Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hakim dalgaboyu optikte gözün algıladığı renkleri temsil eden ışık dalga boyu. Kimi renkler dalga boyu ile ifade edilirken, pastel renkler için hakim dalgaboyundan bahsetmek daha doğrudur.
Işığın dalga boyu
Işık elektromanyetik dalgaların bir bölümüne verilen isimdir. Elektromanyetik dalga tayfı (spektrumu) çok geniş olduğu halde, insan gözü bu tayfın 380-740 nm arasındaki küçük bir bölümüne duyarlıdır. Bu dalgaboylarına sahip dalgalar ışık dalgaları, tayfın bu bölgesi de optik bölgedir. (Metre'nin askatı nanometre nm kısaltmasıyla gösterilir.1 nm = 10−9 m.)
Frekans ile dalga boyu arasında şu ilişki vardır.
Burada c metre/saniye cinsinden ışık hızı, λ nm cinsinden dalgaboyu ve f de GHz (gigahertz) cinsinden frekanstır. (Hertz'in üst katı gigahertz GHz kısaltmasıyla gösterilir. 1 GHz = 109 Hz.) Buna göre, optik bölgenin en düşük frekansı 405, en yüksek frekansı da 790 THz dir. (1 THz = 1012 ) Ne var ki, ışıkla ilgili teknik literatürde frekanstan çok dalgaboyu kullanılır.
Renkler ve dalgaboyu
İnsan gözü her dalgaboyundaki ışığı farklı renkte görür. Tayfın 740 nm ucundan başlamak üzere bu renkler kırmızı, turuncu, sarı, filizi, yeşil, camgöbeği, mavi, çivit rengi ve menekşe gibi isimler alırlar. Şüphesiz her dalgaboyu için ayrı renk isimleri yoktur. Ancak, tayf üzerinde renkler çeşitli ara tonlar ile birbirlerine bağlanırlar.
Arı renk kavramı
Arı renk (saf renk) ideal olarak tek bir dalgaboyuna sahip olan renk demektir. Ama, doğada böyle bir renk bulunmaz. Bu sebepten, arı rengi optik tayf üzerinde çok dar bir banda sahip renk olarak tanımlamak gerekir (Mesela bayrak kırmızısı gibi). Tayf üzerindeki renkler yani spektral renkler arı renk sayılabilirler. Teknolojide, ayrıca bu renkler doymuş (saturated) olarak da nitelenirler. Bu iş için yapılmış özel bir ışık kaynağı,mesela lazer, arı renk renk üretebilir. Ama bu özel kaynaklar hariç, ışık kaynakları arı renkte ışık üretemezler. Öte yandan, yüzey renkleri de hiçbir zaman arı renk özelliğinde değildir.
Pembe, gök mavisi, krem, bej, eflatun gibi renkler günlük hayatta pastel renk olarak bilinirler. Bu renkler arı değildir; ya da teknoloji diliyle söylenecek olursa, bu renkler doymamış renklerdir.Doymamış renkler spektrumda geniş bir bantla temsil edilirler. En pastel renk sayılabilecek olan beyaz ise bütün optik spektruma yayılmış bir bantla temsil edilir.
Geniş bir bantla temsil edilmek demek, pastel renklerin çok sayıda dalgaboyuna sahip olması demektir. Kısacası, pastel rengin tek bir dalgaboyu olmaz. Bunun yerine, pastel renkler için hakim dalga boyu tanımlaması yapılır. Fakat, bu tanımlamanın yapılması için, öncelikle renklerin koordinat sisteminde gösterilmesi gerekir.
CIE 1931
Hakim dalga boyu tanımlaması için, renklerin tayf üzerindeki dağılımı koordinat sistemi üzerinde gösterilir. Böyle bir çalışma 1920 li yıllarda yürütülmüştü.Standart beyaz yüzeye sahip iki karanlık oda hazırlanmış, bir oda araştırılan renk ile aydınlatılırken, diğer karanlık oda birer potansiyometre yardımıyla ile denetlenen üç ana renk ile aydınlatılmış ve yüzey renginin eşitliği ölçülmüştü. Böylelikle, her renk üç ana renk cinsinden ifade edilebilmişti.
Üç ana renk bütün renklerin üretilmesi için, uygun bir tanımlama tekniğidir. Gerçi bu üç ana rengin seçimi araştırmacılara kalmıştır. Ama, 1931 yılında Viyana'da yayınlanan ve günümüzde standart kabul edilen Uluslararası Aydınlanma komisyonu (Commission internationale de l'éclairage) üç ana rengi cıva buharının üç emisyon çizgisi olarak nitelemiştir. Bunlar 700 nm deki kırmızı, 546.1 nm deki yeşil ve 435.8 nm deki mavidir.
Bütün renkler bu ana renk cinsinden ifade edildikten sonra, renkler x ekseni kırmızı ana renk ve y ekseni yeşil ana renk olacak şekilde bir koordinat sisteminde gösterilir. (Daha önce mavi ana renge göre normalizasyon ve eksen düzeltme işlemi gibi matematiksel bazı işlem yapılabilir. Ama, bu gibi yardımcı işlemler yapılan işin esasını değiştirmez.)
Doymamış ve doymuş renkler arasındaki ilişki
CIE 1931 incelenirse, tayf üzerinde yer alan renklerin at nalı şeklinde bir geometrik yer oluşturduğu görülür. Şekilde sol alt uç kısa dalgaboyu (mavi uç), sağ uç ise uzun dalgaboyu (kırmızı uç) bölgesidir. Spektral renklerin dalgaboyları şekil üzerinde gösterilmiştir. Genellikle geometrik yerin sağ yarısı sıcak renk, sol yarısı ise soğuk renk olarak nitelenir. Alttaki taban çizgisi mavi ile kırmızı bağlayan ve aspektral denen mor ve bordo tonlarına aittir.
Şeklin iç bölgesindeki renkler ise doymamış renklerdir. Merkeze gidildikçe, bu renklerin giderek pastelleştiği ve beyaza dönüştüğü görülmektedir.
Hakim renk
Pastel renkler de doymuş renklerin bir türüdür. Mesela pembe gerçekte kırmızının pastel tonudur. Bu durumda pembenin şeklin iç bölümünde, fakat kırmızıya yakın bir bölgede yer alması gerekir. Bu şekil üzerinde gösterilebilir. Önce merkezdeki beyaz nokta ile pastel renk (mesela pembe) bir doğru ile birleştirilir. Daha sonra doğru dış bölgeye kadar uzatılır. Doğrunun geometrik yeri kestiği dalga boyu hakim dalga boyu, bu noktadaki renk te hakim renktir.
Tamlayan renk
CIE 1931 şablonu üzerinde (pastel renkler de dahil) her rengin bir tamlayanı olduğu da gösterilebilir. Renk ile tamlayanı uygun ölçülerde karıştırıldığında, beyaz elde edilir. Tamlayan rengi bulmak için, renk ile beyaz arasındaki doğru karşı yöne doğru uzatılır. Doğrunun karşı tarafta geometrik yeri kestiği nokta tamlayan renktir. Mesela, şekilde 600 nm deki kırmızı tonu ile beyaz arasındaki doğru beyazdan sola doğru uzatıldığı zaman, geometrik yeri yaklaşık olarak 490 nm.deki turkuazda keser. Şu halde 600 ve 490 nm. deki renklerin tamlayan olduğu söylenebilir. Şekilde, yeşil tonlarının tamlayanının aspektral renkler olduğu görülmektedir. Bu yeşil renk ile bir başka spektral rengi karıştırarak, beyaz elde etmenin mümkün olmadığı anlamına gelir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- V.F.Samoylov, B.P.Khromoy: Television (trans. Boris Kuznetsov) Mir Publishers, Moskow, 1977
- Jordan King:Beginners' Quide to Color Television, Butterworth-Newwness Technical, London,1978
- S.V.Novakovsky:Color Television (trans.Boris Kuznetsov) Mir Publishers, Moskow, 1979
- Nedim Ardoğa: Renkli TV Tekniği, TRT, 1984
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hakim dalgaboyu optikte gozun algiladigi renkleri temsil eden isik dalga boyu Kimi renkler dalga boyu ile ifade edilirken pastel renkler icin hakim dalgaboyundan bahsetmek daha dogrudur Isigin dalga boyuIsik elektromanyetik dalgalarin bir bolumune verilen isimdir Elektromanyetik dalga tayfi spektrumu cok genis oldugu halde insan gozu bu tayfin 380 740 nm arasindaki kucuk bir bolumune duyarlidir Bu dalgaboylarina sahip dalgalar isik dalgalari tayfin bu bolgesi de optik bolgedir Metre nin askati nanometre nm kisaltmasiyla gosterilir 1 nm 10 9 m Frekans ile dalga boyu arasinda su iliski vardir f cl displaystyle mathbf f frac c lambda Burada c metre saniye cinsinden isik hizi l nm cinsinden dalgaboyu ve f de GHz gigahertz cinsinden frekanstir Hertz in ust kati gigahertz GHz kisaltmasiyla gosterilir 1 GHz 109 Hz Buna gore optik bolgenin en dusuk frekansi 405 en yuksek frekansi da 790 THz dir 1 THz 1012 Ne var ki isikla ilgili teknik literaturde frekanstan cok dalgaboyu kullanilir Renkler ve dalgaboyuInsan gozu her dalgaboyundaki isigi farkli renkte gorur Tayfin 740 nm ucundan baslamak uzere bu renkler kirmizi turuncu sari filizi yesil camgobegi mavi civit rengi ve menekse gibi isimler alirlar Suphesiz her dalgaboyu icin ayri renk isimleri yoktur Ancak tayf uzerinde renkler cesitli ara tonlar ile birbirlerine baglanirlar Ari renk kavramiAri renk saf renk ideal olarak tek bir dalgaboyuna sahip olan renk demektir Ama dogada boyle bir renk bulunmaz Bu sebepten ari rengi optik tayf uzerinde cok dar bir banda sahip renk olarak tanimlamak gerekir Mesela bayrak kirmizisi gibi Tayf uzerindeki renkler yani spektral renkler ari renk sayilabilirler Teknolojide ayrica bu renkler doymus saturated olarak da nitelenirler Bu is icin yapilmis ozel bir isik kaynagi mesela lazer ari renk renk uretebilir Ama bu ozel kaynaklar haric isik kaynaklari ari renkte isik uretemezler Ote yandan yuzey renkleri de hicbir zaman ari renk ozelliginde degildir Pembe gok mavisi krem bej eflatun gibi renkler gunluk hayatta pastel renk olarak bilinirler Bu renkler ari degildir ya da teknoloji diliyle soylenecek olursa bu renkler doymamis renklerdir Doymamis renkler spektrumda genis bir bantla temsil edilirler En pastel renk sayilabilecek olan beyaz ise butun optik spektruma yayilmis bir bantla temsil edilir Genis bir bantla temsil edilmek demek pastel renklerin cok sayida dalgaboyuna sahip olmasi demektir Kisacasi pastel rengin tek bir dalgaboyu olmaz Bunun yerine pastel renkler icin hakim dalga boyu tanimlamasi yapilir Fakat bu tanimlamanin yapilmasi icin oncelikle renklerin koordinat sisteminde gosterilmesi gerekir CIE 1931CIE 1931 Renklerin koordinat sistemi uzerinde gosterilmesi Hakim dalga boyu tanimlamasi icin renklerin tayf uzerindeki dagilimi koordinat sistemi uzerinde gosterilir Boyle bir calisma 1920 li yillarda yurutulmustu Standart beyaz yuzeye sahip iki karanlik oda hazirlanmis bir oda arastirilan renk ile aydinlatilirken diger karanlik oda birer potansiyometre yardimiyla ile denetlenen uc ana renk ile aydinlatilmis ve yuzey renginin esitligi olculmustu Boylelikle her renk uc ana renk cinsinden ifade edilebilmisti Uc ana renk butun renklerin uretilmesi icin uygun bir tanimlama teknigidir Gerci bu uc ana rengin secimi arastirmacilara kalmistir Ama 1931 yilinda Viyana da yayinlanan ve gunumuzde standart kabul edilen Uluslararasi Aydinlanma komisyonu Commission internationale de l eclairage uc ana rengi civa buharinin uc emisyon cizgisi olarak nitelemistir Bunlar 700 nm deki kirmizi 546 1 nm deki yesil ve 435 8 nm deki mavidir Butun renkler bu ana renk cinsinden ifade edildikten sonra renkler x ekseni kirmizi ana renk ve y ekseni yesil ana renk olacak sekilde bir koordinat sisteminde gosterilir Daha once mavi ana renge gore normalizasyon ve eksen duzeltme islemi gibi matematiksel bazi islem yapilabilir Ama bu gibi yardimci islemler yapilan isin esasini degistirmez Doymamis ve doymus renkler arasindaki iliskiCIE 1931 incelenirse tayf uzerinde yer alan renklerin at nali seklinde bir geometrik yer olusturdugu gorulur Sekilde sol alt uc kisa dalgaboyu mavi uc sag uc ise uzun dalgaboyu kirmizi uc bolgesidir Spektral renklerin dalgaboylari sekil uzerinde gosterilmistir Genellikle geometrik yerin sag yarisi sicak renk sol yarisi ise soguk renk olarak nitelenir Alttaki taban cizgisi mavi ile kirmizi baglayan ve aspektral denen mor ve bordo tonlarina aittir Seklin ic bolgesindeki renkler ise doymamis renklerdir Merkeze gidildikce bu renklerin giderek pastellestigi ve beyaza donustugu gorulmektedir Hakim renkPastel renkler de doymus renklerin bir turudur Mesela pembe gercekte kirmizinin pastel tonudur Bu durumda pembenin seklin ic bolumunde fakat kirmiziya yakin bir bolgede yer almasi gerekir Bu sekil uzerinde gosterilebilir Once merkezdeki beyaz nokta ile pastel renk mesela pembe bir dogru ile birlestirilir Daha sonra dogru dis bolgeye kadar uzatilir Dogrunun geometrik yeri kestigi dalga boyu hakim dalga boyu bu noktadaki renk te hakim renktir Tamlayan renkCIE 1931 sablonu uzerinde pastel renkler de dahil her rengin bir tamlayani oldugu da gosterilebilir Renk ile tamlayani uygun olculerde karistirildiginda beyaz elde edilir Tamlayan rengi bulmak icin renk ile beyaz arasindaki dogru karsi yone dogru uzatilir Dogrunun karsi tarafta geometrik yeri kestigi nokta tamlayan renktir Mesela sekilde 600 nm deki kirmizi tonu ile beyaz arasindaki dogru beyazdan sola dogru uzatildigi zaman geometrik yeri yaklasik olarak 490 nm deki turkuazda keser Su halde 600 ve 490 nm deki renklerin tamlayan oldugu soylenebilir Sekilde yesil tonlarinin tamlayaninin aspektral renkler oldugu gorulmektedir Bu yesil renk ile bir baska spektral rengi karistirarak beyaz elde etmenin mumkun olmadigi anlamina gelir Ayrica bakinizRenk Goz Tayf Renk sinyaliKaynakcaV F Samoylov B P Khromoy Television trans Boris Kuznetsov Mir Publishers Moskow 1977 Jordan King Beginners Quide to Color Television Butterworth Newwness Technical London 1978 S V Novakovsky Color Television trans Boris Kuznetsov Mir Publishers Moskow 1979 Nedim Ardoga Renkli TV Teknigi TRT 1984