Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hadeen (veya Hadean), yeryüzünün oluşum sürecindeki ilk jeolojik zamandır. Yaklaşık 4,567 milyar yıl önce yeryüzünün oluşumuyla başlayıp, farklı görüşler ileri sürülmekle birlikte, Uluslararası Stratigrafi Komisyonu (ICS) tarafından 4 milyar yıl önce sona erdiği kabul edilir. Yeryüzünün yeni yeni oluşmaya başladığı bu dönemde gezegen yüksek volkanizma nedeniyle çok sıcaktır ve yüzey kısmen eriyik durumdadır. Ayrıca diğer gök nesneleriyle (asteroit, meteoroit ve kuyruklu yıldızlar) çarpışmalar devam etmektedir. Hadeen'den sonra Kambriyen öncesinin (Prekambriyen) ikinci zamanı olan Arkeen başlar.
| Hadeen | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
~4600 - 4000 myö | ||||||
 Bir sanatçının Hadeen izlenimi. | ||||||
| Kronoloji | ||||||
| ||||||
| Önerilen alt bölümler | Metne bakınız | |||||
| Etimoloji | ||||||
| Diğer telaffuz(lar) | Hadean, Hadeyan, Hadeyen | |||||
| Eş anlamlı(lar) | Priskoan Dönem ve diğerleri, 1989 | |||||
| Kullanım bilgisi | ||||||
| Gök cismi | Dünya | |||||
| Bölgesel kullanım | Küresel (ICS) | |||||
| Tanım | ||||||
| Kronolojik birim | (Üst zaman) | |||||
| Stratigrafik birim | ||||||
| İlk öneren | , 1972 | |||||
| Zaman aralığının resmîyeti | Resmî | |||||
| Alt sınırını belirleyen | Yerkürenin 4567,30 ± 0,16 milyon yıl önce oluşumu | |||||
| KSKN onayı | 5 Ekim 2022 | |||||
| Üst sınırını belirleyen | 4000 myö (üst sınır henüz tam olarak belirlenmemiştir) | |||||
| KSKN onayı | Yok | |||||
| Atmosfer ve iklim verileri | ||||||
Etimoloji
Hadeen terimi, ölüleri egemenliği altında bulunduran Antik Yunan yeraltı tanrısı Hades'ten (Antik Yunanca: ᾍδης veya Ἅιδης, dorisch Ἀΐδας) gelmektedir. Yeryüzünün o zamanki cehennemvari koşulları gözetilerek bu ad verilmiştir. Jeolog bu terimi bilinen en yaşlı kayalardan önceki dönemi tanımlamak için 1972'de türetti. ise aynı dönem için Latince “eski, antik” gibi anlamlara gelen priscus sözcüğünden Priscoan Dönem (veya Priskoan Dönemi) terimini türetti. Bu dönem için eski eserlerde Arkeen öncesi anlamına gelen Pre-Arkean, 19. ve 20. yüzyılda ise "içinde yaşam olmayan" anlamına gelen Azoic terimi sıklıkla kullanılmaktaydı.
Alt bölümler
Hadeen'in resmî bir alt dönemi yoktur. Ancak Ay için kullanılan jeolojik zaman cetvelindeki bazı dönemler, Hadeen'deki aynı zaman dilimlerini karşılamak için gayriresmî olarak kullanılmaktadır. Bu dönemler şunlardır:
- Pre-Nectarian Dönem: 4.533 milyon yıl önce Ay’ın oluşmasıyla başlayıp, 3.920 milyon yıl önce 'in oluşmasıyla son bulur.
- Nectarian Dönem: 3.920 milyon yıl önce ’in oluşmasıyla başlayıp, 3.850 milyon yıl önce sona ermiştir.
Yakın geçmişte Hadeen öncesi dönem için Chaotian ve Prenephelean adlı dönemlerinin eklenmesi ve Hadeen dönemin Paleohadeen (4.567 - 4.300 myö), Mezohadeen (4.300 - 4.100 myö) ve Neohadeen (4.100 - 4.000 myö) olarak üçe bölünmesi önerilmiştir. Öneriye göre:
- Prenephelean Dönem: Big Bang ile başlar ve Güneş Sistemi’nin oluşmasıyla son bulur. Dünya’nın oluşumundan önceki dönemi kapsar. Eoprenephelean ve Neoprenephelean olmak üzere ikiye ayrılır.
- Chaotian Dönem: Dünya'nın bir gezegen olarak belirmesiyle başlayıp, Ay'ı oluşturan çarpışmayla son bulur. Eochaotian ve Neochaotian olmak üzere ikiye ayrılır.
- Paleohadeen Dönem: İlk dönem Hadeen. 4.567 milyon yıl önce başlayıp, 4.300 milyon yıl önce son bulmuştur. Kendi içinde Hephaestean ve Jacobian olmak üzere ikiye ayrılır.
