Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Feniks (Latince: phoenix, eski Yunanca: Φοῖνιξ, Phoiniks, Arapça: العنقاء), eski Mısır kökenli efsanevi ateş kuşunun Batı mitolojisindeki karşılığıdır.
Değişik mitler
Pers mitolojisinde Simurg, Anka, İslam sonrası Türk mitolojisinde Zümrüdü Anka veya Simurg u Anka, daha önceleri de Tuğrul olarak geçmesi gibi birçok milletin efsanelerinde karşılık bulmaktadır. Bahsedilen bu kuşlar bu mitolojilerde kısmen benzerlik, kısmen de farklılık göstermektedir.
Yunan mitolojisinde feniksin Habeş diyarında yaşadığına inanılıp bir kartal büyüklüğünde ve çok uzun ömürlü olduğu söylenmektedir. Gözleri yıldızlar gibi parlak olup başında parlak bir sorguç bulunmaktadır. Boynunun tüyleri yaldızlı, diğer tarafları ise kırmızıdır. Ömrünün sonlanmakta olduğunu anlayınca, kuru dalları zamkla sıvayarak kendine yuva yapar ve üstüne kurulur. Kızgın güneşin yuvayı tutuşturup kendini yakmasının ardından küllerinden bir yumurta meydana gelir ve ondan da yeni bir feniks çıkar. Bu sebeple Hıristiyanlar feniks adını verdikleri bu kuş mitini öldükten sonra tekrar dirilmenin simgesi sayarak yorumlamışlardır.
Feniks, eski Fenike mitolojisi kaynaklı (Sanchuniathon'a göre), Çin mitolojisinde, Mısır dininde ve de sonra gelen Yunan mitolojisinde de gözüken mitsel, kutsal bir ateşten kuştur.
Görünüşü ve yetenekleri
Feniks, rengârenk tüylü ve altından kızıl (mor,mavi ya da yeşil farklı efsanelere göre) bir kuyruğa sahip mitolojik bir kuştur. 500 ile 1000 yıl arası bir hayat döngüsüne sahiptir, hayatının sonuna doğru kendine dallardan bir yuva yapar ve yuvayı ateşe verir. Yuvayla beraber kuş da cayır cayır yanar ve küllerine dönüşür. Bu küllerden yeni bir feniks ya da yumurtaları ortaya çıkar, yeniden yaşamak için doğar. Yeni feniks eski hâlinin yaşadığı kadar yaşamaya mahkûmdur. Bazı hikâyelerde, yeni doğan feniks eski hâlinden kalan küllerinin mürrüsafiden (sakız, sarı sakız, reçine) yapılı bir yumurtanın içine mumyalar ve Mısır şehri Heliopolis'e bırakır (Yunancada güneş şehri). Söylenir ki, kuşun çığlığı çok güzel bir şarkı gibidir. Çok az sayıda hikâyede insana dönüşebilme yetenekleri vardır.
Tarih
Simurg ya da simorgh (Feniks) Pers mitolojisi kaynaklıdır (Pers İmparatorluğu, M.Ö. 247). Tamamiyle bir kuşa benzer bir görünümden, bir köpeğin kafasına sahip olmaya ya da meme emziren bir yavru haline kadar çeşitli enkarnasyonlara sahip olmuştur. Genellikle koruyucu olarak kabul edilse de, bazı hikâyelerde insanın simurgun yanında güvende olmadığı söylenir. Birçok hikâye feniks hikâyelerindeki elemanları içinde barındırır.
Flavius Philostratus (M.S. 170) feniksten Hindistan'da yaşayan ve her beş yüz yılda bir Mısır'a göç eden bir kuş olarak bahseder. Ortaya attığı rivayet açıkça Hint tanrısı Vişnu'nun kuşu Garuda'dan etkilenmiştir. Kuşu güneş ışığının ışıması (emanation) olarak bir kartalın görüntüsünde ve ebatlarında kabul eder. Çağdaşı Lactantius, muhtemelen ünlü kuş hakkındaki en uzun şiiri yazan şairdir. Tasvirleri ve hayat süresi değişse de, Mısırlı feniks (bennu kuşu) erken Katolik sanatında, literatüründe ve Katolik sembolizminde, İsa'nın dirilişini, ölümsüzlüğünü ve ölümden sonra hayatı simgeleyen bir sembol olarak popüler olmuştur. Erken Katolik Kilisesi papazlarından Clement, feniksten şöyle bahseder.
İzin ver doğu topraklarında, Arabistan ve çevresindeki topraklarda bulunan bu harika işarete (dirilişin) saygı gösterelim. Feniks adında bir kuş var. Türünün tek örneği ve beş yüz yıl yaşıyor. Ölüm zamanı yaklaştığında, kendine tütsüden, mürrüsafiden ve diğer baharatlardan bir yuva yapar. Zamanı dolduğunda bu yuvanın içine girer ve ölür. Ama beden çürüdükçe bir çeşit solucan ortaya çıkar, ölü kuşun sıvılarıyla beslenir ve yeni tüylerin oluşmasını sağlar. Daha sonra, gücünü topladığında içinde ebeveyninin kemikleri bulunan yuvayı Arabistan topraklarından geçerek Mısır'a Heliopolis'e getirir. Açık bir günde, bütün insanların gözü önünde, bu kemikleri güneşin sunağına koyar, bunu yaptıktan sonra hızla eski yerine doğru uçar. Rahipler tarihleri kontrol ederler ve tam olarak beş yüzyıl tamamlandığında geri dönmüş olduğunu görürler.
Michael W. Holmes erken dönem Hristiyan yazarlarının bu miti kullanmalarını Mezmur 92:12 [LXX Psalm 91:13]'de geçen kelimeyle doğruladıklarını ama aslında orada geçen kelimenin mitolojik bir kuşu değil, bir hurma ağacını işaret ettiğini söylemektedir. Bununla beraber, bunlar 17. yüzyıl Hristiyan okurları için Joban feniksini hayata getiren, Eyüp peygamber (Job) 29:18 ile ilgili parlamakta olan Hristiyan İbrani yorumlarıydı.
Bu yorumlamaların kalbinde, oldukça zengin tamamlayıcı anlamların çoğalması, chol kelimesinin üç şekilde çevrilmesinden (hurma ağacı, feniks ya da kum Eyüp 29:18'de) kaynaklanıyordu.
Esas olarak, feniks Mısırlılar tarafından leylek ya da balıkçık tipi benu adında bir kuş olarak belirtilmiştir. Ölüler kitabı ve diğer Mısır yazmalarından bilindiği üzere, feniks Heliopolis'teki, yakın bir şekilde güneşin doğuşu ve Mısır tanrısı Ra ile ilişkilendirilen, kutsal tapınma ibadet sembollerinden biriydi.
Yunanlar bunu kendi dillerinde mor-kırmızı ya da koyu kırmızı anlamına gelen phoenix φοίνιξ, ile isimlendirdiler. Onlar ve Romalılar daha sonra kuşu tavus kuşu ya da kartal olarak resimlediler. Yunanlara göre feniks Fenike'de bir kuyunun yanında yaşardı. Şafakta kuyunun suyunda yıkanır ve Yunan güneş tanrısı Helios atlı arabasını onun şarkısını dinlemek için durdururdu. “Heraklesin yılanı boğazlaması” isimli resimde (Vettii Evi, Pompeii, İtalya) tanrıların kralı Zeus olarak gösterilmiştir.
Mısır feniksi için önerilen esinlenmelerden biri de Güney Afrika flamingosudur. Bu parlak pembe ya da beyaz kuşlar yumurtaları ya da yavruları için hayatta kalamayacak derecede sıcak olan tuzludüzlüklere yuvalarlar. Bu yüzden birkaç inç yüksekliğinde ve genişliğinde yumurtalarını destekleyen bir tepecik oluştururlar, bu da az da olsa daha serin bir ortam yaratır. Bu höyüklerin etrafındaki konveksiyon akımları bir alevin türbülansına benzemektedir. Zoolojide, flamingolar Phoenicopteridae ailesine mensupturlar, Phoenicopterus ya da "phoenix-kanatlı” tür ismini alırlar.
Feniks aynı zamanda İngilizcede, Çin mitolojisindeki en önemli mitolojik kuşa verilen isimdir. Fenghuang kendine ait sembolik anlamlara sahiptir.
İlgili kullanımları
Pers mitolojisinde Simurgh kanatlı, çok geniş ve son derece yaşlı kuş benzeri bir yaratıktı. Simurgh birçok İran edebiyat klasiklerinde mesela Feridüddin Attâr'ın Mantık’ut-Tayr (Kuşların Dili) kitabında bir öğretmen ve kuşların lideri olarak ve Firdevsinin epik Şeyhnamesinde (Kralların kitabı), Simurg Zaal ya da Zal'ı yetiştirip yaşatmıştır, Rostam'ın babası.
Feniks eski ve yeni Lübnan kültürlerinin merkezindeki figürdür. Lübnanlılar Fenikelilerin soyundan gelmektedirler, sıklıkla kendilerini feniksin oğlu olarak tanımlarlar. Özellikle Lübnan ve Beyrut, sembolik olarak, uzun tarihi boyuna yedi kez yıkılmış ve yeniden kurulmuş olduğundan, bir feniks kuşu gibi gösterilmektedir.
Çin'de "fenghuang" yüzeysel olarak fenikse benzeyen mitsel bir kuştur. En çok saygı duyulan ikinci efsanevi yaratıktır (ejderhanın ardından), çoğunlukla imparatoriçe ve kadınların tasvir edilmesinde kullanılır. Feniks kuşların lideridir.
Japonya'da feniks hō-ō(kanji:"鳳凰) ya da "fushichō" olarak adlandırılır, tam anlamıyla “Ölümsüz kuş”.
Rus folklorunda, feniks "Zhar-Ptitsa" olarak gözükür ya da ateş kuşu, İgor Stravinski'nin 1910'daki ünlü balesinin konusu olmuştur. Feniks Yunan devrimi zamanında Alexander Ypsilantis ve diğer komutanların bayraklarında gösterilmiştir, Yunanistan'ın yeniden doğuşunu sembolize eder ve John Capodistria (1828-1832) tarafından seçilmiştir.
Ek olarak, İlk modern Yunan para birimi feniks oyması taşıyordu. Kraliyet arması ile değiştirilmesine rağmen, popüler bir sembol olarak kaldı ve 1930'larda ikinci Helenik Cumhuriyette yeniden kullanıldı.
Bununla beraber, 1967-74 arası askerî cunta tarafından kullanılması onu son derece popülerlikten uzaklaştırdı ve neredeyse 1974'ten sonra, önemli bir istisna harici (Order of Phoenix, Feniks Nişanı) kullanımdan kalktı.
Feniks takım yıldızı, Petrus Plancius tarafından organize edilen denizciler tarafından geç 16. yüzyılda, muhtemelen Keyser'lerden bir tanesi ya da de Houtman tarafından ortaya atıldı ve 1597'de Hondius tarafından yapılan yerkürede gösterildi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c H. Dilek Batîslam (2002). (PDF). İstanbul: Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. s. 185-208. 8 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009.
- ^ Duymaz, Ali (1998). (PDF). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 1 Sayı: 1. 27 Ekim 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009.
- ^ Altınkaynak, Erdogan. . erdoganaltinkaynak.com. 15 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009.
- ^ Flavius Philostratus, Life of Apollonius of Tyana biyografisinin yazarı
- ^ Clement, The First Epistle of Clement Kisim: 25.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Phoenix ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
- Van der Broek, R. (İng.çev.: Seeger, I.) (1972) The Myth of the Phoenix, EJ Brill. (İngilizce) Google books 15 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Feniks Latince phoenix eski Yunanca Foῖni3 Phoiniks Arapca العنقاء eski Misir kokenli efsanevi ates kusunun Bati mitolojisindeki karsiligidir Yuvasinda yeniden dogmak uzere kendini yakan feniks kusu Degisik mitlerPers mitolojisinde Simurg Anka Islam sonrasi Turk mitolojisinde Zumrudu Anka veya Simurg u Anka daha onceleri de Tugrul olarak gecmesi gibi bircok milletin efsanelerinde karsilik bulmaktadir Bahsedilen bu kuslar bu mitolojilerde kismen benzerlik kismen de farklilik gostermektedir Yunan mitolojisinde feniksin Habes diyarinda yasadigina inanilip bir kartal buyuklugunde ve cok uzun omurlu oldugu soylenmektedir Gozleri yildizlar gibi parlak olup basinda parlak bir sorguc bulunmaktadir Boynunun tuyleri yaldizli diger taraflari ise kirmizidir Omrunun sonlanmakta oldugunu anlayinca kuru dallari zamkla sivayarak kendine yuva yapar ve ustune kurulur Kizgin gunesin yuvayi tutusturup kendini yakmasinin ardindan kullerinden bir yumurta meydana gelir ve ondan da yeni bir feniks cikar Bu sebeple Hiristiyanlar feniks adini verdikleri bu kus mitini oldukten sonra tekrar dirilmenin simgesi sayarak yorumlamislardir Feniks eski Fenike mitolojisi kaynakli Sanchuniathon a gore Cin mitolojisinde Misir dininde ve de sonra gelen Yunan mitolojisinde de gozuken mitsel