Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hacı Halil Paşa (ö. 1733, Girit), III. Ahmed saltanatında, 5 Ağustos 1716 - 26 Ağustos 1717 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.
| Hacı Halil Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Hükümdar | III. Ahmed |
| Görev süresi 5 Ağustos 1716 - 26 Ağustos 1717 | |
| Yerine geldiği | Silahdar Damat Ali Paşa |
| Yerine gelen | Nişancı Mehmed Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 1733 Girit |
Hayatı
Arnavut asıllı olduğu bildirilmiştir. Ağabeyi Sinan Ağa bostancıbaşı iken bostancı ocağına kaydoldu. Fakat 1694'te ağabeyi ölünce bostancı ocağından ayrıldı ve Șatırlar kethudalığı ile Bağdad valisi Kalaylıkoz Ahmet Paşa'ya yanına girdi. Sonra tekrar bostancı ocağına dönerek bostancıbaşı oldu. Halil Ağa bu görevi 4.5 yıl ifa etti. Silahdar Damat Ali Paşa sadrazam olduğu zaman Avusturya ile savaş olasılığı arttığı için kendisine vezirlik ve Erzurum Eyaleti valiliği rütbeleri verildi ama doğuya gönderilmedi; acele olarak Niş kalesinin tamirini sağlaması için Niş tarafına gönderildi. Sonra da Belgrad muhafızlığına tayin olundu.
Silahdar Damat Ali Paşa'nın 5 Agustos 1716'da Petrovaradin Muharebesi'nde yenik düşüp şehit olmasında yenik ordunun kalan kısmı Hacı Halil Paşa'nın muhafızı olduğu Belgrad'a geri çekildi. Burada ordu erkanı orduya komuta edecek yeni bir geçici serdar-ı ekrem seçmeleri gerekti ve Hacı Halil Paşa ittifakla bu göreve seçildi. İstanbul'da sadaret kaymakamlığı yapan Nevşehirli İbrahim Paşa'nın tavsiyelerine uyan III. Ahmet ordunun seçtiği serdar-ı ekremi Ağustos 1716 ayında tasdik etti ve ayrıca mühr-ü humayunu da Hacı Halil Paşa'ya gönderip ona sadrazamlık görevini verdi.
O yıl Osmanlılar Banat yaylasını kaybettiler ve Avusturya ordusu Temeşvar kalesini 21 Ekim 1716'de ele geçirdi. Ordu ve sadrazam ise kış geçirmek üzere Edirne'ye döndü. Diğer taraftan yenilgi Edirne ve İstanbul'a kadar Balkanlardaki müslüman ve Türk halkı arasında panik çıkardı.
Haziran 1717'de yeni sadrazam ve serdar-ı ekrem yeniden Avusturya'ya sefere çıktı. Avusturyalılar tarafından Haziran ortasından itibaren kuşatma altında bulundurulan Belgrad'ı kurtarmak için ordu o şehre yöneldi. Fakat Ağustos 1717'de Hacı Halil Paşa'nın komutasının yetersizliği ve beceriksizliği dolayısıyla Osmanlı ordusu Belgrad önünde yapılan muharebede tekrar Savoy Prensi Eugen tarafından komuta edilen Avusturya ordusunun sis altında yaptığı beklenmedik bir taarruza karşı koyamadı ve yenilgiye uğradı. 23 Ağustos'ta Belgrad kalesi düştü. Balkanların Belgrad'dan ta Niş'e kadar müslüman Türk halkı yarı aç yarı çıplak yollara düşüp Edirne ve İstanbul'a göçmeye başladı. Padişah III. Ahmet'in Sofya'ya gitmesine rağmen bu panik önlenemedi.
Ordunun erkanı ise kendi aralarında çatışmalara başladılar. Mağlubiyetin sorumlusu Hacı Halil Paşa olarak görüldü ve yapılan harp divanlarında o erkanını kontrol edemedi. Ordu komutanları kendisine hakaret ederek yakışıksız hareketlerde bulundular. Bunun üzerine Hacı Halil Paşa'nın sadrazamlık ve serdarlık yapma imkânı kalmadı. 26 Ağustos 1717'de sadrazamlıktan azledildi ve yerine Tevkii Nişancı Mehmed Paşa'ya sadrâzam ve serdar-ı ekrem görevleri verildi.
Hacı Halil Paşa azledildikten sonra tüm malları müsadere edildi; ama Selanik sancağı arpalık verilerek Selanik yakınında olan Sultaniye kalesinde kalebent olarak ikamet etmesi emrolundu. Fakat çok geçmeden İstanbul'da idam edilmesi için bir ferman çıkartıldı ve sabık çavuşbaşı İsmail Ağa bu idamı infaz etmek için Selanik'e gönderildi. Selanik'e varan İsmail Ağa önce bölgenin ileri gelen idarecileri ile görüşmekteyken bunun haberini alan Hacı Halil Paşa kıyafet değiştirerek ve vaktin gençliğinden istifade edip kaleden ayrılarak İstanbul'a kaçtı. Burada bostancı hasekilerinden "Kirli Kasımoğlu Abdi Haseki"'nin evinde saklanmaya başladı. Fakat evin bostancı hizmetkarlarından biri onun saklanma yerini ihbar ettiği için Haziran 1720'de Sadrazam tarafından yakalatıldı. Fakat bazı devlet ileri gelenleri araya girerek onu idam edilmekten kurtardılar. Böylece bu sefer Hacı Halil Paşa Midilli adasına sürgüne gönderildi.
Haci Halil Paşa o yıl affedilip 17 Ağustos 1720'de Ömer Paşa'nın yerine Seddülbahir muhafızlığı görevine geçirildi. Hacı Halil Paşa kendini saklayan Abdi Haseki'yi kendine kethüda yapmasıyla can borcunu ödedi. Fakat görevi sırasında halka zulüm yaptığı hakkında şikayetler İstanbul'a yetişti. Bunun üzerine 22 Kasım 1720'de Hacı Halil Paşa muhafızlık görevinden atıldı; vezirlik rütbesi geri alındı ve kendisi de ya tekrar Midilli'ye veya Limni adasında sürgüne gönderildi. Bu sürgünde 7 yıl kaldı.
22 Aralık 1727'de affedilip Karlıeli sancağı ile birlikte Eğriboz muhafızlığına tayin edildi. Sonra sırasıyla Ocak 1728'de Girit'te Kandiye muhafızlığı; Ağustos 1728'de Hanya muhafızlığı ve Haziran 1733'te Girit valiliği görevleri verildi.
1733'te Girit Valisi iken öldü. Ölümünde yaşının seksen civarında olduğu belirtilmiştir.
Değerlendirme
Şahsiyet olarak ağır başlı, güler yüzlü ve derviş mezhepli olarak övülmektedir.
Fakat devlet idaresi için çok güçsüz olduğu belirtilmektedir. Sedareti ve serdar-ı ekremliği döneminde yeni personel alımı ve azilleri reis-ül kittap Süleyman Efendi elinde olup bu kişinin bu görevleri yapmak için epey yüksek hediye ve diğer gelir topladığı bilinmektedir. Hacı Halil Paşa azledilip sürgüne gönderilmesi üzerine Süleyman Efendi, bu yolsuzlukları dolayısıyla idam edilmek üzereyken servetinden büyük meblağları devlete harb imdadiyesi olarak ödeyerek hayatını kurtarmıştır.