- Mezohadeen Dönem: İkinci dönem Hadeen. 4.300 milyon yıl önce başlayıp, 4.100 milyon yıl önce sona ermiştir. Kendi içinde Canadian ve Procrustean olmak üzere ikiye ayrılır.
- Neohadeen Dönem: Son dönem Hadeen. 4.100 milyon yıl önce başlayıp, 4.000 (bazı yerlerde 3.900) milyon yıl önce sona ermiştir. Kendi içinde Acastan ve Promethean olmak üzere ikiye ayrılır.
Bu öneriler henüz resmi bir nitelik taşımamaktadır. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu tarafından da onaylanmış değildir.
Kayaçlar
20. yüzyılın sonlarına doğru jeologlar Batı Grönland, Kuzeybatı Kanada ve Batı Avustralya’da Hadeen döneminden kalma bazı kayaçlar belirledi.
Bugün bilinen en eski zirkonyum kristali 4,4 milyar yıl önceye tarihlenmektedir.
Atmosfer ve okyanuslar
Hadeen dönemde atmosferin nasıl bir içeriğe sahip olduğu henüz büyük bir belirsizlik içinde olsa da, bazı jeologlar büyük miktarda azot içerdiğini düşünmektedir. Bazıları ise volkanik aktiviteler nedeniyle yüksek oranda karbondioksit ve su buharı içerdiğine inanmaktadır.
Ancak Dünya, oluşum evresinde hem yüksek sıcaklığı hem de yeterli büyüklüğe ulaşamamış olması nedeniyle, atmosferinde su bulundurması olası değildi. Bu konuda değişik teoriler olsa da bu teorilerin pek çoğu, Dünya'ya suyun uzaydan geldiği yönündedir.
Bilim adamlarına göre, gerek asteroit bandında yer alan asteroit ve kuyruklu yıldızlar gerekse de Kuiper kuşağı ve Oort bulutunda yer alan kuyruklu yıldızlar Dünya'da suyun oluşumunu sağladı. Teorilerdeki değişiklik ise suyun nereden geldiğinden ziyade hangisinin en çok katkıyı yaptığı yönündedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Cohen, Kim (October 2022). "New edition of the Chart - 2022-10". International Commission on Stratigraphy. 14 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ocak 2023.
2022/10 - Hadean: GSSA instated as ratified by IUGS (5-10-2022). The GSSA is 4,567.30 ± 0.16 Ma.
- ^ "Prenephelean Eon". 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "Chaotian Eon". 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "International Commission on Stratigraphy". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "Earth's Atmosphere". 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "YENİ TEORİ: DÜNYA'YA SU "ASTEROİTLER" VE "KUYRUKLU YILDIZLAR"LA GELDİ". 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hadeen veya Hadean yeryuzunun olusum surecindeki ilk jeolojik zamandir Yaklasik 4 567 milyar yil once yeryuzunun olusumuyla baslayip farkli gorusler ileri surulmekle birlikte Uluslararasi Stratigrafi Komisyonu ICS tarafindan 4 milyar yil once sona erdigi kabul edilir Yeryuzunun yeni yeni olusmaya basladigi bu donemde gezegen yuksek volkanizma nedeniyle cok sicaktir ve yuzey kismen eriyik durumdadir Ayrica diger gok nesneleriyle asteroit meteoroit ve kuyruklu yildizlar carpismalar devam etmektedir Hadeen den sonra Kambriyen oncesinin Prekambriyen ikinci zamani olan Arkeen baslar Hadeen 4600 4000 myo Had nArkeenProterozoyikFa Bir sanatcinin Hadeen izlenimi Kronoloji 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 P r e k a m b r i y e nHadeenA r k e e nP r o t e r o z o y i kF a n EoPaleoPaleozoyikMezozoyikSenozoyik Olcek milyon yilOnerilen alt bolumlerMetne bakinizEtimolojiDiger telaffuz lar Hadean Hadeyan HadeyenEs anlamli lar Priskoan Donem ve digerleri 1989Kullanim bilgisiGok cismiDunyaBolgesel kullanimKuresel ICS TanimKronolojik birimUst zamanStratigrafik birimIlk oneren 1972Zaman araliginin resmiyetiResmiAlt sinirini belirleyenYerkurenin 4567 30 0 16 milyon yil once olusumuKSKN onayi5 Ekim 2022Ust sinirini belirleyen4000 myo ust sinir henuz tam olarak belirlenmemistir KSKN onayiYokAtmosfer ve iklim verileriEtimolojiHadeen terimi oluleri egemenligi altinda bulunduran Antik Yunan yeralti tanrisi Hades ten Antik Yunanca ᾍdhs veya Ἅidhs dorisch Ἀidas gelmektedir Yeryuzunun o zamanki cehennemvari kosullari gozetilerek bu ad verilmistir Jeolog bu terimi bilinen en yasli kayalardan onceki donemi