Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bünyesinde hava üreten taşıt araçlarının fren pedalından gelen komutla birlikte; havayı mekanik güce dönüştürerek durmayı sağladığı fren sistemi türüdür. Fren Pedalına uygulanan gücü Kamyon, Tır gibi araçlarda araç lastiklerine iletmek imkânsız olduğu için hava araç tekerine kadar gider ve kampana ya da fren diskine etki etmeden önce pnömatik güçle mekanik hareket oluşturur.
Temel Aparatları
- Kompresör
Araçta havayı üreten aygıttır. Fren Pedalından aldığı komutla havayı sisteme bırakır.
- Fren Pedalı Valfi
Frenlemeyi sağlayan pedaldan aldığı komutu sisteme yönlendiren ve pedalla bitişik vaziyette duran valftir. (havalı) Fren Sistemlerinde çok nadir olarak hidrolik özellikleri içeren valfler kullanılabilir. Ancak havalı fren sistemlerinin büyük çoğunluğunda pedal valflerinin çalışma mantığı sürücünün pedala basması sonucu elde edilen basıncı pneumatik bir enerjiye dönüştürürek tekerlere aktarmasıdır.
- Tahliye Valfi
de denilen sistemde frenleme sonrasında borularda kalan havayı boşaltmaya yarayan aygıttır. Daha sonraları bu aygıt kurutma işlemini de bünyesine alan sistemdeki havayı kurutarak sistemin ömrünü uzatan hava kurutucu valfine entegre edilmiştir. En son teknoloji ürünlerde bu ürün kurutucu - tahliye ve dağıtıcı vazifelerini bir arada gören "Dağıtıcı entegreli kurutucu tahliye valfi"nin bir parçası olmuştur.
- Dağıtıcı Valf
Fren Pedalının komutuyla kompresörden gelen havayı tekerlere uygun hava basınçlarıyla dağıtmaya yarayan aparattır. Hava Tedarik (Supply) Girişinden girer ve Aktarım deliklerinden ilgili barlarla çıkar. Son teknolojilerde bu aparat Tahliye Valfinin üzerine Kurutucu Valf ile birlikte entegre edilmiştir.
- El Fren Kolu
Havalı Fren sisteminde el freni de pnematik sisteme entegre edilmiştir. Tıpkı havalı fren sistemine sahip olmayan araçlarda standart frenden bağımsız olarak bir tesisata sahipse; havalı frende de el fren ünitesi standart fren sisteminden bağımsız olarak havayı direkt olarak tekere ileterek duruş sağlar. Ancak yine hava ile çalışmaktadır.
- Dorse Kontrol Valfi
Uluslararası adı olan ve arkasına bağlanan dorse ya da treyleri çekme vazifesi gören araçlarda; arkada bağlı alan dorsenin fren sistemine komut gönderen valftir.
- Role Valfi
Fren sistemindeki hava akışında oluşan bar uyumsuzluklarını gidererek aracı vazifesi gören valflere denir. Bu valfler kimi zaman gelen havanın basıncını artırır kimi zaman azaltır kimi zaman da dağıtır. Role vazifesi görür.
- Körükler ve İmdatlı Körükler
Araçlarda kompresörden gelen havanın mekanik güce dönüşerek ya da kampanasına etki etmesini sağlayan mekanizmalardır. Mantık olarak birbirine pistonla bağlı iki hava odacığından oluşur. Odcağın birine dolan hava basınçla pistonu iter ve diğer odacığa bağlı mil hareket geçerek dikey hareketi yataya çevirerek balatayı genleştirir. ; disk ya da kampanaya sürter ve fren gerçekleşir.
- Yük Ayar Valfleri
Araçtaki yükün dengesine göre sağ ya da sol taraftaki tekerlere havayı bırakarak savrulma ve devrilmeleri engeller. Aracın şasesine bağlı bir aygıt sayesinde aracı kullanandan bağımsız olarak çalışır.
Ya da bir başka ifade ile;
Günümüzde ağır sanayi araçlarının fazlalığı ve karayolu ulaşım aracı olarak otobüs ve benzeri araçların tercihi ile bu tip araçların teknolojiye ayak uydurarak gelişmekte olduğu görülmektedir.Özellikle bu tip araçların ağırlığının 10 tonun üzerinde olması sebebiyle araç karayolunda seyrederken yavaşlaması veya durması gerektiğinde minimum şoför kuvveti ile aracın durdurulması sağlanmalıdır.
