Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gıda işlemede fermantasyon, anaerobik koşullar altında mikroorganizmalar (mayalar veya bakteriler) kullanılarak karbonhidratların alkol veya organik asitlere dönüştürülmesi işlemidir. Fermantasyon genellikle mikroorganizmaların etkisinin gösterilmesi istendiği anlamına gelmektedir. Fermantasyon bilimi, zimoloji veya zimurji olarak bilinmektedir.
Fermantasyon terimi bazen özellikle şekerlerin etanole kimyasal olarak dönüştürülmesini, şarap, bira ve elma şarabı gibi alkollü içeceklerin üretilmesini ifade etmektedir. Bununla birlikte, benzer işlemler ekmeğin mayalanmasında (maya aktivitesi ile üretilen CO2), lahana turşusu ve yoğurt gibi laktik asit üretimi ile ekşi gıdaların korunmasında gerçekleşmektedir.
Yaygın olarak tüketilen diğer fermente gıdalar arasında sirke, zeytin ve peynir bulunmaktadır. Fermentasyonla hazırlanan daha yerel gıdalar ayrıca fasulye, tahıl, sebze, meyve, bal, süt ürünleri ve balığa dayalı olabilmektedir.
Tarih ve tarih öncesi
Doğal fermantasyon insanlık tarihinden önce gelmektedir. Eski zamanlardan beri insanlar fermantasyon sürecinden yararlanmışlardır. Fermantasyonun en eski arkeolojik kanıtı, İsrail'de Hayfa yakınlarındaki bir mağarada bulunan, yulaf ezmesi kıvamında bir biranın 13.000 yıllık kalıntılarıdır. Meyve, pirinç ve baldan yapılan bir başka alkollü içecek, Neolitik Çin köyü Jiahu'da MÖ 7000'den 6600'e kadar uzanmaktadır ve şarap yapımı yaklaşık MÖ 6000, Gürcistan'da, Kafkasya bölgesine kadar uzanmaktadır. Son zamanlarda Pennsylvania Üniversitesi'nde sergilenen şarap kalıntılarını içeren yedi bin yıllık kavanozlar İran'daki Zagros Dağları'nda kazı çalışması yapılarak bulunmuştur. Babil'de insanların alkollü içecekleri fermente ettiklerine dair güçlü kanıtlar vardır.
Fransız kimyager Louis Pasteur, 1856'da mayayı fermantasyona bağladığında zimolojiyi kurmuştur. Pasteur, şekerin maya tarafından alkole fermantasyonunu incelerken, fermentasyonun maya hücreleri içinde "fermentler" adı verilen hayati bir güç tarafından katalize edildiği sonucuna varmıştır. "Fermentlerin" yalnızca canlı organizmalarda işlev gördüğü düşünülmektedir. Alkollü fermantasyon, hücrelerin ölümü veya çürümesi ile değil, maya hücrelerinin yaşamı ve organizasyonu ile ilişkili bir eylemdir" diye yazmıştır.
Bununla birlikte, maya ekstraktlarının, canlı maya hücrelerinin yokluğunda bile şekeri fermente edebildiği bilinmektedir. Almanya, Berlin Humboldt Üniversitesi'nden Alman kimyager ve zimolog Eduard Buchner, 1897'de bu süreci incelerken, karışımda canlı maya hücreleri olmasa bile şekerin, maya tarafından salgılanan ve zimaz adını verdiği bir enzim kompleksi tarafından fermente edildiğini bulmuştur. 1907'de "hücresiz fermantasyon" araştırması ve keşfi nedeniyle Nobel Kimya Ödülü'nü almıştır.
Bir yıl önce, 1906'da etanol fermantasyon çalışmaları, NAD+'nın erken keşfine yol açmıştır.
Kullanımı
Gıda fermantasyonu, şekerlerin ve diğer karbonhidratların alkole veya koruyucu organik asitlere ve karbondioksite dönüştürülmesidir. Alkol üretiminde, meyve suları şaraba dönüştürüldüğünde, tahıllar biraya dönüştürüldüğünde ve patates gibi nişasta bakımından zengin gıdalar fermente edildiğinde ve daha sonra cin ve votka gibi alkollü içecekler yapmak için damıtıldığında kullanılmaktadır. Karbondioksit üretimi ekmeği mayalamak için kullanılmaktadır. Organik asitlerin üretimi, sebzeleri ve süt ürünlerini korumak ve tatlandırmak için kullanılmaktadır.
