Yoğurt besin değeri yüksek laktik asit fermantasyonu sonucunda elde edilen ve canlı laktik asit bakterileri içeren

Yoğurt, besin değeri yüksek, laktik asit fermantasyonu sonucunda elde edilen ve canlı laktik asit bakterileri içeren fermente bir süt ürünüdür.Lactobacillus bulgaricus ve sütten yoğurt yapmak için kullanılan birkaç bakteri türünden biridir. Ek olarak, diğer lactobacillus ve bifidobakteriler bazen yoğurdun kültürü sırasında veya sonrasında eklenir. Yoğurt katı veya sıvı (içme) kıvamında, şekerli, ekşi tatlarında, meyveli, sebzeli, çikolatalı, vanilyalı ve başka tatlarda mevcuttur. Bunun dışında da yoğurdun çeşitleri bulunmaktadır. Örneğin; süzme yoğurt yaygın olarak meze yapımında kullanılmaktadır. Yoğurt ile yapılan pek çok yemek ve içecek türü vardır, ayran, cacık ve keş bunlardan bazılarıdır.

Yoğurt
Silivri manda yoğurdu
Bölgesi	Mezopotamya
Türü	Süt ürünü
Ana malzemeler	Süt ve Maya
Çeşitleri	süzme yoğurt

Tabağa konulmuş birkaç kaşık Türk yoğurdu

Etimoloji

Yoğurt (< Yuğurt) Türkçe kökenlidir. Orta Türkçe dönemine ait Divânu Lügati't-Türk'te ىُغُرْتْ olarak yazılan veriyi Besim Atalay geniş yuvarlak o ünlülü «yogurt» biçiminde okur, fakat Hasan Eren geniş dar u ünlülü «yuğurt» biçimini doğru okunuş olarak kabul eder ve etimolojisini «yuğurmak» fiiline «-t» fiilden isim yapım eki getirilerek yapılan türev olarak açıklar. Eren Kumanca biçimini de «yuğurt» olarak verir ve bunun Kıpçakçada ikili «yağurt ~ yuğurt» biçimlerinde geçtiğini belirtir. Kıpçakçada düz geniş a ünlülü olmasını yağ kelimesinin baskısına dayandırır. Çağdaş Türk dillerinden Türkmencede yoğurt, Nogaycada yuvırt, Kırgızca cuurat (Genel Türkçe y- ön sesi Kırgızcada c- sesine dönüşür), Sagayların lehçesinde çoort, Yakutçada suorat (Genel Türkçe y- ön sesi Yakutçada s- sesine dönüşür) biçimleri Orta Türkçe yuğurt kelimesinin günümüzdeki varyeteleridir. Avrupa dillerine (İngilizce, Almanca, Fransızca, İspanyolca, Sırpça, Bulgarca, Rusça, Macarca) de Türkçeden geçmiştir.

Tarihi

Yoğurdun ilk olarak kimlerce ve nasıl üretildiği üzerine kesin bir bilgi bulunmamakla beraber, ilk kez MÖ 5000 ve 4000'li yıllarda Mezopotamya'da yapıldığı düşünülmektedir. Antik Hint kaynaklarında, yoğurt ve balın karışımı "Tanrıların yemeği" olarak adlandırılmaktadır. Fars geleneklerinde, İbrahim'in yaratıcılığının ve uzun ömrünün kaynağının bol bol yoğurt tüketmesi olduğu söylenir.

Antik Yunanistan mutfağında yoğurda benzeyen oxygala (οξύγαλα) adında bir süt ürünü yapılmaktaydı.Bergamalı Galen, oxygalanın süzme yoğurt gibi balla tüketildiğini yazmıştır.Plinius'un yazdığı spesifik olarak yoğurttan bahseden en eski kaynakta, yoğurdun barbar toplumlar tarafından tüketildiği yazar. Bu toplumlar süt ile kıvamında asitliği olan bir maddeyi birleştirerek sütü daha yoğun hale getiriyordu. 11. yüzyılda yazılmış Dîvânu Lugâti't-Türk ve Kutadgu Bilig'de Orta Çağ Türklerinin yoğurdu nasıl kullandığı yazmaktadır.