Bu alanda ve şu an kullanılan bu sisteme HAVALI FREN SİSTEMİ adı verilir.Basınçlı hava fren sistemleri ünite veya sistem olarak 4 ayrı gruptan meydana gelir.Bunların birincisi Basınçlı hava besleme ünitesi, ikincisi Sürekli fren sistemi, üçüncüsü Ayak fren sistemi, dördüncüsü ise El freni ünitesinden meydana gelir. Şimdi bu 4 sistemi ayrı ayrı inceleyecek olursak;
1- Basınçlı hava besleme ünitesi: Bu sistem ana ünite olarak da geçer.Basınçlı havanın üretilip, yan üniteler tarafından kullanılmak üzere hazır duruma getirilen sistemdir.Ünite;
- Kompresör: Basınçlı hava üreten parçadır.
- Basınç regülatörü: Sistemdeki hava basıncının ayarlanmasını sağlayan parçadır. (7.3-8.1 bar)
- Antifriz pompası: Sıkışan ve ısınan havanın zamanla suya dönüştüğünde donmaması için antifriz eklenir. (alkolde ekleyenler vardır.)
- 4 devreli emniyet supabı: Ana ünitenin son ve en önemli parçasıdır.Basınçlı havanın ilgili yerlere birbirinden bağımsız olarak dağıtıldığı yerdir.4 devreli denmesinin sebebi ayak fren sistemine iki tane, el frenine bir tane ve sürekli fren sistemine bir tane hah göndermesidir.
2- Ayak fren ünitesi: Bu sistem üretilen basınçlı havanın şoför mahalindeki normal fren pedalı yardımıyla aracın frenlemesini sağlayan sistemdir.Sistem; hava tankı(iki adet), basınç uyarı ünitesi, iki devreli ayak fren supabı, fren regülatörü ve fren silindirlerinden oluşur.
3- El freni ünitesi: El freni sistemi düz ya da eğimli yollarda araç dururken sürücünün olmadığı durumlarda aracın sabit kalmasını sağlar.Ayrıca pnömatik ve hidrolik enerji kesildiği durumlarda bu fren sistemi bağımsız ve otomatik olarak çalışır.
Sistem: Tek yönlü supap, el freni supabı, role supabı ve birleşik fren silindirinden oluşur.
4- Sürekli fren ünitesi: Aracın tekerlekler üzerinden değil de hareket etmesini sağlayan motor ve aktarma organlarına etki ederek frenlemeyi sağlayan sistemdir. Sistem: Basma düğmeli supap ve çalışma silindirinden meydana gelir.Sistem egzoz mani foldu üzerindeki klapeden faydalanılarak motor devrinin yavaşlatılması ve aynı zamanda yakıt pompası tarafından yakıtın kesilmesiyle aracın frenlemesine yardımcı olunur.
Hidrolik fren sistemi ile Havalı fren sisteminin karşılaştırılması:
- Havalı fren sis. maliyeti yüksektir.Hidrolik frenlerin ise düşüktür.
- Havalı fren sis. minimum pedal Hidrolik fren sistemleri ise havalıya nazaran serttir.
- Havalı fren sis. max. frenleme sağlar.Hidrolik fren sistemleri de max. frenleme sağlar.
- Havalı fren sis. araç gücünden faydalanarak çalışır (kompresör). Hidrolik fren sistemlerinde ise böyle bir sakıncası yoktur.
Son Teknolojiler
Havalı Fren sistemi bünyesinde hava üreten tüm araçlarda kullanılmaktadır. Aracın içinde bir kez üretilen hava fren dışındaki diğer mekanizmalarda da kullanılmaya başlanmıştır. Debriyaj sistemlerinde ağır servo şartları havalı servo valfleriyle hafiflemiştir. Böylece debriyajın hidrolikkısmının yanına bir de pnematik kısmı eklenmiş ve havalı debriyaj sistemi ortaya çıkmıştır.
Bunun yanı sıra araçta üretilen hava şu anda aynı zamanda süspansiyon sistemlerinde de kullanılmaktadır. Böylece mekanik makas tipi süspansiyon sistemlerinin yerini almış bulunmaktadır. Bu sistem binak araçlarda kullanılan hava şarjlı amortisör sistemiyle karıştırılmamalıdır. Havalı Süspansiyon Sistemi'nin temel mantığı şase ile yük arasına içi hava dolu balonlar koyarak süspansiyonu sağlamaktır.
Bütün bunların yanı sıra ABS, EBS, TEBS gibi üst düzey sistemler de artık ağır vasıta araçlarda kullanılmaktadır. Hepsinden önemlisi basınç değişikliklerini not eden sensörler sayesinde yukarıda belirtilen tüm aparatlar hata raporlarını sürücü göstergesine iletmektedir. Bunun yanında fren diagnostik aletleri yardımıyla fren sistemindeki tüm aksamalar tek bir aletle ortaya çıkarılabilmektedir.
Havalı fren sistemlerinde kullanılan mevcut fren tablası sistemleri şunlardır:
- Hava tahrikli kampana tipi S-kamlı frenler
- Hava tahrikli kampana tipi kamalı frenler dublex
- Hava tahrikli kampana tipi kamalı frenler simplex
- Hava tahrikli kampana tipi Z-kamlı frenler
2009 yılında Türkiye' de faydalı model belgesi alınan (Belge no: TR 2009-06867 Y) ve Hava tahrikli kampana tipi D-kam (dairesel kam) sistemli fren olarak adlandırılan fren tablası sistemi Tübitak ar-ge desteği ile Dokuz Eylül Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü danışmanlığında geliştirilmiş ve denemeleri tamamlanmıştır.
D-Kam sisteminin avantajları şöyle sıralanabilir.
- Mevcut fren sistemlerinde sık karşılaşılan balatanın kaçık aşınması durumu bu sistemle ortadan kalkmaktadır.
- Fren balatasının kullanım ömrü uzamaktadır.
- Sistemde dışarıdan hiçbir müdahale gerektirmeyen otomatik ayar mekanizması yer almaktadır.
- Aracın fren kuvveti ile ilgili yapılan hesaplarda iç fren faktörü değeri C*, ideal değer olan 2.2 çıkmıştır.
- Diğer sistemlere göre fren bakımı kolaydır, bakım süresi kısadır ve fren bakım maliyetleri düşüktür.
- Tekerlek bakımında sık karşılaşılan bir sorun olan yiv yapma durumunda D-kam sisteminde yer alan mekanizma ile ayarlar düşürülerek tekerlek kolayca sökülebilmektedir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bunyesinde hava ureten tasit araclarinin fren pedalindan gelen komutla birlikte havayi mekanik guce donusturerek durmayi sagladigi fren sistemi turudur Fren Pedalina uygulanan gucu Kamyon Tir gibi araclarda arac lastiklerine iletmek imkansiz oldugu icin hava arac tekerine kadar gider ve kampana ya da fren diskine etki etmeden once pnomatik gucle mekanik hareket olusturur Havali fren sistemi Temel AparatlariKompresor Aracta havayi ureten aygittir Fren Pedalindan aldigi komutla havayi sisteme birakir Fren Pedali Valfi Frenlemeyi saglayan pedaldan aldigi komutu sisteme yonlendiren ve pedalla bitisik vaziyette duran valftir havali Fren Sistemlerinde cok nadir olarak hidrolik ozellikleri iceren valfler kullanilabilir Ancak havali fren sistemlerinin buyuk cogunlugunda pedal valflerinin calisma mantigi surucunun pedala basmasi sonucu elde edilen basinci pneumatik bir enerjiye donustururek tekerlere aktarmasidir Tahliye Valfi de denilen sistemde frenleme sonrasinda borularda kalan havayi bosaltmaya yarayan aygittir Daha sonralari bu aygit kurutma islemini de bunyesine alan sistemdeki havayi kurutarak sistemin omrunu uzatan hava kurutucu valfine entegre edilmistir En son teknoloji urunlerde bu urun kurutucu tahliye ve dagitici vazifelerini bir arada goren Dagitici entegreli kurutucu tahliye valfi nin bir parcasi olmustur Dagitici Valf Fren Pedalinin komutuyla kompresorden gelen havayi tekerlere uygun hava basinclariyla dagitmaya yarayan aparattir Hava Tedarik Supply Girisinden girer ve Aktarim deliklerinden ilgili barlarla cikar Son teknolojilerde bu aparat Tahliye Valfinin uzerine Kurutucu Valf ile birlikte entegre edilmistir El Fren Kolu Havali Fren sisteminde el freni de pnematik sisteme entegre edilmistir Tipki havali fren sistemine sahip olmayan araclarda standart frenden bagimsiz olarak bir tesisata sahipse havali frende de el fren unitesi standart fren sisteminden bagimsiz olarak havayi direkt olarak tekere ileterek durus saglar Ancak yine hava ile calismaktadir Dorse Kontrol Valfi Uluslararasi adi olan ve arkasina baglanan dorse ya da treyleri cekme vazifesi goren araclarda arkada bagli alan dorsenin fren sistemine komut gonderen valftir Role Valfi Fren sistemindeki hava akisinda olusan bar uyumsuzluklarini gidererek araci vazifesi goren valflere denir Bu valfler kimi zaman gelen havanin basincini artirir kimi zaman azaltir kimi zaman da dagitir Role vazifesi gorur Korukler ve Imdatli Korukler Araclarda kompresorden gelen havanin mekanik guce donuserek ya da kampanasina etki etmesini saglayan mekanizmalardir Mantik olarak birbirine pistonla bagli iki hava odacigindan olusur Odcagin birine dolan hava basincla pistonu iter ve diger odaciga bagli mil hareket gecerek dikey hareketi yataya cevirerek balatayi genlestirir disk ya da kampanaya surter ve fren gerceklesir Yuk Ayar Valfleri Aractaki yukun dengesine gore sag ya da sol taraftaki tekerlere havayi birakarak savrulma ve devrilmeleri engeller Aracin sasesine bagli bir aygit sayesinde araci kullanandan bagimsiz olarak calisir Ya da bir baska ifade ile Gunumuzde agir sanayi araclarinin fazlaligi ve karayolu ulasim araci olarak otobus ve benzeri araclarin tercihi ile bu tip araclarin teknolojiye ayak uydurarak gelismekte oldugu gorulmektedir Ozellikle bu tip araclarin agirliginin 10 tonun uzerinde olmasi sebebiyle arac karayolunda seyrederken yavaslamasi veya durmasi gerektiginde minimum sofor kuvveti ile aracin durdurulmasi saglanmalidir Bu alanda ve su an kullanilan bu sisteme HAVALI FREN SISTEMI adi verilir Basincli hava fren sistemleri unite veya sistem olarak 4 ayri gruptan meydana gelir Bunlarin birincisi Basincli hava besleme unitesi ikincisi Surekli fren sistemi ucuncusu Ayak fren sistemi dorduncusu ise El freni unitesinden meydana gelir Simdi bu 4 sistemi ayri ayri inceleyecek olursak 1 Basincli hava besleme unitesi Bu sistem ana unite olarak da gecer Basincli havanin uretilip yan uniteler tarafindan kullanilmak uzere hazir duruma getirilen sistemdir Unite Kompresor Basincli hava ureten parcadir Basinc regulatoru Sistemdeki hava basincinin ayarlanmasini saglayan parcadir 7 3 8 1 bar Antifriz pompasi Sikisan ve isinan havanin zamanla suya donustugunde donmamasi icin antifriz eklenir alkolde ekleyenler vardir 4 devreli emniyet supabi Ana unitenin son ve en onemli parcasidir Basincli havanin ilgili yerlere birbirinden bagimsiz olarak dagitildigi yerdir 4 devreli denmesinin sebebi ayak fren sistemine iki tane el frenine bir tane ve surekli fren sistemine bir tane hah gondermesidir 2 Ayak fren unitesi Bu sistem uretilen basincli havanin sofor mahalindeki normal fren pedali yardimiyla aracin frenlemesini saglayan sistemdir Sistem hava tanki iki adet basinc uyari unitesi iki devreli ayak fren supabi fren regulatoru ve fren silindirlerinden olusur 3 El freni unitesi El freni sistemi duz ya da egimli yollarda arac dururken surucunun olmadigi durumlarda aracin sabit kalmasini saglar Ayrica pnomatik ve hidrolik enerji kesildigi durumlarda bu fren sistemi bagimsiz ve otomatik olarak calisir Sistem Tek yonlu supap el freni supabi role supabi ve birlesik fren silindirinden olusur 4 Surekli fren unitesi Aracin tekerlekler uzerinden degil de hareket etmesini saglayan motor ve aktarma organlarina etki ederek frenlemeyi saglayan sistemdir Sistem Basma dugmeli supap ve calisma silindirinden meydana gelir Sistem egzoz mani foldu uzerindeki klapeden faydalanilarak motor devrinin yavaslatilmasi ve ayni zamanda yakit pompasi tarafindan yakitin kesilmesiyle aracin frenlemesine yardimci olunur Hidrolik fren sistemi ile Havali fren sisteminin karsilastirilmasi Havali fren sis maliyeti yuksektir Hidrolik frenlerin ise dusuktur Havali fren sis minimum pedal Hidrolik fren sistemleri ise havaliya nazaran serttir Havali fren sis max frenleme saglar Hidrolik fren sistemleri de max frenleme saglar Havali fren sis arac gucunden faydalanarak calisir kompresor Hidrolik fren sistemlerinde ise boyle bir sakincasi yoktur Son TeknolojilerHavali Fren sistemi bunyesinde hava ureten tum araclarda kullanilmaktadir Aracin icinde bir kez uretilen hava fren disindaki diger mekanizmalarda da kullanilmaya baslanmistir Debriyaj sistemlerinde agir servo sartlari havali servo valfleriyle hafiflemistir Boylece debriyajin hidrolikkisminin yanina bir de pnematik kismi eklenmis ve havali debriyaj sistemi ortaya cikmistir Bunun yani sira aracta uretilen hava su anda ayni zamanda suspansiyon sistemlerinde de kullanilmaktadir Boylece mekanik makas tipi suspansiyon sistemlerinin yerini almis bulunmaktadir Bu sistem binak araclarda kullanilan hava sarjli amortisor sistemiyle karistirilmamalidir Havali Suspansiyon Sistemi nin temel mantigi sase ile yuk arasina ici hava dolu balonlar koyarak suspansiyonu saglamaktir Butun bunlarin yani sira ABS EBS TEBS gibi ust duzey sistemler de artik agir vasita araclarda kullanilmaktadir Hepsinden onemlisi basinc degisikliklerini not eden sensorler sayesinde yukarida belirtilen tum aparatlar hata raporlarini surucu gostergesine iletmektedir Bunun yaninda fren diagnostik aletleri yardimiyla fren sistemindeki tum aksamalar tek bir aletle ortaya cikarilabilmektedir Havali fren sistemlerinde kullanilan mevcut fren tablasi sistemleri sunlardir Hava tahrikli kampana tipi S kamli frenler Hava tahrikli kampana tipi kamali frenler dublex Hava tahrikli kampana tipi kamali frenler simplex Hava tahrikli kampana tipi Z kamli frenler 2009 yilinda Turkiye de faydali model belgesi alinan Belge no TR 2009 06867 Y ve Hava tahrikli kampana tipi D kam dairesel kam sistemli fren olarak adlandirilan fren tablasi sistemi Tubitak ar ge destegi ile Dokuz Eylul Universitesi Makine Muhendisligi Bolumu danismanliginda gelistirilmis ve denemeleri tamamlanmistir D Kam sisteminin avantajlari soyle siralanabilir Mevcut fren sistemlerinde sik karsilasilan balatanin kacik asinmasi durumu bu sistemle ortadan kalkmaktadir Fren balatasinin kullanim omru uzamaktadir Sistemde disaridan hicbir mudahale gerektirmeyen otomatik ayar mekanizmasi yer almaktadir Aracin fren kuvveti ile ilgili yapilan hesaplarda ic fren faktoru degeri C ideal deger olan 2 2 cikmistir Diger sistemlere gore fren bakimi kolaydir bakim suresi kisadir ve fren bakim maliyetleri dusuktur Tekerlek bakiminda sik karsilasilan bir sorun olan yiv yapma durumunda D kam sisteminde yer alan mekanizma ile ayarlar dusurulerek tekerlek kolayca sokulebilmektedir