Gıda fermantasyonu beş ana amaca hizmet etmektedir: gıda substratlarında çeşitli tatlar, aromalar ve dokular geliştirerek beslenmeyi zenginleştirmek; laktik asit, alkol, asetik asit ve alkali fermentasyonlar yoluyla önemli miktarda gıdayı korumak; gıda substratlarını protein, esansiyel amino asitler ve vitaminlerle zenginleştirmek; antinutrientleri ortadan kaldırmak için; ve pişirme süresini ve buna bağlı yakıt kullanımını azaltmak.
Bölgelere göre fermente gıdalar
- Dünya çapında: alkol (bira, şarap), sirke, zeytin, yoğurt, ekmek, peynir
- Asya
- Doğu ve Güneydoğu Asya: amazake, atchara, belacan, burong mangga, com ruou, doenjang, douchi, lambanog, kimchi, kombucha, leppet-so, narezushi, miso, nata de coco, nattō, oncom, prahok, ruou nep, sake, soju, soya sosu, kokmuş soya peyniri
- Orta Asya: bıyık, kefir,
- Güney Asya: achar, appam, dosa, dhokla, yoğurt, idli, karışık turşu, ngari, sinki, tongba, paneer
- Africa: garri, injera, laxoox, mageu, ogi, ogiri, iru
- Amerika: chicha, çikolata, vanilya, acı sos, tibicos, pulque, muktuk, kiviak, parakari
- Orta Doğu: torşi, boza
- Avrupa: ekşi mayalı ekmek, mürver şarabı, kombucha, dekapaj, rakfisk, lahana turşusu, salatalık turşusu, surströmming, mead, salam, sucuk, prosciutto, quark, kefir, filmjölk, krema fraîche, smetana, skyr, rakı gibi kültürlü süt ürünleri.
- Okyanusya: poi, çürük tavuk
Türüne göre fermente gıdalar
Fasulye bazlı
Cheonggukjang, doenjang, fermente soya peyniri, miso, natto, soya sosu, kokmuş soya peyniri, tempeh, oncom, soya fasulyesi ezmesi, Pekin maş fasulyesi sütü, kinama, iru.
Tahıl bazlı
Amazake, bira, ekmek, choujiu, gamju, injera, kvas, makgeolli, murri, ogi, rejuvelac, sake, sikhye, ekşi hamur, sowans, pirinç şarabı, malt viski, tahıl viski, idli, dosa, Bangla (içecek)votka, boza ve chicha.
Bitkisel bazlı
Kimchi, karışık turşu, lahana turşusu, Hint turşusu, gundruk, tursu
Meyve bazlı
Şarap, sirke, elma şarabı, perry, brendi, atchara, nata de coco, burong mangga, asinan, dekapaj, vişinată, çikolata, rakı, aragh sagi, chacha (brendi).
Bal bazlı
Mead, metheglin
Süt bazlı
Bazı peynir çeşitleri ayrıca kefir, kımız (kısrak sütü), shubat (deve sütü), quark, filmjölk, crème fraîche, smetana, skyr ve yoğurt gibi kültürlü süt ürünleri.
Balık bazlı
Bagoong, faseekh, balık sosu, Garum, Hákarl, jeotgal, rakfisk, karides ezmesi, surströmming, shidal.
Et bazlı
Chorizo, salam, sucuk, pepperoni, nem chua, som moo, saucisson, fermente sucuk
Çay bazlı
Pu-erh çayı, Kombucha, Lahpet, Goishicha
Riskler
Sterilizasyon, gıdaların fermantasyonu sırasında dikkate alınması gereken önemli bir faktördür. Ekipmandan ve saklama kaplarından herhangi bir mikropun tamamen çıkarılmaması, fermentte zararlı organizmaların çoğalmasına ve potansiyel olarak botulizm gibi gıda kaynaklı hastalık risklerinin artmasına neden olabilmektedir. Kötü kokuların oluşması ve renk bozulması, yiyeceklere zararlı bakterilerin bulaşmış olabileceğinin göstergesi olabilmektedir.
Alaska, 1985'ten beri botulizm vakalarında istikrarlı bir artışa tanık olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki diğer tüm eyaletlerden daha fazla botulizm vakası vardır. Bunun nedeni, bütün balık, balık kafaları, deniz aygırı, deniz aslanı ve balina yüzgeçleri, kunduz kuyrukları, fok yağı ve kuşlar gibi hayvansal ürünlerin tüketilmeden önce uzun bir süre fermente edilmesine izin veren geleneksel Eskimo uygulamasıdır. Clostridium botulinum bakterileri plastikteki hava geçirmez muhafaza tarafından oluşturulan anaerobik koşullarda geliştiğinden, bu amaç için eski moda, geleneksel yöntem olan çim kaplı bir delik yerine plastik bir kap kullanıldığında risk daha da artmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü, epidemiyolojik çalışmalara dayanarak salamura gıdaları muhtemelen kanserojen olarak sınıflandırmıştır. Diğer araştırmalar, fermente gıdaların kanserojen bir yan ürün olan etil karbamat (üretan) içerdiğini bulmuştur. "Asya'da yürütülen mevcut çalışmaların 2009 yılındaki bir incelemesi, düzenli olarak salamura sebze yemenin bir kişinin özofagus skuamöz hücreli karsinom riskini kabaca iki katına çıkardığı sonucuna varmıştır."
Kaynakça
- ^ . British Broadcasting Corporation. 15 Eylül 2018. 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2018.
- ^ McGovern, P. E.; Zhang, J.; Tang, J.; Zhang, Z.; Hall, G. R.; Moreau, R. A.; Nunez, A.; Butrym, E. D.; Richards, M. P.; Wang, C. -S.; Cheng, G.; Zhao, Z.; Wang, C. (2004). "Fermented beverages of pre- and proto-historic China". Proceedings of the National Academy of Sciences. 101 (51): 17593-17598. Bibcode:2004PNAS..10117593M. doi:10.1073/pnas.0407921102. (PMC) 539767 $2. (PMID) 15590771.
- ^ . The Independent. 28 Aralık 2003. 3 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2007.
- ^ . 26 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2007.
- ^ . FAO Agricultural Services Bulletins - 134. 19 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2007.
- ^ Cavalieri, D.; McGovern P.E.; Hartl D.L.; Mortimer R.; Polsinelli M. (2003). (PDF). Journal of Molecular Evolution. 57 Suppl 1: S226-32. Bibcode:2003JMolE..57S.226C. CiteSeerX 10.1.1.628.6396 $2. doi:10.1007/s00239-003-0031-2. (PMID) 15008419. 15008419. 9 Aralık 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2007.
- ^ Dirar, H. (1993). The Indigenous Fermented Foods of the Sudan: A Study in African Food and Nutrition. CAB International.
- ^ (PDF). 30 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Dubos, J. (1951). "Louis Pasteur: Free Lance of Science, Gollancz. Quoted in Manchester K. L. (1995) Louis Pasteur (1822–1895)--chance and the prepared mind". Trends in Biotechnology. 13 (12): 511-515. doi:10.1016/S0167-7799(00)89014-9. (PMID) 8595136.
- ^ "Nobel Laureate Biography of Eduard Buchner at http://nobelprize.org". 1 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
|başlık=dış bağlantı () - ^ . 27 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2007.
- ^ Harden, A.; Young, W.J. (October 1906). "The Alcoholic Ferment of Yeast-Juice". Proceedings of the Royal Society of London (Series B, Containing Papers of a Biological Character bas.). 78 (526): 369-375. doi:10.1098/rspb.1906.0070
![image]()
. - ^ Hui YH, Meunier-Goddik L, Josephsen J, Nip WK, Stanfield PS (2004). Handbook of Food and Beverage Fermentation Technology. CRC Press. ss. 27 and passim. ISBN . 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
- ^ Steinkraus, K.H., (Ed.) (1995). Handbook of Indigenous Fermented Foods. Marcel Dekker.
