Ekonomik determinizm

Ekonomik belirlenimcilik ya da ekonomizm, insanlık tarihinde sadece iktisadi yapının politikaya yön verdiğini söyleyen teori. Karl Marx'ın görüşleriyle ilişkilendirilir, ama birçok Marksist düşünür buna katılmaz ve Engels'in sözüne atıfta bulunur: "Materyalist tarih anlayışına göre, tarihte belirleyici etken, son tahlilde, maddi yaşamın üretimi ve yeniden üretimidir. Ne Marx, ne de ben, hiçbir zaman daha fazlasını dile getirmedik. Eğer sonradan, biri çıkıp da, bunun anlamını, ekonomik etken tek belirleyicidir diyecek kadar zorlarsa, bu ifadeyi, boş, soyut ve saçma bir söz haline getirmiş olur."

Ekonomizm konusu 2. Enternasyonal'den bu yana tartışma konusu olmuştur. 2. Enternasyonal'de Vladimir İlyiç Lenin'le çekişen Karl Kautsky devrime giden sürecin tamamlanmadığını, zaten iktisadi ve maddi koşullar gereği kendiliğinden gerçekleşeceğini söylerken, Lenin devrim koşullarının oluştuğu her zaman devrimin gerçekleşmeyeceğini ve Marx'ın bir belirlenimci olmayıp insan iradesine bağlı bir devrim gerçekleşeceğini öngördüğünü söyler.

György Lukács, Antonio Gramsci, Louis Althusser, Edward Palmer Thompson, Maurice Godelier, Franz Jakubowski ve gibi Marksist düşünürler de bu ekonomik belirlenimcilik modeline karşı çıkar. Gramsci kültürel hegemonya görüşünü geliştirirken, ayrıca Rusya'da gerçekleşen devrimi isimli bir makalesiyle anar.