Fırtına Deresi (Eski Yunanca: Pordanis, Zan dili: Abovitse) veya eski adıyla Peruma, Doğu Karadeniz'de yer alan akarsulardan birisi olup, Kaçkar Dağları'nın Karadeniz'e bakan yamaçlarındaki derelerin birleşmesi ile oluşmuştur. Rize Ardeşen'in yaklaşık 2 km batısında Karadeniz'e dökülen Fırtına Deresi, 68 km uzunluğundadır. Çay bahçeleri içerisinden geçen, üzerindeki kemer köprülerle süslü Fırtına Deresi, raftinge elverişli parkurlara sahiptir. Nehirde sportif olta balıkçılığı yapılabilmektedir.
Parkur
Rize - Ardeşen kara yolundan, güneye çıkan karayolu takip edilerek 22. km'de Çamlıhemşin ilçesine ulaşılır. Çamlıhemşin'in yaklaşık 1 km güneyinden parkura başlanılabilinir. (km: 0) 5. kilometrede iri kayalara dikkat edilmelidir. 7. km, 8. km ve 9. kilometrede tehlike arz eden geçişler olduğu için suyun iyi incelenmesi gerekir. 12. kilometrede batı yönünde kalan yamaçtaki Tolikçet Şelalesi yöreye ayrı bir güzellik vermektedir. Parkuru, Fırtına Deresi'nin Karadeniz'e dökülmeden önce uygun bir yerinde bitirmek mümkündür.
Yaklaşık 23 km süren parkur boyunca derenin yatağı çok taşlık olup, suyun debisine göre 3 - 4 - 5 zorluk derecesinde yerler vardır. Aşırı yağmurlarda dikkat edilmelidir. Fırtına Deresi bütün yıl boyunca akarsu sporu için uygundur.
Fırtına Deresi, Kaçkarlarda bulunan ve yerli turistler kadar yabancı turistlerin ve doğa tutkunlarının uğrak yeridir.
Fırtına Deresi yükseklerden inerken birçok kola ayrılır. Bu kollar dağın yamaçlarında akarken ormanın içinde birçok irili-ufaklı göller ve çağlayanlar meydana getirirler. Fırtına Deresi özellikle son yıllarda rafting sporuna meraklı olanlar için ideal bir merkez halini almıştır.
2013 senesinde Fırtına Deresi'ni denizle birleşiminin olduğu yerde, Recep Yazıcıoğlu'nun adını taşıyan Türkiye'deki ikinci yapay parkuru yapılmıştır.
Dere havzası
Fırtına Deresi havzası Rize ilinin Ardeşen ve Çamlıhemşin ilçelerinin sınırları içerisinde yer almakta olup, 1177,03 km²’lik yüzölçümü ile Doğu Karadeniz’deki en büyük akarsu havzalarından biridir. Kuzeyden Karadeniz, güneyden Kaçkar ve Soğanlı dağlarının su bölümü çizgisi ile sınırlanmıştır. Deniz kıyısından hemen duvar gibi yükselen dağlar 40 km kuş uçuşu mesafede 3900 metrelere ulaşır. Türkiye’nin 4. büyük zirvesi olan Kaçkar Dağı 3937 m çalışma sahasını güneyden sınırlayan su bölümü hattının en yüksek noktasıdır. Yine, Verçenik Dağı (3711 m), Tatos daği (3645 m) Altıparmak Dağı (3562 m) sahayı güneyden sınırlayan yüksek kütlelerdir. Çalışma sahasını doğuda Çağlayan Deresi havzası, batıda ise Ortaköy Deresi havzası ile sınırlanmıştır.
Fauna
Nehirde yaşayan balık türleri sırayla Salmo coruhensis, Salmo rizeensis, Alburnoides fasciatus, Barbus escherichii, Squalius sp., Mugil cephalus, ve Ponticola rizensis'tir.
