Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Friedrich Engels (28 Kasım 1820, Barmen (şimdiki Wuppertal) - 5 Ağustos 1895, Londra), Alman sosyalist, filozof, tarihçi ve siyaset bilimcidir. Aynı zamanda, iş insanı olan Engels'in babasının Salford, Birleşik Krallık, Prusya'nın Barmen şehrinde (şimdiki Wuppertal) büyük tekstil fabrikaları vardı.Karl Marx ile birlikte Marksizm'in kurucusu sayılan Engels "ilk marksist" olarak tanımlanmıştır. 1845 yılında kendi gözlem ve araştırmalarına dayanan "1844 Yılında İngiltere'de İşçi Sınıfının Koşulları" isimli yapıtı yayınlanmıştır. Karl Marx’la beraber "Komünist Manifesto"’yu (1848) yazarak komünist kuramın geliştirilmesinde önemli bir rol oynamıştır. Sonrasında Karl Marx'a maddi destek sağlayarak "Das Kapital" için yaptığı araştırmalara yardımcı olan Engels, Karl Marx hayatını kaybettikten sonra onun önemli sayılan eserlerinden Das Kapital'in son iki cildini tamamlamıştır. Ayrıca daha sonra Artı-Değer Teorileri ve Kapital'in 4. cildi olarak Karl Kautsky tarafından basılan Marx'ın notlarını düzenlemiştir. 1884 yılında, Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni isimli kitabı yayınlanmıştır.
Friedrich Engels | |
---|---|
Doğumu | 28 Kasım 1820 Barmen, , Prusya |
Ölümü | 5 Ağustos 1895 (74 yaşında) Londra, İngiltere Özofagus kanseri |
Çağı | 19. yüzyıl felsefesi |
Bölgesi | Batı felsefesi |
Okulu | Marksizm Kıta felsefesi |
İlgi alanları | Siyaset felsefesi, siyaset, ekonomi, sınıf mücadelesi, kapitalizm |
Önemli fikirleri | Karl Marx ile Marksizmin kurucusu, işçinin yabancılaşması ve sömürülmesi, tarihsel materyalizm |
İmzası |
Hayatı
Engels, 28 Kasım 1820 tarihinde Prusya'nın Barmen şehrinde (şimdiki Wuppertal) doğmuştur. Babası fabrikatör Friedrich Engels Sr. (1796–1860), annesi Elisabeth Franciska Maurita (1797–1873) idi. Ebeveynleri pietist protestanlardı. Saygın bir aileden gelen Engels, ilk eğitimine Barmen'de başladı. 1834 yılında 'deki daha ileri durumdaki bir okula başladı. Bu sırada babasıyla ilk fikir ayrılıkları başladı. 1837 yılında liseyi bitirmesine bir yıl kala babası tarafından okuldan alınınca Barmen'deki aile şirketinde muhasebecilik yapmak zorunda kaldı. 1838 yılında Bremen'e giderek burada ünlü sanayici 'un yanında çalıştı ve 1841 yılına kadar eğitimine devam etti. Bremen'in kozmopolit ortamında yeni düşüncelerle karşılaşan Engels, hem mesleğinde başarılı oldu hem de edebiyat ve sanat çevrelerine girmeye başladı. Bu dönemde çeşitli gazetelerde değerlendirme yazıları yazdı ve makale, şiir, drama gibi alanlarda eserler verdi. Der Telegraph für Deutschland gazetesinde Friedrich Oswald mahlasıyla yazılar yazdı. 1841 yılında bir yıllık gönüllü askerî görevini yapmak için Berlin'e gitti. Topçu birliğinde askerken Berlin Üniversitesi'ndeki felsefe derslerini takip etti. Buradaki ilk Genç Hegelciler arasında yer aldı. 1842 yılında, o dönem önde gelen muhalif burjuva gazetelerinden olan Rheinische Zeitung'da Prusya devletinin gidişatını eleştiren bir yazı dizisi kaleme aldı. 1842 yılında babası tarafından İngiltere'nin Manchester şehrine gönderildi. Yol üzerinde Köln kentinde Rheinische Zeitung bürosunu ziyaretinde ilk kez Karl Marx ile karşılaştı.
