daha serin olmasina neden olur Bitki ortusunun yogun olmasi bolgesel olarak yagisi arttirir Bunun disinda sera gazlarinda gorulen degisiklikler dunyadaki sicakligi degistirerek Kuresel Isinma veya Kuresel Soguma gibi iklimsel degisiklikleri ortaya cikarir Bu baglamda iklime etki eden tum durumlar tam olarak aciklanamayan karmasik bir sistemin parcalaridir Iklim siniflandirmasiIklimi ayni rejimlerin oldugu alanlarda siniflandirmanin bircok yolu vardir Aslinda iklimlerin siniflandirilisi ilk kez Antik Yunanistan da bir yerin enlemine gore kabaca yapilmisti Ancak cagdas iklim siniflandirma yontemleri kabaca iki sekilde ayrilabilir Bunlar kalitimsal ve yapay yontemler olmak uzere iki kisma ayrilir Genetik siniflandirmalar farkli hava kutlelerinin arasindaki iliskilerin sikligi ve durumu ayni yonden ele alan bozukluklar temeli uzerine kurulu yontemleri icerir Yapay siniflandirmalar ise iklim kusaklarini bitki ortusu sikligiyla ele alir Yapay siniflandirmanin icerikleri ile Koppen iklim siniflandirmasi arasinda bir iliski bulunur Bu siniflandirmada gozlemlenen en onemli kusur asamali olarak gosterilmesi uygun olan iklim kusaklarinda actigi farkli sinirlardir Bergeron ve Boyutsal Sinoptik En genel siniflandirma sekli hava kutleleri etmeninin hesaba katilarak yapilanidir bu sekilde yapilan en kullanisli siniflandirmadir Hava kutlesine dayali siniflandirma uc ana kolu icerir Bunlarda ilki nem degerleri olup c kitasal hava kutlesi ve m denizsel hava kutlesi harfleri ile gosterimi yapilmaktadir Ikinci kol isil icerikli olup T tropikal P kutupsal A arktik M muson E ekvatoral ve S yuksek harfleri kullanilarak gosterimi yapilir Ucuncu ve son kol ise atmosfer duraganligini konu almaktadir Bu son kola gore eger bir hava kutlesi altindaki kara kutlesinden soguksa k harfiyle gosterilir Yine eger bir hava kutlesi altindaki kara kutlesinden daha sicaksa w harfiyle gosterilir 1950 lerde hava durumu tahmininde kullanilan hava kutlesi siniflandirmasi 1973 yilindan sonra iklim bilimciler tarafindan ayni nitelikteki klimatoloji kanitlarinda kullanilmaya baslandi Bergeron siniflandirmasi semasina SSC gore alti kategori bulunmaktadir Bunlar Kuru Kutup Kuru Orta Kuru Tropik Nemli Kutup Nemli Orta ve Nemli Tropik seklindedir Koppen 1961 ile 1999 yillari arasindaki aylik ortalama yuzey sicakliklari animasyonu Bu ornek iklim cesitlerinin mevsimlere ve yerlere gore nasil sekil aldigini gosterir Dunya capinda gozlenen iliman karasal iklim kusagi haritasi Arktik tundra ikliminin dagilimini gosteren harita Koppen iklim siniflandirmasi aylik ve yillik sicakliklar yillik yagis miktari yagisin yil icindeki dagilisi ve yagis ile sicakligin dogal bitki ortusu ile olan iliskilerine dayanan bir sistemdir Bu nedenden dolayi Koppen in siniflandirmasi bitki ortusune dayali iklim siniflandirmasina kabataslak bicimde uymaktadir Koppen siniflandirmasina gore iklimler bes ana kusakta yirmi dort farkli tipte toplanmistir Ana kusaklar A B C D ve E harfleri ile belirtilirken iklim tipleri de bu harflere eklenen ikinci ucuncu ve kimi zaman da bir dorduncu harfle belirtilmistir Ikinci harfler bolgedeki yagis rejimini ucuncu harfler sicaklik karakterini dorduncu harfler de ozel durumlari gosterir A grubundaki iklimlerde en soguk aydaki ortalama sicaklik 18 C uzerindedir Oyle ki butun mevsimler sicaktir ve kis mevsimi yoktur Bu gruptaki iklimlerde yillik yagis 750 mm uzerindedir Bu gruptaki iklimler asagidaki gibidir Her mevsimi yagisli tropikal iklim Af Butun aylar sicak kurak gecen 2 3 ay disinda yagisli muson iklimi An Kisi ve bazen ilkbahari kurak tropikal iklim ya da savan iklimi