Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fümerol (Latince fumus, "duman tütmek"), çoğunlukla yer kabuğu çok yüksek olduğu, yakın dönemde etkin yanardağların yer aldığı bölgelerde, karbondioksit, kükürt dioksit, hidrojen klorür ve hidrojen sülfür gibi gazların, buhar şeklinde salındığı, yer kabuğundaki açıklıklardır (ağızlar). Püskürmelerin öncesinde, püskürme sırasında ya da püskürtmeden sonra, lavların her zaman krater merkezinden itibaren yayılmadığı durumlarda ortaya çıkarlar.
Bazen volkanın yan taraflarındaki veya yamaçlarındaki çatlakları kullanmak, magma ve kaçan gazlar için çok daha kolay olabilmektedir. Bu şekilde ana volkanın yamaçlarından ya da yanından itibaren devam etmeye başlayan volkanik etkinlik sonucunda meydana gelen çıkış yapıları parazitik koni olarak adlandırılmaktadır. Bu bacalardan sadece gaz çıkışı mevcutsa bunlar fümerol olarak tanımlanmaktadır.
Fümeroller piroklastik akıntılarının kalın katmanlarında, lav akıntılarının yüzeyleri üzerinde ve kaotik kümeler ya da alanların içinde küçük çatlaklar veya uzun çatlaklar olarak meydana gelebilir. Bir fümerol arazisi derin olmayan yerlerdeki sıcak magmatik kayaların saldığı gazlar ya da yeraltı suyuyla etkileştiği yerlerde termal kaynakların ve gaz çıkışlarının olduğu alanlardır.
Aşırı kızgın sular yeryüzüne çıkarken basıncın ve iniş çıkışların etkisiyle su buharına dönüşür yani buhar meydana gelir. Solfatara ismi, sülfürlü gazlar salan fümerollere İtalyan kökenli solfo ya da sülfürden () verilmiştir.
Bazı bilim adamlarınca sıcaklığı ne olursa olsun püskürmelerden sonra oluşan ve uzun zaman devam eden bütün ekshalasyonlar() genel olarak fümerol adı altında toplanmakta ve solfataralar ancak kükürtlü gazlar yayan fümeroller olarak düşünülmektedir. Türkiye'de Nemrut, Tendürek ve Ağrı üzerinde ekshalasyonlar oluşmaktadır. Buna göre bu dağları püskürme sonu ekshalasyonları (fümeroller) devresinde bulunan volkanlar olarak tanımlamak gerekir.
Fümerol devresi; sıcaklığın 1000-2000 °C olduğu devreye karşılık gelir. Bu koşullar altında çıkan gazların en fazla kısmı, yine su buharından oluşmakla birlikte HCL, CO2, SO2, NH4CI gazların oranları da yüksektir. Çok büyük bir basınçla fışkıran bu kızgın buharlar jeotermal enerji kaynağı olarak büyük değer taşırlar. Örneğin İzlanda'da bunlardan elektrik üretimi ve ısıtma için geniş ölçüde yararlanılır.
Fümeroller kalıcı ısı kaynağında yıllarca devam edebilir. Volkan yüzeyinde haftalar veya ay boyunca hızlı soğuma gösterirler. Örneğin On bin Dumanlar Vadisi Alaska Novarupta 1912'deki patlama sırasında kurulmuştur. Patlama sonucunda bu alandaki fümeroller başlangıçta hızlı soğumayla oluşmuş ve daha sonra da çoğunun soyu tükenmiştir.
Dünya genelindeki fümerol örneklerine bakıldığında bu birimlerin dağılışı ve etkileri anlaşılabilir. Örneğin Yellowstone Millî Parkı'nın sınırları içinde dört bin fümerolün var olduğu tahmin edilmektedir. Nisan 2006'da, bir fümerol Kaliforniya'da bulunan kayak alanındaki 3 numaralı tren rayının doğusunda 3 petrol işçisinin ölmesine sebep olmuştu. İşçiler içine düştükleri buzul yarığının içinde biriken zehirli gazlardan zehirlenmişlerdi.
Fümeroller dizisine diğer bir örnek ise Dominik'te bulunan Morne Trois Pitons Milli Parkı'ndaki Harabe Vadisi'ndedir. Sülfür gazı salan fümeroller yüzeye çıkarken buharlaşır, zengin mineraller içeren sülfür tortusu bırakırlar. Bunlar içinde madenleri de barındıran tortulardır.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fumerol Latince fumus duman tutmek cogunlukla yer kabugu cok yuksek oldugu yakin donemde etkin yanardaglarin yer aldigi bolgelerde karbondioksit kukurt dioksit hidrojen klorur ve hidrojen sulfur gibi gazlarin buhar seklinde salindigi yer kabugundaki acikliklardir agizlar Puskurmelerin oncesinde puskurme sirasinda ya da puskurtmeden sonra lavlarin her zaman krater merkezinden itibaren yayilmadigi durumlarda ortaya cikarlar Bazen volkanin yan taraflarindaki veya yamaclarindaki catlaklari kullanmak magma ve kacan gazlar icin cok daha kolay olabilmektedir Bu sekilde ana volkanin yamaclarindan ya da yanindan itibaren devam etmeye baslayan volkanik etkinlik sonucunda meydana gelen cikis yapilari parazitik koni olarak adlandirilmaktadir Bu bacalardan sadece gaz cikisi mevcutsa bunlar fumerol olarak tanimlanmaktadir Fumeroller piroklastik akintilarinin kalin katmanlarinda lav akintilarinin yuzeyleri uzerinde ve kaotik kumeler ya da alanlarin icinde kucuk catlaklar veya uzun catlaklar olarak meydana gelebilir Bir fumerol arazisi derin olmayan yerlerdeki sicak magmatik kayalarin saldigi gazlar ya da yeralti suyuyla etkilestigi yerlerde termal kaynaklarin ve gaz cikislarinin oldugu alanlardir Asiri kizgin sular yeryuzune cikarken basincin ve inis cikislarin etkisiyle su buharina donusur yani buhar meydana gelir Solfatara ismi sulfurlu gazlar salan fumerollere Italyan kokenli solfo ya da sulfurden verilmistir Bazi bilim adamlarinca sicakligi ne olursa olsun puskurmelerden sonra olusan ve uzun zaman devam eden butun ekshalasyonlar genel olarak fumerol adi altinda toplanmakta ve solfataralar ancak kukurtlu gazlar yayan fumeroller olarak dusunulmektedir Turkiye de Nemrut Tendurek ve Agri uzerinde ekshalasyonlar olusmaktadir Buna gore bu daglari puskurme sonu ekshalasyonlari fumeroller devresinde bulunan volkanlar olarak tanimlamak gerekir Fumerol devresi sicakligin 1000 2000 C oldugu devreye karsilik gelir Bu kosullar altinda cikan gazlarin en fazla kismi yine su buharindan olusmakla birlikte HCL CO2 SO2 NH4CI gazlarin oranlari da yuksektir Cok buyuk bir basincla fiskiran bu kizgin buharlar jeotermal enerji kaynagi olarak buyuk deger tasirlar Ornegin Izlanda da bunlardan elektrik uretimi ve isitma icin genis olcude yararlanilir Fumeroller kalici isi kaynaginda yillarca devam edebilir Volkan yuzeyinde haftalar veya ay boyunca hizli soguma gosterirler Ornegin On bin Dumanlar Vadisi Alaska Novarupta 1912 deki patlama sirasinda kurulmustur Patlama sonucunda bu alandaki fumeroller baslangicta hizli sogumayla olusmus ve daha sonra da cogunun soyu tukenmistir Dunya genelindeki fumerol orneklerine bakildiginda bu birimlerin dagilisi ve etkileri anlasilabilir Ornegin Yellowstone Milli Parki nin sinirlari icinde dort bin fumerolun var oldugu tahmin edilmektedir Nisan 2006 da bir fumerol Kaliforniya da bulunan kayak alanindaki 3 numarali tren rayinin dogusunda 3 petrol iscisinin olmesine sebep olmustu Isciler icine dustukleri buzul yariginin icinde biriken zehirli gazlardan zehirlenmislerdi Fumeroller dizisine diger bir ornek ise Dominik te bulunan Morne Trois Pitons Milli Parki ndaki Harabe Vadisi ndedir Sulfur gazi salan fumeroller yuzeye cikarken buharlasir zengin mineraller iceren sulfur tortusu birakirlar Bunlar icinde madenleri de barindiran tortulardir Kaynakca Sahin M Bahadir 2012 Daglardan Denizlere Temel Jeoloji Bilgileri Maden Tetkik ve Arama Genel Mudurlugu Syf 94 ERINC S 2000 Jeomorfoloji 1 Der Yayinlari 284 Syf 220 HOSGOREN M Yildiz 1987 Jeomorfolojinin Ana Cizgileri 1 Istanbul Universitesi Rektorluk Yayinlari No 3132 Syf 113