Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ev İyesi (Tatarca: Öy İyäse veya Öy Atası ya da Өй бәкчәсе "Ev Bekçisi") – Türk halk kültüründe evin koruyucu ruhu. Üy (Uy, Oy, Öy) İyesi / Eğesi / Ezi / Issı / İççisi olarak da tanınır. Moğollar Ger (Ker) Ezen derler.
Özellikleri
Her ev için farklı bir iye vardır. Bazen bir yılan olarak betimlenir. Evde görülen yılanın bereket getireceğine inanılır. Onu öldürmeden dışarı çıkarmak gerekir. Böylece o da kimseye zarar vermemiş olur. Aksi takdirde evin bereketi kaçar. Kısa boylu bir erkek şeklinde betimlenir. Eve girildiğinde ona selam vermek gerekir. Yoksa küsüp gider ve evin bereketini de götürür. Ev bir süre sonra örene döner. Aileyi korur. Bazen eşyaların yerini değiştirir. Bazen bağırarak insanları korkutur. Ev İyesi insanlarla aynı evde birlikte yaşar. Ev Bekçisi olarak da bilinir. Bazen yılan kılığında olan ya da gözleri kor gibi yanan, saçları dağınık esmer vücutlu bir yaratık olarak anlatılır. Daha çok terk edilmiş evlerde rastlanır. İnsan kılığında ve ocak başında bulunan bir ruhtur. Uzun saçlı ve orta boylu bir ihtiyar olan bu İye, evi kara ruhlardan ve hastalıklardan korur. Çuvaşlarda, bahçesiyle, ahırıyla ve avlusuyla bir bütün oluşturan evin sahibi olan Ev İyesi’nin iki yardımcısı vardır. Dam (ev) bekçisi olan Kilti Tura ile hayvanların yaşadığı Damız (ahır) bekçisi Karta Tura. Ayrıca evin temelini koruyan Nigez İyesi adlı bir İye de vardır. Evin ortadireğini koruyan ruha Arabağana (Bagan) İyesi denir ki, o olmadan evin çökeceğine inanılır. Ev İyesi genelde beyaz giyinen bir kadın, beyaz bir tavşan veya beyaz bir köpek kılığındadır. Ona kaz, tavuk, horoz, ördek gibi evcil kuş kurban edilir. Bodrum katta yaşar ve eve ancak geceleri çıkar. Her insan onu farklı kılıkta görür. Ancak genelde olarak orta boylu, beyaz yüzlü, buruşuk derili, ak elbiseli, biraz kambur biri olduğunu söylenir. Yün, keten eğirir, beşiğinde ağlayan bebeği sallar, bulaşık yıkar. Yangın çıkarsa veya eve hırsızlar girerse ses çıkararak ya da ev sahiplerinin ayağını çekerek onları uyandırır. Bazen uyuyan ev sahibinin saçlarını da örebilir. Bu örgüyü sökmek iyi değildir, kendi kendine çözülmesini beklemek gerekir. Bazen insanlar gece yarısı uyanınca ev içinde yürüme ve nefes alma sesleri duyumsarlar. Bu sesler ona aittir. Bodrumda un eler. Bir evden başka bir eve taşınılınca bir veda töreni yapılır ve bu tören sırasında İyeyi yeni eve davet ederler. Bazen de Ev İyesi için özel at koşulur ve onu eski evden yeni eve götürürler.
Azerbaycan halk inanışlannda Ev İyesi genellikle yılan şeklindedir. Bu nedenle yılan olan evde bereket olacağına inanılır. Ev İyesi, İnsanlann gözüne yılan şeklinde göründüğü zaman, ona dokunulmaz. "Ev Yılanı" denilen bu yılana zarar veren olursa o eve felaket gelir, kıtlık olur ve bereket gider.
Benzer Varlıklar
- Evlik İyesi veya : Kilerin koruyucu ruhudur. Dişi olana Ambar Ana, erkek olana Ambar Ata adı verilir.
- Aşlık İyesi veya Mutfak İyesi: Mutfağın koruyucu ruhudur. Aşlık Anası da denir.
- Eşik İyesi veya Astana İyesi: Eşiğin koruyucu ruhudur. Eşik Bekçisi tabiri de kullanılır.
Bunların dışında evin dolabında yaşadığı düşünülen Dolap İyesi adlı bir varlıktan da zaman zaman bahsedilir.
Sahab
Doğu Anadolu'da yaygın olan bir inanca göre her evin bir perisi olur, ona da "sahab" (sahip) denilir. Onlar evin temiz tutulmasını isterler. Aksi halde ev halkını cezalandırır o evin bereketini alırlar. Bu inanç, ev iyesiyle ilgili inanışlardan ayrılmaz bir bütün oluşturur.
Kırsut İyesi
Kırsut İyesi – Türk, Tatar ve Altay mitolojisinde koruyucu ruh. Kırzıt İyesi de denir. Ev iyesi ile bağlantılı olarak değerlendirilen bir varlıktır. İnsanın kendi iyesidir, yanında bulunduğu o insanı korur. Sözcüğün kutsallık anlamı vardır. Bu nedenle İnsan İyesi bile denebilir. Misafirliğe giden evin hanımını, istediği saatte gittiği yerden alarak eve getirir. Yol boyunca ona eşlik eder. Kırsut olmayan evin çok soğuk olacağı yönünde bir inanç vardır.
Kimsene
Kimsene – Türk ve Altay halk inancında Ev Cini. Kimesne olarak da söylenir. Evlerde yaşarlar. Cinlerin adlarının telaffuz edilmesinin onları çağırmak anlamına geleceği gerekçesiyle uygun bulunmaması; "Kimse", "Kimsene" gibi örtülü isimler verilmesine neden olmuştur. Özellikle evlerde yaşadığı düşünülenler için bu tabirler tercih edilir. Sözcük, bilinmezlik, kimliksizlik ifade eder.
Balagan
Balagan (Balağan) adlı ruh Yakut halk kültüründe evin koruyucusudur.
Etimoloji
(Ev) kökünden türemiştir. Barınmak, birlikte yaşamak anlamlarını içerir. İçinde oturulan yaşanılan yer demektir. Evren sözü ile aynı köke sahiptir. Bu anlamda Evren de büyük bir evdir. Moğolcada ev sözcüğü uyum, anlaşma, barış gibi manalar taşır. Türk kültüründe iki insanın yaşamını birleştirerek aile kurması; evlenmek, nikâh kıymak ise evermek tabirleriyle ifade eldir.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca3 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Ev İyesi)
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Oy İyesi)
- Tatar Mitolojisinde Varlıklar, Çulpan Zaripova13 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Öy, Yort İyäse, Ev İyesi)
Kaynakça
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi
- ^ Bayazitova, Flöra (1995), Tatar Halqınıñ Bäyräm Häm Könküreş Yolaları, Qazan: Tatarstan Kitap Näşriyatı
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ev Iyesi Tatarca Oy Iyase veya Oy Atasi ya da Өj bәkchәse Ev Bekcisi Turk halk kulturunde evin koruyucu ruhu Uy Uy Oy Oy Iyesi Egesi Ezi Issi Iccisi olarak da taninir Mogollar Ger Ker Ezen derler OzellikleriHer ev icin farkli bir iye vardir Bazen bir yilan olarak betimlenir Evde gorulen yilanin bereket getirecegine inanilir Onu oldurmeden disari cikarmak gerekir Boylece o da kimseye zarar vermemis olur Aksi takdirde evin bereketi kacar Kisa boylu bir erkek seklinde betimlenir Eve girildiginde ona selam vermek gerekir Yoksa kusup gider ve evin bereketini de goturur Ev bir sure sonra orene doner Aileyi korur Bazen esyalarin yerini degistirir Bazen bagirarak insanlari korkutur Ev Iyesi insanlarla ayni evde birlikte yasar Ev Bekcisi olarak da bilinir Bazen yilan kiliginda olan ya da gozleri kor gibi yanan saclari daginik esmer vucutlu bir yaratik olarak anlatilir Daha cok terk edilmis evlerde rastlanir Insan kiliginda ve ocak basinda bulunan bir ruhtur Uzun sacli ve orta boylu bir ihtiyar olan bu Iye evi kara ruhlardan ve hastaliklardan korur Cuvaslarda bahcesiyle ahiriyla ve avlusuyla bir butun olusturan evin sahibi olan Ev Iyesi nin iki yardimcisi vardir Dam ev bekcisi olan Kilti Tura ile hayvanlarin yasadigi Damiz ahir bekcisi Karta Tura Ayrica evin temelini koruyan Nigez Iyesi adli bir Iye de vardir Evin ortadiregini koruyan ruha Arabagana Bagan Iyesi denir ki o olmadan evin cokecegine inanilir Ev Iyesi genelde beyaz giyinen bir kadin beyaz bir tavsan veya beyaz bir kopek kiligindadir Ona kaz tavuk horoz ordek gibi evcil kus kurban edilir Bodrum katta yasar ve eve ancak geceleri cikar Her insan onu farkli kilikta gorur Ancak genelde olarak orta boylu beyaz yuzlu burusuk derili ak elbiseli biraz kambur biri oldugunu soylenir Yun keten egirir besiginde aglayan bebegi sallar bulasik yikar Yangin cikarsa veya eve hirsizlar girerse ses cikararak ya da ev sahiplerinin ayagini cekerek onlari uyandirir Bazen uyuyan ev sahibinin saclarini da orebilir Bu orguyu sokmek iyi degildir kendi kendine cozulmesini beklemek gerekir Bazen insanlar gece yarisi uyaninca ev icinde yurume ve nefes alma sesleri duyumsarlar Bu sesler ona aittir Bodrumda un eler Bir evden baska bir eve tasinilinca bir veda toreni yapilir ve bu toren sirasinda Iyeyi yeni eve davet ederler Bazen de Ev Iyesi icin ozel at kosulur ve onu eski evden yeni eve gotururler Azerbaycan halk inanislannda Ev Iyesi genellikle yilan seklindedir Bu nedenle yilan olan evde bereket olacagina inanilir Ev Iyesi Insanlann gozune yilan seklinde gorundugu zaman ona dokunulmaz Ev Yilani denilen bu yilana zarar veren olursa o eve felaket gelir kitlik olur ve bereket gider Benzer VarliklarEvlik Iyesi veya Kilerin koruyucu ruhudur Disi olana Ambar Ana erkek olana Ambar Ata adi verilir Aslik Iyesi veya Mutfak Iyesi Mutfagin koruyucu ruhudur Aslik Anasi da denir Esik Iyesi veya Astana Iyesi Esigin koruyucu ruhudur Esik Bekcisi tabiri de kullanilir Bunlarin disinda evin dolabinda yasadigi dusunulen Dolap Iyesi adli bir varliktan da zaman zaman bahsedilir SahabDogu Anadolu da yaygin olan bir inanca gore her evin bir perisi olur ona da sahab sahip denilir Onlar evin temiz tutulmasini isterler Aksi halde ev halkini cezalandirir o evin bereketini alirlar Bu inanc ev iyesiyle ilgili inanislardan ayrilmaz bir butun olusturur Kirsut IyesiKirsut Iyesi Turk Tatar ve Altay mitolojisinde koruyucu ruh Kirzit Iyesi de denir Ev iyesi ile baglantili olarak degerlendirilen bir varliktir Insanin kendi iyesidir yaninda bulundugu o insani korur Sozcugun kutsallik anlami vardir Bu nedenle Insan Iyesi bile denebilir Misafirlige giden evin hanimini istedigi saatte gittigi yerden alarak eve getirir Yol boyunca ona eslik eder Kirsut olmayan evin cok soguk olacagi yonunde bir inanc vardir KimseneKimsene Turk ve Altay halk inancinda Ev Cini Kimesne olarak da soylenir Evlerde yasarlar Cinlerin adlarinin telaffuz edilmesinin onlari cagirmak anlamina gelecegi gerekcesiyle uygun bulunmamasi Kimse Kimsene gibi ortulu isimler verilmesine neden olmustur Ozellikle evlerde yasadigi dusunulenler icin bu tabirler tercih edilir Sozcuk bilinmezlik kimliksizlik ifade eder BalaganBalagan Balagan adli ruh Yakut halk kulturunde evin koruyucusudur Etimoloji Ev kokunden turemistir Barinmak birlikte yasamak anlamlarini icerir Icinde oturulan yasanilan yer demektir Evren sozu ile ayni koke sahiptir Bu anlamda Evren de buyuk bir evdir Mogolcada ev sozcugu uyum anlasma baris gibi manalar tasir Turk kulturunde iki insanin yasamini birlestirerek aile kurmasi evlenmek nikah kiymak ise evermek tabirleriyle ifade eldir Ayrica bakinizDomovoiDis baglantilarTurk Mitoloji Sozlugu Pinar Karaca3 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ev Iyesi Turk Mitoloji Sozlugu Pinar Karaca3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Oy Iyesi Tatar Mitolojisinde Varliklar Culpan Zaripova13 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Oy Yort Iyase Ev Iyesi Kaynakca Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi a b Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Bayazitova Flora 1995 Tatar Halqinin Bayram Ham Konkures Yolalari Qazan Tatarstan Kitap Nasriyati