Komutanlıkta, askerlikte ve ordunun sevk ve idaresinden aciz olduğu kabul edilmektedir. Petrovaradın bozgunu sonunda bozulmuş orduyu bir süre Belgrad'da durdurabilmesi ve ordu erkanın ittifakiyle geçici olarak serdar seçilmesiyle beraber, ertesi yılki seferde Belgrad önünde Avusturyalılara yenilip Belgrad'ı kaybedip Niş'e kadar çekilmesi ve yapılan ordu harp divanında erkanın hakaretlerine maruz kalması bu acizliğine göstergelerdir.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5
- Cassels, Lavender, (1966) The strugle for the Ottoman Empire 1717-1740, Londra:Murray. (İngilizce)
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Silahdar Damat Ali Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 5 Ağustos 1716 - 26 Ağustos 1717 | Sonra gelen: Nişancı Mehmed Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Haci Halil Pasa o 1733 Girit III Ahmed saltanatinda 5 Agustos 1716 26 Agustos 1717 tarihleri arasinda sadrazamlik yapmis Osmanli devlet adami Haci Halil PasaOsmanli SadrazamiHukumdar III AhmedGorev suresi 5 Agustos 1716 26 Agustos 1717Yerine geldigi Silahdar Damat Ali PasaYerine gelen Nisanci Mehmed PasaKisisel bilgilerOlum 1733 GiritHayatiArnavut asilli oldugu bildirilmistir Agabeyi Sinan Aga bostancibasi iken bostanci ocagina kaydoldu Fakat 1694 te agabeyi olunce bostanci ocagindan ayrildi ve Șatirlar kethudaligi ile Bagdad valisi Kalaylikoz Ahmet Pasa ya yanina girdi Sonra tekrar bostanci ocagina donerek bostancibasi oldu Halil Aga bu gorevi 4 5 yil ifa etti Silahdar Damat Ali Pasa sadrazam oldugu zaman Avusturya ile savas olasiligi arttigi icin kendisine vezirlik ve Erzurum Eyaleti valiligi rutbeleri verildi ama doguya gonderilmedi acele olarak Nis kalesinin tamirini saglamasi icin Nis tarafina gonderildi Sonra da Belgrad muhafizligina tayin olundu Silahdar Damat Ali Pasa nin 5 Agustos 1716 da Petrovaradin Muharebesi nde yenik dusup sehit olmasinda yenik ordunun kalan kismi Haci Halil Pasa nin muhafizi oldugu Belgrad a geri cekildi Burada ordu erkani orduya komuta edecek yeni bir gecici serdar i ekrem secmeleri gerekti ve Haci Halil Pasa ittifakla bu goreve secildi Istanbul da sadaret kaymakamligi yapan Nevsehirli Ibrahim Pasa nin tavsiyelerine uyan III Ahmet ordunun sectigi serdar i ekremi Agustos 1716 ayinda tasdik etti ve ayrica muhr u humayunu da Haci Halil Pasa ya gonderip ona sadrazamlik gorevini verdi O yil Osmanlilar Banat yaylasini kaybettiler ve Avusturya ordusu Temesvar kalesini 21 Ekim 1716 de ele gecirdi Ordu ve sadrazam ise kis gecirmek uzere Edirne ye dondu Diger taraftan yenilgi Edirne ve Istanbul a kadar Balkanlardaki musluman ve Turk halki arasinda panik cikardi Haziran 1717 de yeni sadrazam ve serdar i ekrem yeniden Avusturya ya sefere cikti Avusturyalilar tarafindan Haziran ortasindan itibaren kusatma altinda bulundurulan Belgrad i kurtarmak icin ordu o sehre yoneldi Fakat Agustos 1717 de Haci Halil Pasa nin komutasinin yetersizligi ve beceriksizligi dolayisiyla Osmanli ordusu Belgrad onunde yapilan muharebede tekrar Savoy Prensi Eugen tarafindan komuta edilen Avusturya ordusunun sis altinda yaptigi beklenmedik bir taarruza karsi koyamadi ve yenilgiye ugradi 23 Agustos ta Belgrad kalesi dustu Balkanlarin Belgrad dan ta Nis e kadar musluman Turk halki yari ac yari ciplak yollara dusup Edirne ve Istanbul a gocmeye basladi Padisah III Ahmet in Sofya ya gitmesine ragmen bu panik onlenemedi Ordunun erkani ise kendi aralarinda catismalara basladilar Maglubiyetin sorumlusu Haci Halil Pasa olarak