Aw B grubundaki iklimler kurak iklimlerdir Ozellikle step ve col sahalarinda gorulur Buralarda buharlasma yagistan fazladir Step alanlarda yillik yagis miktari 100 ila 700 mm arasinda collerde ise 50 ila 350 mm arasindadir Bu gruptaki iklimler asagidaki gibidir Sicak step iklimi ya da sicak yari kurak iklim BSh Soguk step iklimi ya da soguk yari kurak iklim BSk Sicak col iklimi ya da sicak kurak iklim BWh Soguk col iklimi ya da soguk kurak iklim BWk C grubundaki iklimler iliman iklimlerdir Bu iklimlerde en soguk ayin ortalama sicakligi 3 C ile 18 C arasindadir Ayni sekilde en sicak ayin ortalama sicakligi 10 C nin uzerindedir Kislar genelde kisadir ancak yine de birkac ay boyunca toprak karla ortulu olabilir veya donabilir Bu grupta yer alan iklimler asagidaki gibidir Kisi kurak ve ilik yazi cok sicak iklim Muson iklimi Cwa Kisi kurak ve ilik yazi sicak fakat kisa iklim Cwb Kisi ilik yazi sicak ve kurak iklim Akdeniz iklimi Csa Kisi ilik yazi sicak kurak fakat kisa iklim Csb Kisi ilik yazi cok sicak her mevsimi yagisli iklim Cfa Kisi ilik yazi sicak her mevsimi yagisli iklim Cfb Kisi ilik yazi kisa ve serin her mevsimi yagisli iklim Cfc D grubundaki iklimler soguk orman iklimleridir Kislarin siddetli oldugu bu iklim grubundaki en soguk ayin ortalama sicakligi 3 C nin altinda en sicak ayin ortalamasi 10 C nin uzerindedir Bu kusaktaki iklimlerde aylar boyunca topragin karla ortulu kalir Asagidaki iklimler bu gruptadir Kisi siddetli ve kurak yazi uzun ve sicak iklim Dwa Kisi siddetli ve kurak yazi serin iklim Dwb Kisi siddetli ve kurak yazi kisa ve serin iklim Dwc Kisi cok siddetli yazi kisa ve nemli iklim Dwd Kisi siddetli yazi uzun ve sicak her mevsimi yagisli iklim Dfa Kisi siddetli yazi kisa ve sicak her mevsimi yagisli iklim Dfb Kisi siddetli yazi kisa serin her mevsimi yagisli iklim Dfc Kisi cok siddetli yazi kisa her mevsimi yagisli iklim Dfd E grubundaki iklimler ise kutup iklimleridir Bu kusaktaki iklimlerde en sicak aydaki ortalama sicaklik 10 C nin altindadir Asagida bu gruptaki iklimler yer almaktadir Yazi cok kisa tundra iklimi ET Surekli donmus topraklar iklimi EFThornthwaite Aylara gore yagis haritasi Bu iklim siniflandirma yonteminde terleme ve buharlasma degerleri kullanilarak toprak ve su yiginlarini goruntulenir Bu yontemde belli bir alan uzerindeki bitki ortusunu besleyen toplam yagis payi aktarilir Burada nem veya kuraklik gibi endeksler kullanilarak bir bolgenin ortalama sicaklik yagis ve bitki ortusu turune bagli olan nem rejimi gosterilir Nem siniflandirmasi cok nemli nemli az nemli az kurak yari kurak 20 den 40 degerlerine kadar ve kurak 40 degerinin alti gibi aciklayicilari kullanan iklimsel siniflari icerir Nemli bolgeler her yil terleme buharlasma miktarindan daha cok yagis alir Bunun yaninda kurak bolgeler yillik bazda buyuk oranda terleme ve buharlasma oranina sahne olur Dunyadaki karalarin yuzde otuz ucu kadari kurak veya yari kurak olarak kabul edilir Bu kurak veya yari kurak bolgelerin arasinda Kuzey Amerika nin guneybatisi Guney Amerika nin guneybatisi Afrika nin kuzey bolumu ile guney bolumunun bir kismi Asya nin guneybatisi Avustralya nin onemli bir kismi yer alir Yapilan calismalara gore yagis etkinligi PE ile Thornthwaite nem endeksi yazlari oldugundan fazla gosterilmekte ve kislari oldugundan az gosterilmektedir Bu endeks etkin bir sekilde bir bolgedeki otcul ve memeli turlerinin sayisini belirlemede kullanilabilmektedir Bu endeks ayrica iklim degisikligi calismalarinda da kullanilmaktadir Thornthwaite semasinda sicakliga bagli siniflandirmalar arasinda mikrotermal mezotermal ve megatermal