kutsal bir atesten kustur Gorunusu ve yetenekleriFeniks rengarenk tuylu ve altindan kizil mor mavi ya da yesil farkli efsanelere gore bir kuyruga sahip mitolojik bir kustur 500 ile 1000 yil arasi bir hayat dongusune sahiptir hayatinin sonuna dogru kendine dallardan bir yuva yapar ve yuvayi atese verir Yuvayla beraber kus da cayir cayir yanar ve kullerine donusur Bu kullerden yeni bir feniks ya da yumurtalari ortaya cikar yeniden yasamak icin dogar Yeni feniks eski halinin yasadigi kadar yasamaya mahkumdur Bazi hikayelerde yeni dogan feniks eski halinden kalan kullerinin murrusafiden sakiz sari sakiz recine yapili bir yumurtanin icine mumyalar ve Misir sehri Heliopolis e birakir Yunancada gunes sehri Soylenir ki kusun cigligi cok guzel bir sarki gibidir Cok az sayida hikayede insana donusebilme yetenekleri vardir TarihSimurg ya da simorgh Feniks Pers mitolojisi kaynaklidir Pers Imparatorlugu M O 247 Tamamiyle bir kusa benzer bir gorunumden bir kopegin kafasina sahip olmaya ya da meme emziren bir yavru haline kadar cesitli enkarnasyonlara sahip olmustur Genellikle koruyucu olarak kabul edilse de bazi hikayelerde insanin simurgun yaninda guvende olmadigi soylenir Bircok hikaye feniks hikayelerindeki elemanlari icinde barindirir Flavius Philostratus M S 170 feniksten Hindistan da yasayan ve her bes yuz yilda bir Misir a goc eden bir kus olarak bahseder Ortaya attigi rivayet acikca Hint tanrisi Visnu nun kusu Garuda dan etkilenmistir Kusu gunes isiginin isimasi emanation olarak bir kartalin goruntusunde ve ebatlarinda kabul eder Cagdasi Lactantius muhtemelen unlu kus hakkindaki en uzun siiri yazan sairdir Tasvirleri ve hayat suresi degisse de Misirli feniks bennu kusu erken Katolik sanatinda literaturunde ve Katolik sembolizminde Isa nin dirilisini olumsuzlugunu ve olumden sonra hayati simgeleyen bir sembol olarak populer olmustur Erken Katolik Kilisesi papazlarindan Clement feniksten soyle bahseder Izin ver dogu topraklarinda Arabistan ve cevresindeki topraklarda bulunan bu harika isarete dirilisin saygi gosterelim Feniks adinda bir kus var Turunun tek ornegi ve bes yuz yil yasiyor Olum zamani yaklastiginda kendine tutsuden murrusafiden ve diger baharatlardan bir yuva yapar Zamani doldugunda bu yuvanin icine girer ve olur Ama beden curudukce bir cesit solucan ortaya cikar olu kusun sivilariyla beslenir ve yeni tuylerin olusmasini saglar Daha sonra gucunu topladiginda icinde ebeveyninin kemikleri bulunan yuvayi Arabistan topraklarindan gecerek Misir a Heliopolis e getirir Acik bir gunde butun insanlarin gozu onunde bu kemikleri gunesin sunagina koyar bunu yaptiktan sonra hizla eski yerine dogru ucar Rahipler tarihleri kontrol ederler ve tam olarak bes yuzyil tamamlandiginda geri donmus oldugunu gorurler Michael W Holmes erken donem Hristiyan yazarlarinin bu miti kullanmalarini Mezmur 92 12 LXX Psalm 91 13 de gecen kelimeyle dogruladiklarini ama aslinda orada gecen kelimenin mitolojik bir kusu degil bir hurma agacini isaret ettigini soylemektedir Bununla beraber bunlar 17 yuzyil Hristiyan okurlari icin Joban feniksini hayata getiren Eyup peygamber Job 29 18 ile ilgili parlamakta olan Hristiyan Ibrani yorumlariydi Bu yorumlamalarin kalbinde oldukca zengin tamamlayici anlamlarin cogalmasi chol kelimesinin uc sekilde cevrilmesinden hurma agaci feniks ya da kum Eyup 29 18 de kaynaklaniyordu Esas olarak feniks Misirlilar tarafindan leylek ya da balikcik tipi benu adinda bir kus olarak belirtilmistir Oluler kitabi ve diger Misir yazmalarindan bilindigi uzere feniks Heliopolis teki yakin bir sekilde gunesin dogusu ve Misir tanrisi Ra ile iliskilendirilen kutsal tapinma ibadet sembollerinden biriydi Yunanlar bunu kendi dillerinde mor kirmizi ya da koyu kirmizi anlamina gelen phoenix foini3 ile isimlendirdiler Onlar ve Romalilar daha sonra kusu tavus kusu ya da kartal olarak resimlediler Yunanlara gore feniks Fenike de bir kuyunun yaninda yasardi Safakta kuyunun suyunda yikanir ve Yunan gunes tanrisi Helios atli arabasini onun sarkisini dinlemek icin durdururdu Heraklesin yilani bogazlamasi isimli resimde Vettii Evi Pompeii Italya tanrilarin krali Zeus olarak gosterilmistir Misir feniksi icin onerilen esinlenmelerden biri de Guney Afrika flamingosudur Bu parlak pembe ya da beyaz kuslar yumurtalari ya da yavrulari icin hayatta kalamayacak derecede sicak olan tuzluduzluklere yuvalarlar Bu yuzden birkac inc yuksekliginde ve genisliginde yumurtalarini destekleyen bir tepecik olustururlar bu da az da olsa daha serin bir ortam yaratir Bu hoyuklerin etrafindaki konveksiyon akimlari bir alevin turbulansina benzemektedir Zoolojide flamingolar Phoenicopteridae ailesine mensupturlar Phoenicopterus ya da phoenix kanatli tur ismini alirlar Feniks ayni zamanda Ingilizcede Cin mitolojisindeki en onemli mitolojik kusa verilen isimdir Fenghuang kendine ait sembolik anlamlara sahiptir Ilgili kullanimlariPers mitolojisinde Simurgh kanatli cok genis ve son derece yasli kus benzeri bir yaratikti Simurgh bircok Iran edebiyat klasiklerinde mesela Feriduddin Attar in Mantik ut Tayr Kuslarin Dili kitabinda bir ogretmen ve kuslarin lideri olarak ve Firdevsinin epik Seyhnamesinde Krallarin kitabi Simurg Zaal ya da Zal i yetistirip yasatmistir Rostam in babasi Feniks eski ve yeni Lubnan kulturlerinin merkezindeki figurdur Lubnanlilar Fenikelilerin soyundan gelmektedirler siklikla kendilerini feniksin oglu olarak tanimlarlar Ozellikle Lubnan ve Beyrut sembolik olarak uzun tarihi boyuna yedi kez yikilmis ve yeniden kurulmus oldugundan bir feniks kusu gibi gosterilmektedir Cin de fenghuang yuzeysel olarak fenikse benzeyen mitsel bir kustur En cok saygi duyulan ikinci efsanevi yaratiktir ejderhanin ardindan cogunlukla imparatorice ve kadinlarin tasvir edilmesinde kullanilir Feniks kuslarin lideridir Japonya da feniks hō ō kanji 鳳凰 ya da fushichō olarak adlandirilir tam anlamiyla Olumsuz kus Rus folklorunda feniks Zhar Ptitsa olarak gozukur ya da ates kusu Igor Stravinski nin 1910 daki unlu balesinin konusu olmustur Feniks Yunan devrimi zamaninda Alexander Ypsilantis ve diger komutanlarin bayraklarinda gosterilmistir Yunanistan in yeniden dogusunu sembolize eder ve John Capodistria 1828 1832 tarafindan secilmistir Ek olarak Ilk modern Yunan para birimi feniks oymasi tasiyordu Kraliyet armasi ile degistirilmesine ragmen populer bir sembol olarak kaldi ve 1930 larda ikinci Helenik Cumhuriyette yeniden kullanildi Bununla beraber 1967 74 arasi askeri cunta tarafindan kullanilmasi onu son derece populerlikten uzaklastirdi ve neredeyse 1974 ten sonra onemli bir istisna harici Order of Phoenix Feniks Nisani kullanimdan kalkti Feniks takim yildizi Petrus Plancius tarafindan organize edilen denizciler tarafindan gec 16 yuzyilda muhtemelen Keyser lerden bir tanesi ya da de Houtman tarafindan ortaya atildi ve 1597 de Hondius tarafindan yapilan yerkurede gosterildi Ayrica bakinizSimurg Tugrul kusu Konrul kusuKaynakca a b c H Dilek Batislam 2002 PDF Istanbul Turk Kulturu Incelemeleri Dergisi s 185 208 8 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2009 Duymaz Ali 1998 PDF Balikesir Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi Cilt 1 Sayi 1 27 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2009 Altinkaynak Erdogan erdoganaltinkaynak com 15 Aralik 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2009 Flavius Philostratus Life of Apollonius of Tyana biyografisinin yazari Clement The First Epistle of Clement Kisim 25 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Phoenix ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Van der Broek R Ing cev Seeger I 1972 The Myth of the Phoenix EJ Brill Ingilizce Google books 15 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde