Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gök-Kal - Türk ve Altay mitolojisinde bir doğa katmanı. Aynı zamanda eski Türk İnancı Tengricilik'te bir ruh kategorisidir. Kök-Kal veya Gök-Kalığ ya da Kovak-Kalığ olarak da söylenir. Karşıtı Yer Su'dur.
Atmosferi ve Uzayı, ayrıca buralarda bulunan koruyucu ruhları içerir. Yakutçada ve Dolgancada Kalan gök demektir. Kal (Kalı/Kalığ) sözcüğünün atmosfer ve uzayın farklılığının algılanabildiği dönemlerde ortaya çıkmış olduğu düşünülür.
Gök
Gök - Yeryüzünün dışarısında kalan ve havaküre ile uzayı kapsayan bölge. Kök (Kük, Göy) veya “Gökyüzü” olarak da söylenir. Moğollar "Tenger" derler. Bazen Uzay anlamında da kullanılır. Tüm toplumlarda gökyüzü insanların ilgisini çekmiştir. Türk Mitolojisinde 9 katlıdır. 19 kat olarak genişletildiği de olur. İslamiyetin etkisiyle 7 katlı olarak düşünülmüştür. Göğün belli başlı üç sembolünde ikisi olan Ay ve Yıldız pek çok Türk Devleti’nin bayrağında mevcuttur. Bazılarında Güneş de bulunur. Ayrıca günümüzdeki Türk Bayrağı, Cumhurbaşkanlığı Sancağı (forsu) olarak ele alındığında Ay, Yıldızlar ve Güneş unsurlarının tamamı üzerinde yer almaktadır. Göğün katlarında aşağıdaki Tanrılar oturur. Katlar aşağıdan yukarıya doğru artar. En yukarıda en büyük tanrı oturur. İnsana can veren güç doğadır. Tüm gökcisimlerinin bir iyesi vardır. Manevi güç kaynağıdır. Moğollar kendi ülkelerine “Munkhe Khukhe Tengriin Oron” (Sonsuz Mavi Gök Ülkesi) derler. Türk-Moğol ve Sümer söylencelerinde Eril gücü simgeler. Baskın ve egemendir. Sami (günümüzde İbrani-Arap) kültüründe ise tam tersidir. Havva sözcüğü göğü ve havayı çağrıştırır (Ava: Hava demektir). Adem sözcüğü ise yeri ve toprağı içerir (Adama: Balçık, çamur demektir.) Bu açıdan Türk kökenli halkların öz kültürü, Sami anlayışından ciddi bir farka sahiptir. Gök (Kök) sözcüğü Türklerde çok önemlidir. Hem göğü, hem gökçe rengi, hem enginliği, hem kökeni, hem saflığı hem de ilk olmayı ifade eder. Örneğin Göktürk, en büyük devlet olma iddiasını içerir. Gök ve Yer tıpkı Sümerlerde olduğu gibi Türklerde de ilk başta bir bütündür, bitişiktir. Gök yaratıcı güce sahip olmakla birlikte o da yaratılmıştır. Onu da yaratan daha büyük, daha kapsayıcı bir güç vardır. Ve o güç Tasavvuftaki Vahdet-i Vücud (Bütünleşik Varlık) kavramına denk gelir. Gök ve yere yemin edilir, ikisinden birden yardım istenir. Hanların ve hakanların, ulusların soyu göğe bağlanır. Cengiz Han’a adını veren şamanın adı Gökçe’dir. Herkesin gökte bir yıldızı vardır ve herkesin yaşamı ve yazgısı göğe bir iple bağlıdır. İpin kopsun bu anlamda bir bedduadır. Çuvaşça da mavi renk Kovak (Kevek) kelimesiyle karşılanır ve Kök/Gök sözünden türemiştir. Moğolca gök demek olan Tengeri sözünün Tanrı kelimesiyle bağlantısı açıktır. Çuvaşça da ise Tüpe gök demektir. Göğün Oğlu ise En önemli görevi kurtarıcılık olan, Ulu Ata’ya ait adlardan biridir. Işık şeklinde yeryüzüne düştüğüne inanılır.