rejimler yer almaktadir Mikrotermal iklimde yillik olarak dusuk sicakliklar gorulur Oyle ki bu tur iklim bolgelerinde ortalama yillik sicaklik 0 ila 14 C arasinda degisir Kisa yazlarin goruldugu bu bolgelerde potansiyel buharlasma da 14 ila 43 cm arasinda degisir Mezotermal iklimde uzun suren sicaklar veya uzun suren soguklar yoktur Bu iklim bolgelerinde potansiyel buharlasma orani 57 ve 114 cm arasindadir Megatermal iklimde ise yuksek ve kalici sicaklik ve bol yagis hakimdir Bu bolgelerdeki potansiyel buharlasma 114 cm uzerindedir KayitlarCagdas Son 150 yilda yapilan sicaklik kayitlari Cagdas iklim kayitlari termometreler barometreler ve anemometreler tarafindan yapilan uzun sureli olcumlerle belirlenir Elde edilen veriler cagdas zaman cizelgesi uzerindeki farkli hava sartlarini gostermek hatalari belirlemek ve cevre kosullarindaki degisiklikleri aciklamak uzere kullanilir Paleoklimatoloji Paleoklimatoloji Dunya tarihinin en eski donemlerindeki iklim kosullarinin arastirilmasini saglayan bir bilim dalidir Bu bilimdalinda buz katmanlarindan agac halkalarindan kayac tortullarindan mercanlardan ve kayaclardan ornekler alinarak eski donemlerdeki iklim kosullari arastirilir Bu sayede hangi donemlerde iklimin sabit hangi donemlerde degisken oldugu ortaya konularak arada yasanmis olabilecek cesitli olaylar hakkinda veriler toplanabilir Iklim degisikligiAntarktika da yer alan Vostok buzulunda 450 000 yil onceden bugune gozlemlenen CO2 sicaklik ve toz miktarlarindaki degisikleri ortaya koyan grafik Iklim degisikligi tum dunyanin veya belli bir bolgenin ikliminin tarih boyunca degisiklige ugramasi demektir Bir yerin birkac yil ila milyon yil arasinda belli sebeplerden dolayi atmosfer ile ilgili niceliklerinin degismesi iklim degisikligi ile ilgilidir Bu degisikliklerin nedeni Dunya nin kendisine ait olabilecegi gibi Gunes isigi veya son zamanlarda insan gibi dis etkenlerden dolayi da olabilir Son yillarda ozellikle cevre politiklarindaki kullanima gore iklim degisikligi kavrami sadece cagdas donemdeki degisiklikleri konu almaktadir Ozellikle kuresel isinma ile iklim degisikligi kavramlari birbiriyle ilintilidir Bazi durumlara gore kavram sadece beseri etmenlerle icin de kullanilabilmektedir Bunun en onemli ornegi Amerika Birlesik Devletleri nde iklim uzerine bir kurulus olan UNFCCC dir Bu kurulus insanlardan dolayi kaynaklanmayan iklim degisiklikleri icin iklim degiskenligi terimini kullanmaktadir Dunya gecmiste bircok iklimsel dalgalanmaya sahne olmustur Bu dalgalanmalar icinde en iyi bilinen ornek buz devirleridir Bu buzul donemleri buzul arasi donemlerle birbirinden ayrilmis durumdadir Buzul donemlerinde kar ve buz yiginlarinin artmasiyla isinlarin yansitilabilirlik degerini yukselterek Gunes isinlarinin daha fazla bir kismi geri yansitilmakta bu da atmosfer sicakliginda dusmeye neden olmaktaydi Volkanik etkinlikler CO2 ve metan gibi sera gazlari nin atmosfere salinmasini beraberinde getirdigi takdirde buzul donemleri yeniden isinma perioduna girer kuresel isinma nedeniyle buzul arasi bir donemi de beraberinde getirebilir Ancak bircok volkanik aktivite atmosfere salinan ve gunes isigini geri yansitan partikuller nedeniyle kisa donemli kuresel sogumayi berberinde getirmektedir Bu durum volkanin atmosfere saldigi gaz ve tozlarin yapisi ve miktari ile ilgili bir konudur Buz devirlerinin yasanmasindaki tahmin edilen nedenler arasinda kitalarin o zamanki durumlari Dunya nin yorungesindeki farkliliklar Gunes isinlarinin yayilimindaki degisiklikler ve volkanizma yer almaktadir Iklim modelleri Iklim modelleri atmosfer okyanus kara kutleleri