- ^ a b . Centers for Disease Control and Prevention (U.S. federal agency). 7 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011.
- ^ (PDF). International Agency for Research on Cancer (United Nations World Health Organization agency). 30 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2012.
- ^ . ScienceDaily. 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2012.
- ^ . Slate. 29 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gida islemede fermantasyon anaerobik kosullar altinda mikroorganizmalar mayalar veya bakteriler kullanilarak karbonhidratlarin alkol veya organik asitlere donusturulmesi islemidir Fermantasyon genellikle mikroorganizmalarin etkisinin gosterilmesi istendigi anlamina gelmektedir Fermantasyon bilimi zimoloji veya zimurji olarak bilinmektedir Uzum suyunun cikarilmasi icin ezilmektedir ve saklama kavanozlarinda saraba donusturulmektedir Nakht Mezari 18 hanedan Teb Eski Misir Fermantasyon terimi bazen ozellikle sekerlerin etanole kimyasal olarak donusturulmesini sarap bira ve elma sarabi gibi alkollu iceceklerin uretilmesini ifade etmektedir Bununla birlikte benzer islemler ekmegin mayalanmasinda maya aktivitesi ile uretilen CO2 lahana tursusu ve yogurt gibi laktik asit uretimi ile eksi gidalarin korunmasinda gerceklesmektedir Yaygin olarak tuketilen diger fermente gidalar arasinda sirke zeytin ve peynir bulunmaktadir Fermentasyonla hazirlanan daha yerel gidalar ayrica fasulye tahil sebze meyve bal sut urunleri ve baliga dayali olabilmektedir Tarih ve tarih oncesiConical loaves of left as exactly as laid out in the Great Tomb at 2435 2305 BC Dogal fermantasyon insanlik tarihinden once gelmektedir Eski zamanlardan beri insanlar fermantasyon surecinden yararlanmislardir Fermantasyonun en eski arkeolojik kaniti Israil de Hayfa yakinlarindaki bir magarada bulunan yulaf ezmesi kivaminda bir biranin 13 000 yillik kalintilaridir Meyve pirinc ve baldan yapilan bir baska alkollu icecek Neolitik Cin koyu Jiahu da MO 7000 den 6600 e kadar uzanmaktadir ve sarap yapimi yaklasik MO 6000 Gurcistan da Kafkasya bolgesine kadar uzanmaktadir Son zamanlarda Pennsylvania Universitesi nde sergilenen sarap kalintilarini iceren yedi bin yillik kavanozlar Iran daki Zagros Daglari nda kazi calismasi yapilarak bulunmustur Babil de insanlarin alkollu icecekleri fermente ettiklerine dair guclu kanitlar vardir Fransiz kimyager Louis Pasteur 1856 da mayayi fermantasyona bagladiginda zimolojiyi kurmustur Pasteur sekerin maya tarafindan alkole fermantasyonunu incelerken fermentasyonun maya hucreleri icinde fermentler adi verilen hayati bir guc tarafindan katalize edildigi sonucuna varmistir Fermentlerin yalnizca canli organizmalarda islev gordugu dusunulmektedir Alkollu fermantasyon hucrelerin olumu veya curumesi ile degil maya hucrelerinin yasami ve organizasyonu ile iliskili bir eylemdir diye yazmistir Bununla birlikte maya ekstraktlarinin canli maya hucrelerinin yoklugunda bile sekeri fermente edebildigi bilinmektedir Almanya Berlin Humboldt Universitesi nden Alman kimyager ve zimolog Eduard Buchner 1897 de bu sureci incelerken karisimda canli maya hucreleri olmasa bile sekerin maya tarafindan salgilanan ve zimaz adini verdigi bir enzim kompleksi tarafindan fermente edildigini bulmustur 1907 de hucresiz fermantasyon arastirmasi ve kesfi nedeniyle Nobel Kimya Odulu nu almistir Bir yil once 1906 da etanol fermantasyon calismalari NAD nin erken kesfine yol acmistir KullanimiBira ve ekmek gidada fermantasyonun iki ana kullanimi Gida fermantasyonu sekerlerin ve diger karbonhidratlarin alkole veya koruyucu organik asitlere ve karbondioksite donusturulmesidir