1845 yılında İngiltere'de Emekçi Sınıfların Durumu konulu bir makale yayımladı. Aynı yıl, editörlüğünü Paris’teki Karl Marx’ın yaptığı Franco-German Annals adlı dergiye yardım etmeye başladı. Marx, Engels ile kişisel olarak tanışmasının ardından onunla kapitalizm üzerine aynı bakış açısına sahip olduklarını fark etti. Marx, Engels'e ve fikirlerine büyük hayranlık duyarak onunla birlikte çalışmaya karar verdi. Marx'ın 1845 Ocak'ında Fransa’dan sürülmesinden sonra, diğer Avrupa ülkelerine nazaran daha fazla ifade özgürlüğü vadeden Belçika’ya gitmeye karar verdiler.
1845 Temmuz'unda Engels, Marx’ı İngiltere’ye götürdü. Burada Engels, İrlandalı emekçi bir kadın olan Mary Burns ile tanıştı. İkisi de o dönem radikal olarak nitelendirilen fikirleri benimsediklerinden dolayı burjuvazi evliliğine karşı oldukları için birlikte olmalarına rağmen hiç evlenmediler. Beraberlikleri 1863 yılında Mary Burns ölünceye dek devam etti.
Engels içlerinde ’in de olduğu hareketin liderleriyle tanıştı. 1846 Ocak'ında Engels, Marx'ı da yanına alarak Brüksel’e döndü. Burada ’ni kurdu. Tasarısı Avrupa’nın çeşitli bölgelerindeki sosyalist liderleri birleştirmekti. İngiltere’deki sosyalistler, Engels'in fikirlerinden etkilenerek Londra’da bir toplantı düzenlediler ve Komünist Birlik adı verilen yeni bir organizasyon oluşturdular. Engels buraya delege olarak katıldı ve eylem stratejisinin geliştirilmesine öncülük etti.
1847 yılında Engels ve Marx birlikte bir broşür yazmaya başladılar. Temelini Engels’in Komünizmin İlkeleri adlı kitabının oluşturduğu bu 12.000 kelimelik broşür altı haftada bitirildi. Engels'in amacı komünizmi kitleler için anlaşılabilir kılmaktı. Komünist Manifesto adı verilen bu broşür 1848 Şubat'ında yayınlandı. Ama yayınlandıktan sadece 1 ay sonra, Mart ayında Engels ve Marx Belçika’dan kovuldular. Köln’e taşındılar ve Marx radikal bir gazete olan Yeni Ren Gazetesi'ni Engels'in desteğini alarak çıkarmaya başladı.
Engels, 1848 devriminin önderiydi ve bu ayaklanma ilk ciddi sosyalist ayaklanmaydı. Bu ayaklanma sonraki komünist ayaklanmaların en büyük ilham kaynağı oldu. Engels Elberfeld’deki ayaklanmada aktif olarak bulundu, Prusyalılara karşı düzenlenen ’nde, Baden-Palatinate ayaklanmasındaki serbest güçlerin komutanı olan August Willich’in yaveri olarak savaştı. Aslında bu yaverlik bir aldatmacaydı. Çünkü August Willich tüm emirleri Engels'ten alıyordu.
1849 yılında İngiliz hükûmetine başta Engels olmak üzere birçok sosyalist liderin sürülmesi için baskı yapıldıysa da Başbakan Lord John Russell bunu reddetti. Marx, Engels'in kendisine sağladığı gelirle yaşamını devam ettirdi.
Engels, Marx ailesi kendi ailesi olmasa dahi sonuçta hem bir aile geçindiriyor hem fikrî mücadele veriyor hem de serbest güçlerin fikrî ve askerî sahada stratejik önderliğini yapıyordu.
1870’te Londra’ya taşınmadan evvel Engels, Marx’a yeterli geliri sağlayabilmek için Manchester’daki fabrikasında çalışmaya gitti. Marx'ın 1883'teki ölümünden sonra Komünist kitle Engels'i artık o ölene dek fikrî ve askerî alanda önder kabul ettiler. Bununla birlikte Engels, tek eşli evliliğin "erkeklerin, kadınlar üzerinde baskı kurmak için ortaya attığı tek taraflı bir yalan" olduğunu ifade etti. Bu bağlamda komünist kuramı, aileyle ilişkilendirerek erkeklerin kadınlar üzerindeki hâkimiyetinin tıpkı kapitalist toplumlarda burjuvazinin işçi sınıfı üzerindeki hâkimiyetine benzediğini iddia etti. Bu söylemleriyle Engels, Feminist kuramın kurucularından sayılmaktadır.