ve buzullarin etkilesimlerini gosteren modellerdir Bu modeller gelecekteki iklim durumlarini belirlemek icin ve iklim konusunda ortaya konan calismalari aciklamak uzere hazirlanir Tum iklim modellerinde dunyaya giren kisa dalga elektromanyetik isinimi ile dunyadan cikan uzun dalga kizilotesi isinlari dengede veya hemen hemen dengede gosterilir Herhangi bir dengesizlik dunyadaki ortalama sicakligin belirlenmesinde farkli sonuclar ortaya cikarir Son yillarda en cok uzerinde durulan modeller atmosferdeki basta karbon dioksit olmak uzere belli basli sera gazlarindaki artis hesaba katilarak hazirlananlardir Bu modeller dunyanin gelecekteki ortalama sicaklik konusunda gosterdigi egilimi tahmin etmekte kullanilir Modeller cok basit olarak hazirlanabilecegi gibi cok karmasik da olabilir Ayrica bakinizEkosistem Gunes dongusu Mikroiklim Sera etkisi Turkiye deki iklim cesitleriKaynakca Climate Glossary of Meteorology American Meteorological Society 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mayis 2008 Climate averages Met Office 7 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2008 Intergovernmental Panel on Climate Change Appendix I Glossary 26 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2007 06 01 tarihinde erisilmistir National Weather Service Office Tucson Arizona Main page 22 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2007 06 01 tarihinde erisilmistir Stefan Rahmstorf The Thermohaline Ocean Circulation A Brief Fact Sheet 27 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2008 05 02 tarihinde erisildi Gertjan de Werk and Karel Mulder Heat Absorption Cooling For Sustainable Air Conditioning of Households 27 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2008 05 02 tarihinde erisildi Ledley T S 1999 Climate change and greenhouse gases EOS 80 39 s 453 doi 10 1029 99EO00325 22 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2008 United States National Arboretum USDA Plant Hardiness Zone Map 4 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2008 03 09 tarihinde erisildi a b Thornethwaite Moisture Index Glossary of Meteorology 11 Subat 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2008 Airmass Classification Glossary of Meteorology American Meteorological Society 31 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Mayis 2008 Schwartz M D 1995 Detecting Structural Climate Change An Air Mass Based Approach in the North Central United States 1958 1992 Annals of the Association of American Geographers 85 3 ss 553 568 doi 10 1111 j 1467 8306 1995 tb01812 x Robert E Davis L Sitka D M Hondula S Gawtry D Knight T Lee and J Stenger J1 10 A preliminary back trajectory and air mass climatology for the Shenandoah Valley Formerly J3 16 for Applied Climatology 12 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 05 21 Donmez Y 1984 Peel M C and Finlayson B L and McMahon T A 2007 Updated world map of the Koppen Geiger climate classification Hydrol Earth Syst Sci Cilt 11 ss 1633 1644 ISSN 1027 5606 10 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mayis 2009 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Monsoon Glossary of Meteorology American Meteorological Society 6 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mayis 2008 Susan Woodward Tropical Savannas 25 Subat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 03 16 Susan Woodward Tropical Broadleaf Evergreen Forest The Rainforest 25 Subat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 03 14 Humid subtropical climate Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica Online 2008 11 