Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hasan-ı Büzürg veya Büyük Hasan (ö. 1356), Celâyirî devletinin kurucusu ve ilk sultanı.
Büzürg; kocaman, büyük, kudretli manalarına gelmektedir. 1323 yılında İlhanlı valisi Emir Çoban'ın kızı Bağdat Hatun ile evlenmiştir. İlhanlı hükümdarı Ebu Said, Bağdat Hatun'a âşık oldu ve "Cengiz yasası" gereği kendisine istedi. Bu yüzden Emir Çoban, Hasan ile Bağdat Hatun'u Karabağ'a yolladı. Ancak Emir Çoban'ın 1327'de öldürülmesi üzerine Bağdat hatun kocasından boşanarak Ebu Said ile evlendi. Ali Padişah'tan sonra Anadolu valisi oldu. Bağdat Hatun ile Ebu Said'in veziri Gıyaseddin Muhammed arasında Ebu Said'e yakınlık konusunda rekabet ortaya çıktı. Gıyaseddin Muhammed Bağdat Hatun ile Hasan Büzürg'ün Ebu Said'e suikast dair söylenti çıkardı. 1332 yılında yakalanan Hasan Büzürg idam cezasına çarptırıldı. Argun Han' ın kızı olan annesi Ebu Said'e oğlunun hayatına dokunmaması yönündeki ikna çabaları sonucu Büzürg, Kemah Kalesi'ne hapsedildi. Suçsuz olduğu anlaşıldığında 1333 yılında yeniden Anadolu'ya genel vali olarak atandı.
1335'te Ebu Said'in varis bırakmadan ölümü üzerine İlhanlı hükümdarlığını ele geçirmek isteyen birkaç grup ortay çıktı. Büzürg, Hülagû Han'ın torununun oğlu Muhammed Han'ı tahta vâris olarak gösterdi. 1336'da Büzürg ve Muhammed kuvvetleri, Musa Han ve Ali Padişah kuvvetleri ile karşı karşıya geldiler. Musa yenildi ve Ali Padişah öldü. Hasan, Musa'yı Bağdat'a kadar kovaladı ve bu kovalamaca da karşı kuvvetlere kayıplar verdirdi. Daha sonra Tebriz'e gelerek iktidarını güçlendirdi. Burada Ebu Said'in hamile olan karısı ve aynı zamanda Emir Çoban'ın torunu olan Dilşad Hatun ile evlendi. Dilşad Hatun, Ebu Said'in haremine halası Bağdat Hatun tarafından alınmıştı. Bu arada Horasan emirleri İlhanlı tahtı için 'u aday gösterdiler. Toga Timur, Batı İran'ı yani Azerbaycan ve Irak-ı Acem'i kontrolü altına almıştı (1337). İlhanlıların eski başkenti Sultaniye'ye önce ulaştı ve Hasan, Kafkas Albanyası'na yani bugünkü Azerbaycan bölgesine çekilmek zorunda kaldı. Toga ve Musa Marage bölgesindeki bir yerde Hasan ile 15 Haziran günü karşılaşmıştı. Hasan onları yendi. Musa'yı kısa sürede yakaladı ve idam ettirdi. Toga mücadeleyi bıraktı ve Doğu İran'a çekildi.
Ancak kısa süre sonra Emir Çoban’ın torunu, Timurtaş’ın oğlu Şeyh Hasan (Hasan Kûçek) ile mücadeleye girişti. Hasan Kûçek, 1338 yılında yapılan savaşta Hasan Büzürg ve destekçilerini yenerek Tebriz ve Sultâniye’yi yağmaladı. Hasan Büzürg’ün ilhan ilân ettiği Muhammed’i de yakalatarak öldürttü. Azerbaycan’ı terkedip Irâk-ı Acem’e çekilmek zorunda kalan Hasan Büzürg, burada Hasan-ı Kûçek ile yeniden mücadele etse de yenilerek Bağdat’da bulunan Abaka Han’ın oğlu Şah Cihan Timur’a itaat etti. Burada etkinliğini arttıran Hasan Büzürg, 1340 yılında yönetimi ele geçirerek kabilesini temel alan Celayir Sultanlığı'nı kurdu. Bağdat, Musul ve Irak-ı Acem’de egemen olan Hasan Büzürg, Memlük Sultanı'na bağlı olarak hükümdarlığını sürdürdü. 1356 yılında Bağdat'ta öldü.
Kaynakça
- ^ Geyikoğlu, H., "Moğollar'ın Selçuklular'dan Sonra Anadolu'ya Hakim Olma Faaliyetleri ve Karanbük Savaşı", Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:52, YılːHaziran 2014. URL:http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunisosbd/article/view/5000157768/0 16 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2017-03-19
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hasan i Buzurg veya Buyuk Hasan o 1356 Celayiri devletinin kurucusu ve ilk sultani Buzurg kocaman buyuk kudretli manalarina gelmektedir 1323 yilinda Ilhanli valisi Emir Coban in kizi Bagdat Hatun ile evlenmistir Ilhanli hukumdari Ebu Said Bagdat Hatun a asik oldu ve Cengiz yasasi geregi kendisine istedi Bu yuzden Emir Coban Hasan ile Bagdat Hatun u Karabag a yolladi Ancak Emir Coban in 1327 de oldurulmesi uzerine Bagdat hatun kocasindan bosanarak Ebu Said ile evlendi Ali Padisah tan sonra Anadolu valisi oldu Bagdat Hatun ile Ebu Said in veziri Giyaseddin Muhammed arasinda Ebu Said e yakinlik konusunda rekabet ortaya cikti Giyaseddin Muhammed Bagdat Hatun ile Hasan Buzurg un Ebu Said e suikast dair soylenti cikardi 1332 yilinda yakalanan Hasan Buzurg idam cezasina carptirildi Argun Han in kizi olan annesi Ebu Said e oglunun hayatina dokunmamasi yonundeki ikna cabalari sonucu Buzurg Kemah Kalesi ne hapsedildi Sucsuz oldugu anlasildiginda 1333 yilinda yeniden Anadolu ya genel vali olarak atandi 1335 te Ebu Said in varis birakmadan olumu uzerine Ilhanli hukumdarligini ele gecirmek isteyen birkac grup ortay cikti Buzurg Hulagu Han in torununun oglu Muhammed Han i tahta varis olarak gosterdi 1336 da Buzurg ve Muhammed kuvvetleri Musa Han ve Ali Padisah kuvvetleri ile karsi karsiya geldiler Musa yenildi ve Ali Padisah oldu Hasan Musa yi Bagdat a kadar kovaladi ve bu kovalamaca da karsi kuvvetlere kayiplar verdirdi Daha sonra Tebriz e gelerek iktidarini guclendirdi Burada Ebu Said in hamile olan karisi ve ayni zamanda Emir Coban in torunu olan Dilsad Hatun ile evlendi Dilsad Hatun Ebu Said in haremine halasi Bagdat Hatun tarafindan alinmisti Bu arada Horasan emirleri Ilhanli tahti icin u aday gosterdiler Toga Timur Bati Iran i yani Azerbaycan ve Irak i Acem i kontrolu altina almisti 1337 Ilhanlilarin eski baskenti Sultaniye ye once ulasti ve Hasan Kafkas Albanyasi na yani bugunku Azerbaycan bolgesine cekilmek zorunda kaldi Toga ve Musa Marage bolgesindeki bir yerde Hasan ile 15 Haziran gunu karsilasmisti Hasan onlari yendi Musa yi kisa surede yakaladi ve idam ettirdi Toga mucadeleyi birakti ve Dogu Iran a cekildi Ancak kisa sure sonra Emir Coban in torunu Timurtas in oglu Seyh Hasan Hasan Kucek ile mucadeleye giristi Hasan Kucek 1338 yilinda yapilan savasta Hasan Buzurg ve destekcilerini yenerek Tebriz ve Sultaniye yi yagmaladi Hasan Buzurg un ilhan ilan ettigi Muhammed i de yakalatarak oldurttu Azerbaycan i terkedip Irak i Acem e cekilmek zorunda kalan Hasan Buzurg burada Hasan i Kucek ile yeniden mucadele etse de yenilerek Bagdat da bulunan Abaka Han in oglu Sah Cihan Timur a itaat etti Burada etkinligini arttiran Hasan Buzurg 1340 yilinda yonetimi ele gecirerek kabilesini temel alan Celayir Sultanligi ni kurdu Bagdat Musul ve Irak i Acem de egemen olan Hasan Buzurg Memluk Sultani na bagli olarak hukumdarligini surdurdu 1356 yilinda Bagdat ta oldu Kaynakca Geyikoglu H Mogollar in Selcuklular dan Sonra Anadolu ya Hakim Olma Faaliyetleri ve Karanbuk Savasi Ataturk Universitesi Edebiyat Fakultesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayi 52 YilːHaziran 2014 URL http e dergi atauni edu tr ataunisosbd article view 5000157768 0 16 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2017 03 19