Klimatik özellikleri
Dünya iklimlerinin yapısı genel olarak atmosfer sirkülasyonuna bağlı olmakla beraber, bulunan yerin matematiksel konumu v.b özellikleri de bağlıdır. Böylece yüksek enlemlerde kutup ve kutup altı iklimleri görülürken, orta enlemlerde ılıman iklimler, tropikal iç bölgelerde ise ekvatoral ve tropikal iklimler görülmektedir. Özellikle yer-deniz-atmosfer ilişkileri, karasallık, yer şekli, yükseklik etkisi bölgesel iklimlerin kökenini tayin eder. Çalışma sahası polar hava kütleleri ile tropikal hava kütlelerinin geçiş sahasında yer alır. Bu kütlelerin gezici karakterde olması nedeniyle bölgede iklim mevsimlere göre değişiklik gösterir. Kışın polar hava kütleleri hakim iken yazın tropikal hava kütleleri sahada etkili olur ve bol yağış alır.
Sıcaklık
Sahanın dağlık olması ve kısa mesafelerde 3900 metreye kadar yükseltinin artması sıcaklık değerlerinin havza içindeki farklı noktalarda farklı değerler göstermesine neden olur. Yükseklikle sıcaklığın değişmesinde, atmosferin yerden ısınması, atmosferin ve su buharının alt kısımlarında daha yoğun olması önemli faktörlerden biridir. Yıllık ortama sıcaklık Ardeşen’de 13,9 °C dir. Ortalama yüksek sıcaklık 17,5 °C ve ortalama düşük sıcaklık 11,3 °C değerlerinin birbirine çok yakın olmasında en önemli faktör sahadaki nem oranıdır. Ardeşen meteoroloji istasyonun kıyıda yer alması ve yıllık ortalama bağıl nem değerinin % 70–80 arasında değişmesi aşırı ısınmaya ve soğumaya engel olmaktadır. Ayrıca fön rüzgarlarının kış aylarında sahayı etkilemesi aşırı soğumayı engellemektedir. Sahada en soğuk mevsim kış olup; en düşük ortalama sıcaklık şubat ayında görülür (3,1 °C). Şubat ayından sonra ısınan hava hafif değişkenlikler göstererek en yüksek değerlere Ağustos ayında ulaşır. Ağustos ayı ortalama sıcaklığı 23,4 °C iken ortalama en yüksek sıcaklık ise 27,3 °C dir. Ağustos ayından sonra Aralık ayına kadar düzenli bir şekilde düşen sıcaklık Şubat ayında yine minimum değerlere ulaşır.
Yağış
Çalışma sahası Türkiye genelinde en fazla yağış alan bölgesi içerisinde yer alır (yıllık toplam yağış miktarı 1956 mm). Her mevsim bol yağış alan sahada Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarında aylık ortalama yağış 200 mm’nin üzerindedir. En fazla yağış Ekim ayında düşer (273 mm,). Yağışlar bahar ve yaz aylarında yağmur şeklinde iken, kış aylarında kıyıda yağmur zaman zaman kar, yüksek sahalara doğru kar şeklinde düşer. Sonbaharda sağanak karakter taşıyan yağışlar, çalışma sahasında sel ve taşkın gibi doğal afetlere yol açar. Sahada yağışın en az olduğu ay Nisan ayı olup (57 mm) genel itibarıyla bahar mevsiminde yağış diğer mevsimlere göre daha azdır. Sahanın topoğrafik şartları yağışın fazlalığında rol oynayan en önemli etkenlerden biridir. Çalışma sahasında dağların denize paralel şekilde ve kıyıdan kısa mesafeler içinde yükselmesi orografik yağışların oluşmasına sebebiyet vermektedir.