Bazı kaynaklarda Bâbür İmparatorluğu hükümdarı Ekber Şah'ın aşçılarının yoğurdu hardal tohumları ve tarçınla yaptığı yazmaktadır. Avrupalıların ilk defa yoğurtla tanıştığı olay ise Fransa klinik tarihinde şöyle geçer: I. François ishal olur ve hiçbir Fransız doktor bu ishali tedavi edemez. Müttefiki I. Süleyman Fransa kralını iyileştirmesi için Fransa'ya doktor gönderir. Doktor, kralı yoğurtla tedavi eder. Minnettar olan Fransız kralı, onu iyileştiren yoğurtla ilgili bilgileri yayar.

1900'lü yıllara kadar, yoğurda Rus İmparatorluğu (özellikle Orta Asya ve Kafkasya bölgesi), Güneybatı Asya, Balkanlar, Orta Avrupa ve Hint altkıtasında rastlanmaktaydı. Cenevre'de tıp okuyan Bulgar Stamen Grigorov (1878–1945), yoğurdun mikroflorasını inceleyen ilk kişi oldu. 1905'te, yoğurdun laktik asit üreten küresel ve çubuk şeklinde bakterilerden oluştuğunu açıkladı. 1907'de çubuk şekilli bakteriye Lactobacillus bulgaricus adını verdi. Nobel ödüllü İlya Meçnikov, Grigorov'un çalışmalarından esinlendi ve Bulgar köylülerin alışılmadık derecede uzun yaşamasının sırrının düzenli yoğurt tüketimi olduğunu iddia etti. Lactobacillus'un sağlıklı olmak için elzem olduğuna inanan Meçnikov, yoğurdun Avrupa çapında tüketilen bir gıda maddesi olması için çalıştı.

Sefarad Yahudisi İzak Karasu kurduğu yoğurt fabrikasıyla endüstriyel yoğurt üretimini başlattı. Selanikli olan Karasu, 1919'da Barselona şehrinde küçük bir yoğurt işletmesi açtı. Kurduğu bu işletmeye oğlunun ardından "Danone" adını verdi. Danone sonrasında Danon adıyla Amerika'da satılmaya başlandı. Meyveli yoğurdun patenti 1933'te Radlická Mlékárna tarafından Çek Cumhuriyeti'nde alındı.

Beslenme ve sağlık

Yüksek kalsiyum oranı, riboflavin (B2), kobalamin (B12), piridoksin (B6) gibi vitaminler ve protein içermesi nedeniyle dünyada tüketimi en yaygın ve besleyici gıda maddelerindendir.

Tam Yağlı Süt ve Tam Yağlı Sütten Üretilmiş Yoğurdun Besleyicilik Değerleri Karşılaştırması (245 gramı için)
Özellik	Süt	Yoğurt
Kilo Kalori	146	149
Toplam yağ	7.9 g	8.5 g
Kolestrol	24.4 mg	11 mg
Sodyum	98 mg	113 mg
Fosfor	222 mg	233 mg
Potasyum	349 mg	380 mg
Toplam Karbonhidrat	12.8 g	12 g
Proteinler	7.9 g	9 g
Vitamin A	249 IU	243 IU
Vitamin C	0.0 mg	1.2 mg
Vitamin D	96.5 IU	~
Vitamin E	0.1 mg	0.1 mg
Vitamin K	0.5 μg	0.5 μg
Tiamin	0.1 mg	0.1 mg
Riboflavin	0.3 mg	0.3 mg
Niacin	0.3 mg	0.2 mg
Vitamin B6	0.1 mg	0.1 mg
Folat	12.2 μg	17.2 μg
Vitamin B12	1.1 μg	0.9 μg
Kolin	34.9 mg	1.0 mg
Betanekol	1.5 mg	~
Su	215 g	215 g
Kül	1.7 g	1.8 g

Çiy ile yoğurt yapımı

Kütahya'nın Tavşanlı ilçesine bağlı Yörük köylerinde bir yıllık yoğurt mayası, Hıdırellez ve bu günü takip eden 2 gün süresince sabah ezanı ile tan ağarması arasındaki vakitte doğadaki bitkilerin üzerinden toplanan çiy tanelerinden sağlanıyor.

Yörelere Göre Çeşitleri

Antakya Tuzlu Yoğurdu

Antakya Tuzlu Yoğurdu Hatay ili ve ilçelerinde üretilen, geçmişi 80-100 yıl kadar geriye dayanan, inek veya keçi sütlerinden üretilen, yoğurdun süzülmesi, tekrar sulandırılması (isteğe bağlı olarak), geniş bakır kalaylı leğenlerde veya kazanlarda pişirilmesi ve belli bir kıvama geldiğinde ise tuz ilavesinin yapılması ile üretilen fermente bir süt ürünüdür.

Ekşi ve tuzlu tadının yanı sıra, geleneksel üretim metoduna göre odun ateşinde pişirilenlerde dumandan dolayı hafif tütsülenmiş tat ve koku olur. Sanayi üretiminde bu tütsü tat ve koku olmaz ancak kıvam ve ekşimsi tat bulunur. Antakya Tuzlu Yoğurdu Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Denizli Bakraç Yoğurdu

Denizli'de bakraçta yapılan bir yoğurt çeşididir.

Tirilye Bakraç Yoğurdu

Bursa Mudanya Tirilye mahallesinde yapılan katı kıvamlı bakraç yoğurdudur. Çok eski zamanlardan beri yapılmaktadır.

Siirt Bakraç Yoğurdu

Siirt'de koyun sütünden bakraca konularak yapılan yoğurt çeşididir.

Silivri Yoğurdu (Silivri Manda Yoğurdu)

Silivri yoğurdu, 1830’lu yıllarda popüler hale gelmiş ve günümüze kadar ulaşmıştır. Silivri Yoğurdunu bölgede manda yetiştiriciliğinin çok olmasıdır. Mandalardan elde edilen sütün ağır ateşte sürekli karıştırılarak kaynatılması ve bu esnada fazla suyu uçurulduktan sonra mayalanması ile peynir kıvamında sert yoğurt üretilmiştir. Silivri Yoğurdu 26 Temmuz 2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Silifke Yoğurdu

Silifke yoğurdu, yapımında sadece Toroslar'da yer alan otlaklarda, doğal ortamlarında beslenen keçilerden elde edilen sütün kullanılır. Yöresel adı süt çilisi olan kaplarda pişirilen sütün kaynarken üzerinde oluşan köpükleri sürekli olarak dağıtılıyor ve yalnızca maya ilave edilerek yoğurt hazırlanıyor. Silifke Yoğurdu 07.02.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Çaycuma Manda Yoğurdu

Çaycuma Manda Yoğurdu, Çaycuma ilçesinde yetiştirilen Anadolu mandalarından elde edilen sütten, Çaycuma’da üretilir. Yörenin iklimi nedeniyle bitki florası zengindir. Anadolu mandası ırk özellikleri ile yetiştiriciliğinde meraya yaylım şeklinde serbest beslemenin yapılması manda sütünün niteliğinde ve verimde farklılık sebebi olup dönüştürüldüğü ürünlerde temel özellik olarak varlığını gösterir. Diğer yandan doğal faktörlerin yanı sıra sütün işlenerek yoğurda dönüştürülmesi yöre insanın nesiller boyunca aktarılan geleneksel bilgi ile günümüze taşınmıştır. Çaycuma Manda Yoğurdu Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Kanlıca Yoğurdu

Özalp Küp Yoğurdu

Van ile Özalp ilçesinde yapılan koyun yoğurdudur. Van otlu peyniri gibi küp içinde toprak altına gömülür ve 5 ay toprak altında bırakılarak bekletilir. Sonra çıkarılarak tüketilir.Yoğurdun toprağın altına bırakılması hem bozulmasını önler hem de tadının güzel olmasını sağlar.

Emirdağ Koyun Yoğurdu

Afyonkarahisar Emirdağ Koyun Yoğurdu; koyun sütünden üretilen, yağ oranı yüksek, beyazımsı/kremsi renkte, koyun sütü rayihasına ve oldukça yoğun kıvama sahip bir yoğurttur. Üst kesiminde sarımtırak bir kaymak tabakası bulunur. Maya olarak kendisi kullanılır.Emirdağ koyun yoğurdu 06.09.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Afyon Manda Yoğurdu / Afyonkarahisar Manda Yoğurdu