tanimlamak icin 1972 de turetti ise ayni donem icin Latince eski antik gibi anlamlara gelen priscus sozcugunden Priscoan Donem veya Priskoan Donemi terimini turetti Bu donem icin eski eserlerde Arkeen oncesi anlamina gelen Pre Arkean 19 ve 20 yuzyilda ise icinde yasam olmayan anlamina gelen Azoic terimi siklikla kullanilmaktaydi Alt bolumlerHadeen in resmi bir alt donemi yoktur Ancak Ay icin kullanilan jeolojik zaman cetvelindeki bazi donemler Hadeen deki ayni zaman dilimlerini karsilamak icin gayriresmi olarak kullanilmaktadir Bu donemler sunlardir Pre Nectarian Donem 4 533 milyon yil once Ay in olusmasiyla baslayip 3 920 milyon yil once in olusmasiyla son bulur Nectarian Donem 3 920 milyon yil once in olusmasiyla baslayip 3 850 milyon yil once sona ermistir Yakin gecmiste Hadeen oncesi donem icin Chaotian ve Prenephelean adli donemlerinin eklenmesi ve Hadeen donemin Paleohadeen 4 567 4 300 myo Mezohadeen 4 300 4 100 myo ve Neohadeen 4 100 4 000 myo olarak uce bolunmesi onerilmistir Oneriye gore Prenephelean Donem Big Bang ile baslar ve Gunes Sistemi nin olusmasiyla son bulur Dunya nin olusumundan onceki donemi kapsar Eoprenephelean ve Neoprenephelean olmak uzere ikiye ayrilir Chaotian Donem Dunya nin bir gezegen olarak belirmesiyle baslayip Ay i olusturan carpismayla son bulur Eochaotian ve Neochaotian olmak uzere ikiye ayrilir Paleohadeen Donem Ilk donem Hadeen 4 567 milyon yil once baslayip 4 300 milyon yil once son bulmustur Kendi icinde Hephaestean ve Jacobian olmak uzere ikiye ayrilir Mezohadeen Donem Ikinci donem Hadeen 4 300 milyon yil once baslayip 4 100 milyon yil once sona ermistir Kendi icinde Canadian ve Procrustean olmak uzere ikiye ayrilir Neohadeen Donem Son donem Hadeen 4 100 milyon yil once baslayip 4 000 bazi yerlerde 3 900 milyon yil once sona ermistir Kendi icinde Acastan ve Promethean olmak uzere ikiye ayrilir Bu oneriler henuz resmi bir nitelik tasimamaktadir Uluslararasi Stratigrafi Komisyonu tarafindan da onaylanmis degildir Kayaclar20 yuzyilin sonlarina dogru jeologlar Bati Gronland Kuzeybati Kanada ve Bati Avustralya da Hadeen doneminden kalma bazi kayaclar belirledi Bugun bilinen en eski zirkonyum kristali 4 4 milyar yil onceye tarihlenmektedir Atmosfer ve okyanuslarYeni olusan Dunya da sicakliklar asiri volkanizma ve gok nesneleriyle olan carpismalar nedeniyle cok yuksekti Hadeen donemde atmosferin nasil bir icerige sahip oldugu henuz buyuk bir belirsizlik icinde olsa da bazi jeologlar buyuk miktarda azot icerdigini dusunmektedir Bazilari ise volkanik aktiviteler nedeniyle yuksek oranda karbondioksit ve su buhari icerdigine inanmaktadir Ancak Dunya olusum evresinde hem yuksek sicakligi hem de yeterli buyukluge ulasamamis olmasi nedeniyle atmosferinde su bulundurmasi olasi degildi Bu konuda degisik teoriler olsa da bu teorilerin pek cogu Dunya ya suyun uzaydan geldigi yonundedir Bilim adamlarina gore gerek asteroit bandinda yer alan asteroit ve kuyruklu yildizlar gerekse de Kuiper kusagi ve Oort bulutunda yer alan kuyruklu yildizlar Dunya da suyun olusumunu sagladi Teorilerdeki degisiklik ise suyun nereden geldiginden ziyade hangisinin en cok katkiyi yaptigi yonundedir Ayrica bakinizGec Donem Agir Bombardiman Kambriyen oncesi Erken Dunya Bilinen en eski yasam formlariKaynakca a b Cohen Kim October 2022 New edition of the Chart 2022 10 International Commission on Stratigraphy 14 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Ocak 2023 2022 10 Hadean GSSA instated as ratified by IUGS 5 10 2022 The GSSA is 4 567 30 0 16 Ma Prenephelean Eon 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2015 Chaotian Eon 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2015 International Commission on Stratigraphy 13 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2015 Earth s Atmosphere 15 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2015 YENI TEORI DUNYA YA SU ASTEROITLER VE KUYRUKLU YILDIZLAR LA GELDI 26 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2015