Jeomorfolojik özellikleri
Fırtına Deresi havzası Doğu Karadeniz Dağlarının Karadeniz aklanında yer alan akarsu havzalar içerisinde en büyük ve yüzey şekilleri bakımından en arızalı görünüme sahip olanıdır. Çalışma sahasında, deniz kıyısından güney yönünde 40 km gidildiğinde 3900 metrelere kadar çıkan (Karçar zirvesi 3932 m) ani bir yükselti artışını görmek mümkündür. Fırtına Deresi Havzasının Jeomorfolojik görümüne bakıldığında, öncelikle kıyıdan başlayan ve basamak şeklinde yükselen taraçalar dikkati çeker. Havzanın iç kısımlarına doğru, akarsu boyunca vadi tabanlarında ve eğim şartlarının da müsaade ettiği yüksek kısımlarda dağ içi ovaları yer alır. Havza genelinde diğer dikkat çekici jeomorfolojik özellik ise gittikçe daralan ve derinleşen V şekilli vadilerdir. Daha yüksek sahalarda kademeli yamaçlar, 2000 metrenin üzerinde yerine kayalıklara geçilir. 2500 metrenin üzerinde ise büyük glasiyal vadilerinin ve üst seviyelerde ise hakim sivri tepeler ve daimi karlarla ve buzlularla kaplı dağlar yer alır. Katılaşım kayaçlarının büyük alanlara yayıldığı çalışma sahası, üst kreatese de meydana gelen tektonik deformasyonlar sonuncu kıvrılmış ve yükselmiştir. Neotektonikte de devam eden tektonik deformasyonlar, sahada kabaca KD-GB ve DB doğrultusunda uzanan tektonik hatlar ile, akarsu şebekesinin oluşum ve gelişimini yönlendirmiş, yer yer 300 metreyi bulan su düşüşlerine ve eğim kırıklıklarına neden olmuştur. Tektonizma sonucunda yükselen saha, dış etken ve süreçlerin günümüze kadar devam eden faaliyetleri sonucunda bugünkü görünümüne kavuşmuştur. Alçak alanlarda ve platolarda flüviyal süreçler, okyanusal iklim şartlarını yansıtan bir yağış etkinliği ile sahayı hızla aşındırırken, yüksek kesimlerde de son buzul çağının morfolojik izleri hala görülebilmektedir. Yüksek kesimlerde, buzul topoğrafyasına ait izler 3900-2100 metreler arasında görülebilir. 2100 metreden daha alçak irtifalara inildikçe Fırtına Deresi, yatağını iyice yararak bazı kesimlerde 1500 metreye varan dik yamaçlı derin vadiler açar. Fırtına Deresi havzasının profil serilerine bakıldığında sahadaki kademeli yapı ve kuvvetli aşınımın izlerini görmek mümkündür. Fırtına Deresi havzasında, eğim güneyden kuzeye doğru, diğer bir deyişle Doğu Karadeniz dağların zirvelerinden Karadeniz’e doğru yönelmekle birlikte, aynı zamanda çalışma sahasında doğudan batıya doğru bir çarpılma söz konusudur.
Toprak özellikleri
Fırtına Deresi havzasında yüksek yağış etkinliği, mevsimler arasında fazla değişkenlik göstermeyen sıcaklık faktörleri, kıyıdan 3900 metrelere hızlı bir şekilde ulaşan arızalı topoğrafyası ve jeolojik yapıda volkanik kayaçların yoğunlukta olması farklı toprak gruplarının oluşmasına neden oluşmuştur. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan kapsamlı arazi çalışmalarına göre, Rize toprakları altı ana grupta toplanmaktadır. Bunlar; alüvyal topraklar, kolüvyal topraklar, kırmızı-sarı podzolik topraklar, gri-kahverengi podzolik topraklar, kireçsiz kahverengi orman toprakları ve yüksek dağ çayır toprakları şeklindedir.
Köprüler
Resimler
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- BAYRAKDAR,C,2006 Fırtına Deresi Havzasının Uygulamalı Etüdü Yüksek Lisans Tezi,İÜ,COĞRAFYA ANABİLİM DALI,İSTANBUL
- ^ Aksamaz, Ali İhsan (2000). Dil Tarih Kültür Gelenekleriyle Lazlar. İstanbul: Sorun Yayınları. s. 77. ISBN .