Afyon Manda Yoğurdu / Afyonkarahisar Manda Yoğurdu; Afyon ilinde yetiştirilen Anadolu mandalarından elde edilen manda sütleri ile manda kaymağı üretiminden geriye kalan kaymakaltı sütünden üretilen fermente bir süt ürünüdür. Yörede manda sütü; genel olarak kaymak üretiminde kullanılır. Yörede kaymak üretimi kadar manda yoğurdu üretimi de önemli bir yer tutar. Kaymak üretiminde kullanılan sütün yüzeyinden kaymak tabakası alındıktan sonra geriye kalan kaymakaltı olarak tabir edilen manda sütü ile yoğurt üretilir.Afyon Manda Yoğurdu / Afyonkarahisar Manda Yoğurdu 27.07.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Mamak Ravak Yoğurdu

Ankara Mamak Ravak Yoğurdu, kendine özgü yöntemlerle işlenen inek sütünün bölgede ‘‘ravak mayası’’ olarak bilinen yoğurt mayası ile mayalanması sonucu üretilir.Mamak Ravak Yoğurdu, belirtilen coğrafi sınıra özgü üretim metodu ile nesilden nesle aktarılarak günümüze ulaşmıştır. Mamak Ravak Yoğurdunun, belirtilen coğrafi sınır ile ün bağı bulunur. Mamak Ravak Yoğurdu, porselen beyazı renkte, kendine has yoğurt tadı ve kokusuna sahip, sert / sıkı ve kıvamlı yapıdadır. Belirtilen coğrafi sınıra özgü fermente bir süt ürünüdür. Üretiminde; ravak mayası kullanımı, mayalanma süresi ve mayalanan yoğurdun bekletilme süresi ürün özelliklerinin oluşumunu sağlar.Mamak Ravak Yoğurdu 06.08.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Ereğli Koyun Yoğurdu

Konya Ereğli için başlıca geçim kaynaklarından biri olan Ereğli Koyun Yoğurdunun geçmişi, yüzyıllar öncesine dayanır. Ereğli Koyun Yoğurdunun ev tipi üretiminde koyun sütü odun ateşinde, endüstriyel üretimde ise doğal gaz, lpg veya elektrikle çalışan pişiricilerle yüksek sıcaklıkta ısıtılmış kazanlara doğrudan konulması suretiyle ısıtma gerçekleştirilir. Ereğli Koyun Yoğurdu yanıksı aromasını bu şekilde kazanır.Ereğli Koyun Yoğurdu 12.07.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Eşmekaya Yoğurdu

Aksaray Eşmekaya Yoğurdu, coğrafi sınırdaki bitkilerle beslenen koyunların sütlerinden üretilir. Protein oranı %6,2 ± 0,4 yağ oranı ise %8,5 ± 0,5’dir. Çok koyu kıvama sahiptir. Eşmekaya Yoğurdu genellikle nisan -haziran ayları arasında üretilse de yılın yaklaşık 12 ayında da üretilir. İlkbaharla birlikte eylül ayının sonlarına kadar Tuz Gölü Havzasından esen hakim rüzgarların bölgedeki endemik bitkilere, ot ve yem bitkilerine katmış olduğu aroma Eşmekaya Yoğurduna has bir lezzet verir. Eşmekaya Yoğurdu 25.05.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Ev yoğurdu

Sokak sütçülerinden alınan sütler ya da pastörize sütler ile evlerde ev tipi yoğurt yapılmaktadır. Pastörize sütlerde, sütü daha fazla kaynatmadan sadece mayalama sıcaklığına getirilip mayalama işlemi yapıldıktan sonra bir örtü yardımıyla sarılarak mayalanması beklenir. Sokak sütçülerinden alınan sütlerde süreç biraz daha farklılık göstermektedir. içerisinde ki faydalı bakterilerin tamamen kaybolmaması için tam anlamıyla kaynamadan sürekli karıştırılarak sütün içerisinde ki fazla su uçurulur. Mayalama derecesine geldiğinde, herhangi bir yoğurt ile mayalayarak yoğurt elde edebilir.

Kandıra Manda Yoğurdu

Kocaeli ili Kandıra ilçesinde manda sütünden yapılan yoğurttur. Kandıra manda yoğurdu beyaz renkli ve sert yapılıdır. Kandıra Manda Yoğurdu 26.09.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Yoğurtla Yapılan Yemekler

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Samsun İl Tarım Müdürlüğü'nün hazırlamış olduğu yoğurt hakkındaki tanıtıcı broşür. 26 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 04 Kasım 2009 tarihinde erişildi.
^ Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, çeviren Besim Atalay, TDK yayınları: 521, Ankara 1941, cilt: 4, sayfa: 797
^ Prof. Dr. Hasan Eren (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, sayfa: 455-56)
^ . 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2010.
^ . 11 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2010.
^ . 11 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2010.
^ Tribby D (2009). "Yogurt". Clark C, ve diğerleri. (Ed.). The Sensory Evaluation of Dairy Products. Springer Science & Business Media. s. 191. ISBN .
^ Nathanon Trachoo, Yogurt: The fermented milk 28 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 19 Nisan 2010 tarihinde erişildi.
^ Batmanglij, Najmieh (2007). A Taste of Persia: An Introduction to Persian Cooking. I.B.Tauris. s. 170. ISBN . 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
^ Farnworth ER (2008). Handbook of fermented functional foods. Taylor and Francis. s. 114. ISBN .
^ (1996). Siren Feasts: A History of Food and Gastronomy in Greece. Londra: Routledge. s. 66. ISBN .
^ Alcock JP (2006). Food in the Ancient World. Greenwood Publishing Group. s. 83. ISBN . Curdled milk (oxygala or melca), probably a kind of yogurt, was acceptable because it was easier to digest. Even so, it was still to be mixed with honey or olive oil. Columella gave instructions on how to make sour milk with seasoning into ...
^ ^a ^b Hoffman S (2004). The Olive and the Caper: Adventures in Greek Cooking. Workman Publishing. s. 471. ISBN . ...something like yogurt was known to Greeks since classical times—a sort of thickened sour milk called Pyriate or oxygala. Oxi meant “sour” or “vinegar”; gala, “milk”. Galen says that Oxygala was eaten alone with honey, just as thick Greek yogurt is today.
^ ^a ^b Adamson MW (2008). Entertaining from Ancient Rome to the Super Bowl: An Encyclopedia [2 volumes]: An Encyclopedia. ABC-CLIO. s. 9. ISBN . Oxygala, however, a form of yogurt, was eaten and sometimes mixed with honey. Ancient Greek and Roman cuisine did not rely on non-cultured milk products, which can be explained in part because without refrigeration milk becomes sour ...
^ The Natural History of Pliny, tr. , , London: Bell, 1856–93, Volume 3, p. 84: "It is a remarkable circumstance, that the barbarous nations which subsist on milk have been for so many ages either ignorant of the merits of cheese, or else have totally disregarded it; and yet they understand how to thicken milk and form therefrom an acrid kind of milk with a pleasant flavor".
^ Toygar K (1993). Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar. Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı. s. 29. 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009.
^ Ögel B (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş: Türklerde Yemek Kültürü. Kültür Bakanlığı Yayınları. s. 35. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009.
^ ^a ^b Coyle LP (1982). The World Encyclopedia of Food. Facts On File Inc. s. 763. ISBN . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009.
^ Rosenthal SD (1978). Fresh Food. Bookthrift Co. s. 157. ISBN . 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009.
^ Brown AC, Valiere A (1 Ocak 2004). "Probiotics and medical nutrition therapy". Nutrition in Clinical Care. 7 (2). ss. 56-68. (PMC) 1482314 $2. (PMID) 15481739.
^ (Çekçe). ekonomika.idnes.cz. 23 Temmuz 2002. 12 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2009.
^ . zaman. 6 Mayıs 2010. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2013.
^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/422^[]
^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/4278923c-f7ce-4326-bfc5-332af2eb1ee2.pdf^[]
^ . Haberler.com. 27 Mayıs 2011. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.
^ . Milliyet. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.
^ Sitesi, Silivri'nin Haber. . Silivri'nin Haber Sitesi. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.
^ "Silivri Yoğurdu". Türk Patent ve Marka Kurumu.
^ . www.essizmersin.com. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.
^ ^a ^b ^c . Coğrafi İşaret Platformu. 25 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2021.
^ ^a ^b . Coğrafi İşaret Platformu. 25 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
^ "Kandıra Manda Yoğurdu". Türk Patent ve Marka Kurumu. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.

Dış bağlantılar

(İngilizce) Don Tribby, Yoğurdun kısa tarihi^[], 19 Nisan 2010 tarihinde erişildi.

[1] Samsun İl Tarım Müdürlüğü'nün hazırlamış olduğu yoğurt hakkındaki tanıtıcı broşür. 26 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 04 Kasım 2009 tarihinde erişildi.