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mayis 2008 Michael Ritter Humid Subtropical Climate 14 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 03 16 Blue Planet Biomes Steppe Climate 22 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 04 15 San Diego State University Introduction to Arid Regions A Self Paced Tutorial 12 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 04 16 Climate Oceanic Climate 9 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 04 15 Michael Ritter Mediterranean or Dry Summer Subtropical Climate 5 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 04 15 a b Susan Woodward Taiga or Boreal Forest 9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 06 06 Michael Ritter Subarctic Climate 25 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 04 16 The Tundra Biome The World s Biomes 21 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mart 2006 Michael Ritter Ice Cap Climate 16 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 03 16 Moisture Index Glossary of Meteorology American Meteorological Society 6 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2008 Istituto Agronomico per l Otremare 3 Land Resources 20 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 05 21 Fredlund D G 1993 PDF Wiley Interscience ISBN 978 0471850083 OCLC 26543184 22 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan pdf arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2008 a b Gregory J McCabe and David M Wolock Trends and temperature sensitivity of moisture conditions in the conterminous United States 26 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 05 21 Hawkins B A 2004 Diversity amp Distributions 10 4 ss 247 252 doi 10 1111 j 1366 9516 2004 00085 x 22 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2008 Microthermal Climate Glossary of Meteorology American Meteorological Society 6 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2008 Mesothermal Climate Glossary of Meteorology American Meteorological Society 6 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2008 Megathermal Climate Glossary of Meteorology American Meteorological Society 11 Haziran 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2008 Spencer Weart The Modern Temperature Trend 22 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2007 06 01 National Oceanic and Atmospheric Administration NOAA Paleoclimatology 22 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2007 06 01 Arctic Climatology and Meteorology Climate change 18 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 05 19 Glossary Climate Change 2001 The Scientific Basis Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change Intergovernmental Panel on Climate Change 20 Ocak 2001 3 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mayis 2008 Illinois State Museum 2002 Ice Ages 22 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2007 05 15 Eric Maisonnave Climate Variability 10 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 05 02 Climateprediction net Modelling the climate 4 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 05 02 Dis baglantilar NOAA Economics Iklim modelleri Diyagramlar WorldClimate com 8 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Global Iklim verileri 20 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Iklim endeksi 19 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bering Denizi nin Ekosistemi ve Iklimi hakkinda bilgiler 1 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Iklim Dunya verileri ve listeleri 21 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde