Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Epiktetos (d. 55 – ö. 135), Yunan stoacı filozof. Muhtemelen Hierapolis, Frigya'da köle olarak doğdu. Kuzeybatı Yunanistan'daki Nicopolis'e sürülene kadar Antik Roma'da yaşadı, hayatının büyük bölümü Nicopolis'de geçti ve orada da öldü. Şayet bir isim verilmişse, ailesince verilen ismi bilinmiyor. Epiktetos sözcüğü Yunancada en basit anlamıyla “kazanılmış, elde edilmiş” anlamına geliyor.
Epiktetos | |
|---|---|
 | |
| Doğum | MS 55 Hierapolis, Frigya (muhtemelen) |
| Ölüm | MS 135 Nicopolis |
| Meslek | Filozof |
Hayatı
Epiktetos gençliğini Neron tarafından azat edilmiş oldukça zengin Epaphroditos'un kölesi olarak Antik Roma'da geçirdi. Köle olarak bile Epiktetos zamanını oldukça verimli kullandı, Musonius Rufus'un gözetiminde stoacı felsefeyle uğraştı.
Sonunda azat edildi ve Roma'da sağlık sorunlarıyla nispeten zor bir hayat sürdürdü. Her ne kadar sebebi konusunda fikir ayrılıkları olsa da, sakat kaldığı biliniyor. Kimi kayıtlar efendisi Epaphroditus'un zulmünün bir sonucu olarak sakat kaldığını söylerken, kimi başka kayıtlar Epaphroditus'un Epiktetos'un çalışmalarını şevkle destekleyen ideal bir efendi olduğunu belirtiyor. 89 – 95 yılları arasında bir tarihte Domitianus tarafından diğer filozoflarla sürgüne gönderildi.
Hayatının en ünlü dönemini başlatan aslına bakılırsa Domitianus’un sürgün kararıdır. Sürülmesinin ardından Epiktetos Nicopolis'e gitti ve orada ünlü bir felsefe okulu kurdu. Bu okul imparator Hadrianus tarafından bile ziyaret edildi ve en meşhur öğrencisi Arrianus hakkını vererek büyük bir tarihçi oldu.
Stoacı yaşam biçimine uygun olarak öğretim ve entelektüel arayış içinde son derece sade bir hayat sürdü. Hayatının son demlerinde aksi halde ölüme terk edilecek bir çocuğun büyütülmesine yardımcı olmak için bir kez evlendiği iddia edilir, başkaları ise hiç evlenmediğini ve çocuk sahibi olmadığını söylüyorlar.
Demonax filozoflardan birinin kızıyla evlenip evlenemeyeceğini sorarak Epiktetos'un evlenmeme öğüdünü alaycı bir tarzda tekdir eder.
Kendi el yazısı ile kayaya kazıyarak yazdığı yazılar arasında yer alan "Hür İnsan Üzerine Bir Şiir", hâlen Isparta'nın Sütçüler ilçesine bağlı "Yazılı Kanyon" bölgesinde bulunan bir sunağın yanındaki kayada kabartma olarak yer almaktadır.
Düşüncesi
Bilindiği kadarıyla, Epiktetos hiçbir şey yazmadı. Çalışmalarından kalan her şey Anabasis Alexandri'nin yazarı, öğrencisi Arrianus tarafından yazıya döküldü. Temel eseri, orijinali 8 kitaptan oluşan konuşmaların muhafaza edilmiş 4 cildidir. Arrianus ayrıca Enkhridion ya da el kitabı olarak başlıklandırılan bir özet de derlemiştir. Arrianus Konuşmalar'ın önsözünde Lucius Gellius'a hitabında şöyle der:
“Ondan ne duyduysam, onun düşünce biçimini ve konuşmasındaki içtenliği kendim ileride kullanmak üzere elimden geldiği kadar ve onun bir anı olarak muhafaza edilmesine çalışarak sözcüğü sözcüğüne yazıya döktüm.”
Epiktetos ahlak konusunun üzerinde eski Stoacılardan daha çok durmuştur. Fikirlerini tekrar tekrar Sokrates'e atfederek amacımızın kendi hayatlarımızın efendisi olmak olduğunu savunur.
Epiktetos'a göre değişmez, bozulamaz ve fark gözetmeksizin tüm insanlar için geçerli olan varlıkların gerçek doğasını öğrenme yolunda öğrencilerini cesaretlendirmek Stoacı öğretmenin görevidir.
Şeylerin doğası iki kategoriye ayrılır: münhasıran kendi gücümüze bağlı olanlar (prohairetik) ve olmayanlar (aprohairetik). İlk kategoride yargı, tepki, arzu, iğrenme vb. vardır. İkinci kategoride sağlık, mal mülk, şöhret vb. yer alır. Epiktetos daha sonra öğrencilerine iki önemli kavram daha tanıtır. Prohairesis ve dihairesis.
Prohairesis, insanları diğer canlılardan ayıran şeydir, kendi değer yargılarımıza göre bir şeyi arzulamamız veya ondan kaçınmamıza, bir şeyi yapmak zorunda hissetmemiz veya hissetmememize, bir konu hakkında hemfikir olmamıza veya ayrı düşmemize neden olan yetidir. Epiktetos sürekli “biz kendi prohairesis'imiziz” der. Diahairesis de prohairesis'imiz tarafından gerçekleştirilen yargıdır ve işte bu bizim elimizde olan ve elimizde olmayanı ayırt etmemizi sağlar. Sonuçta, Epiktetos öğrencilerine iyinin ve kötünün yalnızca prohairesisimizde var olduğunu ve asla dışsal ya da aprohairetik şeylerde var olmadığını öğretti. İşte bu düşünceleri tümüyle kavramış ve gündelik hayatında uygulamayı başarmış iyi bir öğrenci, ulaşmak istediği nihai nokta eudaimonia (mutluluk ya da verimlilik) olan felsefi hayata adım atmaya hazırdır. Bu mantık ve “şeylerin doğası” ile uyum içinde erdemli bir hayat sürmektir.
Anısına Yapılanlar
Yönetmenliğini Umut Hacıfevzioğlu'nun yaptığı "Kölelikten Filozofluğa Epiktetos" belgeseli
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Vikisöz'de Epiktetos ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- (Yunanca). 3 Ekim 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- (İngilizce). MIT. 9 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- YouTube'da "Kölelikten Filozofluğa Epiktetos" Belgeseli
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Epiktetos d 55 o 135 Yunan stoaci filozof Muhtemelen Hierapolis Frigya da kole olarak dogdu Kuzeybati Yunanistan daki Nicopolis e surulene kadar Antik Roma da yasadi hayatinin buyuk bolumu Nicopolis de gecti ve orada da oldu Sayet bir isim verilmisse ailesince verilen ismi bilinmiyor Epiktetos sozcugu Yunancada en basit anlamiyla kazanilmis elde edilmis anlamina geliyor EpiktetosDogumMS 55 Hierapolis Frigya muhtemelen OlumMS 135 NicopolisMeslekFilozofHayatiEpiktetos gencligini Neron tarafindan azat edilmis oldukca zengin Epaphroditos un kolesi olarak Antik Roma da gecirdi Kole olarak bile Epiktetos zamanini oldukca verimli kullandi Musonius Rufus un gozetiminde stoaci felsefeyle ugrasti Nikopolis teki Roma donemi kalintilari Nymphaeum Sonunda azat edildi ve Roma da saglik sorunlariyla nispeten zor bir hayat surdurdu Her ne kadar sebebi konusunda fikir ayriliklari olsa da sakat kaldigi biliniyor Kimi kayitlar efendisi Epaphroditus un zulmunun bir sonucu olarak sakat kaldigini soylerken kimi baska kayitlar Epaphroditus un Epiktetos un calismalarini sevkle destekleyen ideal bir efendi oldugunu belirtiyor 89 95 yillari arasinda bir tarihte Domitianus tarafindan diger filozoflarla surgune gonderildi Hayatinin en unlu donemini baslatan aslina bakilirsa Domitianus un surgun kararidir Surulmesinin ardindan Epiktetos Nicopolis e gitti ve orada unlu bir felsefe okulu kurdu Bu okul imparator Hadrianus tarafindan bile ziyaret edildi ve en meshur ogrencisi Arrianus hakkini vererek buyuk bir tarihci oldu Stoaci yasam bicimine uygun olarak ogretim ve entelektuel arayis icinde son derece sade bir hayat surdu Hayatinin son demlerinde aksi halde olume terk edilecek bir cocugun buyutulmesine yardimci olmak icin bir kez evlendigi iddia edilir baskalari ise hic evlenmedigini ve cocuk sahibi olmadigini soyluyorlar Demonax filozoflardan birinin kiziyla evlenip evlenemeyecegini sorarak Epiktetos un evlenmeme ogudunu alayci bir tarzda tekdir eder Kendi el yazisi ile kayaya kaziyarak yazdigi yazilar arasinda yer alan Hur Insan Uzerine Bir Siir halen Isparta nin Sutculer ilcesine bagli Yazili Kanyon bolgesinde bulunan bir sunagin yanindaki kayada kabartma olarak yer almaktadir DusuncesiBilindigi kadariyla Epiktetos hicbir sey yazmadi Calismalarindan kalan her sey Anabasis Alexandri nin yazari ogrencisi Arrianus tarafindan yaziya dokuldu Temel eseri orijinali 8 kitaptan olusan konusmalarin muhafaza edilmis 4 cildidir Arrianus ayrica Enkhridion ya da el kitabi olarak basliklandirilan bir ozet de derlemistir Arrianus Konusmalar in onsozunde Lucius Gellius a hitabinda soyle der Ondan ne duyduysam onun dusunce bicimini ve konusmasindaki ictenligi kendim ileride kullanmak uzere elimden geldigi kadar ve onun bir ani olarak muhafaza edilmesine calisarak sozcugu sozcugune yaziya doktum Epiktetos ahlak konusunun uzerinde eski Stoacilardan daha cok durmustur Fikirlerini tekrar tekrar Sokrates e atfederek amacimizin kendi hayatlarimizin efendisi olmak oldugunu savunur Epiktetos a gore degismez bozulamaz ve fark gozetmeksizin tum insanlar icin gecerli olan varliklarin gercek dogasini ogrenme yolunda ogrencilerini cesaretlendirmek Stoaci ogretmenin gorevidir Seylerin dogasi iki kategoriye ayrilir munhasiran kendi gucumuze bagli olanlar prohairetik ve olmayanlar aprohairetik Ilk kategoride yargi tepki arzu igrenme vb vardir Ikinci kategoride saglik mal mulk sohret vb yer alir Epiktetos daha sonra ogrencilerine iki onemli kavram daha tanitir Prohairesis ve dihairesis Prohairesis insanlari diger canlilardan ayiran seydir kendi deger yargilarimiza gore bir seyi arzulamamiz veya ondan kacinmamiza bir seyi yapmak zorunda hissetmemiz veya hissetmememize bir konu hakkinda hemfikir olmamiza veya ayri dusmemize neden olan yetidir Epiktetos surekli biz kendi prohairesis imiziz der Diahairesis de prohairesis imiz tarafindan gerceklestirilen yargidir ve iste bu bizim elimizde olan ve elimizde olmayani ayirt etmemizi saglar Sonucta Epiktetos ogrencilerine iyinin ve kotunun yalnizca prohairesisimizde var oldugunu ve asla dissal ya da aprohairetik seylerde var olmadigini ogretti Iste bu dusunceleri tumuyle kavramis ve gundelik hayatinda uygulamayi basarmis iyi bir ogrenci ulasmak istedigi nihai nokta eudaimonia mutluluk ya da verimlilik olan felsefi hayata adim atmaya hazirdir Bu mantik ve seylerin dogasi ile uyum icinde erdemli bir hayat surmektir Anisina YapilanlarYonetmenligini Umut Hacifevzioglu nun yaptigi Kolelikten Filozofluga Epiktetos belgeseliAyrica bakinizHur Insan Uzerine Bir SiirDis baglantilarVikisoz de Epiktetos ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Yunanca 3 Ekim 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ingilizce MIT 9 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi YouTube da Kolelikten Filozofluga Epiktetos Belgeseli