- ^ "Rize ilinde sanayi" (PDF). researchgate.net. 14 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 14 Ekim 2018.
- ^ (PDF). bolge12.ormansu.gov.tr. 14 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2018.
- ^ Esra Bayçelebi, Cüneyt Kaya, Davut Turan (2017). . dergipark.org.tr. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Firtina Deresi Eski Yunanca Pordanis Zan dili Abovitse veya eski adiyla Peruma Dogu Karadeniz de yer alan akarsulardan birisi olup Kackar Daglari nin Karadeniz e bakan yamaclarindaki derelerin birlesmesi ile olusmustur Rize Ardesen in yaklasik 2 km batisinda Karadeniz e dokulen Firtina Deresi 68 km uzunlugundadir Cay bahceleri icerisinden gecen uzerindeki kemer koprulerle suslu Firtina Deresi raftinge elverisli parkurlara sahiptir Nehirde sportif olta balikciligi yapilabilmektedir Firtina dan bir gorunumParkurRize Ardesen kara yolundan guneye cikan karayolu takip edilerek 22 km de Camlihemsin ilcesine ulasilir Camlihemsin in yaklasik 1 km guneyinden parkura baslanilabilinir km 0 5 kilometrede iri kayalara dikkat edilmelidir 7 km 8 km ve 9 kilometrede tehlike arz eden gecisler oldugu icin suyun iyi incelenmesi gerekir 12 kilometrede bati yonunde kalan yamactaki Tolikcet Selalesi yoreye ayri bir guzellik vermektedir Parkuru Firtina Deresi nin Karadeniz e dokulmeden once uygun bir yerinde bitirmek mumkundur Yaklasik 23 km suren parkur boyunca derenin yatagi cok taslik olup suyun debisine gore 3 4 5 zorluk derecesinde yerler vardir Asiri yagmurlarda dikkat edilmelidir Firtina Deresi butun yil boyunca akarsu sporu icin uygundur Firtina Deresi Kackarlarda bulunan ve yerli turistler kadar yabanci turistlerin ve doga tutkunlarinin ugrak yeridir Firtina Deresi yukseklerden inerken bircok kola ayrilir Bu kollar dagin yamaclarinda akarken ormanin icinde bircok irili ufakli goller ve caglayanlar meydana getirirler Firtina Deresi ozellikle son yillarda rafting sporuna merakli olanlar icin ideal bir merkez halini almistir 2013 senesinde Firtina Deresi ni denizle birlesiminin oldugu yerde Recep Yazicioglu nun adini tasiyan Turkiye deki ikinci yapay parkuru yapilmistir Dere havzasiFirtina Deresi havzasi Rize ilinin Ardesen ve Camlihemsin ilcelerinin sinirlari icerisinde yer almakta olup 1177 03 km lik yuzolcumu ile Dogu Karadeniz deki en buyuk akarsu havzalarindan biridir Kuzeyden Karadeniz guneyden Kackar ve Soganli daglarinin su bolumu cizgisi ile sinirlanmistir Deniz kiyisindan hemen duvar gibi yukselen daglar 40 km kus ucusu mesafede 3900 metrelere ulasir Turkiye nin 4 buyuk zirvesi olan Kackar Dagi 3937 m calisma sahasini guneyden sinirlayan su bolumu hattinin en yuksek noktasidir Yine Vercenik Dagi 3711 m Tatos dagi 3645 m Altiparmak Dagi 3562 m sahayi guneyden sinirlayan yuksek kutlelerdir Calisma sahasini doguda Caglayan Deresi havzasi batida ise Ortakoy Deresi havzasi ile sinirlanmistir FaunaNehirde yasayan balik turleri sirayla Salmo coruhensis Salmo rizeensis Alburnoides fasciatus Barbus escherichii Squalius sp Mugil cephalus ve Ponticola rizensis tir Klimatik ozellikleriDunya iklimlerinin yapisi genel olarak atmosfer sirkulasyonuna bagli olmakla beraber bulunan yerin matematiksel konumu v b ozellikleri de