Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ham (Temmuz 1957 -19 Ocak 1983), aynı zamanda Şempanze Ham ve Astro-şempanze Ham olarak da bilinen bir şempanzeydi ve uzaya fırlatılan ilk büyük maymundu. 31 Ocak 1961'de Ham, ABD uzay programı Project Mercury'nin bir parçası olan Mercury-Redstone 2 görevinde yörünge altı bir uçuş yaptı.
| Ham | |
|---|---|
| tür | Maymun (Pan troglodytes) |
| Cinsiyet | Erkek |
| Doğum tarihi | Temmuz 1957 |
| Ölüm tarihi | 19 Ocak 1983 |
| Ülkesi | Kamerun |
| Ününün sebebi | Dünya yörüngesine çıkan ilk kuyruksuz maymun. |
Ham'ın adı, onu tarihi görevine hazırlayan laboratuvarın kısaltmasıdır - Alamogordo'nun güneybatısında, New Mexico'daki Holloman Hava Kuvvetleri Üssü'nde bulunan Holloman Havacılık ve Uzay Tıp Merkezi (İngilizce: Holloman Aerospace Medical Center). Adı aynı zamanda Holloman Aeromedikal Laboratuvarı komutanı Yarbay Hamilton "Ham" Blackshear'ın onuruna verildi.
İlk yılları
Ham, Temmuz 1957'de Fransız Kamerun'unda (şimdi Kamerun) hayvan avcıları tarafından yakalandı ve Florida eyaletinin Miami kentindeki Nadir Kuş Çiftliğine gönderildi. Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri tarafından satın alındı ve Temmuz 1959'da Holloman Hava Kuvvetleri Üssü'ne getirildi.
Holloman'da ilk başta 40 şempanze uçuş adayı vardı. Değerlendirme sonucunda aday sayısı 18'e, ardından Ham dahil altıya düşürüldü.:245–246Resmi olarak Ham, uçuşundan önce 65 numara olarak biliniyordu ve Dünya'ya başarılı dönüşünden sonra yalnızca "Ham" olarak yeniden adlandırıldı. Bunun nedeni anlatılana göre, yetkililerin görev başarısız olursa "adlandırılmış" bir şempanzenin ölümünden kaynaklanacak kötü haberi istememeleriydi. İşleyicileri arasında No. 65, "Chop Chop Chang" olarak biliniyordu.
Eğitim ve görev
Temmuz 1959'dan başlayarak, iki yaşındaki şempanze, elektrik ışıklarına ve seslere tepki olarak basit, zamanlı görevleri yapmak için Holloman Hava Kuvvetleri Üssü Aero Tıbbi Saha Laboratuvarı'nda nörobilimci Joseph V. Brady'nin yönetimi altında eğitildi. Uçuş öncesi eğitimi sırasında Ham'a, yanıp sönen mavi bir ışık gördükten sonra beş saniye içinde bir kolu itmesi öğretildi; öyle yapmakta başarısız olması, ayak tabanlarına hafif bir elektrik çarpması uygulanmasına neden olurken, doğru bir yanıt ona bir muz parçası kazandırdı.
Onun test uçuşunun sonuçları, Alan Shepard'ın 5 Mayıs 1961'de Freedom 7'de yaptığı göreve doğrudan kapı araladı.
31 Ocak 1961'de Ham, MR-2 olarak adlandırılan bir Proje Merkür görevinde güvence altına alındı ve Florida'daki Cape Canaveral'dan yörünge altı bir uçuşla fırlatıldı.:314–315Ham'ın yaşamsal belirtileri ve görevleri, Dünya'daki algılayıcılar ve bilgisayarlar tarafından izlendi. Kapsül, uçuş sırasında kısmi bir basınç kaybına uğradı; ancak Ham'ın uzay giysisi herhangi bir zarar görmesini engelledi.:315Ham'ın uzaydaki kol itme performansı, Dünya'dakinden yalnızca bir saniyenin üleşkesi kadar daha yavaştı ve bu, görevlerin uzayda gerçekleştirilebileceğini gösterdi.:316Ham'ın kapsülü Atlantik Okyanusu'na iniş yaptı ve o günün ilerleyen saatlerinde USS Donner tarafından kurtarıldı.:316Tek fiziksel yarası morarmış bir burnuydu. Onun uçuşu 16 dakika ve 39 saniye uzunluğundaydı.
