Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fırtına ve Coşku (Deha Çağı veya Deha Dönemi olarak da bilinir.), yaklaşık 1765 yılından 1785’e kadar, özellikle 20 ila 30 yaşlarındaki genç yazarlardan oluşan, Aydınlanma Çağı içerisindeki bir Alman edebiyat akımı.
Adını, Alman şair Friedrich Maximilian Klinger’in Fırtına ve Coşku (Sturm und Drang) isimli dramasından almıştır. Bu akım, “insan ve sanat ideali olarak, ‘orijinal dâhi’yi tanrılaştırdığından dolayı” (Gero von Gilpert), “Deha Çağı” olarak da adlandırılır.
Ön koşul olarak Aydınlanma Edebiyatı
18.yy.ın ikinci yarısında, Alman dili ve sınırları içerisindeki filozof ve edebiyat çevresi, büyük ölçüde Aydınlanma dönemi ile şekillenmiştir. Edebiyat, okurun maneviyatını güçlendirmeli, onu aydınlatmalı ve duygularını harekete geçirmelidir.
Aydınlanmanın oluşturmak istediği özgürlük, bunların yanı sıra edebiyata da dokunmayı başaramamıştır. Gottsched gibi dönemin birçok kuramcısı, “devamlılık” arz eden bir edebi sanatın olması gerektiğini, ’nde de ısrarla dile getirmiştir. Zaman, mekân ve eylem ilişkisi, üst düzey bir dil, soyluların ve halkın trajedi ve komedilerde yer alması, sayısız edebiyat akademisinde ilgili aydınlara öğretilen esaslar olmuştur.
İlk adımları
Gotthold Ephraim Lessing’in 1767 yılında çıkarmış olduğu çalışması Minna von Barnhelm, şartlara uygun düşen bir sosyokritik edebiyatın oluşması konusundaki bu düzenlemenin, çok dar kapsamlı olduğunu ortaya koymuştur. Aydınlanmanın tamamiyle akla dayanan eğilimine karşı çıkılarak, aklın hâkimiyetinin sona ermesi ve duygu yoğunluğu, fantezi ve maneviyatın ortaya çıkmasıyla birlikte yeni bir edebi yaklaşım temeli oluşmuştur.
Alman edebiyatı çevresine bir çığ gibi düşen bu yenilik hareketi, kendi özünde doğa insanını ve gençliği sembolize ederek, yoğun bir idealizmden belirmiştir: Kalp bütünlüğü ve duyguların özgürleşmesi, sezgi ve içgüdü, akıl yerine duygu. Gençliğin mücadelesi, nihayetinde edebiyattaki eş ruhunu ortaya çıkarırken, Alman yazarlardan oluşan yeni bir gençlik ise, Johann Gottfried Herder’in ortaya koyduğu tezlerde, deneyimlerinin ve manevi duygularının yansımasını bulmuştur.
Fırtına ve Coşku döneminin öncülerinden olan Herder, halkın karşısında Aydınlanma Çağının egoist yaklaşımını eleştirmiş ve buna ilişkin olarak da sanat sayılan halk şiirleri ve edebiyatının tanınması konusunda teşvikte bulunmuştur. Bununla birlikte Heinrich von Gesternberg’in Ugolino (1768) adlı eseri, Fırtına ve Coşku döneminin ilk adımlarından biri olarak nitelendirilebilir.
Özellikleri
Gençliğin kişisel ideali, sona eren 18.yy’ın Alman edebiyatında otorite ve geleneğe karşı savaş açmıştır. “Ele avuca sığmayan” genç nesil, edebiyat akademilerinde öğrenilebilen kalıplaşmış bir şiirin yerine, yaşanmışlıklarını ve tecrübelerini, geleneksel şiirin kuralları çerçevesinde özgürce dolaşabilen kişisel bir sanat biçimine dönüştüren “orijinal deha”nın bağımsızlığını ortaya koymuştur. Bununla birlikte Fırtına ve Coşku dönemi, temelinde Historizm (Tarihselcilik) ve İrrasyonalizm (Akıldışıcılık) ile şekillenmiştir. Aydınlanma çağının görüşleri bir yana bırakılmış ve duygunun merkezine inilmeye başlanmıştır.
Genç yazarların yaratmış olduğu sağlam dehanın muhtaç olmadığı dayanakların yerine geçen orijinal dehanın kudreti ve kabiliyetinin belirmesiyle birlikte, kalıplaşmış olan düzenlemeler reddedilmiştir. Eserler, bir forma sığmak zorunda kalmamış; aksine tıpkı Fırtına ve Coşku dönemi gençliğinin dünyanın keyfini sürdüğü gibi, canlılığını dünyaya yansıtmıştır. Tabiata karşı içten bağlılık ve duygusallık şeklinde kendini gösteren yeni davranış eğilimi, “Deha” idealinin temel trajik anlayışıyla bağdaşmıştır. Duygu, edebi ifadelerin merkezini oluşturmuştur. “Kalbin sesi, kesinlikle mantıklı kararları temsil eder”. Johann Gottfried Herder’in bu alıntısı, hüküm süren ahlak anlayışlarına, kararlarına ve kalbe bağlı olmadan hareket etmeye karşı bir itiraz olarak kendini göstermiştir. Bununla birlikte Feodal sisteme yönelik tenkitler oluşmaya başlamıştır. Aydınlanma dönemi, sistemin galibiyetini de kendisine amaç edinmiş; ancak Fırtına ve Coşku döneminin ilk şekillendiği zamanlarda aklı en büyük kazanç olarak görmüştür.
Fırtına ve Coşku döneminin temel edebiyat türünü drama oluşturmuştur. Dramanın sürekli olarak ele aldığı konu ise özgürlüğü elde etmek için çaba gösteren hırçın gençlik ile cani ve fesat insan gruplarını ortaya çıkararak şekillenen dünya düzeni arasındaki savaşı başlatan “dâhiyane tabiat” olmuştur. Shakespeare, Antik Çağ yazarlarının, özellikle Yunanların -yerine geçerek örnek sayılmıştır.
Fırtına ve Coşku döneminin coşkun, bağımsız, aynı zamanda duygu ve ifade yoğunluğuna sahip olan dili, bol ünlemli olup eksiltili cümle ve zorlama bir kuvvet üslubundan oluşmuştur; bu anlamda da oldukça gerçekçi popülerliğe eğilim göstermiştir. Hiçbir söz söylemekten sakınılmamış, halkın ve gençliğin dili sahneye konulmuştur. Örnek alınan Fransızlardan sonra genç yazarların aristokratik saray kültürüne karşı mücadelesi, bununla birlikte doğa, kalp ve halk gibi soyut kavramlara duymuş oldukları sempati, çağdaşların dikkatini çekmiştir. Edebiyatta oluşan “gençlik kültürü” bağımsızca ortaya çıkmıştır. Eleştirmenler, Fırtına ve Coşku akımı eserlerindeki dramatik teknik ve birimlerin arka plana itilmesinin, olası sıklıktaki sahne değişimine kadar uzanmasını kınamışlardır; sahne değişimi sık sık sahnedeki etkiden meydana gelmiştir.
Yazarlar ve eserleri
Fırtına ve Coşku dönemi yazarları, özellikle küçük ve orta sınıf soylularındandır. Edebiyat alanında geçimlerini sağlayamadıklarından, özel öğretmenlik veya papazlık yaparak edebi mesleklerine katkıda bulunmaya çalışmışlardır. Yönelimlerini daha ziyade arkadaş ve tanıdık çevreleri ile sınırlandırdıkları için, Göttinger Hainbund grubu gibi el birliği ile ittifak kurarak, geniş çapta sosyal bir etki uyandırmayı başaramamışlardır. Fırtına ve Coşku akımının merkezi, Straβburg, Göttingen ve Main kıyısındaki Frankfurt şehri olmuştur. Fırtına ve Coşku, aralarında Goethe ve Schillerin de bulunduğu birçok yazar için yaşamlarının ve başarılarının sadece belirli bir kısmını teşkil etmiştir. Birçok yazar ve eseri, sadece küçük bir okur çevresi oluşturmuş ve günümüzde büyük ölçüde unutulmaya yüz tutmuştur. Dönemin en önemli düşünürleri, kuramcıları, yazarları ve eserleri şunlardır: Johann Georg Hamann (1730-1788)
- Sokratische Denkwürdigkeiten für die lange Weile des Publikums zusammengetragen von einem Liebhaber der langen Weile, 1759
- Bir Filoloğun Kutsal Savaşımları (Kreuzzüge des Philologen), 1762
Heinrich Wilhelm von Gesternberg (1737-1791)
- Gedichte eines Skandalen, 1766
- Briefe über Merkwürdigkeiten der Literatur, 1766/67
- Ugolino, 1768
Johann Gottfried Herder (1744-1803)
- Yakın Dönem Alman Edebiyatı Üzerine Parçalar (Fragmente über die neuere deutsche Literatur), 1767/68
- Kritische Wälder oder Betrachtungen, die Wissenschaft und Kunst des Schönen betreffend, nach Maβgabe neuerer Schriften, 1769
- 1769 Yılındaki Yolculuğumun Güncesi (Journal meiner Reise im Jahre 1769)
- Abhandlung über den Ursprung der Sprache, 1770
- Von deutscher Art und Kunst, einige fliegende Blätter, 1773
- Halk Şarkıları (Volkslieder), 1778/79
- İbrani Şiirinin Ruhu (Vom Geist der Hebräischen Poesie), 1782/83
- İnsanlık Tarihinin Felsefesi Üzerine Düşünceler (Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschenheit), 1784/91
(1747-1794)
- Lenore, 1773
- Der Bauer an seinen durchlauchtigen Tyrannen, 1774
- Verschiedene Gedichte, 1778
- Wunderbare Reisen zur Wasser und zu Lande, Feldzüge und lustige Abendteuer des Freiherrn von Münchhausen: wie er diesselben bei der Flasche im Zirkel seiner Freunde selbst zu erzählen pflegt, 1786
Johann Wolfgang Goethe (1749-1832)
- Sesenheimer Lieder, 1770/71
- Maifest, 1771
- Wilkomm und Abschied, 1771
- Zum Shakespeare Tag (Nutuk), 1771
- Alman Mimarisi Üzerine (Von Deutscher Baukunst), 1773
- Prometheus, 1772/74
- Ganymed (Kaside), 1774
- Götz von Berlichingen (Drama), 1773
- Clavigo, 1774
- Genç Werther’in Acıları (Roman)- (Die Leiden des jungen Werthers), 1774
- Muhammed’in Şanı (Mahomets Gesang), 1774
- Adler und Taube, 1774
- An Schwager Kronos, 1774
- Gedichte der Straβburger und Frankfurter Zeit, 1775
- Stella, Ein Schauspiel für Liebende, 1775
Jakob Michael Reinhold Lenz (1751-1792)
- Anmerkung über das Theater nebst angehängtem übersetzten Stück Shakespeares, 1774
- Der Hofmeister oder Vorteile der Privaterziehung, 1774 (Drama)
- Lustspiele nach dem Plautus fürs deutsche Theater, 1774
- Askerler (Drama)- (Die Soldaten), 1776
- Die neue Menoza (Drama)
Friedrich Maximilian Klinger (1752-1831)
- Das leidende Weib, 1775
- Fırtına ve Coşku (Drama)- (Sturm und Drung), 1776
- İkizler (Drama)- (Die Zwillinge), 1776
- Simsone Grisaldo, 1776
- Das letzte Gebet, 1777
Friedrich Schiller (1759-1805)
- (Drama)-(Die Räuber), 1781
- Die Verschwörung des Fiesco zu Genua (Drama), 1784
- Hile ve Aşk (Drama)- (Kabale und Liebe), 1784
- Don Carlos (Drama, çeviren: Göknil, Seniha Bedri, 1943)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Firtina ve Cosku Deha Cagi veya Deha Donemi olarak da bilinir yaklasik 1765 yilindan 1785 e kadar ozellikle 20 ila 30 yaslarindaki genc yazarlardan olusan Aydinlanma Cagi icerisindeki bir Alman edebiyat akimi Adini Alman sair Friedrich Maximilian Klinger in Firtina ve Cosku Sturm und Drang isimli dramasindan almistir Bu akim insan ve sanat ideali olarak orijinal dahi yi tanrilastirdigindan dolayi Gero von Gilpert Deha Cagi olarak da adlandirilir On kosul olarak Aydinlanma Edebiyati18 yy in ikinci yarisinda Alman dili ve sinirlari icerisindeki filozof ve edebiyat cevresi buyuk olcude Aydinlanma donemi ile sekillenmistir Edebiyat okurun maneviyatini guclendirmeli onu aydinlatmali ve duygularini harekete gecirmelidir Aydinlanmanin olusturmak istedigi ozgurluk bunlarin yani sira edebiyata da dokunmayi basaramamistir Gottsched gibi donemin bircok kuramcisi devamlilik arz eden bir edebi sanatin olmasi gerektigini nde de israrla dile getirmistir Zaman mekan ve eylem iliskisi ust duzey bir dil soylularin ve halkin trajedi ve komedilerde yer almasi sayisiz edebiyat akademisinde ilgili aydinlara ogretilen esaslar olmustur Ilk adimlariGotthold Ephraim Lessing in 1767 yilinda cikarmis oldugu calismasi Minna von Barnhelm sartlara uygun dusen bir sosyokritik edebiyatin olusmasi konusundaki bu duzenlemenin cok dar kapsamli oldugunu ortaya koymustur Aydinlanmanin tamamiyle akla dayanan egilimine karsi cikilarak aklin hakimiyetinin sona ermesi ve duygu yogunlugu fantezi ve maneviyatin ortaya cikmasiyla birlikte yeni bir edebi yaklasim temeli olusmustur Alman edebiyati cevresine bir cig gibi dusen bu yenilik hareketi kendi ozunde doga insanini ve gencligi sembolize ederek yogun bir idealizmden belirmistir Kalp butunlugu ve duygularin ozgurlesmesi sezgi ve icgudu akil yerine duygu Gencligin mucadelesi nihayetinde edebiyattaki es ruhunu ortaya cikarirken Alman yazarlardan olusan yeni bir genclik ise Johann Gottfried Herder in ortaya koydugu tezlerde deneyimlerinin ve manevi duygularinin yansimasini bulmustur Firtina ve Cosku doneminin onculerinden olan Herder halkin karsisinda Aydinlanma Caginin egoist yaklasimini elestirmis ve buna iliskin olarak da sanat sayilan halk siirleri ve edebiyatinin taninmasi konusunda tesvikte bulunmustur Bununla birlikte Heinrich von Gesternberg in Ugolino 1768 adli eseri Firtina ve Cosku doneminin ilk adimlarindan biri olarak nitelendirilebilir OzellikleriGencligin kisisel ideali sona eren 18 yy in Alman edebiyatinda otorite ve gelenege karsi savas acmistir Ele avuca sigmayan genc nesil edebiyat akademilerinde ogrenilebilen kaliplasmis bir siirin yerine yasanmisliklarini ve tecrubelerini geleneksel siirin kurallari cercevesinde ozgurce dolasabilen kisisel bir sanat bicimine donusturen orijinal deha nin bagimsizligini ortaya koymustur Bununla birlikte Firtina ve Cosku donemi temelinde Historizm Tarihselcilik ve Irrasyonalizm Akildisicilik ile sekillenmistir Aydinlanma caginin gorusleri bir yana birakilmis ve duygunun merkezine inilmeye baslanmistir Genc yazarlarin yaratmis oldugu saglam dehanin muhtac olmadigi dayanaklarin yerine gecen orijinal dehanin kudreti ve kabiliyetinin belirmesiyle birlikte kaliplasmis olan duzenlemeler reddedilmistir Eserler bir forma sigmak zorunda kalmamis aksine tipki Firtina ve Cosku donemi gencliginin dunyanin keyfini surdugu gibi canliligini dunyaya yansitmistir Tabiata karsi icten baglilik ve duygusallik seklinde kendini gosteren yeni davranis egilimi Deha idealinin temel trajik anlayisiyla bagdasmistir Duygu edebi ifadelerin merkezini olusturmustur Kalbin sesi kesinlikle mantikli kararlari temsil eder Johann Gottfried Herder in bu alintisi hukum suren ahlak anlayislarina kararlarina ve kalbe bagli olmadan hareket etmeye karsi bir itiraz olarak kendini gostermistir Bununla birlikte Feodal sisteme yonelik tenkitler olusmaya baslamistir Aydinlanma donemi sistemin galibiyetini de kendisine amac edinmis ancak Firtina ve Cosku doneminin ilk sekillendigi zamanlarda akli en buyuk kazanc olarak gormustur Firtina ve Cosku doneminin temel edebiyat turunu drama olusturmustur Dramanin surekli olarak ele aldigi konu ise ozgurlugu elde etmek icin caba gosteren hircin genclik ile cani ve fesat insan gruplarini ortaya cikararak sekillenen dunya duzeni arasindaki savasi baslatan dahiyane tabiat olmustur Shakespeare Antik Cag yazarlarinin ozellikle Yunanlarin yerine gecerek ornek sayilmistir Firtina ve Cosku doneminin coskun bagimsiz ayni zamanda duygu ve ifade yogunluguna sahip olan dili bol unlemli olup eksiltili cumle ve zorlama bir kuvvet uslubundan olusmustur bu anlamda da oldukca gercekci populerlige egilim gostermistir Hicbir soz soylemekten sakinilmamis halkin ve gencligin dili sahneye konulmustur Ornek alinan Fransizlardan sonra genc yazarlarin aristokratik saray kulturune karsi mucadelesi bununla birlikte doga kalp ve halk gibi soyut kavramlara duymus olduklari sempati cagdaslarin dikkatini cekmistir Edebiyatta olusan genclik kulturu bagimsizca ortaya cikmistir Elestirmenler Firtina ve Cosku akimi eserlerindeki dramatik teknik ve birimlerin arka plana itilmesinin olasi sikliktaki sahne degisimine kadar uzanmasini kinamislardir sahne degisimi sik sik sahnedeki etkiden meydana gelmistir Yazarlar ve eserleriFirtina ve Cosku donemi yazarlari ozellikle kucuk ve orta sinif soylularindandir Edebiyat alaninda gecimlerini saglayamadiklarindan ozel ogretmenlik veya papazlik yaparak edebi mesleklerine katkida bulunmaya calismislardir Yonelimlerini daha ziyade arkadas ve tanidik cevreleri ile sinirlandirdiklari icin Gottinger Hainbund grubu gibi el birligi ile ittifak kurarak genis capta sosyal bir etki uyandirmayi basaramamislardir Firtina ve Cosku akiminin merkezi Strabburg Gottingen ve Main kiyisindaki Frankfurt sehri olmustur Firtina ve Cosku aralarinda Goethe ve Schillerin de bulundugu bircok yazar icin yasamlarinin ve basarilarinin sadece belirli bir kismini teskil etmistir Bircok yazar ve eseri sadece kucuk bir okur cevresi olusturmus ve gunumuzde buyuk olcude unutulmaya yuz tutmustur Donemin en onemli dusunurleri kuramcilari yazarlari ve eserleri sunlardir Johann Georg Hamann 1730 1788 Sokratische Denkwurdigkeiten fur die lange Weile des Publikums zusammengetragen von einem Liebhaber der langen Weile 1759 Bir Filologun Kutsal Savasimlari Kreuzzuge des Philologen 1762 Heinrich Wilhelm von Gesternberg 1737 1791 Gedichte eines Skandalen 1766 Briefe uber Merkwurdigkeiten der Literatur 1766 67 Ugolino 1768 Johann Gottfried Herder 1744 1803 Yakin Donem Alman Edebiyati Uzerine Parcalar Fragmente uber die neuere deutsche Literatur 1767 68 Kritische Walder oder Betrachtungen die Wissenschaft und Kunst des Schonen betreffend nach Mabgabe neuerer Schriften 1769 1769 Yilindaki Yolculugumun Guncesi Journal meiner Reise im Jahre 1769 Abhandlung uber den Ursprung der Sprache 1770 Von deutscher Art und Kunst einige fliegende Blatter 1773 Halk Sarkilari Volkslieder 1778 79 Ibrani Siirinin Ruhu Vom Geist der Hebraischen Poesie 1782 83 Insanlik Tarihinin Felsefesi Uzerine Dusunceler Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschenheit 1784 91 1747 1794 Lenore 1773 Der Bauer an seinen durchlauchtigen Tyrannen 1774 Verschiedene Gedichte 1778 Wunderbare Reisen zur Wasser und zu Lande Feldzuge und lustige Abendteuer des Freiherrn von Munchhausen wie er diesselben bei der Flasche im Zirkel seiner Freunde selbst zu erzahlen pflegt 1786 Johann Wolfgang Goethe 1749 1832 Sesenheimer Lieder 1770 71 Maifest 1771 Wilkomm und Abschied 1771 Zum Shakespeare Tag Nutuk 1771 Alman Mimarisi Uzerine Von Deutscher Baukunst 1773 Prometheus 1772 74 Ganymed Kaside 1774 Gotz von Berlichingen Drama 1773 Clavigo 1774 Genc Werther in Acilari Roman Die Leiden des jungen Werthers 1774 Muhammed in Sani Mahomets Gesang 1774 Adler und Taube 1774 An Schwager Kronos 1774 Gedichte der Strabburger und Frankfurter Zeit 1775 Stella Ein Schauspiel fur Liebende 1775 Jakob Michael Reinhold Lenz 1751 1792 Anmerkung uber das Theater nebst angehangtem ubersetzten Stuck Shakespeares 1774 Der Hofmeister oder Vorteile der Privaterziehung 1774 Drama Lustspiele nach dem Plautus furs deutsche Theater 1774 Askerler Drama Die Soldaten 1776 Die neue Menoza Drama Friedrich Maximilian Klinger 1752 1831 Das leidende Weib 1775 Firtina ve Cosku Drama Sturm und Drung 1776 Ikizler Drama Die Zwillinge 1776 Simsone Grisaldo 1776 Das letzte Gebet 1777 Friedrich Schiller 1759 1805 Drama Die Rauber 1781 Die Verschworung des Fiesco zu Genua Drama 1784 Hile ve Ask Drama Kabale und Liebe 1784 Don Carlos Drama ceviren Goknil Seniha Bedri 1943