Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hatay sorunu, Fransa’nın Suriye’ye bağımsızlık verme kararı üzerine 1936 yılında ortaya çıkmış, 1939 yılında Türkiye'nin ilhakı ile sonuçlanmıştır. Günümüzde hâlâ Suriye ve Türkiye arasında dönem dönem tartışmalara yol açan bir problem olmaya devam etmektedir.
Milli mücadele ve Cumhuriyet dönemi
Mondros Mütarekesi'nden sonra İskenderun Sancağı, Suriye'den Anadolu'ya ilerleyen Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Böylece, birçok yerde olduğu gibi, Hatay’da da bir Millî Mücadele cephesi oluşmuştur. 20 Ekim 1921‘de, Fransa ile imzalanan, Ankara Antlaşması’nın 7. maddesine göre sancak, Suriye sınırları içerisinde kalacak; burada özel bir idare kurulup, Türk kültürünü geliştirmek için her türlü kolaylıktan yararlanılacaktır, resmî dil Türkçe olacak ve para birimi olarak da Türk lirası geçerli olacaktır.
Lozan Antlaşması’nda ise Suriye ile Türkiye arasında çizilen sınıra göre Hatay, Türkiye sınırlarının dışında kalmıştır.
1936 yılında Suriye’ye bağımsızlık veren ve Suriye ile Fransa arasında ittifak kuran anlaşmada İskenderun Sancağı hakkında hiçbir hüküm yer almıyordu. Fransa, Suriye’den çekilirken, Sancak üzerindeki yetkilerini Suriye’ye terk etmekteydi. Türk Hükümeti durumu kabul etmedi. Cenevre’deki Milletler Cemiyeti toplantısında Fransa ile yapılan görüşmeler netice vermeyince, 9 Ekim 1936’da Fransa’ya resmî bir nota vererek, Suriye’ye yapıldığı gibi, İskenderun Sancağı'na da bağımsızlık verilmesini istedi. Atatürk, 1 Kasım 1936 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni açış konuşmasında: “... Bu sırada, milletimizi gece gündüz meşgul eden başlıca büyük bir mesele, hakiki sahibi öz Türk olan, İskenderun — Antakya ve çevresinin mukadderatıdır. Bunun üzerinde ciddiyet ve kesinlikle durmaya mecburuz. Daima kendisi ile dostluğa çok ehemmiyet verdiğimiz Fransa ile aramızda, tek ve büyük mesele budur. Bu işin hakikatini bilenler ve hakkı sevenler, alâkamızın şiddetini ve samimiyetini iyi anlarlar ve tabii görürler” diyordu. Fransız Büyükelçisi ile olan bir konuşmasında ise: “Hatay benim şahsî davamdır. Şakaya gelmeyeceğini bilmelisiniz” demiştir. 27 Ocak 1937’de Cenevre’de toplanan Milletler Cemiyeti, Hatay’ın bağımsızlığını kabul etmiş ve bir seçimle nüfus çoğunluğunun tespit edilmesine karar vermiştir. Atatürk’ün Hatay’ı silah zoruyla alabileceğini düşünen Fransızlar askerî bir anlaşma yapmayı istediler; bu anlaşma yapıldı. Anlaşma ile Hatay’da tarafsız bir seçim kabul edilerek, bunun için de bir kısım asker gücünün Hatay’a girmesine karar verildi. Kurmay Albay, Şükrü Kanatlı komutasındaki Türk birlikleri, Hatay’a girdi. Sancağa giren ilk Türk birliğinin alay kumandanı Şükrü Kanatlı halka yaptığı konuşmada “Atatürk’ün, Ordunun, anayurdun Hataylılara selamını getirdim” diyerek seslenmiştir. Türk askeri Hatay halkı tarafından büyük sevinçle karşılanmıştır ve Hatay’da “yaşa Atatürk” diyerek tezahüratlar yapılmıştır. 13 Ağustos’ta seçimler yapıldı ve meclisin çoğunluğunda Türkler yer aldı. Böylece bağımsız Hatay Cumhuriyeti, 2 Eylül 1938’de kuruldu. Bu Cumhuriyet ise, 29 Haziran 1939’da Türkiye’ye katılma kararını aldı.
Suriye'de yansıması
Bu gelişmeler üzerine Arap basını Türkiye’ye, Fransa’ya, İngiltere’ye ve Başbakanlarına ağır bir dille saldırmıştır. Suriye basını, Sancak konusunda Türkiye ile işbirliği yaptıkları ve konunun çözümünde Suriyelilerin ve Arapların isteklerini dikkate almadıkları için İngiltere ve Fransa’yı suçladı. Şam’da çıkan Fetel-Arab gazetesi, imzalanan antlaşmayı bunun sonucu olarak Suriye topraklarından aziz bir parçasının ayırılmasının Türkiye’nin Arap alemine bir tecavüzü olarak değerlendirilmiştir. Fransa’nın Hatay’ın Suriye’den koparılmasına izin vermesinin sebebini de Fransa’nın Türkiye’den daha fazla çıkarının olmasına bağlamıştır. Suriye’nin bu durumun engellenmesi için acilen tedbir alması gerektiği tavsiyesinde bulunmuştur.