Geç yaşamı
5 Nisan 1963'te Ham, Washington'daki Ulusal Hayvanat Bahçesi'ne taşındı:255-257 ve 25 Eylül 1980'de Kuzey Carolina Hayvanat Bahçesi'nde küçük bir şempanze grubuna katılmadan önce burada 17 yıl yaşadı.
19 Ocak 1983'teki ölümünden sonra Ham'ın cesedi, otopsi için Silahlı Kuvvetler Patoloji Enstitüsü'ne verildi. Otopsiden sonra plan, öncü uzay köpekleri Belka ve Strelka gibi Sovyet örneklerini izleyerek onun doldurulması ve Smithsonian Enstitüsü'nde sergilenmesiydi. Ancak kamuoyunun olumsuz tepkisi üzerine bu plan iptal edildi. Ham'ın kalıntıları, eksik iskelet, New Mexico, Alamogordo'daki Uluslararası Uzay Onur Listesi'ne gömüldü. Albay John Stapp, anma töreninde anma konuşması yaptı. İskelet, Ulusal Sağlık ve Tıp Müzesi koleksiyonunda tutulmaktadır.
Ham'ın yedeği Minnie, Mercury programı için eğitilmiş tek dişi şempanzeydi. Merkür programındaki rolü sona erdikten sonra Minnie, Hava Kuvvetleri şempanze üretme programının bir parçası oldu, dokuz yavru üretti ve şempanze kolonisinin diğer birkaç üyesinin yavrularının yetiştirilmesine yardımcı oldu. Hayatta kalan son astro-şempanzeydi ve 14 Mart 1998'de 41 yaşında öldü.:258-259
Kültürel referanslar
- Ray Allen & The Embers, 1961'de "Ham the Space Monkey" şarkısını çıkardı.
- Tom Wolfe'un 1979 tarihli kitabı The Right Stuff, Ham'ın uzay uçuşunu,sonraki film ve TV uyarlamalarında olduğu gibi betimler.
- 2001 yapımı Race to Space, Ham'ın hikâyesinin kurgulanmış bir versiyonuydu; filmdeki şempanzenin adı "Mac".
- 2007'de Animal Planet ile ortaklaşa yapılan bir Fransız belgeseli,Ham-Astrochimp #65, Ham'ın öyküsünü, görevin başarısından sonra Hava Kuvvetleri üssünden ayrılıncaya kadar Ham'a bakan Jeff'in tanıklığıyla anlatıyor. Ham: Uzaya Bir Şempanze / Ham: un chimpanzé dans l'espace olarak da bilinir.
- 2008 yapımı 3D animasyon filmi Space Chimps, insan biçiminde şempanzeleri ve uzaydaki maceralarını takip ediyor. Birincil kahraman, Ham'ın torunu olarak tasvir edilen Ham III olarak adlandırılır.
- 2008 yılında, Portland, Oregon'dan bir folk-rock grubu olan Bark Hide and Horn, Ham'ın yolculuğunu onun bakış açısından detaylandıran "Ham the Astrochimp" adlı bir şarkı çıkardı.
Ayrıca bakınız
- Uzayda hayvanlar
- Albert II, Haziran 1949'da uzayda ilk primat olan bir al yanaklı maymun
- Enos, uzaya fırlatılan iki şempanzeden ikincisi ve Dünya yörüngesindeki tek şempanze
- Félicette, uzaya çıkan ilk kedi
- Laika, bir Sovyet uzay köpeği ve Dünya yörüngesine giren ilk hayvan
- Uzayda maymunlar ve maymunlar
- Yuri Gagarin, uzaya çıkan ilk insan, Nisan 1961'de yörüngeye oturdu.
- Küçük Bir Adım: Uzay Şempanzelerinin Öyküsü, 2008 belgeseli
- Uzay uçuşu
Kaynakça
- ^ a b "Chimp survives 420-mile ride into space". Lewiston Morning Tribune. Idaho. Associated Press. 1 Şubat 1961. s. 1. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ "Chimp sent out on flight over Atlantic". The Bulletin. Bend, Oregon. UPI. 31 Ocak 1961. s. 1. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ Swenson Jr. (1989). "This New Ocean: A History of Project Mercury". NASA History Series. NASA Special Publication-4201. 25 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
- ^ Brown (13 Kasım 1997). "Obituary: NASA Medical director Hamilton 'Ham' Blackshear". Florida Today. 18 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
- ^ a b . National Aeronautics and Space Administration. 1998. 11 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2008.
- ^ a b "Cameroon's Gagarin: The Afterlife of Ham the Astrochimp". 7 Şubat 2011. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ a b c Animals in Space: From Research Rockets to the Space Shuttle. Springer-Praxis Books in Space Exploration. 24 Ocak 2007. ISBN . OCLC 77256557.
- ^ "Mercury Primate Capsule and Ham the Astrochimp". airandspace.si.edu. Smithsonian National Air & Space Museum. 10 Kasım 2015. 20 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2018.
- ^ a b Primate Visions: Gender, Race, and Nature in the World of Modern Science. New York: Routledge. 1989. s. 138.
- ^ "Chop Chop Chang Commemorative Patch (HAM the Astrochimp)". Retrorocket Emblems. 20 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2018.
- ^ House (April–June 1991). "Project Mercury's First Passengers". Spacelog. 8 (2): 4-5. ISSN 1072-8171. OCLC 18058232.
- ^ a b c d e This New Ocean: A History of Project Mercury. NASA History Series. National Aeronautics and Space Administration. 1966. OCLC 00569889. 23 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2008.
- ^ "The Mercury flight of chimpanzee Ham" (PDF). Freedom 7. Springer. 2014. ss. 58-59. doi:10.1007/978-3-319-01156-1_2. ISBN .
- ^ a b Zackowitz (October 2007). . National Geographic. 12 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2008.
- ^ . National Aeronautics and Space Administration. 1 Eylül 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2008.
- ^ "Ham the astrochimp: hero or victim?". The Guardian. 16 Aralık 2013. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ Packing for Mars: The Curious Science of Life in the Void. Norton. 2010. ss. 160-163. ISBN .
- ^ The Right Stuff. Farrar, Straus and Giroux. 4 Mart 2008. s. 178. ISBN . 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ Foundas (14 Mart 2002). "Race to Space". Variety. 31 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2019.
- ^ Kerviel (13 Temmuz 2007). "Ham, un chimpanzé dans l'espace". Le Monde (Fransızca). 31 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2019.
- ^ AllMovie'de Space Chimps
- ^ For Melville, With Love 24 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., by Ezra Ace Caraeff, August 14, 2008, Portland Mercury
Konuyla ilgili yayınlar
- Spacechimp: NASA's Ape in Space. Countdown to Space. Berkeley Heights, New Jersey: Enslow Publishers. June 2000 [2000]. ISBN . OCLC 42080118. Brief biography of Ham, aimed at children ages 9–12.
- Flyboy: The All-True Adventures of a NASA Space Chimp. Windham, Maine: Yellow Crane Press. July 2008. ISBN . A novel about Ham and his trainer.
- Animals in Space: From Research Rockets to the Space Shuttle. Springer-Praxis Books. 24 Ocak 2007. ISBN . Book covering the life and flight of Ham, plus other space animals.
Dış bağlantılar
- NASA Yaşam Bilimleri Veri Arşivinden Resimler 10 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Who2 profili: Şempanze Hamle 13 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Hayvan Astronotları 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Uzay Haber Filminde Öncü/Ham hakkında belgesel arşivi.org'da
- Ham Övgü Astrochimp ise 4 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . içinde YAŞAM
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ham Temmuz 1957 19 Ocak 1983 ayni zamanda Sempanze Ham ve Astro sempanze Ham olarak da bilinen bir sempanzeydi ve uzaya firlatilan ilk buyuk maymundu 31 Ocak 1961 de Ham ABD uzay programi Project Mercury nin bir parcasi olan Mercury Redstone 2 gorevinde yorunge alti bir ucus yapti HamturMaymun Pan troglodytes CinsiyetErkekDogum tarihiTemmuz 1957Olum tarihi19 Ocak 1983UlkesiKamerunUnunun sebebiDunya yorungesine cikan ilk kuyruksuz maymun Ham in adi onu tarihi gorevine hazirlayan laboratuvarin kisaltmasidir Alamogordo nun guneybatisinda New Mexico daki Holloman Hava Kuvvetleri Ussu nde bulunan Holloman Havacilik ve Uzay Tip Merkezi Ingilizce Holloman Aerospace Medical Center Adi ayni zamanda Holloman Aeromedikal Laboratuvari komutani Yarbay Hamilton Ham Blackshear in onuruna verildi Ham in merkur redstone 2 gorevine hazirlanirken cekilmis bir fotografiIlk yillariHam Temmuz 1957 de Fransiz Kamerun unda simdi Kamerun hayvan avcilari tarafindan yakalandi ve Florida eyaletinin Miami kentindeki Nadir Kus Ciftligine gonderildi Amerika Birlesik Devletleri Hava Kuvvetleri tarafindan satin alindi ve Temmuz 1959 da Holloman Hava Kuvvetleri Ussu ne getirildi Holloman da ilk basta 40 sempanze ucus adayi vardi Degerlendirme sonucunda aday sayisi 18 e ardindan Ham dahil altiya dusuruldu 245 246Resmi olarak Ham ucusundan once 65 numara olarak biliniyordu ve Dunya ya basarili donusunden sonra yalnizca Ham olarak yeniden adlandirildi Bunun nedeni anlatilana gore yetkililerin gorev basarisiz olursa adlandirilmis bir sempanzenin olumunden kaynaklanacak kotu haberi istememeleriydi Isleyicileri arasinda No 65 Chop Chop Chang olarak biliniyordu Egitim ve gorevBir el sikisma karsilamasi Merkur Redstone roketiyle ucusundan sonra sempanze Ham kurtarma gemisi USS Donner in komutani tarafindan karsilanir Temmuz 1959 dan baslayarak iki yasindaki sempanze elektrik isiklarina ve seslere tepki olarak basit zamanli gorevleri yapmak icin Holloman Hava Kuvvetleri Ussu Aero Tibbi Saha Laboratuvari nda norobilimci Joseph V Brady nin yonetimi altinda egitildi Ucus oncesi egitimi sirasinda Ham a yanip sonen mavi bir isik gordukten sonra bes saniye icinde bir kolu itmesi ogretildi oyle yapmakta basarisiz olmasi ayak tabanlarina hafif bir elektrik carpmasi uygulanmasina neden olurken dogru bir yanit ona bir muz parcasi kazandirdi Onun test ucusunun sonuclari Alan Shepard in 5 Mayis 1961 de Freedom 7 de yaptigi goreve dogrudan kapi araladi 31 Ocak 1961 de Ham MR 2 olarak adlandirilan bir Proje Merkur gorevinde guvence altina alindi ve Florida daki Cape Canaveral dan yorunge alti bir ucusla firlatildi 314 315Ham in yasamsal belirtileri ve gorevleri Dunya daki algilayicilar ve bilgisayarlar tarafindan izlendi Kapsul ucus sirasinda kismi bir basinc kaybina ugradi ancak Ham in uzay giysisi herhangi bir zarar gormesini engelledi 315Ham in uzaydaki kol itme performansi Dunya dakinden yalnizca bir saniyenin uleskesi kadar daha yavasti ve bu gorevlerin uzayda gerceklestirilebilecegini gosterdi 316Ham in kapsulu Atlantik Okyanusu na inis yapti ve o gunun ilerleyen saatlerinde USS Donner tarafindan kurtarildi 316Tek fiziksel yarasi morarmis bir burnuydu Onun ucusu 16 dakika ve 39 saniye uzunlugundaydi Gec yasamiNew Mexico Alamogordo daki New Mexico Uzay Tarihi Muzesi nde bulunan Ham in mezari 5 Nisan 1963 te Ham Washington daki Ulusal Hayvanat Bahcesi ne tasindi 255 257 ve 25 Eylul 1980 de Kuzey Carolina Hayvanat Bahcesi nde kucuk bir sempanze grubuna katilmadan once burada 17 yil yasadi 19 Ocak 1983 teki olumunden sonra Ham in cesedi otopsi icin Silahli Kuvvetler Patoloji Enstitusu ne verildi Otopsiden sonra plan oncu uzay kopekleri Belka ve Strelka gibi Sovyet orneklerini izleyerek onun doldurulmasi ve Smithsonian Enstitusu nde sergilenmesiydi Ancak kamuoyunun olumsuz tepkisi uzerine bu plan iptal edildi Ham in kalintilari eksik iskelet New Mexico Alamogordo daki Uluslararasi Uzay Onur Listesi ne gomuldu Albay John Stapp anma toreninde anma konusmasi yapti Iskelet Ulusal Saglik ve Tip Muzesi koleksiyonunda tutulmaktadir Ham in yedegi Minnie Mercury programi icin egitilmis tek disi sempanzeydi Merkur programindaki rolu sona erdikten sonra Minnie Hava Kuvvetleri sempanze uretme programinin bir parcasi oldu dokuz yavru uretti ve sempanze kolonisinin diger birkac uyesinin yavrularinin yetistirilmesine yardimci oldu Hayatta kalan son astro sempanzeydi ve 14 Mart 1998 de 41 yasinda oldu 258 259Kulturel referanslarRay Allen amp The Embers 1961 de Ham the Space Monkey sarkisini cikardi Tom Wolfe un 1979 tarihli kitabi The Right Stuff Ham in uzay ucusunu sonraki film ve TV uyarlamalarinda oldugu gibi betimler 2001 yapimi Race to Space Ham in hikayesinin kurgulanmis bir versiyonuydu filmdeki sempanzenin adi Mac 2007 de Animal Planet ile ortaklasa yapilan bir Fransiz belgeseli Ham Astrochimp 65 Ham in oykusunu gorevin basarisindan sonra Hava Kuvvetleri ussunden ayrilincaya kadar Ham a bakan Jeff in tanikligiyla anlatiyor Ham Uzaya Bir Sempanze Ham un chimpanze dans l espace olarak da bilinir 2008 yapimi 3D animasyon filmi Space Chimps insan biciminde sempanzeleri ve uzaydaki maceralarini takip ediyor Birincil kahraman Ham in torunu olarak tasvir edilen Ham III olarak adlandirilir 2008 yilinda Portland Oregon dan bir folk rock grubu olan Bark Hide and Horn Ham in yolculugunu onun bakis acisindan detaylandiran Ham the Astrochimp adli bir sarki cikardi Ayrica bakinizUzayda hayvanlar Albert II Haziran 1949 da uzayda ilk primat olan bir al yanakli maymun Enos uzaya firlatilan iki sempanzeden ikincisi ve Dunya yorungesindeki tek sempanze Felicette uzaya cikan ilk kedi Laika bir Sovyet uzay kopegi ve Dunya yorungesine giren ilk hayvan Uzayda maymunlar ve maymunlar Yuri Gagarin uzaya cikan ilk insan Nisan 1961 de yorungeye oturdu Kucuk Bir Adim Uzay Sempanzelerinin Oykusu 2008 belgeseli Uzay ucusuKaynakca a b Chimp survives 420 mile ride into space Lewiston Morning Tribune Idaho Associated Press 1 Subat 1961 s 1 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2021 Chimp sent out on flight over Atlantic The Bulletin Bend Oregon UPI 31 Ocak 1961 s 1 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2021 Swenson Jr 1989 This New Ocean A History of Project Mercury NASA History Series NASA Special Publication 4201 25 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2017 Brown 13 Kasim 1997 Obituary NASA Medical director Hamilton Ham Blackshear Florida Today 18 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2017 a b National Aeronautics and Space Administration 1998 11 Ekim 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mayis 2008 a b Cameroon s Gagarin The Afterlife of Ham the Astrochimp 7 Subat 2011 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2021 a b c Animals in Space From Research Rockets to the Space Shuttle Springer Praxis Books in Space Exploration 24 Ocak 2007 ISBN 978 0 387 36053 9 OCLC 77256557 Mercury Primate Capsule and Ham the Astrochimp airandspace si edu Smithsonian National Air amp Space Museum 10 Kasim 2015 20 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2018 a b Primate Visions Gender Race and Nature in the World of Modern Science New York Routledge 1989 s 138 Chop Chop Chang Commemorative Patch HAM the Astrochimp Retrorocket Emblems 20 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2018 House April June 1991 Project Mercury s First Passengers Spacelog 8 2 4 5 ISSN 1072 8171 OCLC 18058232 a b c d e This New Ocean A History of Project Mercury NASA History Series National Aeronautics and Space Administration 1966 OCLC 00569889 23 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2008 The Mercury flight of chimpanzee Ham PDF Freedom 7 Springer 2014 ss 58 59 doi 10 1007 978 3 319 01156 1 2 ISBN 978 3 319 01155 4 a b Zackowitz October 2007 National Geographic 12 Kasim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Nisan 2008 National Aeronautics and Space Administration 1 Eylul 2000 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Mayis 2008 Ham the astrochimp hero or victim The Guardian 16 Aralik 2013 7 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2021 Packing for Mars The Curious Science of Life in the Void Norton 2010 ss 160 163 ISBN 978 0393068474 The Right Stuff Farrar Straus and Giroux 4 Mart 2008 s 178 ISBN 9781429961325 7 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2021 Foundas 14 Mart 2002 Race to Space Variety 31 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2019 Kerviel 13 Temmuz 2007 Ham un chimpanze dans l espace Le Monde Fransizca 31 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2019 AllMovie de Space Chimps For Melville With Love 24 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Ezra Ace Caraeff August 14 2008 Portland MercuryKonuyla ilgili yayinlarSpacechimp NASA s Ape in Space Countdown to Space Berkeley Heights New Jersey Enslow Publishers June 2000 2000 ISBN 978 0 7660 1478 7 OCLC 42080118 Brief biography of Ham aimed at children ages 9 12 Flyboy The All True Adventures of a NASA Space Chimp Windham Maine Yellow Crane Press July 2008 ISBN 978 0 9758825 2 8 A novel about Ham and his trainer Animals in Space From Research Rockets to the Space Shuttle Springer Praxis Books 24 Ocak 2007 ISBN 978 0 387 36053 9 Book covering the life and flight of Ham plus other space animals Dis baglantilarNASA Yasam Bilimleri Veri Arsivinden Resimler 10 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Who2 profili Sempanze Hamle 13 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hayvan Astronotlari 9 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Uzay Haber Filminde Oncu Ham hakkinda belgesel arsivi org da Ham Ovgu Astrochimp ise 4 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde icinde YASAM