Ürgel
Türk halk kültüründe takımyıldızlara "Ürgel" adı verilir. Gökyüzünde insanların hayalgücü ile belirli şekillere benzetilen yıldız toplulukları ve kümeleridir. Dünyadaki hemen hemen tüm topluluklarda takımyıldızlara söylencelerle ilgili isimler verilmiştir. Türklerde dikkati çeken pek çok Takımyıldız vardır ve bunlarla ilgili öyküler anlatılır. Örneğin Yeteğen takımyıldızının yedi haydut (at hırsızı) olduğu söylenir. Bir obadan kaçırdıkları atlar ve peşlerindeki kendilerini kovalayan atlılar ile göğe savrulmuşlardır. O yüzden Uğruların (haydutların) bu yıldızlara bakarak yollarını buldukları söylenir. Türkler bazen Yedi Kağan (Yedi Hakan) veya Yedi Uğru (Yedi Hırsız), Yedi Karakçı (Yedi Haydut), kimi zaman da Yedi Arkar (Yedi Dağkoyunu) ya da (Yedi Kör) adı verirler. Moğollar ise aynı Takımyıldıza Yedi Bilge veya Yedi Yaşlı derler.
Ülker
Ülker Takımyıldızı Türklerin en eski kozmolojik figürlerinden biridir. Anadolu’da mevsim döngüleri bu yıldız grubuna göre belirlenir. Yakut Türkleri'nin mitolojik inançlarına göre bir zamanlar gök kubbesi delikmiş. Gökteki deliklerden dünyaya soğuk doluyormuş. Soğuğu kesmek için, Yakutların efsanevî bir kahramanı 30 çift “kurt bacağı derisinden eldiven” dikerek üst üste giymiş ki elleri donmasın diye. Sonra göğe çıkarak Ülker'in yıldızları olan bu delikleri kapatmış.
Etimoloji
- "Gök": (Göğ/Gök/Kök) kökü. Gökyüzü. Mavi renk, yükseklik, sonsuzluk, güzellik, genişlik, enginlik gibi anlamlar içerir. Tanrısallık ifade eder. Göklen, ulu, mübarek demektir. Gökben ise Tanrısallık anlamına sahiptir. Moğolcada Höh hem mavi renk hem de göğüs manası ifade eder, Kalmukçada Kökö mavi renk demektir. Gök/Kök aynı zamanda bir şeyin kökeni, kökü (çıkış noktası) demektir.
- "Kal": (Kal/Gal/Hal) kökü. Atmosfer. Kal sözcüğü, kalkmak fiili ile bağlantılıdır. Örneğin kuşun kalkması, uçağın kalkması onun havalanması demektir ve bu sözcükle ilişkilidir. Kalığ; eski Türkçede hava demektir.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dipnotlar
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Gök Fezadan Ayrı İdi, Bahaeddin ÖGEL 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gok Kal Turk ve Altay mitolojisinde bir doga katmani Ayni zamanda eski Turk Inanci Tengricilik te bir ruh kategorisidir Kok Kal veya Gok Kalig ya da Kovak Kalig olarak da soylenir Karsiti Yer Su dur Atmosferi ve Uzayi ayrica buralarda bulunan koruyucu ruhlari icerir Yakutcada ve Dolgancada Kalan gok demektir Kal Kali Kalig sozcugunun atmosfer ve uzayin farkliliginin algilanabildigi donemlerde ortaya cikmis oldugu dusunulur GokGok Yeryuzunun disarisinda kalan ve havakure ile uzayi kapsayan bolge Kok Kuk Goy veya Gokyuzu olarak da soylenir Mogollar Tenger derler Bazen Uzay anlaminda da kullanilir Tum toplumlarda gokyuzu insanlarin ilgisini cekmistir Turk Mitolojisinde 9 katlidir 19 kat olarak genisletildigi de olur Islamiyetin etkisiyle 7 katli olarak dusunulmustur Gogun belli basli uc sembolunde ikisi olan Ay ve Yildiz pek cok Turk Devleti nin bayraginda mevcuttur Bazilarinda Gunes de bulunur Ayrica gunumuzdeki Turk Bayragi Cumhurbaskanligi Sancagi forsu olarak ele alindiginda Ay Yildizlar ve Gunes unsurlarinin tamami uzerinde yer almaktadir Gogun katlarinda asagidaki Tanrilar oturur Katlar asagidan yukariya dogru artar En yukarida en buyuk tanri oturur Insana can veren guc dogadir Tum gokcisimlerinin bir iyesi vardir Manevi guc kaynagidir Mogollar kendi ulkelerine Munkhe Khukhe Tengriin Oron Sonsuz Mavi Gok Ulkesi derler Turk Mogol ve Sumer soylencelerinde Eril gucu simgeler Baskin ve egemendir Sami gunumuzde Ibrani Arap kulturunde ise tam tersidir Havva sozcugu gogu ve havayi cagristirir Ava Hava demektir Adem sozcugu ise yeri ve topragi icerir Adama Balcik camur demektir Bu acidan Turk kokenli halklarin oz kulturu Sami anlayisindan ciddi bir farka sahiptir Gok Kok sozcugu Turklerde cok onemlidir Hem gogu hem gokce rengi hem enginligi hem kokeni hem safligi hem de ilk olmayi ifade eder Ornegin Gokturk en buyuk devlet olma iddiasini icerir Gok ve Yer tipki Sumerlerde oldugu gibi Turklerde de ilk basta bir butundur bitisiktir Gok yaratici guce sahip olmakla birlikte o da yaratilmistir Onu da yaratan daha buyuk daha kapsayici bir guc vardir Ve o guc Tasavvuftaki Vahdet i Vucud Butunlesik Varlik kavramina denk gelir Gok ve yere yemin edilir ikisinden birden yardim istenir Hanlarin ve hakanlarin uluslarin soyu goge baglanir Cengiz Han a adini veren samanin adi Gokce dir Herkesin gokte bir yildizi vardir ve herkesin yasami ve yazgisi goge bir iple baglidir Ipin kopsun bu anlamda bir bedduadir Cuvasca da mavi renk Kovak Kevek kelimesiyle karsilanir ve Kok Gok sozunden turemistir Mogolca gok demek olan Tengeri sozunun Tanri kelimesiyle baglantisi aciktir Cuvasca da ise Tupe gok demektir Gogun Oglu ise En onemli gorevi kurtaricilik olan Ulu Ata ya ait adlardan biridir Isik seklinde yeryuzune dustugune inanilir UrgelTurk halk kulturunde takimyildizlara Urgel adi verilir Gokyuzunde insanlarin hayalgucu ile belirli sekillere benzetilen yildiz topluluklari ve kumeleridir Dunyadaki hemen hemen tum topluluklarda takimyildizlara soylencelerle ilgili isimler verilmistir Turklerde dikkati ceken pek cok Takimyildiz vardir ve bunlarla ilgili oykuler anlatilir Ornegin Yetegen takimyildizinin yedi haydut at hirsizi oldugu soylenir Bir obadan kacirdiklari atlar ve peslerindeki kendilerini kovalayan atlilar ile goge savrulmuslardir O yuzden Ugrularin haydutlarin bu yildizlara bakarak yollarini bulduklari soylenir Turkler bazen Yedi Kagan Yedi Hakan veya Yedi Ugru Yedi Hirsiz Yedi Karakci Yedi Haydut kimi zaman da Yedi Arkar Yedi Dagkoyunu ya da Yedi Kor adi verirler Mogollar ise ayni Takimyildiza Yedi Bilge veya Yedi Yasli derler Ulker Ulker Takimyildizi Turklerin en eski kozmolojik figurlerinden biridir Anadolu da mevsim donguleri bu yildiz grubuna gore belirlenir Yakut Turkleri nin mitolojik inanclarina gore bir zamanlar gok kubbesi delikmis Gokteki deliklerden dunyaya soguk doluyormus Sogugu kesmek icin Yakutlarin efsanevi bir kahramani 30 cift kurt bacagi derisinden eldiven dikerek ust uste giymis ki elleri donmasin diye Sonra goge cikarak Ulker in yildizlari olan bu delikleri kapatmis Etimoloji Gok Gog Gok Kok koku Gokyuzu Mavi renk yukseklik sonsuzluk guzellik genislik enginlik gibi anlamlar icerir Tanrisallik ifade eder Goklen ulu mubarek demektir Gokben ise Tanrisallik anlamina sahiptir Mogolcada Hoh hem mavi renk hem de gogus manasi ifade eder Kalmukcada Koko mavi renk demektir Gok Kok ayni zamanda bir seyin kokeni koku cikis noktasi demektir Kal Kal Gal Hal koku Atmosfer Kal sozcugu kalkmak fiili ile baglantilidir Ornegin kusun kalkmasi ucagin kalkmasi onun havalanmasi demektir ve bu sozcukle iliskilidir Kalig eski Turkcede hava demektir KaynakcaTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Dipnotlar 7 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Aralik 2011 Eski Turk Dunyasinda Kronoloji Yontemleri Louis Bazin Turk Dil Kurumu Yayinlari Ocak 2011 ISBN 9789751624260 Bahaeddin Ogel Turk Mitolojisi Cilt 1 Ayrica bakinizTurk halk astronomisiDis baglantilarGok Fezadan Ayri Idi Bahaeddin OGEL 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde