Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hagop Baronyan (Ermenice: Յակոբ Պարոնեան, 6 Ağustos 1843, Edirne – 27 Mayıs 1891, İstanbul), Osmanlı gazeteci, oyun ve mizah yazarı.
| Hagop Baronyan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 6 Ağustos 1843 Edirne, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 27 Mayıs 1891 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Meslek | Yazar, Editör, Eğitimci |
| Milliyet | Ermeni |
| Vatandaşlık | Osmanlı |
| Tür | Hiciv |
| Konu | sosyal, politika |
Osmanlı ve Ermeni tiyatrosunda önemli yeri olan bir oyun yazarıdır. “Ermenilerin Molieri” olarak bilinir. Osmanlı Devleti’nde yayımlanan ilk Türkçe mizah dergilerinden birisi olan “Tiyatro”’yu çıkarmıştır.
İstanbul yaşamını tüm yönleriyle ele alan, toplumsal kuruluşları, aydını, din adamını, tüccarı, hekimi, aile yapısını, çarşıyı, özellikle cemaatine mensup kişileri acımasızca eleştiren yazılarıyla tanınır.
Yaşamı
1843’te Edirneli yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Ermeni okullarında tamamladı. Bu arada bir yıl, bir Rum okulunda eğitim gördü ve Rumca öğrendi.
1864'te İstanbul’a yerleşti. Sekreter, aktar, öğretmen olarak çeşitli işlerde çalıştı ve toplum hayatının değişik yönlerini gözleme fırsatı buldu. Hevesli bir okur olarak bazı Avrupa dillerini, özellikle de dönemin İstanbul’unda büyük etkileri olan Fransızca ve İtalyancayı öğrendi. Osmanlı başkentinde yayımlanan çeşitli dergilere katkı sunarak yazarlık konusunda deneyim kazandı.
Yazarlığı
Baronyan’ın tiyatroya olan yoğun ilgisi çok genç yaşlarda kendini gösterdi. İlk oyununu 1865’te kaleme aldı. Bu eser, Carlo Goldoni’nin İki Efendinin Uşağı adlı oyununun bir tür taklidi olan “Yergu derov dzara mı” adlı kısa bir farstı. Eser, yazarın ölümünden 20 yıl sonra 1911’de yayımlandı.
İlk özgün komedisi olan “Adamnapuyjn Arevelyan”’ı (Şark Dişçisi) 1869’da yayımlandı. Baronyan’ın oyunun edebi niteliğinden tatmin olmadığı ve oyunun kopyalarını kitapçılardan kaldırttığı söylenir.[] Görücü usulü evlilikleri ve evlilikte sadakat konusunu genellikle neşeli bir üslupta ele aldığı bu eser Aras Yayıncılık tarafından 2010 yılında basıldı.
Mükemmeliyetçi bir yazar olan Baronyan, 1872 yılında başladığı “Şoğokortı” (Dalkavuk) adlı eserini yarım bıraktı. Bu eseri bir başka büyük mizah yazarı olan Yervant Odyan tamamlamıştır.[]
1880-1881 yıllarında yayımlanan “Medzabadiv muratsganner”’de (Pek Muhterem Dilenciler) adlı hiciv romanında taşralı eşrafın patavatsızlığına ve naifliğine odaklandı; bu niteliklerin aynı zamanda çeşitli sanatsal, profesyonel, dini ve zanaatkâr fırsatçılar tarafından sömürülmeye ne denli açık olduğuna da dikkat çekti.
Baronyan, son eseri "Bağdasar Ağpar”’ı 1886-1887’de hiciv dergisi Khigar’da bölümler halinde yayımlamıştır. Boşanma teması etrafında modern Ermeni kurumlarını eleştirdiği bu eser Ermeni komedi geleneğinin en popüler oyunlarından birisidir. Bağdasar Ağpar ve Medzabadiv muratsganner, Mayıs 2013’te yayımlanan “Baronyan Oyunları” adlı kitapta yer almıştır.
Yazar 1887’de Khigar okurlarına yakında Çeyiz adında yeni bir komedi yayınlayacağının duyurusunu yaptıysa da bu komediyi hiçbir zaman yayınlamadı. Oyunun (sekiz sahne ve bazı bölümlerden oluşan) tamamlanmamış bir taslağı kâğıtlarının arasında bulundu ve ölümünün ardından yayınlandı.
Baronyon ilk üç oyununun halka sunmak istememişti; dördüncü eseri Bağdasar Ağpar tamamlandığında ise Ermeni tiyatrosu padişah II. Abdülhamit’in baskısı nedeniyle kapanmış bulunuyordu. Dolayısıyla oyunlarının hiçbirisi Baronyan yaşarken sahnelenmedi. Baronyan oyunları, 1890’larda popüler olmuşlardır.
Gazeteciliği
Baronyan’ın gazetecilik yaşamı 1871’de "Yeprad"'da (Fırat) başyazar olması ile başladı. Gazeteciliği “Meğu” (Arı), “Higar” (Bilge) gazetelerinde sürdürdü.
20 Mart 1874′te Tiyatro adlı Türkçe mizah gazetesini; 6 Nisan 1874′te ise çift dilli bir yayın olan ve (Ermenice-Osmanlıca) ve Ermeni harfleriyle basılan “Tadron”’u da çıkarmaya başladı. Osmanlı’da yayımlanan dördüncü Türkçe mizah dergisi olan ve haftada iki kez çıkan dört sayfalık ‘Tiyatro’ (ilk ikisi Teodor Kasap’ın ‘Diyojen'i ve ‘Hayal’i, üçüncüsü ise Zakarya Efendi’nin ‘Latife’sidir) dergisinin tüm içeriğini Baronyan tarafından oluşturuluyordu. Tadron, Ermeni cemaatine yönelik gündemin tartışıldığı ayrı bir mecra idi; hafta da iki gün yayınlanmaktaydı ve Tiyatro dergisi ile ortak malzeme de içeriyordu. Her iki yayın da, 1877′ye kadar yaşamını sürdürebildi. Tiyatro Dergisi’nin 20 Mart 1874 - 12 Nisan 1875 tarihleri arasındaki sayılarının tıpkıbasımı kitap olarak yayımlanmıştır. Baronyan’ın yayına hazırladığı süreli yayınların ömrü kısa, fakat etkisi büyük oldu. Dergilerin yayını, içerdikleri toplumsal eleştiriler nedeniyle sıklıkla Osmanlı sansür bürosu tarafından durduruldu.
Ölümü
Baronyan, 1891’de İstanbul Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi’nde tüberküloz hastalığından öldü. Naaşı, İstanbul Ermeni Mezarlığı'nda toprağa verildi; ancak mezar yeri belli değildir.
Eserleri
- Şark Dişçisi (1869), İstanbul: Aras, 2010
- "Baronyan Oyunları: Bağdasar Ağpar ve Haşmetlü Dilenciler", İstanbul: BGST Yayınları, 2013
- (1880), İstanbul: Can, 2014
Dış bağlantılar
- Aras Yayıncılık resmi web sitesi - HAGOP BARONYAN[]
- http://firatgullu.blogspot.com.tr/2011/10/sark-discisi-ya-da-katmerli-lazzi.html 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ "Sami Mert Eğilmezer, "Ermenilerin Moliere'i" Hagop Baronyan (1843-1891), Yayın tarihi: 25.11.2012, Erişim tairhi:26.02.2014". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2014.
- ^ a b c "Ermeni Edebiyatının Ünlü Mizah Ustası Hagop Baronyan'ın 120. Ölüm Yıldönümü, Faktor301 gazetesi, Yayın Tarihi: Haziran 2011, Erişim tarihi:26.02.2014". 6 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2014.
- ^ a b . 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2014.
- ^ a b . 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2014.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hagop Baronyan Ermenice Յակոբ Պարոնեան 6 Agustos 1843 Edirne 27 Mayis 1891 Istanbul Osmanli gazeteci oyun ve mizah yazari Hagop BaronyanDogum6 Agustos 1843 Edirne Osmanli ImparatorluguOlum27 Mayis 1891 Istanbul Osmanli ImparatorluguMeslekYazar Editor EgitimciMilliyetErmeniVatandaslikOsmanliTurHicivKonusosyal politika Osmanli ve Ermeni tiyatrosunda onemli yeri olan bir oyun yazaridir Ermenilerin Molieri olarak bilinir Osmanli Devleti nde yayimlanan ilk Turkce mizah dergilerinden birisi olan Tiyatro yu cikarmistir Istanbul yasamini tum yonleriyle ele alan toplumsal kuruluslari aydini din adamini tuccari hekimi aile yapisini carsiyi ozellikle cemaatine mensup kisileri acimasizca elestiren yazilariyla taninir Yasami1843 te Edirneli yoksul bir ailenin cocugu olarak dunyaya geldi Ilk ve orta ogrenimini Ermeni okullarinda tamamladi Bu arada bir yil bir Rum okulunda egitim gordu ve Rumca ogrendi 1864 te Istanbul a yerlesti Sekreter aktar ogretmen olarak cesitli islerde calisti ve toplum hayatinin degisik yonlerini gozleme firsati buldu Hevesli bir okur olarak bazi Avrupa dillerini ozellikle de donemin Istanbul unda buyuk etkileri olan Fransizca ve Italyancayi ogrendi Osmanli baskentinde yayimlanan cesitli dergilere katki sunarak yazarlik konusunda deneyim kazandi Yazarligi Baronyan in tiyatroya olan yogun ilgisi cok genc yaslarda kendini gosterdi Ilk oyununu 1865 te kaleme aldi Bu eser Carlo Goldoni nin Iki Efendinin Usagi adli oyununun bir tur taklidi olan Yergu derov dzara mi adli kisa bir farsti Eser yazarin olumunden 20 yil sonra 1911 de yayimlandi Ilk ozgun komedisi olan Adamnapuyjn Arevelyan i Sark Discisi 1869 da yayimlandi Baronyan in oyunun edebi niteliginden tatmin olmadigi ve oyunun kopyalarini kitapcilardan kaldirttigi soylenir kaynak belirtilmeli Gorucu usulu evlilikleri ve evlilikte sadakat konusunu genellikle neseli bir uslupta ele aldigi bu eser Aras Yayincilik tarafindan 2010 yilinda basildi Mukemmeliyetci bir yazar olan Baronyan 1872 yilinda basladigi Sogokorti Dalkavuk adli eserini yarim birakti Bu eseri bir baska buyuk mizah yazari olan Yervant Odyan tamamlamistir kaynak belirtilmeli 1880 1881 yillarinda yayimlanan Medzabadiv muratsganner de Pek Muhterem Dilenciler adli hiciv romaninda tasrali esrafin patavatsizligina ve naifligine odaklandi bu niteliklerin ayni zamanda cesitli sanatsal profesyonel dini ve zanaatkar firsatcilar tarafindan somurulmeye ne denli acik olduguna da dikkat cekti Baronyan son eseri Bagdasar Agpar i 1886 1887 de hiciv dergisi Khigar da bolumler halinde yayimlamistir Bosanma temasi etrafinda modern Ermeni kurumlarini elestirdigi bu eser Ermeni komedi geleneginin en populer oyunlarindan birisidir Bagdasar Agpar ve Medzabadiv muratsganner Mayis 2013 te yayimlanan Baronyan Oyunlari adli kitapta yer almistir Yazar 1887 de Khigar okurlarina yakinda Ceyiz adinda yeni bir komedi yayinlayacaginin duyurusunu yaptiysa da bu komediyi hicbir zaman yayinlamadi Oyunun sekiz sahne ve bazi bolumlerden olusan tamamlanmamis bir taslagi kagitlarinin arasinda bulundu ve olumunun ardindan yayinlandi Baronyon ilk uc oyununun halka sunmak istememisti dorduncu eseri Bagdasar Agpar tamamlandiginda ise Ermeni tiyatrosu padisah II Abdulhamit in baskisi nedeniyle kapanmis bulunuyordu Dolayisiyla oyunlarinin hicbirisi Baronyan yasarken sahnelenmedi Baronyan oyunlari 1890 larda populer olmuslardir Gazeteciligi Baronyan in gazetecilik yasami 1871 de Yeprad da Firat basyazar olmasi ile basladi Gazeteciligi Megu Ari Higar Bilge gazetelerinde surdurdu 20 Mart 1874 te Tiyatro adli Turkce mizah gazetesini 6 Nisan 1874 te ise cift dilli bir yayin olan ve Ermenice Osmanlica ve Ermeni harfleriyle basilan Tadron u da cikarmaya basladi Osmanli da yayimlanan dorduncu Turkce mizah dergisi olan ve haftada iki kez cikan dort sayfalik Tiyatro ilk ikisi Teodor Kasap in Diyojen i ve Hayal i ucuncusu ise Zakarya Efendi nin Latife sidir dergisinin tum icerigini Baronyan tarafindan olusturuluyordu Tadron Ermeni cemaatine yonelik gundemin tartisildigi ayri bir mecra idi hafta da iki gun yayinlanmaktaydi ve Tiyatro dergisi ile ortak malzeme de iceriyordu Her iki yayin da 1877 ye kadar yasamini surdurebildi Tiyatro Dergisi nin 20 Mart 1874 12 Nisan 1875 tarihleri arasindaki sayilarinin tipkibasimi kitap olarak yayimlanmistir Baronyan in yayina hazirladigi sureli yayinlarin omru kisa fakat etkisi buyuk oldu Dergilerin yayini icerdikleri toplumsal elestiriler nedeniyle siklikla Osmanli sansur burosu tarafindan durduruldu Olumu Baronyan 1891 de Istanbul Surp Pirgic Ermeni Hastanesi nde tuberkuloz hastaligindan oldu Naasi Istanbul Ermeni Mezarligi nda topraga verildi ancak mezar yeri belli degildir EserleriSark Discisi 1869 Istanbul Aras 2010 Baronyan Oyunlari Bagdasar Agpar ve Hasmetlu Dilenciler Istanbul BGST Yayinlari 2013 1880 Istanbul Can 2014Dis baglantilarAras Yayincilik resmi web sitesi HAGOP BARONYAN olu kirik baglanti http firatgullu blogspot com tr 2011 10 sark discisi ya da katmerli lazzi html 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Sami Mert Egilmezer Ermenilerin Moliere i Hagop Baronyan 1843 1891 Yayin tarihi 25 11 2012 Erisim tairhi 26 02 2014 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2014 a b c Ermeni Edebiyatinin Unlu Mizah Ustasi Hagop Baronyan in 120 Olum Yildonumu Faktor301 gazetesi Yayin Tarihi Haziran 2011 Erisim tarihi 26 02 2014 6 Mart 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2014 a b 26 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2014 a b 26 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2014