baglidir Boylece yuksek enlemlerde kutup ve kutup alti iklimleri gorulurken orta enlemlerde iliman iklimler tropikal ic bolgelerde ise ekvatoral ve tropikal iklimler gorulmektedir Ozellikle yer deniz atmosfer iliskileri karasallik yer sekli yukseklik etkisi bolgesel iklimlerin kokenini tayin eder Calisma sahasi polar hava kutleleri ile tropikal hava kutlelerinin gecis sahasinda yer alir Bu kutlelerin gezici karakterde olmasi nedeniyle bolgede iklim mevsimlere gore degisiklik gosterir Kisin polar hava kutleleri hakim iken yazin tropikal hava kutleleri sahada etkili olur ve bol yagis alir SicaklikSahanin daglik olmasi ve kisa mesafelerde 3900 metreye kadar yukseltinin artmasi sicaklik degerlerinin havza icindeki farkli noktalarda farkli degerler gostermesine neden olur Yukseklikle sicakligin degismesinde atmosferin yerden isinmasi atmosferin ve su buharinin alt kisimlarinda daha yogun olmasi onemli faktorlerden biridir Yillik ortama sicaklik Ardesen de 13 9 C dir Ortalama yuksek sicaklik 17 5 C ve ortalama dusuk sicaklik 11 3 C degerlerinin birbirine cok yakin olmasinda en onemli faktor sahadaki nem oranidir Ardesen meteoroloji istasyonun kiyida yer almasi ve yillik ortalama bagil nem degerinin 70 80 arasinda degismesi asiri isinmaya ve sogumaya engel olmaktadir Ayrica fon ruzgarlarinin kis aylarinda sahayi etkilemesi asiri sogumayi engellemektedir Sahada en soguk mevsim kis olup en dusuk ortalama sicaklik subat ayinda gorulur 3 1 C Subat ayindan sonra isinan hava hafif degiskenlikler gostererek en yuksek degerlere Agustos ayinda ulasir Agustos ayi ortalama sicakligi 23 4 C iken ortalama en yuksek sicaklik ise 27 3 C dir Agustos ayindan sonra Aralik ayina kadar duzenli bir sekilde dusen sicaklik Subat ayinda yine minimum degerlere ulasir YagisCalisma sahasi Turkiye genelinde en fazla yagis alan bolgesi icerisinde yer alir yillik toplam yagis miktari 1956 mm Her mevsim bol yagis alan sahada Eylul Ekim Kasim ve Aralik aylarinda aylik ortalama yagis 200 mm nin uzerindedir En fazla yagis Ekim ayinda duser 273 mm Yagislar bahar ve yaz aylarinda yagmur seklinde iken kis aylarinda kiyida yagmur zaman zaman kar yuksek sahalara dogru kar seklinde duser Sonbaharda saganak karakter tasiyan yagislar calisma sahasinda sel ve taskin gibi dogal afetlere yol acar Sahada yagisin en az oldugu ay Nisan ayi olup 57 mm genel itibariyla bahar mevsiminde yagis diger mevsimlere gore daha azdir Sahanin topografik sartlari yagisin fazlaliginda rol oynayan en onemli etkenlerden biridir Calisma sahasinda daglarin denize paralel sekilde ve kiyidan kisa mesafeler icinde yukselmesi orografik yagislarin olusmasina sebebiyet vermektedir Jeomorfolojik ozellikleriFirtina Deresi havzasi Dogu Karadeniz Daglarinin Karadeniz aklaninda yer alan akarsu havzalar icerisinde en buyuk ve yuzey sekilleri bakimindan en arizali gorunume sahip olanidir Calisma sahasinda deniz kiyisindan guney yonunde 40 km gidildiginde 3900 metrelere kadar cikan Karcar zirvesi 3932 m ani bir yukselti artisini gormek mumkundur Firtina Deresi Havzasinin Jeomorfolojik gorumune bakildiginda oncelikle kiyidan baslayan ve basamak seklinde yukselen taracalar dikkati ceker Havzanin ic kisimlarina dogru akarsu boyunca vadi tabanlarinda ve egim sartlarinin da musaade ettigi yuksek kisimlarda dag ici ovalari yer alir Havza genelinde diger dikkat cekici jeomorfolojik ozellik ise gittikce daralan ve derinlesen V sekilli vadilerdir Daha yuksek sahalarda kademeli yamaclar 2000 metrenin uzerinde yerine kayaliklara gecilir 2500 metrenin uzerinde ise buyuk glasiyal vadilerinin ve ust seviyelerde ise hakim sivri tepeler ve daimi karlarla ve buzlularla kapli daglar yer alir Katilasim kayaclarinin buyuk alanlara yayildigi calisma sahasi ust kreatese de meydana gelen tektonik deformasyonlar sonuncu kivrilmis ve yukselmistir Neotektonikte de devam eden tektonik deformasyonlar sahada kabaca KD GB ve DB dogrultusunda uzanan tektonik hatlar ile akarsu sebekesinin olusum ve gelisimini yonlendirmis yer yer 300 metreyi bulan su dususlerine ve egim kirikliklarina neden olmustur Tektonizma sonucunda yukselen saha dis etken ve sureclerin gunumuze kadar devam eden faaliyetleri sonucunda bugunku gorunumune kavusmustur Alcak alanlarda ve platolarda fluviyal surecler okyanusal iklim sartlarini yansitan bir yagis etkinligi ile sahayi hizla asindirirken yuksek kesimlerde de son buzul caginin morfolojik izleri hala gorulebilmektedir Yuksek kesimlerde buzul topografyasina ait izler 3900 2100 metreler arasinda gorulebilir 2100 metreden daha alcak irtifalara inildikce Firtina Deresi yatagini iyice yararak bazi kesimlerde 1500 metreye varan dik yamacli derin vadiler acar Firtina Deresi havzasinin profil serilerine bakildiginda sahadaki kademeli yapi ve kuvvetli asinimin izlerini gormek mumkundur Firtina Deresi havzasinda egim guneyden kuzeye dogru diger bir deyisle Dogu Karadeniz daglarin zirvelerinden Karadeniz e dogru yonelmekle birlikte ayni zamanda calisma sahasinda dogudan batiya dogru bir carpilma soz konusudur Toprak ozellikleriFirtina Deresi havzasinda yuksek yagis etkinligi mevsimler arasinda fazla degiskenlik gostermeyen sicaklik faktorleri kiyidan 3900 metrelere hizli bir sekilde ulasan arizali topografyasi ve jeolojik yapida volkanik kayaclarin yogunlukta olmasi farkli toprak gruplarinin olusmasina neden olusmustur Koy Hizmetleri Genel Mudurlugu tarafindan yapilan kapsamli arazi calismalarina gore Rize topraklari alti ana grupta toplanmaktadir Bunlar aluvyal topraklar koluvyal topraklar kirmizi sari podzolik topraklar gri kahverengi podzolik topraklar kirecsiz kahverengi orman topraklari ve yuksek dag cayir topraklari seklindedir KoprulerCamlihemsin Koprusu Kadikoy Koprusu Mikron Koprusu Seslikaya Koprusu Ardesen KoprusuResimlerAyrica bakinizCetekalevi Selalesi Gelevera CoruhKaynakcaBAYRAKDAR C 2006 Firtina Deresi Havzasinin Uygulamali Etudu Yuksek Lisans Tezi IU COGRAFYA ANABILIM DALI ISTANBUL Aksamaz Ali Ihsan 2000 Dil Tarih Kultur Gelenekleriyle Lazlar Istanbul Sorun Yayinlari s 77 ISBN 975431098X erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Rize ilinde sanayi PDF researchgate net 14 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 14 Ekim 2018 PDF bolge12 ormansu gov tr 14 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 14 Ekim 2018 Esra Baycelebi Cuneyt Kaya Davut Turan 2017 dergipark org tr 12 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link