Bu madde, uygun değildir.Mayıs 2022) ( |
Hesaplamalı sosyal bilimler basitçe sosyal bilimler araştırmalarında büyük veri ve çeşitli bilgisayar programları kullanılarak incelemeler ve analizler yapmak şeklinde tanımlanabilir.
Hesaplamalı sosyal bilimler elektronik bilgisayarların icadından sonraya ve yirminci yüzyılın ikinci yarısına dayanan yeni bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hesaplamalı sosyal bilim; , sosyal bilim ve hesaplamalı bilimin kesiştiği noktada doğan disiplinler arası bir alandır.
Hesaplamalı sosyal bilimlerde anahtar nokta büyük veri ve sosyal medyadır. Bu çerçevede büyük veri ciddi bir dönüm noktasıdır.
Büyük veri birçok alanda olduğu gibi sosyal bilimler alanında da yaygın olarak kullanılmaktadır. Büyük verinin sosyal bilimler alanında yaygın kullanımı 2010'lu yıllardan sonra olduğu görülmektedir.
Veri toplama kanallarının anket, deney ve gözlemden ikincil tür olan hazır veriye doğru kayması sosyal bilimlerde büyük veri kullanımına olan ilgiyi arttırmaktadır.
Büyük veri perakendecilik, ticaret, bankacılık, medya, eğlence sektörleri, iletişim, psikoloji, devlet hizmetleri, eğitim gibi çok çeşitli sosyal bilimler alanında kullanılmaktadır.
Örnek vermek gerekirse işletmelerde insan davranışlarını önceden tahmin etme olanağı sağlayarak karar alıcı olan yöneticilere fırsatlar sunabilmektedir. Başka bir örnek olarak eğitim alanında okullarda kayıt altına alınan demografik, davranışsal, duyuşsal ve akademik veriler büyük miktarda bilgi içermektedir. Ulusal ve uluslararası öğrenci karşılaştırmalarında bu veriler sıklıkla kullanılmaktadır. OECD tarafından yapılan PISA sınavıyla öğrenci ve okula ilişkin oldukça fazla verinin içerisinden anlamlı sonuçlar elde etmek amaçlanmaktadır.
Büyük veri
Çağımızın petrolü olarak görülen kavram, ilk olarak 1990’lı yıllarda kullanılmış olsa da 2010'lu yıllardan sonra yaygınlık kazandığı görülmektedir. Büyük veri, dünya üzerinde bulunan verilerin neredeyse tamamını oluşturur ve bilgisayarların işleyemeyeceği kadar fazla veriden oluşur. Büyük veri sürekli artarak büyümektedir. Yaşadığımız dünyada dijital ortamda saptanan her türlü bilgi büyük veriye dahildir. Örneğin bir mouse hareketi bile dijital ortamda tespit edilip büyük veri olarak işlenebilmektedir. Günümüzde tasarlanan aletlerin neredeyse hepsi internete bağlanabilecek şekilde tasarlanmakta (buna nesnelerin interneti de denilmekte) bu aletler birçok veri üretmektedir, bu veriler de büyük veriye dahildir. Dolayısıyla bu nesnelerin oluşturduğu veya dijital ortamda tespit edilen veriler kaydedilmekte ve karar vericiler için bir değer taşımaktadır.
Büyük verinin ana özelliği kestirimdir. Kestirim sayesinde verilerden birtakım olasılıklar ortaya çıkarılmaktadır. Bu matematiksel hesapların oluşturduğu bir süreçtir. Sistemler büyük veriden faydalanarak ve bu verilerle ilişki kurarak kestirimlerde bulunur, verilerin çokluğu performansın kalitesini arttırır. Siegel kestirim ve çıkarımı modern bir Sherlock'a benzetir. Hatta Sherlock dizisinde geçen “Dünya milyarlarca hayattan örülmüştür ve her biri diğerlerinin üzerinden geçer. Bizim önsezi dediğimiz sadece ağın hareketidir. Her titreşen veriyi seyreltebilirsek gelecek tamamen hesaplanabilir olurdu” sözleri kestirime ve çıkarıma atıf yaptığı söylenebilir.
Makineleri izlerden gücünü alan dijital bir stalkera benzetebiliriz. Dijital ortamda sunulan seçeneklerin kullanıcıya özel olması tahmin etmenin ötesindedir, bunlar kullanıcıların eylemleri sonucu kaydedilen izlerinden yapılan çıkarımlardır.
5V olarak kodlanan, büyük verinin açıklanmasına yardımcı olan kavramlar bulunmaktadır. 5V olarak kodlanan kavramlar volume (veri hacmi), velocity (veri hızı), variety (veri çeşitliliği), value (veri değeri) ve veracity (veri gerçekliği) şeklindedir.
İşletmelerden tüketicilere, devlet yönetimlerinden bilim insanlarına kadar çok çeşitli ve geniş bir alanda büyük veri kullanılmaktadır.
Büyük verinin kullanıldığı birkaç kuruluş
Çağımızın ham maddesi de denilen bu veriler Google, Amazon, Twitter ve Facebook gibi dev bilişim kuruluşlarınca en başından beri bilinmekte, hatta bu husus söz konusu şirketlerin kuruluş felsefesinin temelini oluşturmakta ve güçlerini de bu veriler sayesinde sağlamaktadırlar.
Amazon
İlk olarak 1998’de kitap satışları tahmini için büyük veri işleyen ve analiz eden algoritmalar kullanmıştır.
İlk dönemlerinde arama sorgularından ve indekslediği sitelerden veri sağlayan Google, günümüzde akıllı telefonlar ve GPS cihazları gibi çok çeşitli kaynaklardan günde yüzlerce petabayt veri toplamakta ve işlemektedir.
Günümüzde Google bir hastalık salgınını resmi hasta kayıt verileri kadar iyi tespit edebilmektedir. Bunu milyarlarca arama terimini kullanarak resmi kaynaklardan çok daha hızlı biçimde yapabilmektedir.
Twitter daha geniş ve anlaşılabilir veri üretimi sağlamaktadır. Hashtagler, retweet sayıları, trend topicler, takip verileri vb. sıradan bir kullanıcının erişebileceği verilerdir. Buna ek olarak tweetleri bir veritabanı ile kayıt altına alan bazı araçlarla Twitter tamamen ölçülebilir, kullanıcılar ise tamamen takip altına alınmış olmaktadır. Twitter, tweetlerde kullanılan sözcükleri ve takip edilen kullanıcıları bir algoritmaya göre sınıflandırarak kişiye ait yargılar oluşturabilmektedir.
Netflix
Büyük veri Netflix için öncelikli olarak kullanıcıların neleri seyretmekten hoşlandıklarını tahmin etmek için kullanılmaktadır. Netflix, karmaşık ve yapılandırılmamış video ve ses içeriklerinde çok değerli verilerin saklı olduğunu fark ederek ilerlemeler kaydetmiştir.
CERN
İnternetin de ilk olarak ortaya çıktığı CERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı projesi ve bunun gibi projeler büyük veri sayesinde yapılmaktadır.
Etik ve güvenlik sorunları
Büyük veri felsefesinde bilişsel, epistemolojik ve etik meseleler iç içe geçmiş şekilde bulunmaktadır.
Kamusal ve kişisel ortamlarda her yanı sarmış bulunan teknolojik cihazlar, tüm eylemlerimizin izini kaydetmektedir. Büyük veri bu yanıyla kişisel mahremiyetin ötesine geçmekte ve etik sorunların doğmasına sebep olabilmektedir. Bir kişi verilerini paylaşmayı kabul ettiğinde alınan verilerin nasıl ve niçin kullanıldığı soruları yanıtsız kalabilmektedir. Ayrıca insanlar bu verilerin ticari amaçlarla kullanıldığından habersiz olabilmektedirler. Büyük veri doğası gereği bireylerin ve toplulukların mahremiyetini zedelemekte, bu konuya özel etik problemlerin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Dijital kaynaklar üzerinden araştırmalar yürüten uzmanlar henüz dijital telif hakları yasalarını yeterince bilmemektedir ve üzerinde uzlaşılmış dijital etik ilkelerden bahsetmek güçtür. Dijital çağın yeni türden etik anlayışlarına ve kavramlarına ihtiyacı bulunmaktadır.
Cambridge Analytica Skandalı
Tarih boyunca gücü elinde bulunduran yöneticiler toplum üzerinde hakimiyet sağlamak için her zaman iletişim araçlarından ve ulaşım imkanlarından faydalanmışlardır.
İnsanların bu kadar yoğun bir şekilde sosyal medyayı kullanmaları sosyal medya sahiplerine ciddi bir bilgi dolayısıyla güç vermektedir. Bu bilgilerin siyasi amaçlar için de kullanıldığı saptanmıştır. Sosyal medyadan elde edilen bilgilerin siyasi amaçla kullanılması son dönemde Facebook'taki (Meta) kullanıcı verilerinin onların izin ve bilgisi olmaksızın Cambridge Analytica şirketiyle paylaşılması sonucu patlak vermiştir. Ayrıca benzer bir olayı Birleşik Krallık'taki Brexit seçimlerinde isimli organizasyon da uygulamıştır.
Cambridge Analytica büyük veriyi kullanarak 2016 ABD seçimlerinde Trump adına kampanya yürütmüştür. Cambridge Analytica davranışsal psikoloji analizleriyle seçmenlerin kişiliklerine özel hazırlanmış reklamlarla tercihlerini etkileme ve değiştirme çalışması yapmıştır. Cambridge Analytica'nın gizli kamerayla kaydedilmiş görüntülerinde bunun ilk olmadığı, daha önce Kenya'da da benzer bir şekilde seçmenleri etkilediklerini söylemişlerdir. Seçmenleri etkilemek için kulağa hoş gelmeyen şeyleri de yaptıklarını söyleyen yetkililer, bireylerin kendi özgürlüklerini ve gizliliklerini hiçe saydıklarını da bu yolla itiraf etmişlerdir. Cambridge Analytica şirketinin yaptıkları Nisan 2018'de Facebook'taki "This Is Your Digital Life" uygulamasının yaptıklarının öğrenilmesi sonucu başlamaktadır.
Facebook CEO’su Mark Zuckerberg ABD Kongresi’nde toplam 10 saatten uzun süre sorgulanmıştır. Sorgu kişilik hakları ve mahremiyetin, teknoloji yoluyla insanların özgür ve rahat iletişimi bahanesiyle istismar edilmemesi gereği üzerinde yoğunlaşmıştır ve Zuckerberg hatalı olduğunu itiraf etmiştir.
Bu bilgiler göstermektedir ki şirketler, insanların sosyal medyadaki bilgilerini kullanarak onların davranışlarını değiştirmekte, bilinçaltlarını etkilemekte hatta politik kararlarına kadar etki altında bırakabilmektedirler.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j •Şallı, Ş. (2021). Büyük veri devrimi ve sosyal bilimler araştırma yöntemlerinde yeni paradigmalar. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi YÖK Tez Merkezi (685746).
- ^ a b c d •Özçelik, Z., & Aykan, E. (2020). Sosyal bilimlerde büyük veri kullanımı, veri toplamada akademik çalışmalara ne tür kolaylıklar sağlayabilir?. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt/Vol.: 20 - Sayı/No: 3, ss.131-142.
- ^ •Aktan, E. (2018). Büyük veri: uygulama alanları, analitiği ve güvenlik boyutu. Bilgi Yönetimi, 1(1), 1-22.
- ^ •Aksu, G., & Güzeller, C. O. (2019). Büyük veri: sosyal bilimler ile eğitim bilimlerinde kullanımı ve uygulama alanları. Mediterranean Journal of Humanities, ss.13-26. DOI: 10.13114/MJH.2019.443.
- ^ •Narin, B., Ayaz, B., Fırat, F., & Fırat, D. (2017). Büyük veri ve gazetecilik ilişkisi bağlamında veri gazeteciliği. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 8(30), 215-235.
- ^ a b •Seker, S. E. (2015). Büyük veri ve büyük veri yaşam döngüleri. 2(3), 10-17.
- ^ •Ege, B. (2013). Rastlantının bittiği yer big data. Bilim ve Teknik, 550, 22-26.
- ^ a b •Çiğdem, Ş., & Seyrek, İ. H. (2015). İşletmelerde büyük veri uygulamaları: bir literatür taraması. Ulusal Yönetim Bilişim Sistemleri Kongresi, (s. 45,56). Erzurum.
- ^ a b •Akcan, B. (2016). Big data: üreticiler ve tüketiciler. Yeni Medya Araştırmaları, 311- 330.
- ^ a b c •Işıklı, Ş. (2014). Büyük veri, epistemoloji ve etik tartışmalar. Online Academic Journal of Information Technology, Cilt/Vol: 5 - Sayı/Num: 17. DOI: 10.5824/1309-1581.2014.4.006.x.
- ^ a b •Ergen, Y. (2018). Büyük veri, sosyal medya ve etik: facebook örneğinde bir değerlendirme. Yeni Düşünceler, 53-64.
- ^ •Özcan, A. (2021). Büyük veri: fırsatlar ve tehditler. TRT Akademi, Cilt 06, Sayı 11. DOI:10.37679/trta.818569.
- ^ a b Ünsal, Burçak (2018). "Facebook kişisel veri skandalı hakkında bilmeniz gereken her şey". 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mayıs 2022.
- ^ a b •Yeniceler, İ. (2020). Sosyal medyada veri sömürgeciliğinin facebook uygulaması üzerinden incelenmesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 45-57.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mayis 2022 Hesaplamali sosyal bilimler basitce sosyal bilimler arastirmalarinda buyuk veri ve cesitli bilgisayar programlari kullanilarak incelemeler ve analizler yapmak seklinde tanimlanabilir Hesaplamali sosyal bilimler elektronik bilgisayarlarin icadindan sonraya ve yirminci yuzyilin ikinci yarisina dayanan yeni bir alan olarak karsimiza cikmaktadir Hesaplamali sosyal bilim sosyal bilim ve hesaplamali bilimin kesistigi noktada dogan disiplinler arasi bir alandir Hesaplamali sosyal bilimlerde anahtar nokta buyuk veri ve sosyal medyadir Bu cercevede buyuk veri ciddi bir donum noktasidir Buyuk veri bircok alanda oldugu gibi sosyal bilimler alaninda da yaygin olarak kullanilmaktadir Buyuk verinin sosyal bilimler alaninda yaygin kullanimi 2010 lu yillardan sonra oldugu gorulmektedir Veri toplama kanallarinin anket deney ve gozlemden ikincil tur olan hazir veriye dogru kaymasi sosyal bilimlerde buyuk veri kullanimina olan ilgiyi arttirmaktadir Buyuk veri perakendecilik ticaret bankacilik medya eglence sektorleri iletisim psikoloji devlet hizmetleri egitim gibi cok cesitli sosyal bilimler alaninda kullanilmaktadir Ornek vermek gerekirse isletmelerde insan davranislarini onceden tahmin etme olanagi saglayarak karar alici olan yoneticilere firsatlar sunabilmektedir Baska bir ornek olarak egitim alaninda okullarda kayit altina alinan demografik davranissal duyussal ve akademik veriler buyuk miktarda bilgi icermektedir Ulusal ve uluslararasi ogrenci karsilastirmalarinda bu veriler siklikla kullanilmaktadir OECD tarafindan yapilan PISA sinaviyla ogrenci ve okula iliskin oldukca fazla verinin icerisinden anlamli sonuclar elde etmek amaclanmaktadir Buyuk veriCagimizin petrolu olarak gorulen kavram ilk olarak 1990 li yillarda kullanilmis olsa da 2010 lu yillardan sonra yayginlik kazandigi gorulmektedir Buyuk veri dunya uzerinde bulunan verilerin neredeyse tamamini olusturur ve bilgisayarlarin isleyemeyecegi kadar fazla veriden olusur Buyuk veri surekli artarak buyumektedir Yasadigimiz dunyada dijital ortamda saptanan her turlu bilgi buyuk veriye dahildir Ornegin bir mouse hareketi bile dijital ortamda tespit edilip buyuk veri olarak islenebilmektedir Gunumuzde tasarlanan aletlerin neredeyse hepsi internete baglanabilecek sekilde tasarlanmakta buna nesnelerin interneti de denilmekte bu aletler bircok veri uretmektedir bu veriler de buyuk veriye dahildir Dolayisiyla bu nesnelerin olusturdugu veya dijital ortamda tespit edilen veriler kaydedilmekte ve karar vericiler icin bir deger tasimaktadir Buyuk verinin ana ozelligi kestirimdir Kestirim sayesinde verilerden birtakim olasiliklar ortaya cikarilmaktadir Bu matematiksel hesaplarin olusturdugu bir surectir Sistemler buyuk veriden faydalanarak ve bu verilerle iliski kurarak kestirimlerde bulunur verilerin coklugu performansin kalitesini arttirir Siegel kestirim ve cikarimi modern bir Sherlock a benzetir Hatta Sherlock dizisinde gecen Dunya milyarlarca hayattan orulmustur ve her biri digerlerinin uzerinden gecer Bizim onsezi dedigimiz sadece agin hareketidir Her titresen veriyi seyreltebilirsek gelecek tamamen hesaplanabilir olurdu sozleri kestirime ve cikarima atif yaptigi soylenebilir Makineleri izlerden gucunu alan dijital bir stalkera benzetebiliriz Dijital ortamda sunulan seceneklerin kullaniciya ozel olmasi tahmin etmenin otesindedir bunlar kullanicilarin eylemleri sonucu kaydedilen izlerinden yapilan cikarimlardir 5V olarak kodlanan buyuk verinin aciklanmasina yardimci olan kavramlar bulunmaktadir 5V olarak kodlanan kavramlar volume veri hacmi velocity veri hizi variety veri cesitliligi value veri degeri ve veracity veri gercekligi seklindedir Isletmelerden tuketicilere devlet yonetimlerinden bilim insanlarina kadar cok cesitli ve genis bir alanda buyuk veri kullanilmaktadir Buyuk verinin kullanildigi birkac kurulus Cagimizin ham maddesi de denilen bu veriler Google Amazon Twitter ve Facebook gibi dev bilisim kuruluslarinca en basindan beri bilinmekte hatta bu husus soz konusu sirketlerin kurulus felsefesinin temelini olusturmakta ve guclerini de bu veriler sayesinde saglamaktadirlar Amazon Ilk olarak 1998 de kitap satislari tahmini icin buyuk veri isleyen ve analiz eden algoritmalar kullanmistir Google Ilk donemlerinde arama sorgularindan ve indeksledigi sitelerden veri saglayan Google gunumuzde akilli telefonlar ve GPS cihazlari gibi cok cesitli kaynaklardan gunde yuzlerce petabayt veri toplamakta ve islemektedir Gunumuzde Google bir hastalik salginini resmi hasta kayit verileri kadar iyi tespit edebilmektedir Bunu milyarlarca arama terimini kullanarak resmi kaynaklardan cok daha hizli bicimde yapabilmektedir Twitter Twitter daha genis ve anlasilabilir veri uretimi saglamaktadir Hashtagler retweet sayilari trend topicler takip verileri vb siradan bir kullanicinin erisebilecegi verilerdir Buna ek olarak tweetleri bir veritabani ile kayit altina alan bazi araclarla Twitter tamamen olculebilir kullanicilar ise tamamen takip altina alinmis olmaktadir Twitter tweetlerde kullanilan sozcukleri ve takip edilen kullanicilari bir algoritmaya gore siniflandirarak kisiye ait yargilar olusturabilmektedir Netflix Buyuk veri Netflix icin oncelikli olarak kullanicilarin neleri seyretmekten hoslandiklarini tahmin etmek icin kullanilmaktadir Netflix karmasik ve yapilandirilmamis video ve ses iceriklerinde cok degerli verilerin sakli oldugunu fark ederek ilerlemeler kaydetmistir CERN Internetin de ilk olarak ortaya ciktigi CERN deki Buyuk Hadron Carpistiricisi projesi ve bunun gibi projeler buyuk veri sayesinde yapilmaktadir Etik ve guvenlik sorunlariBuyuk veri felsefesinde bilissel epistemolojik ve etik meseleler ic ice gecmis sekilde bulunmaktadir Kamusal ve kisisel ortamlarda her yani sarmis bulunan teknolojik cihazlar tum eylemlerimizin izini kaydetmektedir Buyuk veri bu yaniyla kisisel mahremiyetin otesine gecmekte ve etik sorunlarin dogmasina sebep olabilmektedir Bir kisi verilerini paylasmayi kabul ettiginde alinan verilerin nasil ve nicin kullanildigi sorulari yanitsiz kalabilmektedir Ayrica insanlar bu verilerin ticari amaclarla kullanildigindan habersiz olabilmektedirler Buyuk veri dogasi geregi bireylerin ve topluluklarin mahremiyetini zedelemekte bu konuya ozel etik problemlerin ortaya cikmasina sebep olmaktadir Dijital kaynaklar uzerinden arastirmalar yuruten uzmanlar henuz dijital telif haklari yasalarini yeterince bilmemektedir ve uzerinde uzlasilmis dijital etik ilkelerden bahsetmek guctur Dijital cagin yeni turden etik anlayislarina ve kavramlarina ihtiyaci bulunmaktadir Cambridge Analytica Skandali Tarih boyunca gucu elinde bulunduran yoneticiler toplum uzerinde hakimiyet saglamak icin her zaman iletisim araclarindan ve ulasim imkanlarindan faydalanmislardir Insanlarin bu kadar yogun bir sekilde sosyal medyayi kullanmalari sosyal medya sahiplerine ciddi bir bilgi dolayisiyla guc vermektedir Bu bilgilerin siyasi amaclar icin de kullanildigi saptanmistir Sosyal medyadan elde edilen bilgilerin siyasi amacla kullanilmasi son donemde Facebook taki Meta kullanici verilerinin onlarin izin ve bilgisi olmaksizin Cambridge Analytica sirketiyle paylasilmasi sonucu patlak vermistir Ayrica benzer bir olayi Birlesik Krallik taki Brexit secimlerinde isimli organizasyon da uygulamistir Cambridge Analytica buyuk veriyi kullanarak 2016 ABD secimlerinde Trump adina kampanya yurutmustur Cambridge Analytica davranissal psikoloji analizleriyle secmenlerin kisiliklerine ozel hazirlanmis reklamlarla tercihlerini etkileme ve degistirme calismasi yapmistir Cambridge Analytica nin gizli kamerayla kaydedilmis goruntulerinde bunun ilk olmadigi daha once Kenya da da benzer bir sekilde secmenleri etkilediklerini soylemislerdir Secmenleri etkilemek icin kulaga hos gelmeyen seyleri de yaptiklarini soyleyen yetkililer bireylerin kendi ozgurluklerini ve gizliliklerini hice saydiklarini da bu yolla itiraf etmislerdir Cambridge Analytica sirketinin yaptiklari Nisan 2018 de Facebook taki This Is Your Digital Life uygulamasinin yaptiklarinin ogrenilmesi sonucu baslamaktadir Facebook CEO su Mark Zuckerberg ABD Kongresi nde toplam 10 saatten uzun sure sorgulanmistir Sorgu kisilik haklari ve mahremiyetin teknoloji yoluyla insanlarin ozgur ve rahat iletisimi bahanesiyle istismar edilmemesi geregi uzerinde yogunlasmistir ve Zuckerberg hatali oldugunu itiraf etmistir Bu bilgiler gostermektedir ki sirketler insanlarin sosyal medyadaki bilgilerini kullanarak onlarin davranislarini degistirmekte bilincaltlarini etkilemekte hatta politik kararlarina kadar etki altinda birakabilmektedirler Kaynakca a b c d e f g h i j Salli S 2021 Buyuk veri devrimi ve sosyal bilimler arastirma yontemlerinde yeni paradigmalar Yuksek Lisans Tezi Erisim adresi YOK Tez Merkezi 685746 a b c d Ozcelik Z amp Aykan E 2020 Sosyal bilimlerde buyuk veri kullanimi veri toplamada akademik calismalara ne tur kolayliklar saglayabilir Anadolu Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt Vol 20 Sayi No 3 ss 131 142 Aktan E 2018 Buyuk veri uygulama alanlari analitigi ve guvenlik boyutu Bilgi Yonetimi 1 1 1 22 Aksu G amp Guzeller C O 2019 Buyuk veri sosyal bilimler ile egitim bilimlerinde kullanimi ve uygulama alanlari Mediterranean Journal of Humanities ss 13 26 DOI 10 13114 MJH 2019 443 Narin B Ayaz B Firat F amp Firat D 2017 Buyuk veri ve gazetecilik iliskisi baglaminda veri gazeteciligi AJIT e Online Academic Journal of Information Technology 8 30 215 235 a b Seker S E 2015 Buyuk veri ve buyuk veri yasam donguleri 2 3 10 17 Ege B 2013 Rastlantinin bittigi yer big data Bilim ve Teknik 550 22 26 a b Cigdem S amp Seyrek I H 2015 Isletmelerde buyuk veri uygulamalari bir literatur taramasi Ulusal Yonetim Bilisim Sistemleri Kongresi s 45 56 Erzurum a b Akcan B 2016 Big data ureticiler ve tuketiciler Yeni Medya Arastirmalari 311 330 a b c Isikli S 2014 Buyuk veri epistemoloji ve etik tartismalar Online Academic Journal of Information Technology Cilt Vol 5 Sayi Num 17 DOI 10 5824 1309 1581 2014 4 006 x a b Ergen Y 2018 Buyuk veri sosyal medya ve etik facebook orneginde bir degerlendirme Yeni Dusunceler 53 64 Ozcan A 2021 Buyuk veri firsatlar ve tehditler TRT Akademi Cilt 06 Sayi 11 DOI 10 37679 trta 818569 a b Unsal Burcak 2018 Facebook kisisel veri skandali hakkinda bilmeniz gereken her sey 22 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mayis 2022 a b Yeniceler I 2020 Sosyal medyada veri somurgeciliginin facebook uygulamasi uzerinden incelenmesi The Turkish Online Journal of Design Art and Communication 45 57