Alkol uretiminde meyve sulari saraba donusturuldugunde tahillar biraya donusturuldugunde ve patates gibi nisasta bakimindan zengin gidalar fermente edildiginde ve daha sonra cin ve votka gibi alkollu icecekler yapmak icin damitildiginda kullanilmaktadir Karbondioksit uretimi ekmegi mayalamak icin kullanilmaktadir Organik asitlerin uretimi sebzeleri ve sut urunlerini korumak ve tatlandirmak icin kullanilmaktadir Gida fermantasyonu bes ana amaca hizmet etmektedir gida substratlarinda cesitli tatlar aromalar ve dokular gelistirerek beslenmeyi zenginlestirmek laktik asit alkol asetik asit ve alkali fermentasyonlar yoluyla onemli miktarda gidayi korumak gida substratlarini protein esansiyel amino asitler ve vitaminlerle zenginlestirmek antinutrientleri ortadan kaldirmak icin ve pisirme suresini ve buna bagli yakit kullanimini azaltmak Bolgelere gore fermente gidalarNatto bir Japon fermente soya fasulyesiDunya capinda alkol bira sarap sirke zeytin yogurt ekmek peynir Asya Dogu ve Guneydogu Asya amazake atchara belacan burong mangga com ruou doenjang douchi lambanog kimchi kombucha leppet so narezushi miso nata de coco nattō oncom prahok ruou nep sake soju soya sosu kokmus soya peyniri Orta Asya biyik kefir Guney Asya achar appam dosa dhokla yogurt idli karisik tursu ngari sinki tongba paneer Africa garri injera laxoox mageu ogi ogiri iru Amerika chicha cikolata vanilya aci sos tibicos pulque muktuk kiviak parakari Orta Dogu torsi boza Avrupa eksi mayali ekmek murver sarabi kombucha dekapaj rakfisk lahana tursusu salatalik tursusu surstromming mead salam sucuk prosciutto quark kefir filmjolk krema fraiche smetana skyr raki gibi kulturlu sut urunleri Okyanusya poi curuk tavukTurune gore fermente gidalarFasulye bazli Cheonggukjang doenjang fermente soya peyniri miso natto soya sosu kokmus soya peyniri tempeh oncom soya fasulyesi ezmesi Pekin mas fasulyesi sutu kinama iru Tahil bazli Pirinc ve mercimekten Vigna mungo yapilmis ve idlis ve dosas pisirmek icin hazirlanmis ve fermente edilmis hamur Amazake bira ekmek choujiu gamju injera kvas makgeolli murri ogi rejuvelac sake sikhye eksi hamur sowans pirinc sarabi malt viski tahil viski idli dosa Bangla icecek votka boza ve chicha Bitkisel bazli Kimchi karisik tursu lahana tursusu Hint tursusu gundruk tursu Kakao cekirdeklerinin fermente edilmesiMeyve bazli Sarap sirke elma sarabi perry brendi atchara nata de coco burong mangga asinan dekapaj visinată cikolata raki aragh sagi chacha brendi Bal bazli Mead metheglin Sut bazli Sanatta Peynirler Peynirli Bademli ve Pretzelli Naturmort Clara Peeters c 1615 Bazi peynir cesitleri ayrica kefir kimiz kisrak sutu shubat deve sutu quark filmjolk creme fraiche smetana skyr ve yogurt gibi kulturlu sut urunleri Balik bazli Bagoong faseekh balik sosu Garum Hakarl jeotgal rakfisk karides ezmesi surstromming shidal Et bazli Chin som mok yapiskan pirincle fermente edilmis izgara muz yapragina sarilmis domuz eti hem deri hem de et ile yapilan bir kuzey Tayland spesiyalitesidir Chorizo salam sucuk pepperoni nem chua som moo saucisson fermente sucuk Cay bazli Pu erh cayi Kombucha Lahpet GoishichaRisklerSterilizasyon gidalarin fermantasyonu sirasinda dikkate alinmasi gereken onemli bir faktordur Ekipmandan ve saklama kaplarindan herhangi bir mikropun tamamen cikarilmamasi fermentte zararli organizmalarin cogalmasina ve potansiyel olarak botulizm gibi gida kaynakli hastalik risklerinin artmasina neden olabilmektedir Kotu kokularin olusmasi ve renk bozulmasi yiyeceklere zararli bakterilerin bulasmis olabileceginin gostergesi olabilmektedir Alaska 1985 ten beri botulizm vakalarinda istikrarli bir artisa tanik olmustur Amerika Birlesik Devletleri ndeki diger tum eyaletlerden daha fazla botulizm vakasi vardir Bunun nedeni butun balik balik kafalari deniz aygiri deniz aslani ve balina yuzgecleri kunduz kuyruklari fok yagi ve kuslar gibi hayvansal urunlerin tuketilmeden once uzun bir sure fermente edilmesine izin veren geleneksel Eskimo uygulamasidir Clostridium botulinum bakterileri plastikteki hava gecirmez muhafaza tarafindan olusturulan anaerobik kosullarda gelistiginden bu amac icin eski moda geleneksel yontem olan cim kapli bir delik yerine plastik bir kap kullanildiginda risk daha da artmaktadir Dunya Saglik Orgutu epidemiyolojik calismalara dayanarak salamura gidalari muhtemelen kanserojen olarak siniflandirmistir Diger arastirmalar fermente gidalarin kanserojen bir yan urun olan etil karbamat uretan icerdigini bulmustur Asya da yurutulen mevcut calismalarin 2009 yilindaki bir incelemesi duzenli olarak salamura sebze yemenin bir kisinin ozofagus skuamoz hucreli karsinom riskini kabaca iki katina cikardigi sonucuna varmistir Kaynakca British Broadcasting Corporation 15 Eylul 2018 15 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2018 McGovern P E Zhang J Tang J Zhang Z Hall G R Moreau R A Nunez A Butrym E D Richards M P Wang C S Cheng G Zhao Z Wang C 2004 Fermented beverages of pre and proto historic China Proceedings of the National Academy of Sciences 101 51 17593 17598 Bibcode 2004PNAS 10117593M doi 10 1073 pnas 0407921102 PMC 539767 2 PMID 15590771 The Independent 28 Aralik 2003 3 Ocak 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2007 26 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2007 FAO Agricultural Services Bulletins 134 19 Ocak 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2007 Cavalieri D McGovern P E Hartl D L Mortimer R Polsinelli M 2003 PDF Journal of Molecular Evolution 57 Suppl 1 S226 32 Bibcode 2003JMolE 57S 226C CiteSeerX 10 1 1 628 6396 2 doi 10 1007 s00239 003 0031 2 PMID 15008419 15008419 9 Aralik 2006 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2007 Dirar H 1993 The Indigenous Fermented Foods of the Sudan A Study in African Food and Nutrition CAB International PDF 30 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Dubos J 1951 Louis Pasteur Free Lance of Science Gollancz Quoted in Manchester K L 1995 Louis Pasteur 1822 1895 chance and the prepared mind Trends in Biotechnology 13 12 511 515 doi 10 1016 S0167 7799 00 89014 9 PMID 8595136 Nobel Laureate Biography of Eduard Buchner at http nobelprize org 1 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2021 baslik dis baglanti yardim 27 Agustos 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2007 Harden A Young W J October 1906 The Alcoholic Ferment of Yeast Juice Proceedings of the Royal Society of London Series B Containing Papers of a Biological Character bas 78 526 369 375 doi 10 1098 rspb 1906 0070 Hui YH Meunier Goddik L Josephsen J Nip WK Stanfield PS 2004 Handbook of Food and Beverage Fermentation Technology CRC Press ss 27 and passim ISBN 978 0 8247 5122 7 8 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2021 Steinkraus K H Ed 1995 Handbook of Indigenous Fermented Foods Marcel Dekker a b Centers for Disease Control and Prevention U S federal agency 7 Agustos 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2011 PDF International Agency for Research on Cancer United Nations World Health Organization agency 30 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2012 ScienceDaily 11 Mart 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2012 Slate 29 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2012