Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Evangelista Torricelli (15 Ekim 1608 - 25 Ekim 1647), İtalyan bir fizikçi ve matematikçidir. Barometreyi bulmasıyla ünlüdür ancak optik alanında yaptığı önemli çalışmalarla da bilinmektedir.
Evangelista Torricelli | |
|---|---|
 Torricelli’nin Lezioni d'Evangelista Torricelli adlı eserin kapağındaki resmi. | |
| Doğum | 15 Ekim 1608 Faenza, Ravenna ili, Papalık Devleti |
| Ölüm | 25 Ekim 1647 (39 Yaşında) Floransa, Toskana Büyük Dükalığı |
| Milliyet | İtalyan |
| Vatandaşlık | Papalık Devleti |
| Din | Katolik |
| Kariyeri | |
| Dalı | Matematik Fizik |
| Doktora danışmanı | Benedetto Castelli |
| Önemli öğrencileri | Vincenzo Viviani |
| Etkilendikleri | Galileo Galilei |
Biyografi
İlk yılları
Torricelli 15 Ekim 1608 tarihinde Gaspare Torricelli ve Caterina Angetti çiftinin ilk çocukları olarak o yıllarda Papalık Devleti topraklarında olan Faenza kentinde dünyaya geldi. Babası tekstil işçisiydi ve ailesi oldukça fakirdi. Torricelli’nin yeteneklerini fark ettiklerinde ailesi onu temel eğitimini alması için bir Camaldolese rahibi olan amcası Jacobo’nun yanına gönderdi. Daha sonra 1624 yılında amcası genç Torricelli’yi matematik ve felsefe eğitimi alması için babasının öldüğü 1626 yılına kadar büyük ihtimalle Faenza’da tek olan Civzit yüksekokuluna gönderdi. İlerleyen yıllarda amcası Torricelli’yi, Collegio della Sapienza’da matematik profesörlüğü yapmakta olan bir Benediktin Tarikatı rahibi ve Galileo Galilei’nin öğrencisi olan Benedetto Castelli’nin yanına Roma’ya gönderdi. “ Benedetto Castelli akan sular üzerinde deneyler yaptı (1628) ve Papa Urban VIII tarafından hidrolik alanındaki çalışmalar ona bırakıldı.” Bu sayede Torricelli Papa Urban VIII tarafından mali açıdan desteklenen deneylerde yer aldı. Roma’da yaşadığı süre içerisinde daha sonradan çok iyi dost olacakları dönemin en parlak matematikçilerinden olan Bonaventura Cavalieri’nin de öğrencisi oldu.
Kariyeri
1632'de, Galileo’nun Dialogues of the New Science adlı eserinin yayımlanmasından kısa süre sonra Torricelli, Galileo’ya Kopernikçi görüşü savunduğunu belirten bilinen tek kanıt olarak sayılan bir mektup yazdı.
Birkaç mektup haricinde Castelli’nin, Torricelli’nin projektillerin gidiş yolunu anlattığı monografisini Galileo’ya gönderdiği döneme denk gelen 1632 ve 1641 yılları arasında Torricelli’nin neler yaptığı ile ilgili pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Galilo’nun Torricelli’yi acilen yanına davet etmesine rağmen, Evangelista bu daveti Galileo’nun ölümüne üç ay kalana dek kabul etmedi. Bu durumun sebebi Torricelli’nin annesi Caterina Angetti’nin ölümüydü. Galileo’nun 8 Ocak 1642 tarihli ölümünden sonra Grandük Ferdinando II de’ Medici Toricelli’ye grandükal matematikçi olarak Galileo’nun yerini almasını ve Pisa Üniversitesi’nde görev yapmasını teklif etti. Anlaşma yapıldıktan kısa süre sonra Torricelli, Floransa kentinde kendisi için bir şey kalmadığı gerekçesiyle Roma’ya geri dönmeyi düşünmekteydi. Görevini yaptığı süre içerisinde bir çember eğrisinin alanı ve ağırlık merkezini bulmak gibi o zamanın çok önemli matematik problemlerinden bazılarını çözdü. Bu çalışmalarının sonucu olarak Opera Geometrica adında, 1644 yılında yayımlanan ve çalışmalarını anlattığı bir kitap yazdı. Torricelli’nin bu görevi kabul ettikten sonra geometri alanındaki çalışmaları hakkında çok fazla bir bilgi bulunmamaktadır ancak Opera Geometrica ‘yı yazdıktan iki yıl sonra geometri alanında saygıdeğer bir isim oldu. Bunların yanı sıra optik ile de ilgileniyordu ve mikroskobik lenslerin çok kolay bir şekilde bir ışıtaç kullanarak camdan üretilmesini sağlayacak bir yöntem keşfetti. Keşfinin ardından üstlerine isminin kazındığı ve günümüzde Floransa’da korunmakta olan birçok teleskop ve basit mikroskop, büyük lens tasarladı ve üretti. 11 Haziran 1644 tarihinde Michelangelo Ricci’ye ünlü mektubunu yazdı:
Viviamo sommersi nel fondo d'un pelago d'aria.
(Bir hava okyanusunun dibine batmış şekilde yaşıyoruz.)
Ölümü
Torricelli, 25 Ekim 1647 tarihinde tifo nedeniyle Floransa’da hayatını kaybetti. Mezarı Basilica of San Lorenzo’da bulunmaktadır. Göktaşı 7437 Torricelli’ye ismi verilmiştir. Göktaşının yanı sıra ayda bulunan bir kratere de ismi verilmiştir. Tüm mal varlığını oğlu Alessandro’ya bırakmıştır. Çalışmalarının büyük kısmı Viviani tarafından bir araya getirilmiştir. Faenza kentine Torricelli’nin, kısa ömründe bilime yaptığı katkılara bir teşekkür amacıyla 1868 yılında heykeli dikilmiştir.
Fizik alanındaki çalışmaları
Galileo’nun Two New Sciences (1638) adlı eseri üzerinde yaptığı incelemeler Torricelli’ye mekanik alanına yönelmesi konusunda ilham kaynağı oldu.
Barometre
Torricelli’nin en ünlü icadı cıvalı barometredir. Bu aletin adı havanın ağırlığının cıvanın ağırlığına karşılık ölçülmesi sebebiyle iki ağırlık ölçüsünü belirten yunanca iki kelimeden oluşmaktadır. Barometrenin icadı bir pratik probleminin çözümü üzerine yapılan çalışmalar sonucunda gerçekleşmiştir. Tuscany Grandükü’nün pompa üreticileri suyu 12 metreden fazla mesafelere yükseltmeyi denediler ancak emme tulumba ile bu sınırın 10 metre olduğunu keşfettiler. Torricelli sudan 14 kat daha yoğun olan cıvayı kullandı. 1643’te yaklaşık bir metre uzunluğunda, ucu kapalı ve içi cıva dolu bir boru üretti ve bu boruyu dikey doğrultuda cıva dolu bir leğene yerleştirdi. Borunun içindeki cıva seviyesi 76 cm’e kadar indi ve yukarıdaki kısımda Torricelli vakumu adı verilen boşluğu bıraktı. Bilindiği üzere borudaki cıvanın yüksekliği atmosfer basıncına göre değişir. Bu, tarihteki ilk barometredir. Barometrenin keşfi Torricelli’nin şöhretini ebedi kıldı. Bir basınç ölçüm birimi olan torr’a, Torricelli’nin anısına bu isim verilmiştir. “ Fransız filozof Descartes, 1601 yılında aynı gözlemleri yapmıştır ancak bu gözlemlerin sonuçlarını yayımlamamıştır.”
Torricelli Yasası
Torricelli ayrıca daha sonradan Bernoulli yasasının temelini oluşturacak olan, bir açıklıktan akan akışkanın hızı ile ilgili olan Torricelli yasasını bulmuştur. Torricelli, bir kabın alt kısmına açılan bir delikten akan suyun hızının suyun derinliğinin karesi ile orantılı olduğunu bulmuştur. Yani eğer suyun içinde bulunan kap, alt kısmı delik bir dik silindir ise ve y, t anındaki su derinliğini belirtiyorsa, herhangi bir sıfırdan büyük sabit k değeri için,
dir.
Atışlar mekaniği
Torricelli, atış hareketleri ve cisimlerin havada nasıl hareket ettiğine dair birçok çalışmalar yaptı. Atışlar mekaniği alanındaki en önemli katkısı, dış kabuk fikrini ortaya atmasıdır. Bu fikre göre aynı açı ve hızla bütün yönlerden atılan projektillerin doğrultuları ortak bir parabole teğet oluşturmaktadır. Bu dış kabuk, parabola di sicurezza olarak bilinmektedir.
Rüzgârın sebebi
Torricelli, rüzgârların oluşmasına ilk bilimsel açıklamayı getirmiştir.
…rüzgârlar Dünya’nın farklı bölgelerindeki hava sıcaklığı ve hava yoğunluğu nedeniyle oluşmaktadır.
Matematik alanındaki çalışmaları
Torricelli ayrıca alanı sonsuz ancak hacmi sonlu bir değer alan Torricelli trompeti'ni (Daha çok Gabriel’s Horn olarak bilinir) keşfiyle de ünlüdür. Bu, o tarihlerde, Torricelli'nin kendisi de dahil birçokları tarafından “inanılmaz” bir özçelişki olarak görülmüştür ve sonsuzluğun doğasına dair, taraflar arasında filozof Hobbes’u da barındıran şiddetli bir anlaşmazlığa yol açmıştır. Torricelli sonsuz diziler alanında bir öncüydü. 1644 yılında De dimensione parabolae adıyla yayımlanan eserinde Torricelli, azalan pozitif terimlerden oluşan 
bir diziyi ele almış ve buna karşılık gelen ve zorunlu olarak L ‘nin dizi limiti olarak görüldüğü 
değerine yakınsayan iç içe dizileri 
göstermiştir. Bu sayede geometrik dizilerin toplamı için kullanılan formüle bir ispat geliştirmiştir.
İtalyan Denizaltıları
Birçok İtalyan Deniz Kuvvetleri denizaltısına anısını yaşatmak amacıyla Torricelli adı verilmiştir:
- , yapılış tarihi: 1918
- (1934), 1937 yılında İspanya’ya gönderilmiş ve adı General Mola olarak değiştirilmiştir.
- (1937), 1940 yılında İngiliz Deniz Kuvvetleri tarafından Kızıl Deniz’de batırılmıştır.
- , önceki adı: , 1960 yılında İtalya’ya gönderilmiştir.
Önemli çalışmaları
Torricelli'nin çalışmaları ve el yazmaları İtalya'nın Floransa kentinde muhafaza edilmektedir. Aşağıdaki liste basılı eserlerini göstermektedir:
- Trattato del moto (1641'den önce)
- Opera geometrica (1644)
- Lezioni accademiche (1715 yılında basıldı)
- Esperienza dell'argento vivo (Berlin, 1897).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Evangelista Torricelli 15 Ekim 1608 25 Ekim 1647 Italyan bir fizikci ve matematikcidir Barometreyi bulmasiyla unludur ancak optik alaninda yaptigi onemli calismalarla da bilinmektedir Evangelista TorricelliTorricelli nin Lezioni d Evangelista Torricelli adli eserin kapagindaki resmi Dogum15 Ekim 1608 1608 10 15 Faenza Ravenna ili Papalik DevletiOlum25 Ekim 1647 39 Yasinda Floransa Toskana Buyuk DukaligiMilliyetItalyanVatandaslikPapalik DevletiDinKatolikKariyeriDaliMatematik FizikDoktora danismaniBenedetto CastelliOnemli ogrencileriVincenzo VivianiEtkilendikleriGalileo GalileiBiyografiIlk yillari Torricelli 15 Ekim 1608 tarihinde Gaspare Torricelli ve Caterina Angetti ciftinin ilk cocuklari olarak o yillarda Papalik Devleti topraklarinda olan Faenza kentinde dunyaya geldi Babasi tekstil iscisiydi ve ailesi oldukca fakirdi Torricelli nin yeteneklerini fark ettiklerinde ailesi onu temel egitimini almasi icin bir Camaldolese rahibi olan amcasi Jacobo nun yanina gonderdi Daha sonra 1624 yilinda amcasi genc Torricelli yi matematik ve felsefe egitimi almasi icin babasinin oldugu 1626 yilina kadar buyuk ihtimalle Faenza da tek olan Civzit yuksekokuluna gonderdi Ilerleyen yillarda amcasi Torricelli yi Collegio della Sapienza da matematik profesorlugu yapmakta olan bir Benediktin Tarikati rahibi ve Galileo Galilei nin ogrencisi olan Benedetto Castelli nin yanina Roma ya gonderdi Benedetto Castelli akan sular uzerinde deneyler yapti 1628 ve Papa Urban VIII tarafindan hidrolik alanindaki calismalar ona birakildi Bu sayede Torricelli Papa Urban VIII tarafindan mali acidan desteklenen deneylerde yer aldi Roma da yasadigi sure icerisinde daha sonradan cok iyi dost olacaklari donemin en parlak matematikcilerinden olan Bonaventura Cavalieri nin de ogrencisi oldu Kariyeri deki Torricelli heykeli 1632 de Galileo nun Dialogues of the New Science adli eserinin yayimlanmasindan kisa sure sonra Torricelli Galileo ya Kopernikci gorusu savundugunu belirten bilinen tek kanit olarak sayilan bir mektup yazdi Birkac mektup haricinde Castelli nin Torricelli nin projektillerin gidis yolunu anlattigi monografisini Galileo ya gonderdigi doneme denk gelen 1632 ve 1641 yillari arasinda Torricelli nin neler yaptigi ile ilgili pek fazla bilgi bulunmamaktadir Galilo nun Torricelli yi acilen yanina davet etmesine ragmen Evangelista bu daveti Galileo nun olumune uc ay kalana dek kabul etmedi Bu durumun sebebi Torricelli nin annesi Caterina Angetti nin olumuydu Galileo nun 8 Ocak 1642 tarihli olumunden sonra Granduk Ferdinando II de Medici Toricelli ye grandukal matematikci olarak Galileo nun yerini almasini ve Pisa Universitesi nde gorev yapmasini teklif etti Anlasma yapildiktan kisa sure sonra Torricelli Floransa kentinde kendisi icin bir sey kalmadigi gerekcesiyle Roma ya geri donmeyi dusunmekteydi Gorevini yaptigi sure icerisinde bir cember egrisinin alani ve agirlik merkezini bulmak gibi o zamanin cok onemli matematik problemlerinden bazilarini cozdu Bu calismalarinin sonucu olarak Opera Geometrica adinda 1644 yilinda yayimlanan ve calismalarini anlattigi bir kitap yazdi Torricelli nin bu gorevi kabul ettikten sonra geometri alanindaki calismalari hakkinda cok fazla bir bilgi bulunmamaktadir ancak Opera Geometrica yi yazdiktan iki yil sonra geometri alaninda saygideger bir isim oldu Bunlarin yani sira optik ile de ilgileniyordu ve mikroskobik lenslerin cok kolay bir sekilde bir isitac kullanarak camdan uretilmesini saglayacak bir yontem kesfetti Kesfinin ardindan ustlerine isminin kazindigi ve gunumuzde Floransa da korunmakta olan bircok teleskop ve basit mikroskop buyuk lens tasarladi ve uretti 11 Haziran 1644 tarihinde Michelangelo Ricci ye unlu mektubunu yazdi Viviamo sommersi nel fondo d un pelago d aria Bir hava okyanusunun dibine batmis sekilde yasiyoruz Olumu Lorenzo Lippi tarafindan resmedilen Evangelista Torricelli 1647 Galleria Silvano Lodi amp Due Torricelli nin deneyi Ay daki Torricelli krateri Torricelli 25 Ekim 1647 tarihinde tifo nedeniyle Floransa da hayatini kaybetti Mezari Basilica of San Lorenzo da bulunmaktadir Goktasi 7437 Torricelli ye ismi verilmistir Goktasinin yani sira ayda bulunan bir kratere de ismi verilmistir Tum mal varligini oglu Alessandro ya birakmistir Calismalarinin buyuk kismi Viviani tarafindan bir araya getirilmistir Faenza kentine Torricelli nin kisa omrunde bilime yaptigi katkilara bir tesekkur amaciyla 1868 yilinda heykeli dikilmistir Fizik alanindaki calismalariGalileo nun Two New Sciences 1638 adli eseri uzerinde yaptigi incelemeler Torricelli ye mekanik alanina yonelmesi konusunda ilham kaynagi oldu Barometre Torricelli nin en unlu icadi civali barometredir Bu aletin adi havanin agirliginin civanin agirligina karsilik olculmesi sebebiyle iki agirlik olcusunu belirten yunanca iki kelimeden olusmaktadir Barometrenin icadi bir pratik probleminin cozumu uzerine yapilan calismalar sonucunda gerceklesmistir Tuscany Granduku nun pompa ureticileri suyu 12 metreden fazla mesafelere yukseltmeyi denediler ancak emme tulumba ile bu sinirin 10 metre oldugunu kesfettiler Torricelli sudan 14 kat daha yogun olan civayi kullandi 1643 te yaklasik bir metre uzunlugunda ucu kapali ve ici civa dolu bir boru uretti ve bu boruyu dikey dogrultuda civa dolu bir legene yerlestirdi Borunun icindeki civa seviyesi 76 cm e kadar indi ve yukaridaki kisimda Torricelli vakumu adi verilen boslugu birakti Bilindigi uzere borudaki civanin yuksekligi atmosfer basincina gore degisir Bu tarihteki ilk barometredir Barometrenin kesfi Torricelli nin sohretini ebedi kildi Bir basinc olcum birimi olan torr a Torricelli nin anisina bu isim verilmistir Fransiz filozof Descartes 1601 yilinda ayni gozlemleri yapmistir ancak bu gozlemlerin sonuclarini yayimlamamistir Torricelli Yasasi Torricelli ayrica daha sonradan Bernoulli yasasinin temelini olusturacak olan bir acikliktan akan akiskanin hizi ile ilgili olan Torricelli yasasini bulmustur Torricelli bir kabin alt kismina acilan bir delikten akan suyun hizinin suyun derinliginin karesi ile orantili oldugunu bulmustur Yani eger suyun icinde bulunan kap alt kismi delik bir dik silindir ise ve y t anindaki su derinligini belirtiyorsa herhangi bir sifirdan buyuk sabit k degeri icin dydt ku y y displaystyle frac dy dt k sqrt u y y dir Atislar mekanigi Torricelli atis hareketleri ve cisimlerin havada nasil hareket ettigine dair bircok calismalar yapti Atislar mekanigi alanindaki en onemli katkisi dis kabuk fikrini ortaya atmasidir Bu fikre gore ayni aci ve hizla butun yonlerden atilan projektillerin dogrultulari ortak bir parabole teget olusturmaktadir Bu dis kabuk parabola di sicurezza olarak bilinmektedir Ruzgarin sebebi Torricelli ruzgarlarin olusmasina ilk bilimsel aciklamayi getirmistir ruzgarlar Dunya nin farkli bolgelerindeki hava sicakligi ve hava yogunlugu nedeniyle olusmaktadir Matematik alanindaki calismalariTorricelli ayrica alani sonsuz ancak hacmi sonlu bir deger alan Torricelli trompeti ni Daha cok Gabriel s Horn olarak bilinir kesfiyle de unludur Bu o tarihlerde Torricelli nin kendisi de dahil bircoklari tarafindan inanilmaz bir ozceliski olarak gorulmustur ve sonsuzlugun dogasina dair taraflar arasinda filozof Hobbes u da barindiran siddetli bir anlasmazliga yol acmistir Torricelli sonsuz diziler alaninda bir oncuydu 1644 yilinda De dimensione parabolae adiyla yayimlanan eserinde Torricelli azalan pozitif terimlerden olusan a0 a1 a2 displaystyle a 0 a 1 a 2 cdots bir diziyi ele almis ve buna karsilik gelen ve zorunlu olarak L nin dizi limiti olarak goruldugu a0 L displaystyle a 0 L degerine yakinsayan ic ice dizileri a0 a1 a1 a2 displaystyle a 0 a 1 a 1 a 2 cdots gostermistir Bu sayede geometrik dizilerin toplami icin kullanilan formule bir ispat gelistirmistir Italyan DenizaltilariTorricelli S 512 08373101959 Evangelista Torricelli hatira pulu Bircok Italyan Deniz Kuvvetleri denizaltisina anisini yasatmak amaciyla Torricelli adi verilmistir yapilis tarihi 1918 1934 1937 yilinda Ispanya ya gonderilmis ve adi General Mola olarak degistirilmistir 1937 1940 yilinda Ingiliz Deniz Kuvvetleri tarafindan Kizil Deniz de batirilmistir onceki adi 1960 yilinda Italya ya gonderilmistir Onemli calismalariTorricelli nin calismalari ve el yazmalari Italya nin Floransa kentinde muhafaza edilmektedir Asagidaki liste basili eserlerini gostermektedir Trattato del moto 1641 den once Opera geometrica 1644 Lezioni accademiche 1715 yilinda basildi Esperienza dell argento vivo Berlin 1897