Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Haskala (İbranice: השכלה; "aydınlanma", "eğitim", "akıl", "zihin duyusu" anlamındaki שכל "seẖel" kökünden gelir), Yahudi Aydınlanması, 18. ve 19. asırlarda Avrupa Yahudileri arasında ortaya çıkan bir toplumsal harekettir. Hareketin savunucuları, aynı devirde Avrupa'da tezahür eden Aydınlanmanın öne çıkardığı fikirleri benimsemekten yana tavır aldı. Yahudilerin Avrupa cemiyet hayatına entegre olması için bunun gerekli olduğunu, dindışı bilimler, İbrani dili ve Yahudi tarihi konusunda eğitimin artırılmasını teşvik etti. Haskala, bu yönüyle, Avrupa Yahudilerinin seküler dünyayla iç içe hâle gelmesinin başlangıcıdır. Bunun neticesinde ilk Yahudi siyasi hareketleri doğdu ve Yahudilerin, içinde yaşadıkları Avrupa toplumlarında onlarla eşit haklara sahip bir hayat sürme kavgaları başladı. Aşkenazi Yahudiliğinin -özellikle Kuzey Amerika'da ve İngilizce konuşulan diğer Amerika ülkelerinde- farklı dini akımlara veya mezheplere bölünmesinin tarihteki başlangıcı, Haskala savunucularının içtihatlarına karşı alınan çeşitli tavırlardır. Haskala hareketinin liderlerine (מַשְׂכִּיל) denir.
Daha dar anlamıyla haskala Tanah İbranicesi ve ayrıca şiirsel, ilmi ve İbrani edebiyatının eleştiriye müsait kısımları üzerinde yapılan çalışmaları anlatırken kullanılır. Günümüzde bu terim ayrıca Mişna ve Talmud gibi ikincil derecedeki Yahudi dini kitapları hakkında yapılan son devre ait eleştirel incelemeleri anlatırken bunların Ortodoks Yahudilerin bu kitapları analiz yaklaşımından farklılığını göstermek için dile getirilir.
Haskala, Avrupa Aydınlanmacılığından, Yahudi inançlarının felsefesinde ve temellerinde değişikliğe yol açan bir reform olmakla ayrılır. Haskalacılar, Yahudilerin Avrupa toplumları içinde eşit haklara sahip bir konuma gelebilmesi için Yahudilerin günlük yaşamlarında yapmaları gereken değişiklikleri öneriyordu. Hareketin Ortodoks Yahudiliğe yönelik reddiyeci temayülleri Yahudi asimilasyonuna etken oldu, Doğu Avrupa’da ise yeniden filizlenen Yahudi tasavvufu ve geleneksel hahamlık sistemiyle çatıştı. Bu cümleden olarak Reform Yahudilik ve Yeni Ortodoks Yahudilik mezhepleri dallandı. Spinoza ve gibi erken dönem Haskala savunucuları ladinî bir kimliğe bürünmeyi savunmuşlarsa da 19. asra kadar seküler Yahudi akımların Yahudiliğin yerini alması gerçekleşmedi (burada zikredilenlerden birincisi etnik Yahudilik ikincisi dini Yahudilik anlamındadır).20. asırda Gerşom Şolem Haskalacı tarihçiler tarafından göz ardı edilen Yahudi tasavvufuna yeniden önem verilmesine öncülük etti.
Dış bağlantılar
- Yahudi Aydınlanma Hareketi: Haskala (Ali Osman Kurt)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Haskala Ibranice השכלה aydinlanma egitim akil zihin duyusu anlamindaki שכל seẖ el kokunden gelir Yahudi Aydinlanmasi 18 ve 19 asirlarda Avrupa Yahudileri arasinda ortaya cikan bir toplumsal harekettir Hareketin savunuculari ayni devirde Avrupa da tezahur eden Aydinlanmanin one cikardigi fikirleri benimsemekten yana tavir aldi Yahudilerin Avrupa cemiyet hayatina entegre olmasi icin bunun gerekli oldugunu dindisi bilimler Ibrani dili ve Yahudi tarihi konusunda egitimin artirilmasini tesvik etti Haskala bu yonuyle Avrupa Yahudilerinin sekuler dunyayla ic ice hale gelmesinin baslangicidir Bunun neticesinde ilk Yahudi siyasi hareketleri dogdu ve Yahudilerin icinde yasadiklari Avrupa toplumlarinda onlarla esit haklara sahip bir hayat surme kavgalari basladi Askenazi Yahudiliginin ozellikle Kuzey Amerika da ve Ingilizce konusulan diger Amerika ulkelerinde farkli dini akimlara veya mezheplere bolunmesinin tarihteki baslangici Haskala savunucularinin ictihatlarina karsi alinan cesitli tavirlardir Haskala hareketinin liderlerine מ ש כ יל denir Maskilim Daha dar anlamiyla haskala Tanah Ibranicesi ve ayrica siirsel ilmi ve Ibrani edebiyatinin elestiriye musait kisimlari uzerinde yapilan calismalari anlatirken kullanilir Gunumuzde bu terim ayrica Misna ve Talmud gibi ikincil derecedeki Yahudi dini kitaplari hakkinda yapilan son devre ait elestirel incelemeleri anlatirken bunlarin Ortodoks Yahudilerin bu kitaplari analiz yaklasimindan farkliligini gostermek icin dile getirilir Haskala Avrupa Aydinlanmaciligindan Yahudi inanclarinin felsefesinde ve temellerinde degisiklige yol acan bir reform olmakla ayrilir Haskalacilar Yahudilerin Avrupa toplumlari icinde esit haklara sahip bir konuma gelebilmesi icin Yahudilerin gunluk yasamlarinda yapmalari gereken degisiklikleri oneriyordu Hareketin Ortodoks Yahudilige yonelik reddiyeci temayulleri Yahudi asimilasyonuna etken oldu Dogu Avrupa da ise yeniden filizlenen Yahudi tasavvufu ve geleneksel hahamlik sistemiyle catisti Bu cumleden olarak Reform Yahudilik ve Yeni Ortodoks Yahudilik mezhepleri dallandi Spinoza ve gibi erken donem Haskala savunuculari ladini bir kimlige burunmeyi savunmuslarsa da 19 asra kadar sekuler Yahudi akimlarin Yahudiligin yerini almasi gerceklesmedi burada zikredilenlerden birincisi etnik Yahudilik ikincisi dini Yahudilik anlamindadir 20 asirda Gersom Solem Haskalaci tarihciler tarafindan goz ardi edilen Yahudi tasavvufuna yeniden onem verilmesine onculuk etti Dis baglantilarYahudi Aydinlanma Hareketi Haskala Ali Osman Kurt