Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Endonezya Komünist Partisi (Endonezce: Partai Komunis Indonesia, PKI) 1965 yılında fiziksel olarak ortadan kaldırılıncaya kadar dünyanın iktidarda olmayan en kalabalık komünist partisiydi.
Endonezya Komünist Partisi Partai Komunis Indonesia | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | PKI |
| Kurucu | Henk Sneevliet |
| Slogan(lar) | Bütün ülkelerin işçileri, birleşin! (Para Buruh Seluruh Dunia, Bersatulah!) |
| Kuruluş tarihi | 23 Mayıs 1914 |
| Kapanış tarihi | 5 Temmuz 1966 |
| Merkez | Jakarta |
| Gazete(ler) | Soeara Rakjat |
| Gençlik kolu | |
| Kadın kolu | |
| Köylü kolu | Endonezya Köylü Cephesi |
| Üyelik | 3,000,000-4,000,000 |
| İdeoloji | Komünizm, Marksizm-Leninizm |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sol |
| Resmî renkler | Kırmızı |
| Marş | Pujaan Kepada Partai |
| Seçim sembolü | |
| Orak ve çekiç | |
Öncülleri
Önemli bir ilk örgütlenme Hollandalı sosyalist Henk Sneevliet tarafından 1914 yılında ve Indische Sociaal-Democratische Vereeniging, ISDV (Endonezya Sosyal-Demokrat Birliği) adıyla kurulmuştur. Bu birlik aslında Hollanda’ya ait Doğu Hint Adalarındaki iki Hollanda sosyalist partisi olan SDAP ve SDP’nin 85 üyesiyle oluşturulmuştur. Bu sayede birliğin Hollandalı üyeleri Endonezyalı aydınlara koloni hâlinden kurtulmak için marksizmle tanıştıracaktır. Ekim 1915'te ISDV Hollandaca Het Vrije Woord (Gerçek Söz) adlı yayını çıkarmaya başladı. Derginin yayınişleri müdürü Adolf Baars olur. ISDV ilk kurulduğunda bağımsızlık isteğini dile getirmiyordu. Bu sırada örgütün üye sayısı 100 civarındaydı. Üyelerinden sadece 3 tanesi Endonezyalıydı. Ne var ki birlik hızlı bir şekilde radikal ve anti-kapitalist bir çizgiye kaydı. Sneevliet önderliğindeki Birlik artık Hollanda’daki SDAP için rahatsız edici hale gelmeye başlayınca ISDV’nin reformcu kanadı 1917 yılında kopacak ve ayrı sosyal-demokrat partilerini kuracaklardır. ISDV 1917 yılında Endonezya dilindeki ilk yayını olan Soeara Merdeka’yı (Özgürlüğün Sesi) çıkartır. Sneevliet, Rusya’da başarılı olan Ekim Devriminin Endonezya’da da başarılı olacağına inanmaktaydı. Partili gruplar Hollandalı askerler ve bahriyeliler arasında yoğun propaganda yapmaya başlar. Partide Kızıl Muhafızlar örgütlenir ve üç ayda sayıları 3.000’e çıkar. 1917 yılının sonuna doğru asker ve bahriyeliler önemli bir askeri üs olan Surabaya'da ayaklanacak ve sovyet oluşturacaklardır. Koloni yönetimi Surabaya Sovyeti ile ISDV örgütünü kolayca bastıracaktır. Sneevliet dahil olmak üzere SDV’nin lider kadrosu Hollanda’ya gönderilir. Ayaklanmanın elebaşlarına 40 yıllık hapis cezaları verilecektir. Endonezya’da kalan ISDV ise koloni karşıtı Sarekat Islam SI(İslami Birlik) ile ortak mücadele kararı alır. İki SI önderi Semaun ve Darsono, Sneevliet’in fikirlerinden etkileneceklerdir. Bu şekilde marksizmden etkilenen aydınlar daha devrimci ve marksist bir örgüt olan Sarekat Rajkat (Halk Birliği) örgütünü kurarlar. ISDV bu sırada hala yeraltında çalışma yürütmektedir. Önemli sayıda Hollandalı parti kadrosunun sınırdışı edilmesi ve Sarekat Islam ile ortak çalışma yürütülmesi sonucunda Endonezyalı parti üyesi sayısı çoğunluğa geçer. 1919 yılına gelindiğinde Hollandalı üye sayısı sadece 25 iken Endonezyalı üye sayısı 400 civarındaydı.
Kuruluşu ve büyümesi
23 Mayıs 1920 tarihinde Semarang’da yapılan ISDV Kongresinde örgüt Perserikatan Komunis di Hindia PKH adını alır. (Hint Adaları Komünist Birliği) Parti sekreteri Semaun olacak ve Darsosno da yardımcısı olacaktır. Parti genel sekreteri dahil olmak üzere liderlerinden beş tanesi Hollandalı olan örgüt Komünist Enternasyonal’e dahil edilir. 3. Enternasyonal olarak da bilinen bu uluslararası birliğe dahil olan ilk Asya komünist partisidir. 1921 yılındaki Komünist Enternasyonal 2. Kongresinde partiyi Henk Sneevliet temsil eder. Sarekat Islam’ın aynı yıl içindeki altıncı kongresine giden dönemde parti Sneevliet’in etkisinden ve gitmekte olduğu yönden rahatsız olacak ve buna karşı önlem alacaklardır. Örgütün sekreteri Agus Salim, üyelerinin başka bir örgüte üye olamayacaklarını açıklayacak ve ISDV etkisini kırmaya çalışacaktır. ve Semaun’un muhalefetine rağmen öneri kabul edilir, komünistler taktik değiştirmek zorunda kalır. Bu dönemde Hollanda koloni yönetimi siyasi faaliyetlere çok sıkı önlem almaktadır, bunun üzerine Sarekat Islam dini konulara ağırlık vermeyi tercih ederek siyaset alaındançekilecektir. Böylelikle komünistler ülkede aktif siyaset yapan tek özne hâline gelirler. 1922 yılında Semaun Moskova’daki bir işçi konferansına katılırken Tan Malaka sürmekte olan bir işçi grevini ülke çapındaki tüm sendikaların katıldığı bir eyleme çevirmeye çalışır. Girişim başarısız olur, Tan Malaka tutuklanır, ülke içinde veya dışında sürgüne gitmek arasında seçim yapması istenir. O ise yurt dışına çıkmayı seçerek Sovyetler Birliğine gider. Mayıs 1922’de Semaun Rusya’da geçirdiği 7 aydan sonra döner ve işçi sendikalarını örgütlemeye başlar. 22 Eylül 1922’de Persatuan Vakbonded Hindia (Endonezya Sendikaları Birliği) kurulur. 1924 yılındaki Beşinci Komintern toplantısında komünist partiler için en önemli olanın sendikalarda söz sahibi olmak olduğu bildirilir. Bu olmadan devrimin başarılı olamayacağı belirtilir. PKH sendikalara yoğunluk vermeye başlar. 1924 yılında parti ismi tekrar değişir ve Partai Komunis Indonesia PKI (Endonezya Komünist Partisi) adını alır.