[2] Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, çeviren Besim Atalay, TDK yayınları: 521, Ankara 1941, cilt: 4, sayfa: 797

[3] Prof. Dr. Hasan Eren (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, sayfa: 455-56)

[4] . 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2010.

[5] . 11 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2010.

[6] . 11 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2010.

[7] Tribby D (2009). "Yogurt". Clark C, ve diğerleri. (Ed.). The Sensory Evaluation of Dairy Products. Springer Science & Business Media. s. 191. ISBN .

[8] Nathanon Trachoo, Yogurt: The fermented milk 28 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 19 Nisan 2010 tarihinde erişildi.

[9] Batmanglij, Najmieh (2007). A Taste of Persia: An Introduction to Persian Cooking. I.B.Tauris. s. 170. ISBN . 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.

[10] Farnworth ER (2008). Handbook of fermented functional foods. Taylor and Francis. s. 114. ISBN .

[11] (1996). Siren Feasts: A History of Food and Gastronomy in Greece. Londra: Routledge. s. 66. ISBN .

[Alcock_2006-12] Alcock JP (2006). Food in the Ancient World. Greenwood Publishing Group. s. 83. ISBN . Curdled milk (oxygala or melca), probably a kind of yogurt, was acceptable because it was easier to digest. Even so, it was still to be mixed with honey or olive oil. Columella gave instructions on how to make sour milk with seasoning into ...

[Hoffman_2004-13] Hoffman S (2004). The Olive and the Caper: Adventures in Greek Cooking. Workman Publishing. s. 471. ISBN . ...something like yogurt was known to Greeks since classical times—a sort of thickened sour milk called Pyriate or oxygala. Oxi meant “sour” or “vinegar”; gala, “milk”. Galen says that Oxygala was eaten alone with honey, just as thick Greek yogurt is today.

[Adamson_2008-14] Adamson MW (2008). Entertaining from Ancient Rome to the Super Bowl: An Encyclopedia [2 volumes]: An Encyclopedia. ABC-CLIO. s. 9. ISBN . Oxygala, however, a form of yogurt, was eaten and sometimes mixed with honey. Ancient Greek and Roman cuisine did not rely on non-cultured milk products, which can be explained in part because without refrigeration milk becomes sour ...

[15] The Natural History of Pliny, tr. , , London: Bell, 1856–93, Volume 3, p. 84: "It is a remarkable circumstance, that the barbarous nations which subsist on milk have been for so many ages either ignorant of the merits of cheese, or else have totally disregarded it; and yet they understand how to thicken milk and form therefrom an acrid kind of milk with a pleasant flavor".

[toygar-16] Toygar K (1993). Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar. Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı. s. 29. 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009.

[ogel-17] Ögel B (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş: Türklerde Yemek Kültürü. Kültür Bakanlığı Yayınları. s. 35. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009.

[books.google-18] Coyle LP (1982). The World Encyclopedia of Food. Facts On File Inc. s. 763. ISBN . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009.

[19] Rosenthal SD (1978). Fresh Food. Bookthrift Co. s. 157. ISBN . 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009.

[20] Brown AC, Valiere A (1 Ocak 2004). "Probiotics and medical nutrition therapy". Nutrition in Clinical Care. 7 (2). ss. 56-68. (PMC) 1482314 $2. (PMID) 15481739.

[21] (Çekçe). ekonomika.idnes.cz. 23 Temmuz 2002. 12 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2009.

[22] . zaman. 6 Mayıs 2010. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2013.

[23] ttps://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/422^[]

[24] ttps://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/4278923c-f7ce-4326-bfc5-332af2eb1ee2.pdf^[]

[25] . Haberler.com. 27 Mayıs 2011. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.

[26] . Milliyet. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.

[27] Sitesi, Silivri'nin Haber. . Silivri'nin Haber Sitesi. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.

[28] "Silivri Yoğurdu". Türk Patent ve Marka Kurumu.

[29] . www.essizmersin.com. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.

[30] "Arşivlenmiş kopya". 18 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2022.

[31] "Arşivlenmiş kopya". 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.

[32] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.

[turkpatent.gov.tr-33] . Coğrafi İşaret Platformu. 25 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2021.

[ReferenceA-34] . Coğrafi İşaret Platformu. 25 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.

[35] "Kandıra Manda Yoğurdu". Türk Patent ve Marka Kurumu. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.