Ölümü ve sonrası
Engels, 1895 yılında Londra’da bir otel odasında tek başınayken çalışma masasında makalesini yarım bırakmış bir hâlde ölü bulundu. Ölüm sebebi boğaz kanseriydi. Öldüğünde hiç çocuğu yoktu.
Engels paranın var olmadığı bir dünya istiyordu. Tüm fikirleri, Marx'ı çok büyük bir etki altında bıraktığı gibi onun bu fikri de Marx üzerinde derin bir etki bıraktı.
Engels bu fikrini ölmeden birkaç saat önce yaşadığı olayı, yine ölmeden önce yazdığı son makalesinde şöyle bir örnekle açıklamıştır:
“ | Kaldığım otelin resepsiyonunda bir kadın ve yanında da kısa-şişman bir adam gördüm. Uzaktan izlemeye başladım. Adam kadını bir köşeye çekti ve yüzüne iki yumruk attı. Ve yüksek sesle bağırdı: "Bana bak lanet fahişe! Şimdi odaya çık ve o adamı memnun et." Ben bunu duyunca kadının odaya çıkmasını engelledim. Polis çağırarak adamı tutuklattım. Kadına bir bilet parası verdim. Ona Manchester'daki fabrikama gidip çalışmasını ve fabrikaya gittiğinde benim adımı vermesini söyledim, bir de kartımı verdim. İnanmadıkları takdirde kartımı göstermesini ve kendisini işe mutlaka alacaklarını söyledim. Ama kadın hızlı adımlarla odaya çıktı. Ben biraz bekledim. Kadın odadan inince ona şunları söyledim: "Para her kapıyı açar ama kilitleyemez." | „ |
Friedrich Engels, bu durumda olanları burjuvazinin ve kapitalizmin ağına yakalanmış kişiler olarak görmektedir; insanoğlunun bu kadar aciz durumda olmasından yakınmaktadır.
Engels 1884 tarihinde yayınladığı Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni adlı eserinde doğu toplumlarında kapitalist birikimin neden gelişmediğini aşağıdaki sözleriyle açıklamaya çalışmıştır:
“ | ...Gerçekten de tıpkı bütün öteki doğu egemenlikleri gibi Türk egemenliği de kapitalist bir toplumla uzlaşamayacak bir şeydir. Çünkü elde edilen artı değeri zorba valilerin ve gözü doymaz paşaların pençesinden kurtarmak imkansızdır. Burjuva mülkiyetinin temel şartını yani tüccarın malının emniyet altında bulunması halini bu toplumlarda görmüyoruz. | „ |
Yapıtları
Karl Marx ile yazdığı kitaplar
- Komünist Parti Manifestosu
- Sömürgecilik Üzerine
- Kutsal Aile
- Alman İdeolojisi
- Kapitalizm Öncesi Ekonomi Biçimleri
- Felsefe Metinleri
- Komünizmin İlkeleri
- Gotha ve Erfurt Programlarının Eleştirisi
- Anarşizm Üzerine
- Doğu Sorunu (Türkiye)
- Din Üzerine
- İşçi Sınıfı Partisi Üzerine
- Nüfus Sorunu ve Malthus
Ayrıca bakınız
Vikisöz'de Friedrich Engels ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ Britannica Ansiklopedisindeki ilgili madde 17 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 28 Kasım 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b Hunt, Tristram (2009). Marx's general : the revolutionary life of Friedrich Engels. 1st ed. New York: Metropolitan Books. ISBN . OCLC 263983621.
- ^ Carver, Terrell (2003). Engels : a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN . OCLC 51528173.
- ^ Berlin, Isaiah (2013). Karl Marx. 5th ed. Henry Hardy. Princeton: Princeton University Press. ISBN . OCLC 856021389.
- ^ Collected Works of Karl Marx and Friedrich Engels: Volume 2 (İngilizce). International Publishers. 1975. s. 577.
