Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Piroklastik akıntı, volkanlardan çıkan ve sıcak gazlardan beslenmiş kor halindeki kül ve lav parçaları ile volkanik yamaçlardan çok hızlıca aşağıya akan sıcak akıntılardır. Bu akıntılar saatte 200 km hıza ulaşabilirler. Piroklastik akıntılar iki ana bölümden oluşur. Bunlar yer çekimi etkisinin artışı ve şiddetli türbülans akıntılarıdır. Yer çekimi etkisinin artışı; piroklastik akıntıların bir bakıma çığ ve heyelanlara benzer bir şekilde hareket etmesine sebep olur. Bunlar, lav parçalarından ve hareketli kütlede sıkışan havanın ısınıp genleşmesiyle açığa çıkan gazlar tarafından harekete geçerler. Bu gazlar, tabandaki kayaçlar ile akan malzeme arasındaki sürtünmeyi azaltır. Şiddetli türbülans akıntıları ise; ortamdaki kül ve parçaları ile sürtünmenin en aza indirgenmesine katkıda bulunan önemli mekanizmalardan birisidir.
Volkanlar, çıkış merkezlerinden yüksek enerjili püskürdüklerinde toz halinde kayalar, lav ve cam parçaları açığa çıkarırlar. Püskürme ile açığa çıkan bu malzemeler piroklastik malzemeler olarak adlandırılır. Bunlar çok ince taneli boyutta olabileceği gibi birkaç ton ağırlığında da olabilirler. Volkanların patlamasıyla gerçekleşen piroklastik akıntılar yeryüzünde piroklastik doku gösteren kayaçları meydana getirebilirler. Piroklastik doku gösteren kayaçlar ise; volkanik patlamalar sonucunda dışarı fırlatılan volkanik maddelerin taşlaşması sonucu oluşurlar. En yaygın piroklastik kayaçlar ise kül boyutlu gerecin depolanması ve çimentolaşmasıyla oluşan tüflerdir.
Piroklastik akışlar, tüm volkanik tehlikelerin en ölümcül olanıdır ve belirli patlayıcı püskürmelerin bir sonucu olarak üretilir; normalde yere temas ederler ve aşağı doğru savrulurlar veya yerçekimi altında zemin üzerine yayılırlar. Hızları akımın yoğunluğuna, volkanik çıktı oranına ve eğimin oranına bağlıdır.
Piroklastik akışlar ortalama olarak 100 km/saat (99,779328 km/saat) yol alır. Ancak 700 km/saat (692,01792 km/ saat) kadar hıza kadar ulaşabilirler. Gazlar ve tefra yaklaşık 1.000 °C'lik sıcaklığa kadar ulaşabilir.
Terimin kökeni
Piroklast kelimesi, "ateş" anlamına gelen Yunanca πῦρ ve "parçalanmış" anlamına gelen κλαστός'dan türetilmiştir. Karanlıkta kırmızı parlayan piroklastik akışların adı nuée ardente'dir (Fransızca, "yanan bulut"); Bu özellikle, Martinique'deki 1902'de Pelée Dağı'nın feci patlamasını tanımlamak için kullanıldı.
Kayaya çok daha yüksek oranda gaz içeren piroklastik akışlar, "tamamen seyreltik piroklastik yoğunluk akımları" veya piroklastik dalgalanmalar olarak bilinir. Düşük yoğunluk, bazen yüksek topoğrafik özelliklerin veya sırtlar, tepeler, nehirler ve denizler gibi suların üzerinden akmalarına izin verir. Ayrıca 250 °C'den (482 °F) daha düşük sıcaklıkta buhar, su ve kaya içerebilirler; diğer akışlarla karşılaştırıldığında bunlara "soğuk" denir, ancak sıcaklık hala ölümcül derecede yüksektir. Soğuk piroklastik dalgalanmalar, püskürme sığ bir gölün veya denizin altındaki bir havalandırma deliğinden geldiğinde meydana gelebilir. Bazı piroklastik yoğunluk akımlarının cepheleri tamamen seyrelmiştir; örneğin, 1902'de Pelée Dağı'nın patlaması sırasında, tamamen seyrelmiş bir akıntı, Saint-Pierre şehrini alt etti ve yaklaşık 30.000 kişiyi öldürdü.
Piroklastik akış, bir tür yerçekimi akımıdır; bilimsel literatürde bazen PDC (pyroclastic density current) olarak kısaltılırlar.
Nedenleri
Piroklastik bir akış oluşturabilen birkaç mekanizma vardır:
- Plinian patlamasından kaynaklanan bir patlama sütununun çeşme çökmesi (yani Vezüv Yanardağı'nın Herculaneum ve Pompeii'yi yıkması). Böyle bir patlamada, havalandırma deliğinden zorla çıkan malzeme çevredeki havayı ısıtır ve türbülanslı karışım kilometrelerce taşınım yoluyla yükselir. Püsküren jet çevredeki havayı yeterince ısıtamazsa, konveksiyon akımları tüyü yukarı taşıyacak kadar güçlü olmayacak ve yanardağın yanlarından aşağı akarak düşecektir.
- Bir volkan patlamasıyla ilişkili bir patlama sütununun çeşme çökmesi (örneğin Montserrat Soufrière Hills yanardağı, bu ölümcül piroklastik akışların ve dalgalanmaların çoğunu oluşturmuştur). Gaz ve mermiler, çevreleyen havadan daha yoğun bir bulut oluşturur ve piroklastik bir akış haline gelir.
- Patlayan lav gazının alınması sırasında havalandırma deliğinin ağzında köpürme. Bu, ignimbrit adı verilen bir kayanın üretimine yol açabilir. Bu olay, 1912'de Novarupta'nın patlaması sırasında meydana geldi.
- Bir lav kubbesinin veya omurganın yerçekimsel çöküşü, müteakip çığlar ve dik bir yamaçtan aşağı akar (örneğin, 1997'de on dokuz ölüme neden olan Montserrat'ın Soufrière Hills yanardağı).
- Bir yanardağın bir kısmı çöktüğünde veya patladığında (örneğin, St. Helens Dağı'nın 18 Mayıs 1980'de patlaması) meydana gelen yönlü patlama (veya jet). Volkandan uzaklık arttıkça, bu hızla yerçekimi kaynaklı bir akıma dönüşür.
Boyut ve etkiler
Akış hacimleri birkaç yüz metreküp (yarda) ile 1.000 kilometre küp (~ 240 mil küp) arasında değişir. Birkaç yüz bin yıldır bu ölçekte hiçbiri gerçekleşmemiş olsa da, daha büyük akışlar yüzlerce kilometre (mil) seyahat edebilir. Piroklastik akışların çoğu yaklaşık 1 ila 10 km 3 (yaklaşık ila 2½ kübik mil) arasındadır ve birkaç kilometre yol kat eder. Akışlar genellikle iki bölümden oluşur: bazal akış zemini sarar ve daha büyük, kaba kayalar ve kaya parçaları içerirken, akış ile üstteki hava arasındaki türbülans nedeniyle üzerinde aşırı derecede sıcak bir kül tüyü yükselir, soğuk atmosferik havayı karıştırır ve ısıtır. genişleme ve konveksiyona neden olur.
Hareket eden bulutun kinetik enerjisi, yolu üzerindeki ağaçları ve binaları düzleştirecektir. Sıcak gazlar ve yüksek hız, canlı organizmaları anında yakacakları veya onları karbonlaşmış fosillere dönüştürecekleri için onları özellikle ölümcül kılıyor:
- Örneğin, İtalya'nın Pompeii ve Herculaneum şehirleri, 24 Ağustos 79'da piroklastik dalgalanmalara maruz kaldı ve birçok kişi hayatını kaybetti.
- 1902 Pelée Dağı patlaması, Martinik kasabası St. Pierre'i yok etti. Yaklaşan patlama belirtilerine rağmen hükûmet, St.Pierre'yi yanardağ ile arasındaki tepeler ve vadiler nedeniyle güvenli saydı ancak piroklastik akış şehrin neredeyse tamamını yakarak 30.000 sakininin ikisi hariç hepsini öldürdü.
- Piroklastik bir dalgalanma, volkanolog Harry Glicken, Katia ve Maurice Krafft ile diğer 40 kişiyi 3 Haziran 1991'de Japonya'daki Unzen Dağı'nda öldürdü. Dalgalanma piroklastik bir akış olarak başladı, sonrasında enerjik dalgalanma Krafft'ların üzerinde durduğu bir seviyeye yükselince onları öldürdü ve cesetler yaklaşık 5 mm külle kaplandı.
Su ile etkileşim
1883 Krakatoa patlamasından elde edilen deneysel kanıtlarla desteklenen tanıklık kanıtları, piroklastik akışların önemli su kütlelerini geçebileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, bu akış değil, piroklastik bir dalgalanma olabilir, çünkü bir yerçekimi akımının yoğunluğu, su yüzeyinde hareket edemeyeceği anlamına gelir. Bir akış Sumatra sahiline 48 km (30 mil) kadar ulaşabildi.