1926 Ayaklanması
Mayıs 1925’te Komintern Yürütme Komitesi toplantısında Endonezya’daki komünistlere komünist olmayan ulusal örgütlerle birleşik bir anti-emperyalist cephe kurulması talimatını verdi. Ancak partideki Alimin ve Musso yanlıları Hollanda koloni yönetimini devirmek için bir ayaklanma planını uygulamaya geçirirler. Java’da Prambanan şehirnde yapılan konferansta komünistlerin elindeki sendikalar devrimci ayaklanmanın demiryolu işçilerinin greviyle başlamasına karar verirler. Bu şekilde genel grev başaltılacak ve devrimci ayaklanma başlatılacaklardır. Endonezya Komünist Partisi de Hollanda koloni yönetiminin yerini alacaktır. Ayaklanmanın Padang Sumatra’da başlaması öngörülmekteydi ancak 1926 yılı başında başlatılan geniş çaplı tutuklamalar sonucunda örgütlenme yasağı getirilecek, birçok PKI üyesi tutuklanacak, parti iyice yeraltına çekilmek zorunda kalacaktır. Ayaklanmanın planlaması ve zamanlamasına dair başarısızlık yüzünden parti içerisinde huzursuzluk ve ayrılık yaşanacak, Komintern’in Güneydoğu Asya ve Avustralya sorumlusu olan ve ayaklanma planına başından beri karşı çıkan ’ya göre partinin yeterince kitle desteği yoktur. Bu fikir ayrılıkları yüzünden Haziran 1926’da ayaklanma planı ertelenir. Bu karara rağmen 12 Kasım günü Batavia (bugünkü Cakarta) şehrinde sınırlı bir ayaklanma yaşanır. Benzer patlamalar Padang, Bantam ve Surabaya’da yaşanır. Batavia’da bir-iki gün içinde bastırılan ayaklanma, ülkenin diğer yerlerinde de sorunsuzca yenilgiye uğratılır. Ayaklanmalar yüzünden 13.000 kişi tutuklanır, 4.500 kişi hapis cezalarına çarptırılır, 1.308 kişi esir kamplarına atılır, 823 kişi de Yeni Gine’de sürgüne gönderilir. Birçok kişi tutukluyken hayatını kaybedecektir. Koloni yönetimi komünist olmadığı belli olan birçok kişiyi de hedef alır. Komünistleri yakalama bahanesiyle her türlü özgürlüğün bastırıldığı bir ortam yaratılacaktır. 1927 yılında PKI yasa dışı ilan edilecektir. Yeraltına çekilen parti Hollanda ve daha sonra Japon kaynaklarına göre rejim için tehdit unsuru olarak görülmemiş ve aldığı darbeden sonra toparlanamamıştır. Yeraltındaki partinin önde gelen liderleri tutuklandığı için geçiş dönemi zor olmuştur. 1935 yılında Moskova’da sürgünde bulunan , gizlice ülkeye dönerek PKI yeraltı örgütünü tekrar oluşturmaya girişir. Parti bu sırada sendikalardaki hakimiyetini tekrar kazanmaya çalışacak, Hollanda’daki Endonezyalı öğrenciler arasında örgütlenecektir.
Savaştan sonra yeniden canlanma
Endonezya Komünist Partisi II. Dünya Savaşından sonra Japon işgalinin ardından siyasi sahneye tekrar aktif olarak çıkar. Hollanda’dan bağımsızlığın alınması için yoğun faaliyet gösterir. Japon işgaline karşı silahlı direnen birçok gerilla partinin emrindeydi. Hollanda koloni yönetimine karşı başarıyla mücadele veren komünistler, ulusal lider Sukarno’yu düşündürmekteydi. Sukarno, kendi konumunu tehdit eder gördüğü komünistlerden kurtulmak için bahane aramaktadır. Ayrıca bağımsızlık isteyen muhafazakâr kuvvetler ve ABD başta olmak üzere Sovyet karşıtı Batılı ülkeler tarafından da komünistlerin güçlü varlığı rahatsız edicidir. Bu yüzden komünistlerle diğer bağımsızlık yanlısı güçler arasındaki ilişkiler hiç iç açıcı değildir. Şubat 1948’de PKI ile Endonezya Sosyalist Partisinin sol kanadı Halın Demokratik Cephesi adı altında birlikte mücadele etmeye başlayacaktır. Cephe fazla uzun ömürlü olmasa da sol kanat PKI ile birleşecektir. 11 Ağustos 1948 günü Musso 12 yıl Sovyetler Birliğinde kaldıktan sonra Cakarta’ya döner ve partinin yönetim kademesi, Politbürosu yeniden oluşturulur. 1948 yılında imzalanan Renville Anlaşması sonucu silah bırakan bazı komünist gerillaların varlığı Endonezya sağını rahatlatacak ve saldırıya geçmeye teşvik edecektir. Bazı silah bırkamayan gerilla birlikleri öldürülecek ve büyük tepki alacaktır. Tepkilerin artması ise komünistlerin üzerine yürümek isteyen muhafazakâr örgütlerin eline bahane verecektir. Ordu istihbaratının iddialarına göre Endonezya Sovyet Cumhuriyeti peşinde olan komünistler ayaklanma peşindeydi. İddiaları reddeden PKI kamuoyunu sükunete çağırsa da komünistlere karşı yeni bir bastırma harekâtı başlamıştır. Bu sefer binlerce parti militanı öldürülecek ve 36.000 kişi tutuklanacaktır. Öldürülenler arasında 31 Ekim günü öldürülen Musso da bulunmaktadır. ve Çine kaçacaktır, PKI yasal olarak yasaklanmasa da fiilen ağır saldırıya maruz kalmıştır. Partinin yeniden inşası 1949 yılında olacaktır. Partinin yeni yayınları Harian Rakyat ve Bintang Merah yeni dönemde etkili olacaktır. 1950'li yıllarda parti Dipa Nusantara Aidit liderliğinde Endonezya cumhurbaşkanı Sukarno yönetiminin sömürgeciliğe ve Batıya karşı ulusal tutumunu destekler. Aidit ve ekibi (Sudisman, Lukman, Njoto ve Sakirman) partiye yeni katılan genç bir kuşaktır, hiçbirisinin yaşı 30’un üzerinde değildir. Aidit liderliğinde parti gittikçe büyüyecek, 1950 yılında 5.000 olan üye sayısı 1954 yılında 165.000’ e çıkacak, 1959 yılında ise rekor bir sayı olan 1.5 milyona ulaşacaktır.
1950'li yıllar
1955 seçiminden önce PKI, Sukarno’nun güdümlü demokrasi planlarını savunmakta ve Sukarno’nun aktif bir destekçisiydi. 1955 seçimlerinde PKI oyların %16’sını alarak dördüncü sırada yer aldı. 257 koltuklu mecliste 39 vekillik, 514 koltuklu senatoda ise 80 vekillik aldı. Bu dönemde Java’da sürmekte olan Hollanda hakimiyetine karşı muhalefet PKI siyasetinde ön planda yer aldı. Bu gelişmelere rağmen İslamcı Masyumi Partisi komünist partinin kapatılmasını isteyebiliyordu. PKI kontrolünde olan sendikalar ise Hollandalı şirketlere el konmasını talep ederek eyleme geçecektir. El konan yabancı şirketlere karşı verilen mücadele, komünistlerin ulusal ölçekte sahiplenilmesini sağlanmış olacaktır. karışık iç siyasi ortam sürerken Şubat 1958’de ABD yanlısı ordu üst yönetimi ve sağcı partiler darbe girişiminde bulunurlar. Sumatra ve Sulawesi’de iktidarı ele geçiren güçler Endonezya Cumhuriyeti Devrimci Hükûmetinin kurulduğunu ilan ederken komünistleri tutuklamaya ve öldürmeye başlar. PKI ise isyanın bastırılması için sukarno yönetiminden yana olacak ve sonunda isyan bastırılacaktır. 1959 Ağustos ayında ise ordunun PKI kongresinin toplanmasını engelleme girişimi başarısız olacaktır. Ülkedeki denge veya pat durumunu belki de 1960 yılındaki Sukarno sloganı en iyi şekilde açıklar; Nasakom yani Nasionalisme (Milliyetçilik), Agama (Din), Komunisme (Komünizm). Sukarno’nun siyasetinde komünizmin yeri resmîleşse de ülkedeki tehlikeli denge durumu sürmekte ve alar çanları çalmaktadır.
1960'lı yıllar
PKI, Sukarno’yu desteklese de, siyasi olarak otonomisini kaybetmedi. Mart 1960'ta PKI, Sukarno’nun ülke bütçesini demokratik olmayan şekilde kullandığı için eleştirecektir. Temmuz ayında ise hükûmeti eleştiren yazılar sebebiyle PKI yönetimi ordu tarafından tutuklansa da Sukarno’nun emriyle serbest bırakılacaktır. Partiye artan destek üye sayısına da yansıyacak ve 1965 yılında üye sayısı 3 milyon olacaktır. Endonezya Komünist Partisi Sovyetler Birliği ve Çin dışındaki en güçlü komünist parti hâline gelir. Partinin kkitle örgütlerinde önemli desteği vardı. Buna örnek olarak Tüm Endonezya Merkezi İşçi Örgütü (Sentral Organisasi Buruh Seluruh Indonesia), Halkçı Gençlik (Pemuda Rakyat), Endonezyalı Kadınlar Hareketi (Gerakan Wanita Indonesia), Endonezya Kadınlar Cephesi (Barisan Tani Indonesia), Halk Kültürü Ligi (Lembaga Kebudayaan Rakyat) ve Endonezyalı Aydınlar Birliği (Himpunan Sarjana Indonesia). Parti ve onun örgütlerinin toplam üyeliği en yüksek seviyesindeyken Endonezya nüfusunun beşte birine eşitti. Mart 1962’de PKI hükûmete katılır. PKI liderleri Aidit ve Njoto bakan olacaktır. Aynı yıl Nisan ayında parti kongre toplayacaktır. 1963 yılında Malezya, Endonezya ve Filipinler hükûmetleri bölgesel toprak anlaşmazlıklarıyla ilgili yapılan zirvede Filipinler Cumhurbaşkanı Macapagal tarafından ortaya atılan bölgesell bir birlik olan Maphilindo Konfederasyonunu gündeme alırlar. PKI Maphilindo birliğini reddetmekteydi. PKI militanları komşu Malezya’ya geçmekte ve İngiliz, Avustralya birliklerine saldırmaktaydı. Bazı gruplar ise Malaya’daki kavgaya katılmak için oraya kadar gitmişti. PKI’ye bağlı silahlı birliklerin çoğunluğu Borneo sınırındaydı. Ocak 1964'te PKI Endonezya’daki İngiliz taşınmazlarını kamulaştırmaya başlayacaktır.
Katliamlar ve son
Sukarno’nun Endonezya Komünist Partisi, Ordu, milliyetçiler ve islamcılar arasındaki denge politikası komünstlerin güçlenmesiyle bozulur. Komünistlerin giderek etki alanlarını genişletmesi ve popülerliği başta ABD olmak üzere tüm anti-komünist Batılı devletleri harekete geçirir. Ülke içindeki siyasi ve ekonomik durum ise giderek daha zorlu hale gelmişti, enflasyon %600 seviyesindeyken Endonezyalıların hayat şartları kötüleşmekteydi. Aralık 1964'te Murba Partisinden Chaerul Saleh komünistlerin darbe planı yaptıklarını iddia edecektir. PKI ise Murba Partisinin yasa dışı ilen edilip kapatılmasında ısrar eder ve bu parti 1965 yılında kapatılır. Malezya konusunda ise PKI, halkın silahlandırılmasını savunurken, Ordu buna karşıdır. Sukarno ise konuyla ilgili görüş belirtmez.1965 yılı Temmuz ayında yaklaşık 2.000 PKI üyesi Halim Hava Kuvvetleri Üssünde askeri eğitime başlayacaktır. Halkın silahlandırılması fikri Hava ve Deniz Kuvvetlerinde taraftar bulmuş gibi gözükmektedir. 8 Eylülde PKI gösterileri Surabaya’daki ABD Elçiliğinin iki gün süreyle kuşatılmasına kadar varacak, 14 Eylülde yapılan PKI mitinginde konuşan Aidit partililerden gelişmelere dikkat etmelerini ister. 30 Eylülde ise PKI ile ilişkili yan kuruluşlar olan Pemuda Rakyat ve Gerwani, Cakarta’da enflasyona karşı büyük bir miting düzenleyecektir. 30 Eylülü 1 Ekime bağlayan gece Endonezya’daki en kıdemli altı general öldürülür ve cesetleri bir kuyuya atılır. Generalleri öldürenler ertesi saah yeni Devrimci konseyin iktidarı aldığını ilan eder ve kendilerine 30 Eylül Hareketi olarak tanıtır. Ordunun brçok üst düzey komutanı ölü ya da kayıp olduğu için General Suharto orduya hakim olur ve 2 Ekim darbe girişimini bastırır. Ordu darbe girişimini hemen komünistlerin üzerine atar ve ülke çapında anti-komünist propaganda başlar.
PKI’nin generallerin öldürülmesiyle bağı ortada yokken Suharto komünistleri günah keçisi yapacak ve saldırıya geçecektir. Başlatılan anti-komünist katliamında yaklaşık 500.000 komünist öldürülecek ve fiziki olarak PKI tasfiye edilecektir. General Suharto, siyasi olarak Sukarno’nun etkisini ortadan kaldıracak ve 1968 yılında cumhurbaşkanı olacaktır. Ordu üzerindeki hakimiyetine hükûmet üzerinden kurduğu hakimiyet eklenecektir. 30 Eylül olaylarından sonra 2 Ekim günü Halim Askeri Üssü tekrar ele geçirlecektir. 30 Eylül darbesiyle komünistlerin doğrudan bir ilgisi olduğuna dair bir delil ortada bulunmamaktadır. Dönemin PKI yönetimine göre ise olay islahlı kuvvetlerin içinde yaşanan bir gruplaşmanın sonucudur. Partinin bu yönde açıklamalrı kendisine karşı yapılan saldırıya engel olamayacak ve Sukarno’nun kabinesindeki parti liderleri bile kabine toplantısı sırasında tutuklanacaktır. Bu sırada islamcı kesim tarafından Cakarta ve diğer önemli şehirlerde PKI’nin yasa dışı ilan edilip kapatılması için büyük gösteriler düzenlenmektedir. İslamcı örgüt Ansor PKI binalarına karşı saldırılara başlar ve parti genel merkez binasını kundaklar. 18 Ekimde Java’da PKI militanları öldürülür. Partinin fiziksel olarak ortadan kaldırılması süreci başlamış olur. Döneme ait kaynaklarda sağlıklı bilgilerin bulunmaması nedeniyle süreçte öldürülen kişilerin sayısı bilinememektedir. Kabul edilen sayılara göre öldürülenlerin sayısı 300.000 ile 1 milyon arasındadır. Öldürülenler arasında komünist olmayanlar da bulunmaktadır.Özellikle Endonezya'nın ticari yapısında güçlü bir etkisi bulunan çinli azınlık, komünist eğilimli olup olmadığı dikkate bile alınmaksızın çoluk çocuk topluca katledilmişlerdir. Böylece Malay ve müslüman kökenli grupların ekonomik yaşama hakim olmasının amaçlandığı da açıkça anlaşılabilir. Endonezya halkının maruz kaldığı bu kitlesel katliam 20. yüzyılın en kanlı katliamları arasında gösterilir. Time dergisinin 17 Aralık 1966 sayısında olaylar aşağıdaki şekilde anlatılmaktaydı:
- “Komünistler, sol sempatizanlar ve aileleri acımasızca katledildiler. Kırsal bölgede ordu mensupları yakaladıkları binlerce komünisti işkence altında sorguladıktan sonra hapishanelerde infaz ettiler. Yöreye özel uzun saplı bıçaklarla gece insanların evine saldıran müslüman haydutlar tüm aileleri öldürüp evlerine gömdüler. Katliam öyle bir hal aldı ki Java kırsalında müslümanlar kurbanlarının kafalarını sopalara takıp yürüyüşler yaptılar. Cesetler o kadar çoktu ki, Doğu Java ve Sumatra’da ciddi salgın hastalık tehlikesi başgöstercektir. Bölgede bulunan gözlemcilere göre küçük dere ve ırmaklar cesetlerle kaplıdır.”
Katliamların sebebi siyasi olarak gösterilebilirse de, olayların panik ve siyasi belirsizlikten dolayı çıktığını iddia edenler de vardır. Anti-komünist katliamı gerçekleştiren gruplar arasında yasa dışı işlerle uğraşan mafya gruplarının da bulunduğu bilinmektedir. Bu gruplara devletin üst kademelerinden yeşil ışık yakılmış olma ihtimali yüksektir. Ülkenin çoğunda müslümanlar tarafından yapılan katliamlar cihat adı altında gerçekleştirilirken Bali’de ise Hindular tarafından Hinduizm adına katliamlar yapılacaktır. 22 Kasımda partinin en önemli isimi olan Aidit yakalanacak ve öldürülecektir. Aralık ayında ordu, Aceh’in komünistlerden temizlendiğini ilan edecektir. Yakalanan ve hayatta olan komünistleri yargılamak için özel askeri mahkemeler kurulacaktır. 1966 Mart ayının 12. Günü Suharto artık fiilen var olmayan PKI’yi yasa dışı ilan edecek, yan örgütler de birbiri ardına kapatılacaktır. Son yıllarda yapılan bazı araştırmalara göre generallerin öldürülmesi olayını planlayan ve yürürlüğe koyanın sanıldığı gibi komünistler değil bizzat Suharto olduğu iddia edilmektedir.
1965 yılından sonra
İlk başta örgütlenmeye çalışılan direnişe rağmen Endonezya Komünist Partisi 1965-66 katliamları sırasında ve sonrasında felç olmuştur. Eylül 1966’da parti Politbürosundan geriye kalanlar özeleştiri vererek Sukarno rejimine verilen destek politikasını eleştirmiştir. Aidit ve Njoto’nun öldürülmesinden sonra parti yönetimi Sudisman’a geçecek, bu yüzden 1967 yılında ölüm cezasına çarptırılacaktır. Bazı PKI militanları Doğu Java’daki Blitar bölgesine sığınmış ve beklenenin aksine kırsal bölge halkı arafından iyi karşılanarak sahiplenilmiştir. Ordu yönetimi siyasal olarak şehirlere göre geri durumda bulunan bölgede komünistlerin var olamayacağını düşünerek burada operasyon yapmamıştır. Bölgede Sukatno, Ruslan Widjayasastra, Iskandar Subekti gibi PKI yöneticileri bulunmaktadır. 1968 yılının Mart ayında komünistlerin öncülüğü olmaksızın Blitar köylüsü komünistlere yapılan katliamın öcünü almak için ayaklanacak ve bölgedeki islami örgüt üyelerine saldıracak ve 60 Nahdatul Ulama örgütü üyesi öldürülecektir. Ordu böyle bir ayaklanma beklemediği için şaşkınlık geçirse de PKI’nin bölgedeki üssü ve destekçisi ortam çökertilecektir. Sukatno, Ruslan ve Iskandar Subekti yakalanarak ölüm cezasına çarptırılırlar. 30 Eylül olayları sırasında Endonezya dışında bulunan bazı partililer ise Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluş törenleri için bu ülkede bulumaktaydı. Doğu Avrupa’da bulunan gruplarla beraber partinin sürgünde işleyiş mekanizması kurulmaya çalışılır. Ancak bu yapı ülkeden çok yalıtılmış durumdaydı.
Günümüzde partinin durumu
2004 yılı itibarıyla eski PKI üyeleri hala kara listededir ve devlet kurumlarında işe girmeleri yasaklanmıştır. 1999 yılında cumhurbaşkanlığı sırasında Abdurrahman Wahid PKI’nin yurtdışında sürgünde buluna üyelerine ülkeye dönme çağrısı yapmış, 1945 anayasasını kaynak göstererek ülkede komünist ideolojinin tartışılmaya açık olduğunu belirtmiştir. Bu öneri özellikle dinci kesim ve muhafazakâr devlet organlarıyla ordu tarafından eleştirilmiş, hatta karşı gösteriler düzenlenmiştir.
Endonezya Köylü Cephesi
Endonezya Köylü Cephesi (Endonezce: Partai Komunis Indonesia) partiye bağlı köylü örgütüydü. 25 Kasım 1945'te kuruldu. EKP’nin önceki köylü örgütü 1945'te kurulan Köylüler Birliği (Serikat Tani) idi. Örgüt toprak reformu için çalışmalar yürüttü. 1965’te EKP’yle beraber etkisiz hale getirildi.
Ayrıca bakınız
Konuyla ilgili yazılan eserler/çekilen filmler
- Mortimer, Rex (1974). Indonesian Communism Under Sukarno: Ideology and Politics, 1959-1965 Cornell University Press, Ithaca, New York
- Ricklefs, M.C. (1982) A History of Modern Indonesia, MacMillan.
- Sinaga, Edward Djanner (1960) Communism and the Communist Party in Indonesia, George Washington University School of Government
- The Year of Living Dangerously, 1982 yapımı film
- "The Act of Killing", 2012 yapımlı belgesel.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Endonezya Komunist Partisi Endonezce Partai Komunis Indonesia PKI 1965 yilinda fiziksel olarak ortadan kaldirilincaya kadar dunyanin iktidarda olmayan en kalabalik komunist partisiydi Endonezya Komunist Partisi Partai Komunis IndonesiaKisaltmaPKIKurucuHenk SneevlietSlogan lar Butun ulkelerin iscileri birlesin Para Buruh Seluruh Dunia Bersatulah Kurulus tarihi23 Mayis 1914Kapanis tarihi5 Temmuz 1966MerkezJakartaGazete ler Soeara RakjatGenclik koluKadin koluKoylu koluEndonezya Koylu CephesiUyelik3 000 000 4 000 000IdeolojiKomunizm Marksizm LeninizmSiyasi pozisyonAsiri solResmi renklerKirmiziMarsPujaan Kepada PartaiSecim semboluOrak ve cekicOnculleriOnemli bir ilk orgutlenme Hollandali sosyalist Henk Sneevliet tarafindan 1914 yilinda ve Indische Sociaal Democratische Vereeniging ISDV Endonezya Sosyal Demokrat Birligi adiyla kurulmustur Bu birlik aslinda Hollanda ya ait Dogu Hint Adalarindaki iki Hollanda sosyalist partisi olan SDAP ve SDP nin 85 uyesiyle olusturulmustur Bu sayede birligin Hollandali uyeleri Endonezyali aydinlara koloni halinden kurtulmak icin marksizmle tanistiracaktir Ekim 1915 te ISDV Hollandaca Het Vrije Woord Gercek Soz adli yayini cikarmaya basladi Derginin yayinisleri muduru Adolf Baars olur ISDV ilk kuruldugunda bagimsizlik istegini dile getirmiyordu Bu sirada orgutun uye sayisi 100 civarindaydi Uyelerinden sadece 3 tanesi Endonezyaliydi Ne var ki birlik hizli bir sekilde radikal ve anti kapitalist bir cizgiye kaydi Sneevliet onderligindeki Birlik artik Hollanda daki SDAP icin rahatsiz edici hale gelmeye baslayinca ISDV nin reformcu kanadi 1917 yilinda kopacak ve ayri sosyal demokrat partilerini kuracaklardir ISDV 1917 yilinda Endonezya dilindeki ilk yayini olan Soeara Merdeka yi Ozgurlugun Sesi cikartir Sneevliet Rusya da basarili olan Ekim Devriminin Endonezya da da basarili olacagina inanmaktaydi Partili gruplar Hollandali askerler ve bahriyeliler arasinda yogun propaganda yapmaya baslar Partide Kizil Muhafizlar orgutlenir ve uc ayda sayilari 3 000 e cikar 1917 yilinin sonuna dogru asker ve bahriyeliler onemli bir askeri us olan Surabaya da ayaklanacak ve sovyet olusturacaklardir Koloni yonetimi Surabaya Sovyeti ile ISDV orgutunu kolayca bastiracaktir Sneevliet dahil olmak uzere SDV nin lider kadrosu Hollanda ya gonderilir Ayaklanmanin elebaslarina 40 yillik hapis cezalari verilecektir Endonezya da kalan ISDV ise koloni karsiti Sarekat Islam SI Islami Birlik ile ortak mucadele karari alir Iki SI onderi Semaun ve Darsono Sneevliet in fikirlerinden etkileneceklerdir Bu sekilde marksizmden etkilenen aydinlar daha devrimci ve marksist bir orgut olan Sarekat Rajkat Halk Birligi orgutunu kurarlar ISDV bu sirada hala yeraltinda calisma yurutmektedir Onemli sayida Hollandali parti kadrosunun sinirdisi edilmesi ve Sarekat Islam ile ortak calisma yurutulmesi sonucunda Endonezyali parti uyesi sayisi cogunluga gecer 1919 yilina gelindiginde Hollandali uye sayisi sadece 25 iken Endonezyali uye sayisi 400 civarindaydi Kurulusu ve buyumesi23 Mayis 1920 tarihinde Semarang da yapilan ISDV Kongresinde orgut Perserikatan Komunis di Hindia PKH adini alir Hint Adalari Komunist Birligi Parti sekreteri Semaun olacak ve Darsosno da yardimcisi olacaktir Parti genel sekreteri dahil olmak uzere liderlerinden bes tanesi Hollandali olan orgut Komunist Enternasyonal e dahil edilir 3 Enternasyonal olarak da bilinen bu uluslararasi birlige dahil olan ilk Asya komunist partisidir 1921 yilindaki Komunist Enternasyonal 2 Kongresinde partiyi Henk Sneevliet temsil eder Sarekat Islam in ayni yil icindeki altinci kongresine giden donemde parti Sneevliet in etkisinden ve gitmekte oldugu yonden rahatsiz olacak ve buna karsi onlem alacaklardir Orgutun sekreteri Agus Salim uyelerinin baska bir orgute uye olamayacaklarini aciklayacak ve ISDV etkisini kirmaya calisacaktir ve Semaun un muhalefetine ragmen oneri kabul edilir komunistler taktik degistirmek zorunda kalir Bu donemde Hollanda koloni yonetimi siyasi faaliyetlere cok siki onlem almaktadir bunun uzerine Sarekat Islam dini konulara agirlik vermeyi tercih ederek siyaset alaindancekilecektir Boylelikle komunistler ulkede aktif siyaset yapan tek ozne haline gelirler 1922 yilinda Semaun Moskova daki bir isci konferansina katilirken Tan Malaka surmekte olan bir isci grevini ulke capindaki tum sendikalarin katildigi bir eyleme cevirmeye calisir Girisim basarisiz olur Tan Malaka tutuklanir ulke icinde veya disinda surgune gitmek arasinda secim yapmasi istenir O ise yurt disina cikmayi secerek Sovyetler Birligine gider Mayis 1922 de Semaun Rusya da gecirdigi 7 aydan sonra doner ve isci sendikalarini orgutlemeye baslar 22 Eylul 1922 de Persatuan Vakbonded Hindia Endonezya Sendikalari Birligi kurulur 1924 yilindaki Besinci Komintern toplantisinda komunist partiler icin en onemli olanin sendikalarda soz sahibi olmak oldugu bildirilir Bu olmadan devrimin basarili olamayacagi belirtilir PKH sendikalara yogunluk vermeye baslar 1924 yilinda parti ismi tekrar degisir ve Partai Komunis Indonesia PKI Endonezya Komunist Partisi adini alir 1926 AyaklanmasiMayis 1925 te Komintern Yurutme Komitesi toplantisinda Endonezya daki komunistlere komunist olmayan ulusal orgutlerle birlesik bir anti emperyalist cephe kurulmasi talimatini verdi Ancak partideki Alimin ve Musso yanlilari Hollanda koloni yonetimini devirmek icin bir ayaklanma planini uygulamaya gecirirler Java da Prambanan sehirnde yapilan konferansta komunistlerin elindeki sendikalar devrimci ayaklanmanin demiryolu iscilerinin greviyle baslamasina karar verirler Bu sekilde genel grev basaltilacak ve devrimci ayaklanma baslatilacaklardir Endonezya Komunist Partisi de Hollanda koloni yonetiminin yerini alacaktir Ayaklanmanin Padang Sumatra da baslamasi ongorulmekteydi ancak 1926 yili basinda baslatilan genis capli tutuklamalar sonucunda orgutlenme yasagi getirilecek bircok PKI uyesi tutuklanacak parti iyice yeraltina cekilmek zorunda kalacaktir Ayaklanmanin planlamasi ve zamanlamasina dair basarisizlik yuzunden parti icerisinde huzursuzluk ve ayrilik yasanacak Komintern in Guneydogu Asya ve Avustralya sorumlusu olan ve ayaklanma planina basindan beri karsi cikan ya gore partinin yeterince kitle destegi yoktur Bu fikir ayriliklari yuzunden Haziran 1926 da ayaklanma plani ertelenir Bu karara ragmen 12 Kasim gunu Batavia bugunku Cakarta sehrinde sinirli bir ayaklanma yasanir Benzer patlamalar Padang Bantam ve Surabaya da yasanir Batavia da bir iki gun icinde bastirilan ayaklanma ulkenin diger yerlerinde de sorunsuzca yenilgiye ugratilir Ayaklanmalar yuzunden 13 000 kisi tutuklanir 4 500 kisi hapis cezalarina carptirilir 1 308 kisi esir kamplarina atilir 823 kisi de Yeni Gine de surgune gonderilir Bircok kisi tutukluyken hayatini kaybedecektir Koloni yonetimi komunist olmadigi belli olan bircok kisiyi de hedef alir Komunistleri yakalama bahanesiyle her turlu ozgurlugun bastirildigi bir ortam yaratilacaktir 1927 yilinda PKI yasa disi ilan edilecektir Yeraltina cekilen parti Hollanda ve daha sonra Japon kaynaklarina gore rejim icin tehdit unsuru olarak gorulmemis ve aldigi darbeden sonra toparlanamamistir Yeraltindaki partinin onde gelen liderleri tutuklandigi icin gecis donemi zor olmustur 1935 yilinda Moskova da surgunde bulunan gizlice ulkeye donerek PKI yeralti orgutunu tekrar olusturmaya girisir Parti bu sirada sendikalardaki hakimiyetini tekrar kazanmaya calisacak Hollanda daki Endonezyali ogrenciler arasinda orgutlenecektir Savastan sonra yeniden canlanmaMussoAidit Endonezya Komunist Partisi II Dunya Savasindan sonra Japon isgalinin ardindan siyasi sahneye tekrar aktif olarak cikar Hollanda dan bagimsizligin alinmasi icin yogun faaliyet gosterir Japon isgaline karsi silahli direnen bircok gerilla partinin emrindeydi Hollanda koloni yonetimine karsi basariyla mucadele veren komunistler ulusal lider Sukarno yu dusundurmekteydi Sukarno kendi konumunu tehdit eder gordugu komunistlerden kurtulmak icin bahane aramaktadir Ayrica bagimsizlik isteyen muhafazakar kuvvetler ve ABD basta olmak uzere Sovyet karsiti Batili ulkeler tarafindan da komunistlerin guclu varligi rahatsiz edicidir Bu yuzden komunistlerle diger bagimsizlik yanlisi gucler arasindaki iliskiler hic ic acici degildir Subat 1948 de PKI ile Endonezya Sosyalist Partisinin sol kanadi Halin Demokratik Cephesi adi altinda birlikte mucadele etmeye baslayacaktir Cephe fazla uzun omurlu olmasa da sol kanat PKI ile birlesecektir 11 Agustos 1948 gunu Musso 12 yil Sovyetler Birliginde kaldiktan sonra Cakarta ya doner ve partinin yonetim kademesi Politburosu yeniden olusturulur 1948 yilinda imzalanan Renville Anlasmasi sonucu silah birakan bazi komunist gerillalarin varligi Endonezya sagini rahatlatacak ve saldiriya gecmeye tesvik edecektir Bazi silah birkamayan gerilla birlikleri oldurulecek ve buyuk tepki alacaktir Tepkilerin artmasi ise komunistlerin uzerine yurumek isteyen muhafazakar orgutlerin eline bahane verecektir Ordu istihbaratinin iddialarina gore Endonezya Sovyet Cumhuriyeti pesinde olan komunistler ayaklanma pesindeydi Iddialari reddeden PKI kamuoyunu sukunete cagirsa da komunistlere karsi yeni bir bastirma harekati baslamistir Bu sefer binlerce parti militani oldurulecek ve 36 000 kisi tutuklanacaktir Oldurulenler arasinda 31 Ekim gunu oldurulen Musso da bulunmaktadir ve Cine kacacaktir PKI yasal olarak yasaklanmasa da fiilen agir saldiriya maruz kalmistir Partinin yeniden insasi 1949 yilinda olacaktir Partinin yeni yayinlari Harian Rakyat ve Bintang Merah yeni donemde etkili olacaktir 1950 li yillarda parti Dipa Nusantara Aidit liderliginde Endonezya cumhurbaskani Sukarno yonetiminin somurgecilige ve Batiya karsi ulusal tutumunu destekler Aidit ve ekibi Sudisman Lukman Njoto ve Sakirman partiye yeni katilan genc bir kusaktir hicbirisinin yasi 30 un uzerinde degildir Aidit liderliginde parti gittikce buyuyecek 1950 yilinda 5 000 olan uye sayisi 1954 yilinda 165 000 e cikacak 1959 yilinda ise rekor bir sayi olan 1 5 milyona ulasacaktir 1950 li yillar1955 seciminden once PKI Sukarno nun gudumlu demokrasi planlarini savunmakta ve Sukarno nun aktif bir destekcisiydi 1955 secimlerinde PKI oylarin 16 sini alarak dorduncu sirada yer aldi 257 koltuklu mecliste 39 vekillik 514 koltuklu senatoda ise 80 vekillik aldi Bu donemde Java da surmekte olan Hollanda hakimiyetine karsi muhalefet PKI siyasetinde on planda yer aldi Bu gelismelere ragmen Islamci Masyumi Partisi komunist partinin kapatilmasini isteyebiliyordu PKI kontrolunde olan sendikalar ise Hollandali sirketlere el konmasini talep ederek eyleme gececektir El konan yabanci sirketlere karsi verilen mucadele komunistlerin ulusal olcekte sahiplenilmesini saglanmis olacaktir karisik ic siyasi ortam surerken Subat 1958 de ABD yanlisi ordu ust yonetimi ve sagci partiler darbe girisiminde bulunurlar Sumatra ve Sulawesi de iktidari ele geciren gucler Endonezya Cumhuriyeti Devrimci Hukumetinin kuruldugunu ilan ederken komunistleri tutuklamaya ve oldurmeye baslar PKI ise isyanin bastirilmasi icin sukarno yonetiminden yana olacak ve sonunda isyan bastirilacaktir 1959 Agustos ayinda ise ordunun PKI kongresinin toplanmasini engelleme girisimi basarisiz olacaktir Ulkedeki denge veya pat durumunu belki de 1960 yilindaki Sukarno slogani en iyi sekilde aciklar Nasakom yani Nasionalisme Milliyetcilik Agama Din Komunisme Komunizm Sukarno nun siyasetinde komunizmin yeri resmilesse de ulkedeki tehlikeli denge durumu surmekte ve alar canlari calmaktadir 1960 li yillarPKI Sukarno yu desteklese de siyasi olarak otonomisini kaybetmedi Mart 1960 ta PKI Sukarno nun ulke butcesini demokratik olmayan sekilde kullandigi icin elestirecektir Temmuz ayinda ise hukumeti elestiren yazilar sebebiyle PKI yonetimi ordu tarafindan tutuklansa da Sukarno nun emriyle serbest birakilacaktir Partiye artan destek uye sayisina da yansiyacak ve 1965 yilinda uye sayisi 3 milyon olacaktir Endonezya Komunist Partisi Sovyetler Birligi ve Cin disindaki en guclu komunist parti haline gelir Partinin kkitle orgutlerinde onemli destegi vardi Buna ornek olarak Tum Endonezya Merkezi Isci Orgutu Sentral Organisasi Buruh Seluruh Indonesia Halkci Genclik Pemuda Rakyat Endonezyali Kadinlar Hareketi Gerakan Wanita Indonesia Endonezya Kadinlar Cephesi Barisan Tani Indonesia Halk Kulturu Ligi Lembaga Kebudayaan Rakyat ve Endonezyali Aydinlar Birligi Himpunan Sarjana Indonesia Parti ve onun orgutlerinin toplam uyeligi en yuksek seviyesindeyken Endonezya nufusunun beste birine esitti Mart 1962 de PKI hukumete katilir PKI liderleri Aidit ve Njoto bakan olacaktir Ayni yil Nisan ayinda parti kongre toplayacaktir 1963 yilinda Malezya Endonezya ve Filipinler hukumetleri bolgesel toprak anlasmazliklariyla ilgili yapilan zirvede Filipinler Cumhurbaskani Macapagal tarafindan ortaya atilan bolgesell bir birlik olan Maphilindo Konfederasyonunu gundeme alirlar PKI Maphilindo birligini reddetmekteydi PKI militanlari komsu Malezya ya gecmekte ve Ingiliz Avustralya birliklerine saldirmaktaydi Bazi gruplar ise Malaya daki kavgaya katilmak icin oraya kadar gitmisti PKI ye bagli silahli birliklerin cogunlugu Borneo sinirindaydi Ocak 1964 te PKI Endonezya daki Ingiliz tasinmazlarini kamulastirmaya baslayacaktir Katliamlar ve sonKomunistlerin uzerine atilan cinayetler Suharto oldurulen 6 generalin cenazesinde Sukarno nun Endonezya Komunist Partisi Ordu milliyetciler ve islamcilar arasindaki denge politikasi komunstlerin guclenmesiyle bozulur Komunistlerin giderek etki alanlarini genisletmesi ve populerligi basta ABD olmak uzere tum anti komunist Batili devletleri harekete gecirir Ulke icindeki siyasi ve ekonomik durum ise giderek daha zorlu hale gelmisti enflasyon 600 seviyesindeyken Endonezyalilarin hayat sartlari kotulesmekteydi Aralik 1964 te Murba Partisinden Chaerul Saleh komunistlerin darbe plani yaptiklarini iddia edecektir PKI ise Murba Partisinin yasa disi ilen edilip kapatilmasinda israr eder ve bu parti 1965 yilinda kapatilir Malezya konusunda ise PKI halkin silahlandirilmasini savunurken Ordu buna karsidir Sukarno ise konuyla ilgili gorus belirtmez 1965 yili Temmuz ayinda yaklasik 2 000 PKI uyesi Halim Hava Kuvvetleri Ussunde askeri egitime baslayacaktir Halkin silahlandirilmasi fikri Hava ve Deniz Kuvvetlerinde taraftar bulmus gibi gozukmektedir 8 Eylulde PKI gosterileri Surabaya daki ABD Elciliginin iki gun sureyle kusatilmasina kadar varacak 14 Eylulde yapilan PKI mitinginde konusan Aidit partililerden gelismelere dikkat etmelerini ister 30 Eylulde ise PKI ile iliskili yan kuruluslar olan Pemuda Rakyat ve Gerwani Cakarta da enflasyona karsi buyuk bir miting duzenleyecektir 30 Eylulu 1 Ekime baglayan gece Endonezya daki en kidemli alti general oldurulur ve cesetleri bir kuyuya atilir Generalleri oldurenler ertesi saah yeni Devrimci konseyin iktidari aldigini ilan eder ve kendilerine 30 Eylul Hareketi olarak tanitir Ordunun brcok ust duzey komutani olu ya da kayip oldugu icin General Suharto orduya hakim olur ve 2 Ekim darbe girisimini bastirir Ordu darbe girisimini hemen komunistlerin uzerine atar ve ulke capinda anti komunist propaganda baslar Anti komunist propaganda kitaplari PKI nin generallerin oldurulmesiyle bagi ortada yokken Suharto komunistleri gunah kecisi yapacak ve saldiriya gececektir Baslatilan anti komunist katliaminda yaklasik 500 000 komunist oldurulecek ve fiziki olarak PKI tasfiye edilecektir General Suharto siyasi olarak Sukarno nun etkisini ortadan kaldiracak ve 1968 yilinda cumhurbaskani olacaktir Ordu uzerindeki hakimiyetine hukumet uzerinden kurdugu hakimiyet eklenecektir 30 Eylul olaylarindan sonra 2 Ekim gunu Halim Askeri Ussu tekrar ele gecirlecektir 30 Eylul darbesiyle komunistlerin dogrudan bir ilgisi olduguna dair bir delil ortada bulunmamaktadir Donemin PKI yonetimine gore ise olay islahli kuvvetlerin icinde yasanan bir gruplasmanin sonucudur Partinin bu yonde aciklamalri kendisine karsi yapilan saldiriya engel olamayacak ve Sukarno nun kabinesindeki parti liderleri bile kabine toplantisi sirasinda tutuklanacaktir Bu sirada islamci kesim tarafindan Cakarta ve diger onemli sehirlerde PKI nin yasa disi ilan edilip kapatilmasi icin buyuk gosteriler duzenlenmektedir Islamci orgut Ansor PKI binalarina karsi saldirilara baslar ve parti genel merkez binasini kundaklar 18 Ekimde Java da PKI militanlari oldurulur Partinin fiziksel olarak ortadan kaldirilmasi sureci baslamis olur Doneme ait kaynaklarda saglikli bilgilerin bulunmamasi nedeniyle surecte oldurulen kisilerin sayisi bilinememektedir Kabul edilen sayilara gore oldurulenlerin sayisi 300 000 ile 1 milyon arasindadir Oldurulenler arasinda komunist olmayanlar da bulunmaktadir Ozellikle Endonezya nin ticari yapisinda guclu bir etkisi bulunan cinli azinlik komunist egilimli olup olmadigi dikkate bile alinmaksizin coluk cocuk topluca katledilmislerdir Boylece Malay ve musluman kokenli gruplarin ekonomik yasama hakim olmasinin amaclandigi da acikca anlasilabilir Endonezya halkinin maruz kaldigi bu kitlesel katliam 20 yuzyilin en kanli katliamlari arasinda gosterilir Time dergisinin 17 Aralik 1966 sayisinda olaylar asagidaki sekilde anlatilmaktaydi Komunistler sol sempatizanlar ve aileleri acimasizca katledildiler Kirsal bolgede ordu mensuplari yakaladiklari binlerce komunisti iskence altinda sorguladiktan sonra hapishanelerde infaz ettiler Yoreye ozel uzun sapli bicaklarla gece insanlarin evine saldiran musluman haydutlar tum aileleri oldurup evlerine gomduler Katliam oyle bir hal aldi ki Java kirsalinda muslumanlar kurbanlarinin kafalarini sopalara takip yuruyusler yaptilar Cesetler o kadar coktu ki Dogu Java ve Sumatra da ciddi salgin hastalik tehlikesi basgostercektir Bolgede bulunan gozlemcilere gore kucuk dere ve irmaklar cesetlerle kaplidir Katliamlarin sebebi siyasi olarak gosterilebilirse de olaylarin panik ve siyasi belirsizlikten dolayi ciktigini iddia edenler de vardir Anti komunist katliami gerceklestiren gruplar arasinda yasa disi islerle ugrasan mafya gruplarinin da bulundugu bilinmektedir Bu gruplara devletin ust kademelerinden yesil isik yakilmis olma ihtimali yuksektir Ulkenin cogunda muslumanlar tarafindan yapilan katliamlar cihat adi altinda gerceklestirilirken Bali de ise Hindular tarafindan Hinduizm adina katliamlar yapilacaktir 22 Kasimda partinin en onemli isimi olan Aidit yakalanacak ve oldurulecektir Aralik ayinda ordu Aceh in komunistlerden temizlendigini ilan edecektir Yakalanan ve hayatta olan komunistleri yargilamak icin ozel askeri mahkemeler kurulacaktir 1966 Mart ayinin 12 Gunu Suharto artik fiilen var olmayan PKI yi yasa disi ilan edecek yan orgutler de birbiri ardina kapatilacaktir Son yillarda yapilan bazi arastirmalara gore generallerin oldurulmesi olayini planlayan ve yururluge koyanin sanildigi gibi komunistler degil bizzat Suharto oldugu iddia edilmektedir 1965 yilindan sonraIlk basta orgutlenmeye calisilan direnise ragmen Endonezya Komunist Partisi 1965 66 katliamlari sirasinda ve sonrasinda felc olmustur Eylul 1966 da parti Politburosundan geriye kalanlar ozelestiri vererek Sukarno rejimine verilen destek politikasini elestirmistir Aidit ve Njoto nun oldurulmesinden sonra parti yonetimi Sudisman a gececek bu yuzden 1967 yilinda olum cezasina carptirilacaktir Bazi PKI militanlari Dogu Java daki Blitar bolgesine siginmis ve beklenenin aksine kirsal bolge halki arafindan iyi karsilanarak sahiplenilmistir Ordu yonetimi siyasal olarak sehirlere gore geri durumda bulunan bolgede komunistlerin var olamayacagini dusunerek burada operasyon yapmamistir Bolgede Sukatno Ruslan Widjayasastra Iskandar Subekti gibi PKI yoneticileri bulunmaktadir 1968 yilinin Mart ayinda komunistlerin onculugu olmaksizin Blitar koylusu komunistlere yapilan katliamin ocunu almak icin ayaklanacak ve bolgedeki islami orgut uyelerine saldiracak ve 60 Nahdatul Ulama orgutu uyesi oldurulecektir Ordu boyle bir ayaklanma beklemedigi icin saskinlik gecirse de PKI nin bolgedeki ussu ve destekcisi ortam cokertilecektir Sukatno Ruslan ve Iskandar Subekti yakalanarak olum cezasina carptirilirlar 30 Eylul olaylari sirasinda Endonezya disinda bulunan bazi partililer ise Cin Halk Cumhuriyeti nin kurulus torenleri icin bu ulkede bulumaktaydi Dogu Avrupa da bulunan gruplarla beraber partinin surgunde isleyis mekanizmasi kurulmaya calisilir Ancak bu yapi ulkeden cok yalitilmis durumdaydi Gunumuzde partinin durumu2004 yili itibariyla eski PKI uyeleri hala kara listededir ve devlet kurumlarinda ise girmeleri yasaklanmistir 1999 yilinda cumhurbaskanligi sirasinda Abdurrahman Wahid PKI nin yurtdisinda surgunde buluna uyelerine ulkeye donme cagrisi yapmis 1945 anayasasini kaynak gostererek ulkede komunist ideolojinin tartisilmaya acik oldugunu belirtmistir Bu oneri ozellikle dinci kesim ve muhafazakar devlet organlariyla ordu tarafindan elestirilmis hatta karsi gosteriler duzenlenmistir Endonezya Koylu CephesiEndonezya Koylu Cephesi Endonezce Partai Komunis Indonesia partiye bagli koylu orgutuydu 25 Kasim 1945 te kuruldu EKP nin onceki koylu orgutu 1945 te kurulan Koyluler Birligi Serikat Tani idi Orgut toprak reformu icin calismalar yuruttu 1965 te EKP yle beraber etkisiz hale getirildi Ayrica bakiniz30 Eylul hareketi Malaya Komunist PartisiKonuyla ilgili yazilan eserler cekilen filmlerMortimer Rex 1974 Indonesian Communism Under Sukarno Ideology and Politics 1959 1965 Cornell University Press Ithaca New York ISBN 0 8014 0825 3 Ricklefs M C 1982 A History of Modern Indonesia MacMillan ISBN 0 333 24380 3 Sinaga Edward Djanner 1960 Communism and the Communist Party in Indonesia George Washington University School of Government The Year of Living Dangerously 1982 yapimi film The Act of Killing 2012 yapimli belgesel Kaynakca Kahin George McT and Kahin Audrey R Subversion as Foreign Policy The Secret Eisenhower and Dulles Debacle in Indonesia New York The New Press 1995 Friend Theodore 2003 Indonesian Destinies The Belknap Press of Harvard University Press s 103 109 ISBN 0 674 01834 6