Dış bağlantılar
- Bilim ve Aydınlanma Akademisi tarafından 200. Doğum günü anısına hazırlanan Engels ve Bilimde Diyalektik belgeseli 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Bu kişinin Marxists Internet Archive'deki mevcut eserleri için: Friedrich Engels.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Friedrich Engels 28 Kasim 1820 Barmen simdiki Wuppertal 5 Agustos 1895 Londra Alman sosyalist filozof tarihci ve siyaset bilimcidir Ayni zamanda is insani olan Engels in babasinin Salford Birlesik Krallik Prusya nin Barmen sehrinde simdiki Wuppertal buyuk tekstil fabrikalari vardi Karl Marx ile birlikte Marksizm in kurucusu sayilan Engels ilk marksist olarak tanimlanmistir 1845 yilinda kendi gozlem ve arastirmalarina dayanan 1844 Yilinda Ingiltere de Isci Sinifinin Kosullari isimli yapiti yayinlanmistir Karl Marx la beraber Komunist Manifesto yu 1848 yazarak komunist kuramin gelistirilmesinde onemli bir rol oynamistir Sonrasinda Karl Marx a maddi destek saglayarak Das Kapital icin yaptigi arastirmalara yardimci olan Engels Karl Marx hayatini kaybettikten sonra onun onemli sayilan eserlerinden Das Kapital in son iki cildini tamamlamistir Ayrica daha sonra Arti Deger Teorileri ve Kapital in 4 cildi olarak Karl Kautsky tarafindan basilan Marx in notlarini duzenlemistir 1884 yilinda Ailenin Ozel Mulkiyetin ve Devletin Kokeni isimli kitabi yayinlanmistir Friedrich EngelsDogumu28 Kasim 1820 Barmen PrusyaOlumu5 Agustos 1895 74 yasinda Londra Ingiltere Ozofagus kanseriCagi19 yuzyil felsefesiBolgesiBati felsefesiOkuluMarksizm Kita felsefesiIlgi alanlariSiyaset felsefesi siyaset ekonomi sinif mucadelesi kapitalizmOnemli fikirleriKarl Marx ile Marksizmin kurucusu iscinin yabancilasmasi ve somurulmesi tarihsel materyalizmEtkilendikleri Kant Hegel Feuerbach Stirner Smith Ricardo Rousseau Goethe Fourier Hess MorganEtkiledikleri Luxemburg Lenin Trocki Mao Guevara Sartre Debord Frankfurt Okulu Negri ImzasiSoldan saga Dr Simon Schwiegersohn Bebels Frieda Simon Bebel Clara Zetkin Friedrich Engels Julie Bebel August Bebel Ernst Schatter Regine Bernstein Eduard Bernstein Ikinci Enternasyonal Kongresi Zurih Agustos 1893 EngelsHayatiEngels 28 Kasim 1820 tarihinde Prusya nin Barmen sehrinde simdiki Wuppertal dogmustur Babasi fabrikator Friedrich Engels Sr 1796 1860 annesi Elisabeth Franciska Maurita 1797 1873 idi Ebeveynleri pietist protestanlardi Saygin bir aileden gelen Engels ilk egitimine Barmen de basladi 1834 yilinda deki daha ileri durumdaki bir okula basladi Bu sirada babasiyla ilk fikir ayriliklari basladi 1837 yilinda liseyi bitirmesine bir yil kala babasi tarafindan okuldan alininca Barmen deki aile sirketinde muhasebecilik yapmak zorunda kaldi 1838 yilinda Bremen e giderek burada unlu sanayici un yaninda calisti ve 1841 yilina kadar egitimine devam etti Bremen in kozmopolit ortaminda yeni dusuncelerle karsilasan Engels hem mesleginde basarili oldu hem de edebiyat ve sanat cevrelerine girmeye basladi Bu donemde cesitli gazetelerde degerlendirme yazilari yazdi ve makale siir drama gibi alanlarda eserler verdi Der Telegraph fur Deutschland gazetesinde Friedrich Oswald mahlasiyla yazilar yazdi 1841 yilinda bir yillik gonullu askeri gorevini yapmak icin Berlin e gitti Topcu birliginde askerken Berlin Universitesi ndeki felsefe derslerini takip etti Buradaki ilk Genc Hegelciler arasinda yer aldi 1842 yilinda o donem onde gelen muhalif burjuva gazetelerinden olan Rheinische Zeitung da Prusya devletinin gidisatini elestiren bir yazi dizisi kaleme aldi 1842 yilinda babasi tarafindan Ingiltere nin