Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Henri Tajfel (22 Haziran 1919 - 3 Mayıs 1982), Polonyalı sosyal psikologdur.
Henri Tajfel | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 22 Haziran 1919 Włocławek, Polonya |
| Ölüm | 3 Mayıs 1982 (62 yaşında) Oxford, İngiltere |
| Milliyet | Polonyalı |
| Kariyeri | |
| Dalı | Sosyal psikoloji |
| Çalıştığı kurumlar | Bristol Üniversitesi, Oxford Üniversitesi, Durham Üniversitesi |
Önyargının bilişsel unsurları ve sosyal kimlik kuramı üzerine yürüttüğü öncü çalışmalarla bilinmektedir. Avrupa Sosyal Psikoloji Derneği (EASP) kurucularından biridir.
Yaşamı
Polonya`daki yaşamı
1919 yılında Polonya'nın Włocławek şehrinde doğdu. Polonya`da büyüdü, ancak Yahudilerin üniversite eğitimi almaları konusundaki sınırlamalardan dolayı[] kimya alanında öğrenim görmek için Fransa`ya gitti. II. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte Fransa ordusunda görev almak için gönüllü oldu. Savaşın başlamasından bir yıl sonra Alman askeri kuvvetleri tarafından esir alınarak esir kampına gönderildi.
Hayatta kalmayı başaran Tajfel, savaştan döndüğünde ailesinin Yahudi soykırımından kurtulamadığını öğrendi. Bu dönemde yaşadıklarının etkisi ve savaş dönemi gözlemlerinin sonucu olarak önyargı ve gruplar arası ilişkiler psikolojisi üzerine çalışmalar yürüttü.
Britanya`daki yaşamı
Savaştan bir süre sonra Britanya`ya yerleşerek orada bir hayat kurdu. 1951 yılında Londra Üniversitesi Birkbeck Koleji`nde psikoloji öğrenimine başladı. Önyargı üzerine yazdığı bir makale ile burs kazandı. 1954 yılında mezun olduktan sonra sırasıyla Durham Üniversitesi`nde ve Oxford`da öğretim görevlisi olarak çalıştı.
1962 yılında Linacre Koleji, Oxford`da kurucu üyeliğe getirildi. Burada sosyal yargı, ulusçuluk ve önyargının bilişsel unsurları başta olmak üzere sosyal psikolojinin farklı alanlarında çalışmalar yürüttü.
1967 yılında Bristol Üniversitesi`nde Sosyal Psikoloji Kürsüsüne getirildi. Burada gruplar arası ilişkilerle ilgili çalışmalar yürüttü ve bulunduğu üniversiteyi Avrupa`nın sosyal psikoloji merkezi haline getirmeye çalıştı. 1982 yılında kanserden hayatını kaybetmeden kısa bir süre önce Bristol`den emekli olarak Oxford`a geri döndü.
Sosyal psikoloji alanındaki çalışmaları
İlk araştırmaları
Tajfel, Durham Üniversitesi ve Oxford Üniversitesi`nde yürüttüğü ilk çalışmalarda sosyal yargı süreçlerini inceledi. O dönemde kabul gören yaygın görüşün aksine kategorizasyon süreçlerinin önyargının psikolojik boyutunu güçlü bir şekilde etkilediğini ileri sürmüştü. O dönemde çoğu araştırmacı, uç düzeydeki önyargının yetkecilik gibi belirli kişilik özelliklerinden kaynaklandığını ileri sürmekteydi. Tajfel, yalnızca belirli kişilik özelliklerine sahip olanların değil, Almanların büyük bir bölümünün Nazizm’i desteklediklerini ve Yahudilere karşı aşırı önyargıya sahip olduklarını gözlemlediğini için bu görüşün hatalı olduğuna inandı. Nazizm “sıradan” Almanların desteği olmadan başarıya ulaşamazdı. Bu nedenle Tajfel, önyargının temellerinin olağan dışı kişilik özelliklerinde değil de olağan düşünce süreçlerinde bulunup bulunmadığını bulmaya çalıştı.
Kategorizasyon süreçlerini incelediği bir dizi deney gerçekleştirdi. Çalışmaları sonucunda belirli bir kategori yüklemesinin insanların değerlendirmelerini doğrudan etkilediğini buldu. Bu deneylerinden bir tanesi şöyledir; katılımcılara bir dizi çizgi ayrı ayrı gösterilerek çizgilerin uzunluğuna yönelik bir tahminde bulunulması istenir. Bu durumda ortaya çıkan değerlendirme hatalarının rastlantısal olduğu bulunur. Daha sonra en uzun çizgiler A, en kısa çizgiler ise B şeklinde isimlendirilerek sunulur. Bu durumda değerlendirme hatalarının belirli bir örüntü sergilediği gözlenir. Şöyle ki katılımcılar her bir kategoride (A ya da B) yer alan çizgileri birbirine gerçekte olduğundan daha benzer, kategoriler arasındaki farklılıkları ise gerçekte olduğundan daha büyük değerlendirir. Bu bulgu kategorizasyonla ilgili sonradan yapılan çalışmaları etkilemeye ve doğrulanmaya devam etmiştir.
Tajfel, sosyal yargılarla ilgili bu bulgunun önyargı ile ilişkili olduğunu gördü. Çizgileri farklı kategorilere ayırmak, gerçek dünyada insanları farklı gruplara (Örn., Fransız, Alman, İngiliz) ayırmaya benzemektedir. Bu deneyler, ulus temelli bir kategoride yer alan kişileri gerçekte olduğundan daha benzer, farklı kategorilerdeki kişileri ise olduğundan daha farklı algılamanın bilişsel olarak yerleşik bir süreçle ilişkili olduğunu göstermiştir. Bu bağlamda, çizgilere yönelik değerlendirmeler sosyal gruplara yönelik kalıpyargısal değerlendirmelere benzetilebilir. Tajfel, kategorilerin kişiler için anlamlı olduğu durumlarda ortaya çıkan bu yanlılığın daha da büyüyeceğini savundu.
Bu sonuçlar, önyargının psikolojik temellerinin belirli kişilik özellikleri ile ilişkili olmadığını, olağan düşünce süreçleriyle, özellikle kategorizasyon süreciyle, ilişkili olduğunu göstermiştir. Tajfel bu konudaki fikirlerine “Önyargının Bilişsel Unsurları” adlı makalesinde yer verdi. Bu makalesiyle Gordon Allport Gruplar Arası İlişkiler Ödülüne layık görülmüştür.
Gruplar arası ilişkiler
Bristol Üniversitesi`nde gruplar arası ilişkiler üzerine çalışmaya başladı ve ünlü minimal grup deneylerini gerçekleştirdi. Bu araştırmalarda katılımcılar rastlantısal bir şekilde iki gruba ayrıldı. Katılımcılar yer aldıkları grubun diğer üyelerinin kim olduklarını bilmiyorlardı ve bu kişilerle gelecekte etkileşim kurmayı beklemelerine yol açacak bir nedene sahip değillerdi. Buna rağmen grup üyeleri, kendilerine verilen kaynakları diğer grubun üyelerine verilenle kıyaslandığında iç grup üyelerinin lehine, grubun kazancını maksimuma çıkaracak bir şekilde dağıtmışlardır. Rastgele basit bir grup kategorizasyonunun bile insanların sahip oldukları kaynakları farklı olarak algılanan dış grup üyeleri yerine iç grup üyelerinin lehine dağıtmaları için yeterli olduğu bulunmuştur.
Sosyal kimlik kuramı
Bu araştırmaların akabinde Tajfel ve öğrencisi Turner sosyal kimlik kuramını geliştirmişlerdir. Kurama göre insanlar, kendilerini bir veya daha fazla iç grubun üyesi olarak kategorize etme ve kimliklerinin bir parçasını bu üyelikleri temelinde inşa etme eğilimine sahiptirler. Sosyal kimlik kuramı, insanların pozitif ayırt ediciliği en üst düzeye çıkaracak şekilde gruplarla özdeşleştiğini öne sürer. Gruplar hem kim olduğumuza ilişkin bir kimlik algısı sunar hem de benlik saygımızın artmasını sağlar. Sosyal kimlik kuramı grup dinamikleri, gruplar arası ilişkiler, önyargı ve kalıpyargı ve örgüt psikolojisi olmak üzere sosyal psikolojinin birçok alanında önemli bir yere sahiptir.
Tajfel`in etkisi
Tajfel`in sosyal psikoloji üzerindeki etkisi, özellikle Britanya ve Avrupa`da hala sürmektedir. Gerçekten sosyal ve geniş kapsamlı konularla ilişkilendirilen bir sosyal psikoloji bakış açısı yarattığı için yarattığı etki, araştırmalarının ötesine ulaşmıştır. Tajfel, sosyal psikologların önemli sosyal problemleri ele alırken psikolojik boyutların tarihi, ideolojik ve kültürel faktörlerle nasıl etkileşime girdiğini incelemesi gerektiğini savundu. Ortaya koyduğu görüşlerin etkileri, “Sosyal Gruplar ve Kimlikler” adlı kitapta görülebilir.
Kaynaklar
- ^ (PDF). European Association of Social Psychology. 2017. 29 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Adorno (1950). The Authoritarian Personality. New York: Harper and Bros. s. 990. ISBN . 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022.
- ^ Bknz. chapter four ("The importance of exaggerating") 1 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . and five ("Differences and similarities: some contexts of judgements") 1 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Tajfel, H. (1981). Op. cit.
- ^ Örneğin: Corneille, O. (2002). "On the role of familiarity with units of measurement in categorical accentuation: Tajfel and Wilkes (1963) revisited and replicated". Psychological Science. 13 (4): 380-383. doi:10.1111/1467-9280.00468. (PMID) 12137143. 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022.
- ^ Bknz. chapter six ("Cognitive Aspects of Prejudice") 1 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Tajfel, H. (1981). Op. cit.
- ^ Tajfel, H. (1970). Experiments in Intergroup Discrimination.
- ^ Tajfel, H. (1970). Experiments in Intergroup Discrimination 5 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Tajfel, H. (1978). "The achievement of group differentiation (pp. 77-98)". Differentiation between social groups. Studies in the social psychology of intergroup relations. Londra: Academic Press. s. 474. ISBN . 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022.
- ^ Tajfel, H., & Turner, J. C. (1986). "The social identity theory of intergroup behaviour (pp. 7–24)". Austin, William G.; Worchel, Stephen (Ed.). Psychology of Intergroup Relations (2.2özgünyıl=1979 bas.). Chicago: Nelson-Hall. ISBN .
- ^ Dumont, K. and Louw, J. (2009). "A citation analysis of Henri Tajfel's work on intergroup relations", International Journal of Psychology, 44, 46-59.
- ^ Robinson, W. P.; Tajfel, H. (edd.) (1996). Social Groups and Identities. Developing the legacy of Henri Tajfel. Oxford: Routledge. s. 386. ISBN . 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022. ; .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Henri Tajfel 22 Haziran 1919 3 Mayis 1982 Polonyali sosyal psikologdur Henri TajfelDogum22 Haziran 1919 Wloclawek PolonyaOlum3 Mayis 1982 62 yasinda Oxford IngiltereMilliyetPolonyaliKariyeriDaliSosyal psikolojiCalistigi kurumlarBristol Universitesi Oxford Universitesi Durham Universitesi Onyarginin bilissel unsurlari ve sosyal kimlik kurami uzerine yuruttugu oncu calismalarla bilinmektedir Avrupa Sosyal Psikoloji Dernegi EASP kurucularindan biridir YasamiPolonya daki yasami 1919 yilinda Polonya nin Wloclawek sehrinde dogdu Polonya da buyudu ancak Yahudilerin universite egitimi almalari konusundaki sinirlamalardan dolayi kaynak belirtilmeli kimya alaninda ogrenim gormek icin Fransa ya gitti II Dunya Savasi nin baslamasiyla birlikte Fransa ordusunda gorev almak icin gonullu oldu Savasin baslamasindan bir yil sonra Alman askeri kuvvetleri tarafindan esir alinarak esir kampina gonderildi Hayatta kalmayi basaran Tajfel savastan dondugunde ailesinin Yahudi soykirimindan kurtulamadigini ogrendi Bu donemde yasadiklarinin etkisi ve savas donemi gozlemlerinin sonucu olarak onyargi ve gruplar arasi iliskiler psikolojisi uzerine calismalar yuruttu Britanya daki yasami Savastan bir sure sonra Britanya ya yerleserek orada bir hayat kurdu 1951 yilinda Londra Universitesi Birkbeck Koleji nde psikoloji ogrenimine basladi Onyargi uzerine yazdigi bir makale ile burs kazandi 1954 yilinda mezun olduktan sonra sirasiyla Durham Universitesi nde ve Oxford da ogretim gorevlisi olarak calisti 1962 yilinda Linacre Koleji Oxford da kurucu uyelige getirildi Burada sosyal yargi ulusculuk ve onyarginin bilissel unsurlari basta olmak uzere sosyal psikolojinin farkli alanlarinda calismalar yuruttu 1967 yilinda Bristol Universitesi nde Sosyal Psikoloji Kursusune getirildi Burada gruplar arasi iliskilerle ilgili calismalar yuruttu ve bulundugu universiteyi Avrupa nin sosyal psikoloji merkezi haline getirmeye calisti 1982 yilinda kanserden hayatini kaybetmeden kisa bir sure once Bristol den emekli olarak Oxford a geri dondu Sosyal psikoloji alanindaki calismalariIlk arastirmalari Tajfel Durham Universitesi ve Oxford Universitesi nde yuruttugu ilk calismalarda sosyal yargi sureclerini inceledi O donemde kabul goren yaygin gorusun aksine kategorizasyon sureclerinin onyarginin psikolojik boyutunu guclu bir sekilde etkiledigini ileri surmustu O donemde cogu arastirmaci uc duzeydeki onyarginin yetkecilik gibi belirli kisilik ozelliklerinden kaynaklandigini ileri surmekteydi Tajfel yalnizca belirli kisilik ozelliklerine sahip olanlarin degil Almanlarin buyuk bir bolumunun Nazizm i desteklediklerini ve Yahudilere karsi asiri onyargiya sahip olduklarini gozlemledigini icin bu gorusun hatali olduguna inandi Nazizm siradan Almanlarin destegi olmadan basariya ulasamazdi Bu nedenle Tajfel onyarginin temellerinin olagan disi kisilik ozelliklerinde degil de olagan dusunce sureclerinde bulunup bulunmadigini bulmaya calisti Kategorizasyon sureclerini inceledigi bir dizi deney gerceklestirdi Calismalari sonucunda belirli bir kategori yuklemesinin insanlarin degerlendirmelerini dogrudan etkiledigini buldu Bu deneylerinden bir tanesi soyledir katilimcilara bir dizi cizgi ayri ayri gosterilerek cizgilerin uzunluguna yonelik bir tahminde bulunulmasi istenir Bu durumda ortaya cikan degerlendirme hatalarinin rastlantisal oldugu bulunur Daha sonra en uzun cizgiler A en kisa cizgiler ise B seklinde isimlendirilerek sunulur Bu durumda degerlendirme hatalarinin belirli bir oruntu sergiledigi gozlenir Soyle ki katilimcilar her bir kategoride A ya da B yer alan cizgileri birbirine gercekte oldugundan daha benzer kategoriler arasindaki farkliliklari ise gercekte oldugundan daha buyuk degerlendirir Bu bulgu kategorizasyonla ilgili sonradan yapilan calismalari etkilemeye ve dogrulanmaya devam etmistir Tajfel sosyal yargilarla ilgili bu bulgunun onyargi ile iliskili oldugunu gordu Cizgileri farkli kategorilere ayirmak gercek dunyada insanlari farkli gruplara Orn Fransiz Alman Ingiliz ayirmaya benzemektedir Bu deneyler ulus temelli bir kategoride yer alan kisileri gercekte oldugundan daha benzer farkli kategorilerdeki kisileri ise oldugundan daha farkli algilamanin bilissel olarak yerlesik bir surecle iliskili oldugunu gostermistir Bu baglamda cizgilere yonelik degerlendirmeler sosyal gruplara yonelik kalipyargisal degerlendirmelere benzetilebilir Tajfel kategorilerin kisiler icin anlamli oldugu durumlarda ortaya cikan bu yanliligin daha da buyuyecegini savundu Bu sonuclar onyarginin psikolojik temellerinin belirli kisilik ozellikleri ile iliskili olmadigini olagan dusunce surecleriyle ozellikle kategorizasyon sureciyle iliskili oldugunu gostermistir Tajfel bu konudaki fikirlerine Onyarginin Bilissel Unsurlari adli makalesinde yer verdi Bu makalesiyle Gordon Allport Gruplar Arasi Iliskiler Odulune layik gorulmustur Gruplar arasi iliskiler Bristol Universitesi nde gruplar arasi iliskiler uzerine calismaya basladi ve unlu minimal grup deneylerini gerceklestirdi Bu arastirmalarda katilimcilar rastlantisal bir sekilde iki gruba ayrildi Katilimcilar yer aldiklari grubun diger uyelerinin kim olduklarini bilmiyorlardi ve bu kisilerle gelecekte etkilesim kurmayi beklemelerine yol acacak bir nedene sahip degillerdi Buna ragmen grup uyeleri kendilerine verilen kaynaklari diger grubun uyelerine verilenle kiyaslandiginda ic grup uyelerinin lehine grubun kazancini maksimuma cikaracak bir sekilde dagitmislardir Rastgele basit bir grup kategorizasyonunun bile insanlarin sahip olduklari kaynaklari farkli olarak algilanan dis grup uyeleri yerine ic grup uyelerinin lehine dagitmalari icin yeterli oldugu bulunmustur Sosyal kimlik kurami Bu arastirmalarin akabinde Tajfel ve ogrencisi Turner sosyal kimlik kuramini gelistirmislerdir Kurama gore insanlar kendilerini bir veya daha fazla ic grubun uyesi olarak kategorize etme ve kimliklerinin bir parcasini bu uyelikleri temelinde insa etme egilimine sahiptirler Sosyal kimlik kurami insanlarin pozitif ayirt ediciligi en ust duzeye cikaracak sekilde gruplarla ozdeslestigini one surer Gruplar hem kim oldugumuza iliskin bir kimlik algisi sunar hem de benlik saygimizin artmasini saglar Sosyal kimlik kurami grup dinamikleri gruplar arasi iliskiler onyargi ve kalipyargi ve orgut psikolojisi olmak uzere sosyal psikolojinin bircok alaninda onemli bir yere sahiptir Tajfel in etkisi Tajfel in sosyal psikoloji uzerindeki etkisi ozellikle Britanya ve Avrupa da hala surmektedir Gercekten sosyal ve genis kapsamli konularla iliskilendirilen bir sosyal psikoloji bakis acisi yarattigi icin yarattigi etki arastirmalarinin otesine ulasmistir Tajfel sosyal psikologlarin onemli sosyal problemleri ele alirken psikolojik boyutlarin tarihi ideolojik ve kulturel faktorlerle nasil etkilesime girdigini incelemesi gerektigini savundu Ortaya koydugu goruslerin etkileri Sosyal Gruplar ve Kimlikler adli kitapta gorulebilir Kaynaklar PDF European Association of Social Psychology 2017 29 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Adorno 1950 The Authoritarian Personality New York Harper and Bros s 990 ISBN 9780393004922 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Temmuz 2022 Bknz chapter four The importance of exaggerating 1 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde and five Differences and similarities some contexts of judgements 1 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tajfel H 1981 Op cit Ornegin Corneille O 2002 On the role of familiarity with units of measurement in categorical accentuation Tajfel and Wilkes 1963 revisited and replicated Psychological Science 13 4 380 383 doi 10 1111 1467 9280 00468 PMID 12137143 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Temmuz 2022 Bknz chapter six Cognitive Aspects of Prejudice 1 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tajfel H 1981 Op cit Tajfel H 1970 Experiments in Intergroup Discrimination Tajfel H 1970 Experiments in Intergroup Discrimination 5 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tajfel H 1978 The achievement of group differentiation pp 77 98 Differentiation between social groups Studies in the social psychology of intergroup relations Londra Academic Press s 474 ISBN 9780126825503 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Temmuz 2022 Tajfel H amp Turner J C 1986 The social identity theory of intergroup behaviour pp 7 24 Austin William G Worchel Stephen Ed Psychology of Intergroup Relations 2 2ozgunyil 1979 bas Chicago Nelson Hall ISBN 978 0 830 41075 0 Dumont K and Louw J 2009 A citation analysis of Henri Tajfel s work on intergroup relations International Journal of Psychology 44 46 59 Robinson W P Tajfel H edd 1996 Social Groups and Identities Developing the legacy of Henri Tajfel Oxford Routledge s 386 ISBN 9780750630832 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Temmuz 2022 0 750 63083 3 978 0 750 63083 2