goruldu ve yapilan harp divanlarinda o erkanini kontrol edemedi Ordu komutanlari kendisine hakaret ederek yakisiksiz hareketlerde bulundular Bunun uzerine Haci Halil Pasa nin sadrazamlik ve serdarlik yapma imkani kalmadi 26 Agustos 1717 de sadrazamliktan azledildi ve yerine Tevkii Nisanci Mehmed Pasa ya sadrazam ve serdar i ekrem gorevleri verildi Haci Halil Pasa azledildikten sonra tum mallari musadere edildi ama Selanik sancagi arpalik verilerek Selanik yakininda olan Sultaniye kalesinde kalebent olarak ikamet etmesi emrolundu Fakat cok gecmeden Istanbul da idam edilmesi icin bir ferman cikartildi ve sabik cavusbasi Ismail Aga bu idami infaz etmek icin Selanik e gonderildi Selanik e varan Ismail Aga once bolgenin ileri gelen idarecileri ile gorusmekteyken bunun haberini alan Haci Halil Pasa kiyafet degistirerek ve vaktin gencliginden istifade edip kaleden ayrilarak Istanbul a kacti Burada bostanci hasekilerinden Kirli Kasimoglu Abdi Haseki nin evinde saklanmaya basladi Fakat evin bostanci hizmetkarlarindan biri onun saklanma yerini ihbar ettigi icin Haziran 1720 de Sadrazam tarafindan yakalatildi Fakat bazi devlet ileri gelenleri araya girerek onu idam edilmekten kurtardilar Boylece bu sefer Haci Halil Pasa Midilli adasina surgune gonderildi Haci Halil Pasa o yil affedilip 17 Agustos 1720 de Omer Pasa nin yerine Seddulbahir muhafizligi gorevine gecirildi Haci Halil Pasa kendini saklayan Abdi Haseki yi kendine kethuda yapmasiyla can borcunu odedi Fakat gorevi sirasinda halka zulum yaptigi hakkinda sikayetler Istanbul a yetisti Bunun uzerine 22 Kasim 1720 de Haci Halil Pasa muhafizlik gorevinden atildi vezirlik rutbesi geri alindi ve kendisi de ya tekrar Midilli ye veya Limni adasinda surgune gonderildi Bu surgunde 7 yil kaldi 22 Aralik 1727 de affedilip Karlieli sancagi ile birlikte Egriboz muhafizligina tayin edildi Sonra sirasiyla Ocak 1728 de Girit te Kandiye muhafizligi Agustos 1728 de Hanya muhafizligi ve Haziran 1733 te Girit valiligi gorevleri verildi 1733 te Girit Valisi iken oldu Olumunde yasinin seksen civarinda oldugu belirtilmistir DegerlendirmeSahsiyet olarak agir basli guler yuzlu ve dervis mezhepli olarak ovulmektedir Fakat devlet idaresi icin cok gucsuz oldugu belirtilmektedir Sedareti ve serdar i ekremligi doneminde yeni personel alimi ve azilleri reis ul kittap Suleyman Efendi elinde olup bu kisinin bu gorevleri yapmak icin epey yuksek hediye ve diger gelir topladigi bilinmektedir Haci Halil Pasa azledilip surgune gonderilmesi uzerine Suleyman Efendi bu yolsuzluklari dolayisiyla idam edilmek uzereyken servetinden buyuk meblaglari devlete harb imdadiyesi olarak odeyerek hayatini kurtarmistir Komutanlikta askerlikte ve ordunun sevk ve idaresinden aciz oldugu kabul edilmektedir Petrovaradin bozgunu sonunda bozulmus orduyu bir sure Belgrad da durdurabilmesi ve ordu erkanin ittifakiyle gecici olarak serdar secilmesiyle beraber ertesi yilki seferde Belgrad onunde Avusturyalilara yenilip Belgrad i kaybedip Nis e kadar cekilmesi ve yapilan ordu harp divaninda erkanin hakaretlerine maruz kalmasi bu acizligine gostergelerdir KaynakcaDis baglantilarDanismend Ismail Hami 1961 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Buz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN978 975 254 278 5 Cassels Lavender 1966 The strugle for the Ottoman Empire 1717 1740 Londra Murray Ingilizce Siyasi goreviOnce gelen Silahdar Damat Ali Pasa Osmanli Sadrazami 5 Agustos 1716 26 Agustos 1717 Sonra gelen Nisanci Mehmed Pasa