Manchester sehrine gonderildi Yol uzerinde Koln kentinde Rheinische Zeitung burosunu ziyaretinde ilk kez Karl Marx ile karsilasti 1845 yilinda Ingiltere de Emekci Siniflarin Durumu konulu bir makale yayimladi Ayni yil editorlugunu Paris teki Karl Marx in yaptigi Franco German Annals adli dergiye yardim etmeye basladi Marx Engels ile kisisel olarak tanismasinin ardindan onunla kapitalizm uzerine ayni bakis acisina sahip olduklarini fark etti Marx Engels e ve fikirlerine buyuk hayranlik duyarak onunla birlikte calismaya karar verdi Marx in 1845 Ocak inda Fransa dan surulmesinden sonra diger Avrupa ulkelerine nazaran daha fazla ifade ozgurlugu vadeden Belcika ya gitmeye karar verdiler 1845 Temmuz unda Engels Marx i Ingiltere ye goturdu Burada Engels Irlandali emekci bir kadin olan Mary Burns ile tanisti Ikisi de o donem radikal olarak nitelendirilen fikirleri benimsediklerinden dolayi burjuvazi evliligine karsi olduklari icin birlikte olmalarina ragmen hic evlenmediler Beraberlikleri 1863 yilinda Mary Burns olunceye dek devam etti Engels iclerinde in de oldugu hareketin liderleriyle tanisti 1846 Ocak inda Engels Marx i da yanina alarak Bruksel e dondu Burada ni kurdu Tasarisi Avrupa nin cesitli bolgelerindeki sosyalist liderleri birlestirmekti Ingiltere deki sosyalistler Engels in fikirlerinden etkilenerek Londra da bir toplanti duzenlediler ve Komunist Birlik adi verilen yeni bir organizasyon olusturdular Engels buraya delege olarak katildi ve eylem stratejisinin gelistirilmesine onculuk etti 1847 yilinda Engels ve Marx birlikte bir brosur yazmaya basladilar Temelini Engels in Komunizmin Ilkeleri adli kitabinin olusturdugu bu 12 000 kelimelik brosur alti haftada bitirildi Engels in amaci komunizmi kitleler icin anlasilabilir kilmakti Komunist Manifesto adi verilen bu brosur 1848 Subat inda yayinlandi Ama yayinlandiktan sadece 1 ay sonra Mart ayinda Engels ve Marx Belcika dan kovuldular Koln e tasindilar ve Marx radikal bir gazete olan Yeni Ren Gazetesi ni Engels in destegini alarak cikarmaya basladi Engels 1848 devriminin onderiydi ve bu ayaklanma ilk ciddi sosyalist ayaklanmaydi Bu ayaklanma sonraki komunist ayaklanmalarin en buyuk ilham kaynagi oldu Engels Elberfeld deki ayaklanmada aktif olarak bulundu Prusyalilara karsi duzenlenen nde Baden Palatinate ayaklanmasindaki serbest guclerin komutani olan August Willich in yaveri olarak savasti Aslinda bu yaverlik bir aldatmacaydi Cunku August Willich tum emirleri Engels ten aliyordu 1849 yilinda Ingiliz hukumetine basta Engels olmak uzere bircok sosyalist liderin surulmesi icin baski yapildiysa da Basbakan Lord John Russell bunu reddetti Marx Engels in kendisine sagladigi gelirle yasamini devam ettirdi Engels Marx ailesi kendi ailesi olmasa dahi sonucta hem bir aile gecindiriyor hem fikri mucadele veriyor hem de serbest guclerin fikri ve askeri sahada stratejik onderligini yapiyordu 1870 te Londra ya tasinmadan evvel Engels Marx a yeterli geliri saglayabilmek icin Manchester daki fabrikasinda calismaya gitti Marx in 1883 teki olumunden sonra Komunist kitle Engels i artik o olene dek fikri ve askeri alanda onder kabul ettiler Bununla birlikte Engels tek esli evliligin erkeklerin kadinlar uzerinde baski kurmak icin ortaya attigi tek tarafli bir yalan oldugunu ifade etti Bu baglamda komunist kurami aileyle iliskilendirerek erkeklerin kadinlar uzerindeki hakimiyetinin tipki kapitalist toplumlarda burjuvazinin isci sinifi uzerindeki hakimiyetine benzedigini iddia etti Bu soylemleriyle Engels Feminist kuramin kurucularindan sayilmaktadir Olumu ve sonrasiEngels 