Hatay'ın Türkiye'ye katılmasına Suriye Meclis Başkanı Fransız hükûmetine ve Milletler Cemiyeti Konseyi'ne birer telgraf çekerek protesto etmiştir. Hatay’ın kendi topraklarının bir parçası olduğu, alınan kararları ve katılma işlemlerini kabul etmeyeceğini açıklamıştır. Nitekim Suriye, bağımsızlığını ilan ettiği gün Şam'daki yabancı büyükelçiliklere yolladığı notada, Fransa'nın Suriye adına yaptığı uluslararası antlaşmalara saygılı olmak kararında bulunduğunu bildirmesine rağmen, Hatay'ın Türkiye'ye katılmasını hiçbir zaman kabul etmeyecektir.
80 sonrası
Suriye, 1982 yılındaki ders kitaplarında Hatay'ı kendi toprağı olarak göstermiştir.[] 1989 yılında Suriye Enformasyon Bakanı Muhammed Salman bir röportajında Hatay'ın Türkiye'ye ait olmadığını söylemiştir.
Karasu sınır sorunu
Suriye'nin 16 Ağustos 1981'de karasularını 35 deniz mili olarak ilan etmesinden sonra ortaya çıkan bir sorundur. Bu sorunun müzakereleri aşamasında konu İskenderun'a bilmukabele Hatay'a bağlanmıştır
Türk uçağının düşürülmesi
21 Ekim 1989 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü'ne bağlı araştırma uçağı, Hatay'ın Altınözü ilçesinde sınırı ihlal eden Suriye'ye ait mig-21 jeti tarafından düşürüldü. Olayda; İsmail Faik Ayten, Talat Gencer, Yusuf Gören, Fikri Köşker ve Selahattin Çelik ölmüştür. İlk diplomatik girişimlerde Suriye heyeti olayın bir Asala veya PKK saldırısı olduğunu ileri sürse de sonradan yapılan incelemelerde Suriyeli pilotların kendi inisiyatifleri dahilinde bu saldırıyı yaptığı belirtildi. Kimi insanlar bu olayı Suriye-Türkiye arasındaki su ve terör sorunu sonrası yapılmasından dolayı bizatihi Suriye devleti tarafından yapıldığını iddia etmişlerdir.
2000 sonrası ve günümüz
2000 yılının başlarında iki ülke için de yumuşayan dış politika Hatay için de olumlu bir süreç izledi. Ankara ve Şam hükûmeti arasında imzalanan serbest ticaret anlaşmasıyla her iki ülke de kendi sınırlarını tanımış oldu. Ancak 2011 yılında başlayan Suriye İç Savaşı ve devamında başlayan göç dalgası, Hatay'daki demografik yapının değişimi konusunu gündeme getirmiş ve Hatay sorununun bir parçası olabileceğinden şüphelenilmiştir.
Kaynakça
- ^ Atabey, Figen (15 Temmuz 2015). "HATAY'IN ANAVATANA KATILMA SÜRECİ". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 3 (7): 193-209. doi:10.33692/avrasyad.509271. ISSN 2147-2610.
- ^ Şafak, Yeni (2 Aralık 2021). . Yeni Şafak. 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
- ^ Tahsin Ünal, Türk Siyasî Tarihi, s. 575.
- ^ "Hatay sorunu". 4 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011.
- ^ Fahir Armaoğlu, XX. Yüzyıl Siyasî Tarihi, s. 323-324.
- ^ Fahir Armaoğlu, XX. Yüzyıl Siyasî Tarihi, s. 348.
- ^ Ruşen Eşref Ünaydın, Hatıralar, s. 5-6.
- ^ Falih Rıfkı Atay, Atatürkçülük Nedir?, s. 44.
- ^ Utkan Kocatürk, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi, s. 597-598.
- ^ BekirTünay ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ DERGİSİ, Sayı 5, Cilt: II, Mart 1986
- ^ TÜRKİYE - SURİYE İLİŞKİLERİ Zişan ŞİRİN AYRANCI sayfa 66
- ^ Melek Fırat- Ömer Kürkçüoğlu, “Ortadoğu’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası sayfa 290
- ^ Türkiye toprakları üzerine hak iddiaları"Geçmişten geleceğe Türkiye Suriye ilişkileri". Ali Bilgin Varlik. Mayıs 2013. s. 30-31. Erişim tarihi: 6 Haziran 2022.
- ^ Milliyet gazetesi 22 Ekim 1989 12. Sayfa "Suriye Uçağımızı düşürdü"
- ^ Milliyet gazetesi 23 Ekim 1989 11. Sayfa "Suriye saldırısı vahim"
- ^ . Hürriyet. 6 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2022.
- ^ . 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hatay sorunu Fransa nin Suriye ye bagimsizlik verme karari uzerine 1936 yilinda ortaya cikmis 1939 yilinda Turkiye nin ilhaki ile sonuclanmistir Gunumuzde hala Suriye ve Turkiye arasinda donem donem tartismalara yol acan bir problem olmaya devam etmektedir Milli mucadele ve Cumhuriyet donemiMondros Mutarekesi nden sonra Iskenderun Sancagi Suriye den Anadolu ya ilerleyen Fransizlar tarafindan isgal edilmistir Boylece bircok yerde oldugu gibi Hatay da da bir Milli Mucadele cephesi olusmustur 20 Ekim 1921 de Fransa ile imzalanan Ankara Antlasmasi nin 7 maddesine gore sancak Suriye sinirlari icerisinde kalacak burada ozel bir idare kurulup Turk kulturunu gelistirmek icin her turlu kolayliktan yararlanilacaktir resmi dil Turkce olacak ve para birimi olarak da Turk lirasi gecerli olacaktir Lozan Antlasmasi nda ise Suriye ile Turkiye arasinda cizilen sinira gore Hatay Turkiye sinirlarinin disinda kalmistir 1936 yilinda Suriye ye bagimsizlik veren ve Suriye ile Fransa arasinda ittifak kuran anlasmada Iskenderun Sancagi hakkinda hicbir hukum yer almiyordu Fransa Suriye den cekilirken Sancak uzerindeki yetkilerini Suriye ye terk etmekteydi Turk Hukumeti durumu kabul etmedi Cenevre deki Milletler Cemiyeti toplantisinda Fransa ile yapilan gorusmeler netice vermeyince 9 Ekim 1936 da Fransa ya resmi bir nota vererek Suriye ye yapildigi gibi Iskenderun Sancagi na da bagimsizlik verilmesini istedi Ataturk 1 Kasim 1936 tarihinde Turkiye Buyuk Millet Meclisi ni acis konusmasinda Bu sirada milletimizi gece gunduz mesgul eden baslica buyuk bir mesele hakiki sahibi oz Turk olan Iskenderun Antakya ve cevresinin mukadderatidir Bunun uzerinde ciddiyet ve kesinlikle durmaya mecburuz Daima kendisi ile dostluga cok ehemmiyet verdigimiz Fransa ile aramizda tek ve buyuk mesele budur Bu isin hakikatini bilenler ve hakki sevenler alakamizin siddetini ve samimiyetini iyi anlarlar ve tabii gorurler diyordu Fransiz Buyukelcisi ile olan bir konusmasinda ise Hatay benim sahsi davamdir Sakaya gelmeyecegini bilmelisiniz demistir 27 Ocak 1937 de Cenevre de toplanan Milletler Cemiyeti Hatay in bagimsizligini kabul etmis ve bir secimle nufus cogunlugunun tespit edilmesine karar vermistir Ataturk un Hatay i silah zoruyla alabilecegini dusunen Fransizlar askeri bir anlasma yapmayi istediler bu anlasma yapildi Anlasma ile Hatay da tarafsiz bir secim kabul edilerek bunun icin de bir kisim asker gucunun Hatay a girmesine karar verildi Kurmay Albay Sukru Kanatli komutasindaki Turk birlikleri Hatay a girdi Sancaga giren ilk Turk birliginin alay kumandani Sukru Kanatli halka yaptigi konusmada Ataturk un Ordunun anayurdun Hataylilara selamini getirdim diyerek seslenmistir Turk askeri Hatay halki tarafindan buyuk sevincle karsilanmistir ve Hatay da yasa Ataturk diyerek tezahuratlar yapilmistir 13 Agustos ta secimler yapildi ve meclisin cogunlugunda Turkler yer aldi Boylece bagimsiz Hatay Cumhuriyeti 2 Eylul 1938 de kuruldu Bu Cumhuriyet ise 29 Haziran 1939 da Turkiye ye katilma kararini aldi Suriye de yansimasi Bu gelismeler uzerine Arap basini Turkiye ye Fransa ya Ingiltere ye ve Basbakanlarina agir bir dille saldirmistir Suriye basini Sancak konusunda Turkiye ile isbirligi yaptiklari ve konunun cozumunde Suriyelilerin ve Araplarin isteklerini dikkate almadiklari icin Ingiltere ve Fransa yi sucladi Sam da cikan Fetel Arab gazetesi imzalanan antlasmayi bunun sonucu olarak Suriye topraklarindan aziz bir parcasinin ayirilmasinin Turkiye nin Arap alemine bir tecavuzu olarak degerlendirilmistir Fransa nin Hatay in Suriye den koparilmasina izin vermesinin sebebini de Fransa nin Turkiye den daha fazla cikarinin olmasina baglamistir Suriye nin bu durumun engellenmesi icin acilen tedbir almasi gerektigi tavsiyesinde bulunmustur Hatay in Turkiye ye katilmasina Suriye Meclis Baskani Fransiz hukumetine ve Milletler Cemiyeti Konseyi ne birer telgraf cekerek protesto etmistir Hatay in kendi topraklarinin bir parcasi oldugu alinan kararlari ve katilma islemlerini kabul etmeyecegini aciklamistir Nitekim Suriye bagimsizligini ilan ettigi gun Sam daki yabanci buyukelciliklere yolladigi notada Fransa nin Suriye adina yaptigi uluslararasi antlasmalara saygili olmak kararinda bulundugunu bildirmesine ragmen Hatay in Turkiye ye katilmasini hicbir zaman kabul etmeyecektir 80 sonrasiSuriye 1982 yilindaki ders kitaplarinda Hatay i kendi topragi olarak gostermistir kaynak belirtilmeli 1989 yilinda Suriye Enformasyon Bakani Muhammed Salman bir roportajinda Hatay in Turkiye ye ait olmadigini soylemistir Karasu sinir sorunu Suriye nin 16 Agustos 1981 de karasularini 35 deniz mili olarak ilan etmesinden sonra ortaya cikan bir sorundur Bu sorunun muzakereleri asamasinda konu Iskenderun a bilmukabele Hatay a baglanmistir Turk ucaginin dusurulmesi 21 Ekim 1989 Tapu ve Kadastro Genel Mudurlugu ne bagli arastirma ucagi Hatay in Altinozu ilcesinde siniri ihlal eden Suriye ye ait mig 21 jeti tarafindan dusuruldu Olayda Ismail Faik Ayten Talat Gencer Yusuf Goren Fikri Kosker ve Selahattin Celik olmustur Ilk diplomatik girisimlerde Suriye heyeti olayin bir Asala veya PKK saldirisi oldugunu ileri surse de sonradan yapilan incelemelerde Suriyeli pilotlarin kendi inisiyatifleri dahilinde bu saldiriyi yaptigi belirtildi Kimi insanlar bu olayi Suriye Turkiye arasindaki su ve teror sorunu sonrasi yapilmasindan dolayi bizatihi Suriye devleti tarafindan yapildigini iddia etmislerdir 2000 sonrasi ve gunumuz2000 yilinin baslarinda iki ulke icin de yumusayan dis politika Hatay icin de olumlu bir surec izledi Ankara ve Sam hukumeti arasinda imzalanan serbest ticaret anlasmasiyla her iki ulke de kendi sinirlarini tanimis oldu Ancak 2011 yilinda baslayan Suriye Ic Savasi ve devaminda baslayan goc dalgasi Hatay daki demografik yapinin degisimi konusunu gundeme getirmis ve Hatay sorununun bir parcasi olabileceginden suphelenilmistir Kaynakca Atabey Figen 15 Temmuz 2015 HATAY IN ANAVATANA KATILMA SURECI Avrasya Uluslararasi Arastirmalar Dergisi 3 7 193 209 doi 10 33692 avrasyad 509271 ISSN 2147 2610 Safak Yeni 2 Aralik 2021 Yeni Safak 2 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Haziran 2022 Tahsin Unal Turk Siyasi Tarihi s 575 Hatay sorunu 4 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Agustos 2011 Fahir Armaoglu XX Yuzyil Siyasi Tarihi s 323 324 Fahir Armaoglu XX Yuzyil Siyasi Tarihi s 348 Rusen Esref Unaydin Hatiralar s 5 6 Falih Rifki Atay Ataturkculuk Nedir s 44 Utkan Kocaturk Ataturk ve Turkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi s 597 598 BekirTunay ATATURK ARASTIRMA MERKEZI DERGISI Sayi 5 Cilt II Mart 1986 TURKIYE SURIYE ILISKILERI Zisan SIRIN AYRANCI sayfa 66 Melek Firat Omer Kurkcuoglu Ortadogu yla Iliskiler Turk Dis Politikasi sayfa 290 Turkiye topraklari uzerine hak iddialari Gecmisten gelecege Turkiye Suriye iliskileri Ali Bilgin Varlik Mayis 2013 s 30 31 Erisim tarihi 6 Haziran 2022 Milliyet gazetesi 22 Ekim 1989 12 Sayfa Suriye Ucagimizi dusurdu Milliyet gazetesi 23 Ekim 1989 11 Sayfa Suriye saldirisi vahim Hurriyet 6 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Haziran 2022 2 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ekim 2022