2006 BBC belgesel filmi, Volkanlar Hakkında Bilmediğiniz On Şey, Almanya'daki Kiel Üniversitesi'ndeki bir araştırma ekibi tarafından su üzerinde hareket eden piroklastik akışların testlerini göstermektedir. Yeniden yapılandırılmış piroklastik akış (farklı yoğunluklarda çoğunlukla sıcak kül akışı) suya çarptığında iki şey olur: daha ağır malzeme suya düşer, piroklastik akıştan dışarı ve sıvıya doğru çökelir; külün sıcaklığı suyun buharlaşmasına neden olarak piroklastik akışı (burada sadece daha hafif malzemeden oluşur) bir buhar yatağı boyunca öncekinden daha hızlı bir hızda ilerler.
Montserrat'taki Soufriere Tepeleri yanardağının bazı aşamalarında, piroklastik akışlar açık denizde yaklaşık 1 km (0,6 mil) filme alındı. Bunlar, akışın üzerinden geçerken kaynayan suyu gösterir. Akışlar sonunda yaklaşık 1 km² (250 dönüm) kaplayan bir delta inşa eder
Ay'da
1963'te NASA gök bilimcisi Winifred Cameron, karasal piroklastik akışların ay eşdeğerinin Ay'da kıvrımlı oluklar oluşturmuş olabileceğini öne sürdü. Aydaki bir volkanik patlamada, piroklastik bir bulut yerel rahatlamayı takip ederek genellikle kıvrımlı bir yolla sonuçlanır. Ay'ın Schröter Vadisi buna bir örnek sunmaktadır.
Kaynakça
- ^ . 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Definition of κλαστός". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ Planet Earth: its physical systems through geological time. 1972.
- ^ Myers and Brantley (1995). Volcano Hazards Fact Sheet: Hazardous Phenomena at Volcanoes, USGS Open File Report 95-231
- ^ . 23 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Sutherland, Lin. Reader's Digest Pathfinders Depremler ve Volkanlar. New York: Weldon Owen Yayınları. 2000.
- ^ "Bulletin of Volcanology. 65 (2): 144–164". 2003. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ Kamp, Vic. "KRAKATAU, ENDONEZYA (1883)." Volkanlar Nasıl Çalışır? Jeolojik Bilimler Bölümü, San Diego Eyalet Üniversitesi, 31 Mart 2006. Web. 15 Ekim 2010
- ^ . 2006. 23 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Piroklastik akinti volkanlardan cikan ve sicak gazlardan beslenmis kor halindeki kul ve lav parcalari ile volkanik yamaclardan cok hizlica asagiya akan sicak akintilardir Bu akintilar saatte 200 km hiza ulasabilirler Piroklastik akintilar iki ana bolumden olusur Bunlar yer cekimi etkisinin artisi ve siddetli turbulans akintilaridir Yer cekimi etkisinin artisi piroklastik akintilarin bir bakima cig ve heyelanlara benzer bir sekilde hareket etmesine sebep olur Bunlar lav parcalarindan ve hareketli kutlede sikisan havanin isinip genlesmesiyle aciga cikan gazlar tarafindan harekete gecerler Bu gazlar tabandaki kayaclar ile akan malzeme arasindaki surtunmeyi azaltir Siddetli turbulans akintilari ise ortamdaki kul ve parcalari ile surtunmenin en aza indirgenmesine katkida bulunan onemli mekanizmalardan birisidir piroklastik akis Filipinler Piroklastik malzeme St Helens Yanardagi Volkanlar cikis merkezlerinden yuksek enerjili puskurduklerinde toz halinde kayalar lav ve cam parcalari aciga cikarirlar Puskurme ile aciga cikan bu malzemeler piroklastik malzemeler olarak adlandirilir Bunlar cok ince taneli boyutta olabilecegi gibi birkac ton agirliginda da olabilirler Volkanlarin patlamasiyla gerceklesen piroklastik akintilar yeryuzunde piroklastik doku gosteren kayaclari meydana getirebilirler Piroklastik doku gosteren kayaclar ise volkanik patlamalar sonucunda disari firlatilan volkanik maddelerin taslasmasi sonucu olusurlar En yaygin piroklastik kayaclar ise kul boyutlu gerecin depolanmasi ve cimentolasmasiyla olusan tuflerdir Piroklastik akintilari asagi puskuren Mayon Yanrdagi Filipinler 1984 yili Piroklastik akislar tum volkanik tehlikelerin en olumcul olanidir ve belirli patlayici puskurmelerin bir sonucu olarak uretilir normalde yere temas ederler ve asagi dogru savrulurlar veya yercekimi altinda zemin uzerine yayilirlar Hizlari akimin yogunluguna volkanik cikti oranina ve egimin oranina baglidir Piroklastik akislar ortalama olarak 100 km saat 99 779328 km saat yol alir Ancak 700 km saat 692 01792 km saat kadar hiza kadar ulasabilirler Gazlar ve tefra yaklasik 1 000 C lik sicakliga kadar ulasabilir Terimin kokeniPiskopos tufunden gelen kayalar sungertasi ile sikistirilmamis solda fiamme ile sikistirilmis sagda Piroklast kelimesi ates anlamina gelen Yunanca pῦr ve parcalanmis anlamina gelen klastos dan turetilmistir Karanlikta kirmizi parlayan piroklastik akislarin adi nuee ardente dir Fransizca yanan bulut Bu ozellikle Martinique deki 1902 de Pelee Dagi nin feci patlamasini tanimlamak icin kullanildi Kayaya cok daha yuksek oranda gaz iceren piroklastik akislar tamamen seyreltik piroklastik yogunluk akimlari veya piroklastik dalgalanmalar olarak bilinir Dusuk yogunluk bazen yuksek topografik ozelliklerin veya sirtlar tepeler nehirler ve denizler gibi sularin uzerinden akmalarina izin verir Ayrica 250 C den 482 F daha dusuk sicaklikta buhar su ve kaya icerebilirler diger akislarla karsilastirildiginda bunlara soguk denir ancak sicaklik hala olumcul derecede yuksektir Soguk piroklastik dalgalanmalar puskurme sig bir golun veya denizin altindaki bir havalandirma deliginden geldiginde meydana gelebilir Bazi piroklastik yogunluk akimlarinin cepheleri tamamen seyrelmistir ornegin 1902 de Pelee Dagi nin patlamasi sirasinda tamamen seyrelmis bir akinti Saint Pierre sehrini alt etti ve yaklasik 30 000 kisiyi oldurdu Piroklastik akis bir tur yercekimi akimidir bilimsel literaturde bazen PDC pyroclastic density current olarak kisaltilirlar NedenleriPiroklastik bir akis olusturabilen birkac mekanizma vardir Plinian patlamasindan kaynaklanan bir patlama sutununun cesme cokmesi yani Vezuv Yanardagi nin Herculaneum ve Pompeii yi yikmasi Boyle bir patlamada havalandirma deliginden zorla cikan malzeme cevredeki havayi isitir ve turbulansli karisim kilometrelerce tasinim yoluyla yukselir Puskuren jet cevredeki havayi yeterince isitamazsa konveksiyon akimlari tuyu yukari tasiyacak kadar guclu olmayacak ve yanardagin yanlarindan asagi akarak dusecektir Bir volkan patlamasiyla iliskili bir patlama sutununun cesme cokmesi ornegin Montserrat Soufriere Hills yanardagi bu olumcul piroklastik akislarin ve dalgalanmalarin cogunu olusturmustur Gaz ve mermiler cevreleyen havadan daha yogun bir bulut olusturur ve piroklastik bir akis haline gelir Patlayan lav gazinin alinmasi sirasinda havalandirma deliginin agzinda kopurme Bu ignimbrit adi verilen bir kayanin uretimine yol acabilir Bu olay 1912 de Novarupta nin patlamasi sirasinda meydana geldi Bir lav kubbesinin veya omurganin yercekimsel cokusu muteakip ciglar ve dik bir yamactan asagi akar ornegin 1997 de on dokuz olume neden olan Montserrat in Soufriere Hills yanardagi Bir yanardagin bir kismi coktugunde veya patladiginda ornegin St Helens Dagi nin 18 Mayis 1980 de patlamasi meydana gelen yonlu patlama veya jet Volkandan uzaklik arttikca bu hizla yercekimi kaynakli bir akima donusur Boyut ve etkilerFrancisco Leon daki bina kalintisi 1982 de Meksika da El Chichon yanardaginin patlamasi sirasinda piroklastik dalgalanmalar ve akintilar tarafindan tahrip edildi Betondaki takviye cubuklari akis yonunde bukulmus Akis hacimleri birkac yuz metrekup yarda ile 1 000 kilometre kup 240 mil kup arasinda degisir Birkac yuz bin yildir bu olcekte hicbiri gerceklesmemis olsa da daha buyuk akislar yuzlerce kilometre mil seyahat edebilir Piroklastik akislarin cogu yaklasik 1 ila 10 km 3 yaklasik ila 2 kubik mil arasindadir ve birkac kilometre yol kat eder Akislar genellikle iki bolumden olusur bazal akis zemini sarar ve daha buyuk kaba kayalar ve kaya parcalari icerirken akis ile ustteki hava arasindaki turbulans nedeniyle uzerinde asiri derecede sicak bir kul tuyu yukselir soguk atmosferik havayi karistirir ve isitir genisleme ve konveksiyona neden olur Bir bilim adami St Helens Dagi ndan bir piroklastik akis birikintisinin kenarindaki sungertasi bloklarini inceliyor Hareket eden bulutun kinetik enerjisi yolu uzerindeki agaclari ve binalari duzlestirecektir Sicak gazlar ve yuksek hiz canli organizmalari aninda yakacaklari veya onlari karbonlasmis fosillere donusturecekleri icin onlari ozellikle olumcul kiliyor Ornegin Italya nin Pompeii ve Herculaneum sehirleri 24 Agustos 79 da piroklastik dalgalanmalara maruz kaldi ve bircok kisi hayatini kaybetti 1902 Pelee Dagi patlamasi Martinik kasabasi St Pierre i yok etti Yaklasan patlama belirtilerine ragmen hukumet St Pierre yi yanardag ile arasindaki tepeler ve vadiler nedeniyle guvenli saydi ancak piroklastik akis sehrin neredeyse tamamini yakarak 30 000 sakininin ikisi haric hepsini oldurdu Piroklastik bir dalgalanma volkanolog Harry Glicken Katia ve Maurice Krafft ile diger 40 kisiyi 3 Haziran 1991 de Japonya daki Unzen Dagi nda oldurdu Dalgalanma piroklastik bir akis olarak basladi sonrasinda enerjik dalgalanma Krafft larin uzerinde durdugu bir seviyeye yukselince onlari oldurdu ve cesetler yaklasik 5 mm kulle kaplandi Su ile etkilesim 1883 Krakatoa patlamasindan elde edilen deneysel kanitlarla desteklenen taniklik kanitlari piroklastik akislarin onemli su kutlelerini gecebilecegini gostermektedir Bununla birlikte bu akis degil piroklastik bir dalgalanma olabilir cunku bir yercekimi akiminin yogunlugu su yuzeyinde hareket edemeyecegi anlamina gelir Bir akis Sumatra sahiline 48 km 30 mil kadar ulasabildi 2006 BBC belgesel filmi Volkanlar Hakkinda Bilmediginiz On Sey Almanya daki Kiel Universitesi ndeki bir arastirma ekibi tarafindan su uzerinde hareket eden piroklastik akislarin testlerini gostermektedir Yeniden yapilandirilmis piroklastik akis farkli yogunluklarda cogunlukla sicak kul akisi suya carptiginda iki sey olur daha agir malzeme suya duser piroklastik akistan disari ve siviya dogru cokelir kulun sicakligi suyun buharlasmasina neden olarak piroklastik akisi burada sadece daha hafif malzemeden olusur bir buhar yatagi boyunca oncekinden daha hizli bir hizda ilerler Montserrat taki Soufriere Tepeleri yanardaginin bazi asamalarinda piroklastik akislar acik denizde yaklasik 1 km 0 6 mil filme alindi Bunlar akisin uzerinden gecerken kaynayan suyu gosterir Akislar sonunda yaklasik 1 km 250 donum kaplayan bir delta insa eder Ay da 1963 te NASA gok bilimcisi Winifred Cameron karasal piroklastik akislarin ay esdegerinin Ay da kivrimli oluklar olusturmus olabilecegini one surdu Aydaki bir volkanik patlamada piroklastik bir bulut yerel rahatlamayi takip ederek genellikle kivrimli bir yolla sonuclanir Ay in Schroter Vadisi buna bir ornek sunmaktadir Kaynakca 30 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi 19 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Definition of klastos 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Planet Earth its physical systems through geological time 1972 Myers and Brantley 1995 Volcano Hazards Fact Sheet Hazardous Phenomena at Volcanoes USGS Open File Report 95 231 23 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Sutherland Lin Reader s Digest Pathfinders Depremler ve Volkanlar New York Weldon Owen Yayinlari 2000 Bulletin of Volcanology 65 2 144 164 2003 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Kamp Vic KRAKATAU ENDONEZYA 1883 Volkanlar Nasil Calisir Jeolojik Bilimler Bolumu San Diego Eyalet Universitesi 31 Mart 2006 Web 15 Ekim 2010 2006 23 Subat 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi