Gece Cadıları (Almanca die Nachthexen, Rusça Ночные ведьмы, Noçni Vidmiy) II. Dünya Savaşı sırasında, Sovyetler Birliği Hava Kuvvetleri'ne bağlı, daha sonraları Taman Muhafızları 46. Gece Bombardıman Hava Alayı olarak adlandırılacak, 588. Gece Bombardıman Hava Alayının tüm kadın pilotlarına Almanlar tarafından takılan lakap.
588. Gece Bombardıman Hava Alayı (1942–1943) Taman Muhafızları 46. Gece Bombardıman Hava Alayı (1943–1945) | |
---|---|
Birliğin kullandığı U-2 uçak | |
Sınıfı | Sovyet Hava Kuvvetleri |
Görevi | Taciz, saldırı ve taktik bombardıman |
Takma Adı | Gece Cadıları |
Savaşları | Doğu Cephesi |
Süslemeler | Muhafızlık payesi Kızıl Bayrak Nişanı Suvorov Nişanı |
Komutanlar | |
Alay komutanı | |
Alay Komutan Yardımcısı | |
Commissar | |
Hava Araçları | |
Saldırı | U-2LNB |
Bombardıman | Polikarpov Po-2 |
Savaşın başında, kadınların fiilen savaşmasına izin verilmiyordu. Binbaşı , konumunu ve Başbakan Josef Stalin ile olan şahsi ilişkilerini de kullanarak, kadınlardan müteşekkil savaşçı birliklerin kurulması için izin aldı. 8 Ekim 1941 tarihinde, aralarında 588. Hava Alayı'nın da bulunduğu, üç ayrı savaşçı kadın hava birliği kurulmasına dair bir karar vazedildi. Binbaşı tarafından, ilk başlarda tamamıyla yirmili yaşlarda gönüllü kadınlardan oluşturulan ekibin başına Binbaşı getirildi.
Tamamı kadın pilotlardan oluşan filo fikri, diğer askerler tarafından ilk başlarda pek sıcak karşılanmamıştı. erkek meslektaşlarının çoğu onlara tepeden bakıyor ve saygı duymuyordu. Kadın pilotlara kullanılmış üniformalar, ayaklarına büyük gelen erkek postalları verilmiş ve erkek meslektaşlarının tamamının sahip olduğu basit ihtiyaçların (kalem, fener, cetvel vs.) ve teçhizatın tamamına da (telsiz, silah, radar gibi) sahip olamamışlardı.
Alayın gece bombardıman uçaklarının geliştirdiği bir saldırı tekniği vardı. Hedefe yaklaşıldığı zaman motor rölantide çalıştırılıyor, bombalar hedefe bu şekilde bırakılıyordu. Hedef üstündeki uçakların varlığına dair, Alman askerleri tarafından, havada hafif bir uğultudan başka emare hissedilmiyordu. Alman askerleri duydukları bu sesi, cadı süpürgesi sesine benzeterek, bu uçakların pilotlarına "Gece Cadıları" anlamına gelen "die Nacht hexen" ismini verdiler. Uçakların yük taşıma ve irtifa kabiliyetlerinin sınırlı olması sebebiyle, pilotlar 1944'e kadar paraşüt kullanmadan uçtular.
588. Gece Bombardıman Hava Alayı, Haziran 1942'de 'nun parçası olarak 'ne sürüldü. Alay, Şubat 1943'te, Muhafızlık unvanıyla taltif edildi ve 2. Belarus Cephesi'nde savaşan, 'ya bağlı 325. Gece Bombardıman Tümeni'ne bağlı olarak savaşa dahil oldu. Ekim 1943'ten itibaren "Taman Muhafızları Gece Bombardıman Hava Alayı" olarak anılmaya başlandı. Birlik, ismindeki "Taman" ibaresini, Taman Yarımadası'nda dahil olduğu 1943'teki "Novorossiysk-Taman" operasyonundan almaktadır.
Savaş yılları
Alay, 1942'den savaşın sonuna kadar, Alman askeri hedeflerine karşı taciz ve hassas bombalama görevlerini ifa etti. Birlik en fazla sayıda personele sahip olduğu dönemede, 40 çift uçuş ekibine sahipti. Alay uçakları gerçekleştirdikleri 23,000 sortide, toplamada 3,000 ton bomba ve 26,000 zırh delici mermi kullandı. Sovyet Hava Kuvvetleri'nde en fazla madalyaya sahip kadın pilotlar, "Gece Cadıları" olarak anılan bu birlikte bulunmaktaydı. Pilotlarının pek çoğu, savaş sonuna kadar münferiden 800'den fazla uçuş yaptı ve pilotlardan 23'ü Sovyetler Birliği Kahramanı madalyasıyla ödüllendirildi.
Alayda yalnızca, ahşap ve kanvas kullanılarak üretilmiş gövdeye sahip, U-2 olarak da adlandırılan, çift kişilik Po-2 model uçaklar kullanılmaktaydı. Bu uçaklar 1928 yılında eğitim uçuşları ve zirai ilaçlamada kullanılmak üzere üretilmeye başlanmıştı. Zaten uçağın ismindeki U harfi, Rusça da eğitim 'anlamına gelen Учебный/Uçebniy kelimesinin baş harfiydi. Bu uçaklarun U2LNB varyantı, 588. Filo tarafından taciz ve saldırı uçuşlarında kullanılmaktaydı. Po-2 uçakları, havacılık tarihinde en fazla üretilen ahşap gövdeli uçak bu modeli unvanını, halen elinde bulundurmaktadır. Uçaklar tek seferde ancak iki adet bomba taşıyabildiği için, uçaklar bir gecede sekiz veya daha fazla kez uçmak zorunda kalabiliyordu. Yavaş ve eski uçaklar olmasına rağmen, pilotlar Po-2'lerin yüksek manevra kabiliyetinden istifade ediyorlardı. Ayrıca bu uçakların azami hızları, Alman Messerschmitt Bf 109 ve Focke-Wulf Fw 190 uçaklarının kavrama hızından bile düşüktü ki, bu durum Alman pilotlarının, Po-2'leri vurarak düşürmesini zorlaştırıyordu. Ancak Alman as pilot , bu duruma bir istisna oluşturuyordu. 1943'te, 31 Temmuz'u, 1 Ağustos'a bağlayan gece, tek başına Gece Cadılarının dördünü vurarak düşürdü.
Katıldığı operasyonlar
Alay üyeleri, 23 Mayıs 1942'de, 'ya bağlı 218.Tümen ile birlikte, Engels Askeri Havacılık Okulu'ndan Güney Cephesine gönderildi ve 27 Mayıs'ta birlik, ilk olarak burada konuşlandırıldı.
- Alay'ın ilk operasyonu 12 Haziran 1942 tarihinde, Mius, Donets ve Don nehirleri üzerindeki köprülerin, steplerinin ve Stavropol banliyölerinin bombalanması görevi idi.
- Ağustos-Aralık 1942: Kafkasya Muharebesi'nde Vladikavkaz şehrini savundular. Digora, Mozdok ve Prohladni'de düşman hedeflerini bombalama.
- Ocak 1943: Terek Irmağı'ndaki düşman hatlarının yarılmasının yanı sıra, Kuban Nehri Vadisi'nde ve Stavropol'da bulunan düşman birliklerine karşı yürütülen saldırılar.
- Mart-Eylül 1943: Kuban Köprüsü'ndeki düşman hattını yararak Novorossiysk'in kurtulması.
- Nisan-Temmuz 1943: Kuban üzerindeki hava çatışmaları.
- Kasım 1943-Mayıs 1944: 'nda, Sivastopol şehrinde, sırasında kara birliklerine hava desteği sağlanması.
- Haziran–Temmuz 1944: boyunca düşman mevzilerinin bombalanması, Belarus'un Białystok, , Minsk ve Mogilev şehirlerinin kontrol altına alınmasına hava desteği.
- Ağustos 1944: Almanların Augustów, Varşova ve 'dan çıkartılması için Polonya'da icra edilen harekât.
- Ocak 1945: Doğu Prusya Taarruzu'nda aktif görev.
- Mart 1945: Gdynia ve Gdańsk üzerine yapılan taarruzlarda aktif görev.
- Nisan-Mayıs 1945: Vistül-Oder Taarruzu'nda hava desteği.
- 15 Ekim 1945: Savaşın sona ermesiyle birlik terhis edildi.
Birliğin gerçekleştirdiği uçuslar
Savaş boyunca Gece cadıları, aşağıdaki savaşlar da dahil olmak üzere toplam 23.672 uçuş gerçekleştirdi:
- Kafkasya Muharebesi – 2,920 sorti
- Kuban, Taman, Novorossiysk – 4,623 sorti
- – 6,140 sorti
- Belarus Taarruzu – 400 sorti
- Polonya Taarruzu – 5,421 sorti
- Almanya Taarruzu – 2,000 sorti
Alay, savaş boyunca geçekleştirdiği 28.676 uçuş saatinde; düşman hedeflerine 3.000 tondan fazla bomba ve 26.000'den fazla yangın bombası atmış, 17 nehir köprüsü, dokuz demiryolu, iki tren istasyonu, 26 depo, 12 yakıt deposu, 176 zırhlı otomobil, 11 savunma projektörü, 86 savunma mevzisini tamamen tahrip etmiş ya da hasar vermiştir. Bunların yanı sıra, Sovyet kara birliklerine mühimmat ve erzak temini amacıyla 155 lojistik destek uçuşu gerçekleştirdi.
Komuta kademesi ve personel
Alayda toplamda 261 kişi görev yapmış, bunların 32'si çatışmalarda, uçak kazalarında veya hastalık sebebiyle hayatını kaybetti. Toplamda 28 uçak zayi oldu.
Komuta kademesi
- – Alay komutanı
- – Alay komutan yardımcısı
- – Komiser
- , daha sonra – Kurmay başkan
- , daha sonra Hiuaz Dospanova – İletişim başkanı
Madalyalı personel
- (ölü)
- (ölü)
- (ölü)
- Olga Sanfirova (ölü)
- (ölü)
- Maguba Sırtlanova
Madalyalı pilotlardan bazıları
Kaynakça
- ^ a b "Nadezhda Popova, WWII 'Night Witch' dies at 91". The New York Times. 3 Nisan 2020. 15 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2020.
- ^ |url=https://historycollection.co/night-witches-women-Russian-bomb-squad-terrorized-nazis-ww2/2/ 4 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |year=2014 |yayıncı=History Collection
- ^ |url=https://www.history.com/news/meet-the-night-witches-the-daring-female-pilots-who-bombed-nazis-by-night%7Cyear=2019 |yayıncı=Brynn Holland
- ^ Noggle, Anne (1994). A Dance With Death: Soviet Airwomen in World War II (İngilizce). Texas A&M University Press. ss. 18-21. ISBN .
- ^ Axell, Albert (2002). Russia's Heroes 1941–45. New York: Carroll & Graf Publishers. ss. 60-62. ISBN .
- ^ Noggle 1994, s. 19.
- ^ Erokhin, Evgeny (2008). "65-летие 4-ой Армии ВВС и ПВО − Ростов-на-Дону, 25–26 мая 2007" [The 65th anniversary of the 4th Red Army Air Force and Air Defence Forces − Rostov-on-Don, 25–26 May 2007]. missiles.ru (Rusça). 10 Haziran 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Nisan 2020.
- ^ "Rakobolskaya, Irina V.; Kravtsova, Natalya F. (2005). [We were called the Night Witches] (Rusça). Moskova: . ISBN . 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2020.
- ^ a b c Mikhail, Maslov. Прославленный ПО-2 : "небесный тихоход", "кофемолка", "чокнутый будильник". Moskva. ISBN . OCLC 981761317.
- ^ "Nadezhda Vasilyevna Popova". Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. 28 Nisan 2016.
- ^ Noggle, Anne; White, Christine (2001). A Dance with Death: Soviet Airwomen in World War II. College Station, Texas: Texas A&M University Press. ss. 20-21. ISBN . 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2020.
- ^ Garber, Megan (15 Temmuz 2013). "Night Witches: The Female Fighter Pilots of World War II". The Atlantic. 23 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
- ^ Rakobolskaya & Kravtsova 2005, s. 149.
- ^ Rakobolskaya & Kravtsova 2005, s. 80-82.
- ^ Noggle 1994, s. 65-67.
- ^ Obermaier, Ernst (1989). Die Ritterkreuzträger der Luftwaffe Jagdflieger 1939 – 1945 [The Knight's Cross Bearers of the Luftwaffe Fighter Force 1939 – 1945] (Almanca). Mainz, Germany: Verlag Dieter Hoffmann. s. 147. ISBN .
- ^ Rakobolskaya & Kravtsova 2005, s. 320-321.
- ^ Laktionova, Lesya (1999). Женские авиационные части в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг. :Историческое исследование. Moskova.
- ^ . samsv.narod.ru. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gece Cadilari Almanca die Nachthexen Rusca Nochnye vedmy Nocni Vidmiy II Dunya Savasi sirasinda Sovyetler Birligi Hava Kuvvetleri ne bagli daha sonralari Taman Muhafizlari 46 Gece Bombardiman Hava Alayi olarak adlandirilacak 588 Gece Bombardiman Hava Alayinin tum kadin pilotlarina Almanlar tarafindan takilan lakap 588 Gece Bombardiman Hava Alayi 1942 1943 Taman Muhafizlari 46 Gece Bombardiman Hava Alayi 1943 1945 Birligin kullandigi U 2 ucakSinifiSovyet Hava KuvvetleriGoreviTaciz saldiri ve taktik bombardimanTakma AdiGece CadilariSavaslariDogu CephesiSuslemelerMuhafizlik payesi Kizil Bayrak Nisani Suvorov NisaniKomutanlarAlay komutaniAlay Komutan YardimcisiCommissarHava AraclariSaldiriU 2LNBBombardimanPolikarpov Po 2 Savasin basinda kadinlarin fiilen savasmasina izin verilmiyordu Binbasi konumunu ve Basbakan Josef Stalin ile olan sahsi iliskilerini de kullanarak kadinlardan mutesekkil savasci birliklerin kurulmasi icin izin aldi 8 Ekim 1941 tarihinde aralarinda 588 Hava Alayi nin da bulundugu uc ayri savasci kadin hava birligi kurulmasina dair bir karar vazedildi Binbasi tarafindan ilk baslarda tamamiyla yirmili yaslarda gonullu kadinlardan olusturulan ekibin basina Binbasi getirildi Tamami kadin pilotlardan olusan filo fikri diger askerler tarafindan ilk baslarda pek sicak karsilanmamisti erkek meslektaslarinin cogu onlara tepeden bakiyor ve saygi duymuyordu Kadin pilotlara kullanilmis uniformalar ayaklarina buyuk gelen erkek postallari verilmis ve erkek meslektaslarinin tamaminin sahip oldugu basit ihtiyaclarin kalem fener cetvel vs ve techizatin tamamina da telsiz silah radar gibi sahip olamamislardi Alayin gece bombardiman ucaklarinin gelistirdigi bir saldiri teknigi vardi Hedefe yaklasildigi zaman motor rolantide calistiriliyor bombalar hedefe bu sekilde birakiliyordu Hedef ustundeki ucaklarin varligina dair Alman askerleri tarafindan havada hafif bir ugultudan baska emare hissedilmiyordu Alman askerleri duyduklari bu sesi cadi supurgesi sesine benzeterek bu ucaklarin pilotlarina Gece Cadilari anlamina gelen die Nacht hexen ismini verdiler Ucaklarin yuk tasima ve irtifa kabiliyetlerinin sinirli olmasi sebebiyle pilotlar 1944 e kadar parasut kullanmadan uctular 588 Gece Bombardiman Hava Alayi Haziran 1942 de nun parcasi olarak ne suruldu Alay Subat 1943 te Muhafizlik unvaniyla taltif edildi ve 2 Belarus Cephesi nde savasan ya bagli 325 Gece Bombardiman Tumeni ne bagli olarak savasa dahil oldu Ekim 1943 ten itibaren Taman Muhafizlari Gece Bombardiman Hava Alayi olarak anilmaya baslandi Birlik ismindeki Taman ibaresini Taman Yarimadasi nda dahil oldugu 1943 teki Novorossiysk Taman operasyonundan almaktadir Savas yillariAlay 1942 den savasin sonuna kadar Alman askeri hedeflerine karsi taciz ve hassas bombalama gorevlerini ifa etti Birlik en fazla sayida personele sahip oldugu donemede 40 cift ucus ekibine sahipti Alay ucaklari gerceklestirdikleri 23 000 sortide toplamada 3 000 ton bomba ve 26 000 zirh delici mermi kullandi Sovyet Hava Kuvvetleri nde en fazla madalyaya sahip kadin pilotlar Gece Cadilari olarak anilan bu birlikte bulunmaktaydi Pilotlarinin pek cogu savas sonuna kadar munferiden 800 den fazla ucus yapti ve pilotlardan 23 u Sovyetler Birligi Kahramani madalyasiyla odullendirildi Alayda yalnizca ahsap ve kanvas kullanilarak uretilmis govdeye sahip U 2 olarak da adlandirilan cift kisilik Po 2 model ucaklar kullanilmaktaydi Bu ucaklar 1928 yilinda egitim ucuslari ve zirai ilaclamada kullanilmak uzere uretilmeye baslanmisti Zaten ucagin ismindeki U harfi Rusca da egitim anlamina gelen Uchebnyj Ucebniy kelimesinin bas harfiydi Bu ucaklarun U2LNB varyanti 588 Filo tarafindan taciz ve saldiri ucuslarinda kullanilmaktaydi Po 2 ucaklari havacilik tarihinde en fazla uretilen ahsap govdeli ucak bu modeli unvanini halen elinde bulundurmaktadir Ucaklar tek seferde ancak iki adet bomba tasiyabildigi icin ucaklar bir gecede sekiz veya daha fazla kez ucmak zorunda kalabiliyordu Yavas ve eski ucaklar olmasina ragmen pilotlar Po 2 lerin yuksek manevra kabiliyetinden istifade ediyorlardi Ayrica bu ucaklarin azami hizlari Alman Messerschmitt Bf 109 ve Focke Wulf Fw 190 ucaklarinin kavrama hizindan bile dusuktu ki bu durum Alman pilotlarinin Po 2 leri vurarak dusurmesini zorlastiriyordu Ancak Alman as pilot bu duruma bir istisna olusturuyordu 1943 te 31 Temmuz u 1 Agustos a baglayan gece tek basina Gece Cadilarinin dordunu vurarak dusurdu Katildigi operasyonlarAlay uyeleri 23 Mayis 1942 de ya bagli 218 Tumen ile birlikte Engels Askeri Havacilik Okulu ndan Guney Cephesine gonderildi ve 27 Mayis ta birlik ilk olarak burada konuslandirildi Alay in ilk operasyonu 12 Haziran 1942 tarihinde Mius Donets ve Don nehirleri uzerindeki koprulerin steplerinin ve Stavropol banliyolerinin bombalanmasi gorevi idi Agustos Aralik 1942 Kafkasya Muharebesi nde Vladikavkaz sehrini savundular Digora Mozdok ve Prohladni de dusman hedeflerini bombalama Ocak 1943 Terek Irmagi ndaki dusman hatlarinin yarilmasinin yani sira Kuban Nehri Vadisi nde ve Stavropol da bulunan dusman birliklerine karsi yurutulen saldirilar Mart Eylul 1943 Kuban Koprusu ndeki dusman hattini yararak Novorossiysk in kurtulmasi Nisan Temmuz 1943 Kuban uzerindeki hava catismalari Kasim 1943 Mayis 1944 nda Sivastopol sehrinde sirasinda kara birliklerine hava destegi saglanmasi Haziran Temmuz 1944 boyunca dusman mevzilerinin bombalanmasi Belarus un Bialystok Minsk ve Mogilev sehirlerinin kontrol altina alinmasina hava destegi Agustos 1944 Almanlarin Augustow Varsova ve dan cikartilmasi icin Polonya da icra edilen harekat Ocak 1945 Dogu Prusya Taarruzu nda aktif gorev Mart 1945 Gdynia ve Gdansk uzerine yapilan taarruzlarda aktif gorev Nisan Mayis 1945 Vistul Oder Taarruzu nda hava destegi 15 Ekim 1945 Savasin sona ermesiyle birlik terhis edildi Birligin gerceklestirdigi ucuslarSavas boyunca Gece cadilari asagidaki savaslar da dahil olmak uzere toplam 23 672 ucus gerceklestirdi Kafkasya Muharebesi 2 920 sorti Kuban Taman Novorossiysk 4 623 sorti 6 140 sorti Belarus Taarruzu 400 sorti Polonya Taarruzu 5 421 sorti Almanya Taarruzu 2 000 sorti Alay savas boyunca geceklestirdigi 28 676 ucus saatinde dusman hedeflerine 3 000 tondan fazla bomba ve 26 000 den fazla yangin bombasi atmis 17 nehir koprusu dokuz demiryolu iki tren istasyonu 26 depo 12 yakit deposu 176 zirhli otomobil 11 savunma projektoru 86 savunma mevzisini tamamen tahrip etmis ya da hasar vermistir Bunlarin yani sira Sovyet kara birliklerine muhimmat ve erzak temini amaciyla 155 lojistik destek ucusu gerceklestirdi Komuta kademesi ve personelAlayda toplamda 261 kisi gorev yapmis bunlarin 32 si catismalarda ucak kazalarinda veya hastalik sebebiyle hayatini kaybetti Toplamda 28 ucak zayi oldu Komuta kademesi Alay komutani Alay komutan yardimcisi Komiser daha sonra Kurmay baskan daha sonra Hiuaz Dospanova Iletisim baskaniMadalyali personel Sovyetler Birligi Kahramani olu olu olu Olga Sanfirova olu olu Maguba SirtlanovaRusya Federasyonu Kahramani Kazakistan Kahramani Hiuaz DospanovaMadalyali pilotlardan bazilari olu Olga Sanfirova olu olu Kaynakca a b Nadezhda Popova WWII Night Witch dies at 91 The New York Times 3 Nisan 2020 15 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mart 2020 url https historycollection co night witches women Russian bomb squad terrorized nazis ww2 2 4 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde year 2014 yayinci History Collection url https www history com news meet the night witches the daring female pilots who bombed nazis by night 7Cyear 2019 yayinci Brynn Holland Noggle Anne 1994 A Dance With Death Soviet Airwomen in World War II Ingilizce Texas A amp M University Press ss 18 21 ISBN 9781585441778 Axell Albert 2002 Russia s Heroes 1941 45 New York Carroll amp Graf Publishers ss 60 62 ISBN 0 7867 1011 X Noggle 1994 s 19 Erokhin Evgeny 2008 65 letie 4 oj Armii VVS i PVO Rostov na Donu 25 26 maya 2007 The 65th anniversary of the 4th Red Army Air Force and Air Defence Forces Rostov on Don 25 26 May 2007 missiles ru Rusca 10 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Nisan 2020 Rakobolskaya Irina V Kravtsova Natalya F 2005 We were called the Night Witches Rusca Moskova ISBN 5 211 05008 8 7 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Nisan 2020 a b c Mikhail Maslov Proslavlennyj PO 2 nebesnyj tihohod kofemolka choknutyj budilnik Moskva ISBN 9785699902668 OCLC 981761317 Nadezhda Vasilyevna Popova Encyclopaedia Britannica Online Encyclopaedia Britannica Inc 28 Nisan 2016 Noggle Anne White Christine 2001 A Dance with Death Soviet Airwomen in World War II College Station Texas Texas A amp M University Press ss 20 21 ISBN 1 58544 177 5 27 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2020 Garber Megan 15 Temmuz 2013 Night Witches The Female Fighter Pilots of World War II The Atlantic 23 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Haziran 2016 Rakobolskaya amp Kravtsova 2005 s 149 Rakobolskaya amp Kravtsova 2005 s 80 82 Noggle 1994 s 65 67 Obermaier Ernst 1989 Die Ritterkreuztrager der Luftwaffe Jagdflieger 1939 1945 The Knight s Cross Bearers of the Luftwaffe Fighter Force 1939 1945 Almanca Mainz Germany Verlag Dieter Hoffmann s 147 ISBN 978 3 87341 065 7 Rakobolskaya amp Kravtsova 2005 s 320 321 Laktionova Lesya 1999 Zhenskie aviacionnye chasti v Velikoj Otechestvennoj vojne 1941 1945 gg Istoricheskoe issledovanie Moskova samsv narod ru 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2020