1895 yilinda Londra da bir otel odasinda tek basinayken calisma masasinda makalesini yarim birakmis bir halde olu bulundu Olum sebebi bogaz kanseriydi Oldugunde hic cocugu yoktu Engels paranin var olmadigi bir dunya istiyordu Tum fikirleri Marx i cok buyuk bir etki altinda biraktigi gibi onun bu fikri de Marx uzerinde derin bir etki birakti Engels bu fikrini olmeden birkac saat once yasadigi olayi yine olmeden once yazdigi son makalesinde soyle bir ornekle aciklamistir Kaldigim otelin resepsiyonunda bir kadin ve yaninda da kisa sisman bir adam gordum Uzaktan izlemeye basladim Adam kadini bir koseye cekti ve yuzune iki yumruk atti Ve yuksek sesle bagirdi Bana bak lanet fahise Simdi odaya cik ve o adami memnun et Ben bunu duyunca kadinin odaya cikmasini engelledim Polis cagirarak adami tutuklattim Kadina bir bilet parasi verdim Ona Manchester daki fabrikama gidip calismasini ve fabrikaya gittiginde benim adimi vermesini soyledim bir de kartimi verdim Inanmadiklari takdirde kartimi gostermesini ve kendisini ise mutlaka alacaklarini soyledim Ama kadin hizli adimlarla odaya cikti Ben biraz bekledim Kadin odadan inince ona sunlari soyledim Para her kapiyi acar ama kilitleyemez Friedrich Engels bu durumda olanlari burjuvazinin ve kapitalizmin agina yakalanmis kisiler olarak gormektedir insanoglunun bu kadar aciz durumda olmasindan yakinmaktadir Engels in ilk kez 1884 te yayinlanan Ailenin Ozel Mulkiyetin ve Devletin Kokeni kitabinin ilk baskisinin kapagi Engels 1884 tarihinde yayinladigi Ailenin Ozel Mulkiyetin ve Devletin Kokeni adli eserinde dogu toplumlarinda kapitalist birikimin neden gelismedigini asagidaki sozleriyle aciklamaya calismistir Gercekten de tipki butun oteki dogu egemenlikleri gibi Turk egemenligi de kapitalist bir toplumla uzlasamayacak bir seydir Cunku elde edilen arti degeri zorba valilerin ve gozu doymaz pasalarin pencesinden kurtarmak imkansizdir Burjuva mulkiyetinin temel sartini yani tuccarin malinin emniyet altinda bulunmasi halini bu toplumlarda gormuyoruz YapitlariKomunizmin Ilkeleri Doganin Diyalektigi Ailenin Ozel Mulkiyetin ve Devletin Kokeni Otorite Uzerine 1844 Yilinda Ingiltere de Isci Sinifinin KosullariKarl Marx ile yazdigi kitaplarKomunist Parti Manifestosu Somurgecilik Uzerine Kutsal Aile Alman Ideolojisi Kapitalizm Oncesi Ekonomi Bicimleri Felsefe Metinleri Komunizmin Ilkeleri Gotha ve Erfurt Programlarinin Elestirisi Anarsizm Uzerine Dogu Sorunu Turkiye Din Uzerine Isci Sinifi Partisi Uzerine Nufus Sorunu ve MalthusAyrica bakinizKarl Marx Marksizm Kapital Komunizm Sosyalizm Leninizm MaoculukVikisoz de Friedrich Engels ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Kaynakca Britannica Ansiklopedisindeki ilgili madde 17 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 28 Kasim 2020 tarihinde erisilmistir a b Hunt Tristram 2009 Marx s general the revolutionary life of Friedrich Engels 1st ed New York Metropolitan Books ISBN 978 0 8050 8025 4 OCLC 263983621 Carver Terrell 2003 Engels a very short introduction Oxford Oxford University Press ISBN 0 19 280466 9 OCLC 51528173 Berlin Isaiah 2013 Karl Marx 5th ed Henry Hardy Princeton Princeton University Press ISBN 978 1 4008 4811 9 OCLC 856021389 Collected Works of Karl Marx and Friedrich Engels Volume 2 Ingilizce International Publishers 1975 s 577 Dis baglantilarBilim ve Aydinlanma Akademisi tarafindan 200 Dogum gunu anisina hazirlanan Engels ve Bilimde Diyalektik belgeseli 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bu kisinin Marxists Internet Archive deki mevcut eserleri icin Friedrich Engels