Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hitit çivi yazısı, Hitit dilini yazmakta kullanılan çivi yazısıdır. Millattan önce 2. bin yıldan kalma çivi yazısı ile yazılmış Hititçe metinler, kil tabletler halinde korunmuştur.
Hititliler tarafından kullanılan çivi yazısı, büyük ölçüde Eski Asur medeniyetinden alınmıştır. Rüster ve Neu tarafından yayımlanan Hethitisches Zeichenlexikon (HZL), Eski Asur belgelerinde kullanılan 600 çivi yazısı formuna karşılık, Hitit belgelerinde kullanılan 375 çivi yazısı formu listelemektedir. Bunların 11 tanesi Hurri ve Hatti belgelerinde de görülür. İşaretlerin yarısına yakınının hece değeri vardır. Geri kalanları ise tüm kelimeyi temsil eden logogram ve ideogramlardan oluşur.
Hitit çivi yazısı işaretleri 3 farklı formda görülebilir: Heceleri belirten hece yazısı, Akadca'dan alınan Akadogramlar ya da Sümerce'den alınan Sümerogramlar. Akadogram ve SÜmerogramlar bu dillerden alınma işaretler olmakla birlikte, kullanım esnasında Hitiçe karşılıklarıyla okunurlar. Geleneksel olarak transliterasyon esnasında;
- Hece yazısı eğik küçük harflerle
- Akadogramlar EĞİK BÜYÜK HARFLERLE
- Sümerogramlar BÜYÜK HARFLERLE yazılır.
Bu nedenle, örneğin GI 𒄀 işareti üç şekilde translitere edilebilir; Hitiçe gi (ya da ge), Akadca QE-RU-UB, Sümerce GI ya da belirteç olarak kullanıldığında GI olarak.
Hece Yazısı
Hitit hece yazısı, tek ünlüden oluşan hecelerden (V), ünsüz ile başlayan ünlü seslerden (CV), ünlü ile başlayan ünsüz seslerden (VC) ya da başında ve sonunda ünsüz bulunan ünlülerden (CVC) oluşur. Bu sistemde b, p, d, t, g, k, ḫ, r, l, m, n, š, z ünsüzleri, a, e, i, u ünlüleriyle ya da ya (=I.A 𒄿𒀀), wa (=PI 𒉿) ve wi (=wi5=GEŠTIN 𒃾) heceleriyle birlikte kullanılabilir.
V (Ünlü)
| a 𒀀 |
| e 𒂊 |
| i 𒄿 |
| u , ú 𒌑 |
CV (Ünsüz + Ünlü)
| b- | p- | d- | t- | g- | k- | ḫ- | l- | m- | n- | r- | š- | w- | y- | z- | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -a | ba 𒁀 | pa 𒉺 | da 𒁕 | ta 𒋫 | ga 𒂵 | ka 𒅗 | ḫa 𒄩 | la 𒆷 | ma 𒈠 | na 𒈾 | ra 𒊏 | ša 𒊭 | wa 𒉿 | ya 𒅀 | za 𒍝 |
| -e | be 𒁁 | pé, pí 𒁉 | de, di 𒁲 | te 𒋼 | ge, gi 𒄀 | ke, ki 𒆠 | ḫe 𒄭, ḫé 𒃶 | le, li 𒇷 | me 𒈨, mé 𒈪 | ne 𒉈, né 𒉌 | re, ri 𒊑 | še 𒊺 | ze 𒍣, zé 𒍢 | ||
| -i | bi 𒁉 | ti 𒋾 | ḫi 𒄭 | mi 𒈪 | ni 𒉌 | ši 𒅆 | wi5 𒃾 | zi 𒍣 | |||||||
| -u | bu, pu 𒁍 | du 𒁺 | tu 𒌅 | gu 𒄖 | ku 𒆪 | ḫu 𒄷 | lu 𒇻 | mu 𒈬 | nu 𒉡 | ru 𒊒 | šu 𒋗, šú 𒋙 | zu 𒍪 | |||
VC (Ünlü + Ünsüz)
| -b | -p | -d | -t | -g | -k | -ḫ | -l | -m | -n | -r | -š | -z | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| a- | ab, ap 𒀊 | ad, at 𒀜 | ag, ak 𒀝 | aḫ, eḫ, iḫ, uḫ 𒄴 | al 𒀠 | am 𒄠 | an | ar 𒅈 | aš 𒀸 | az 𒊍 | |||
| e- | eb, ep, ib, ip 𒅁 | ed, et, id, it 𒀉 | eg, ek, ig, ik 𒅅 | el 𒂖 | em, im 𒅎 | en | er, ir 𒅕 | eš 𒌍, 𒐁 | ez, iz 𒄑 | ||||
| i- | il 𒅋 | in 𒅔 | iš 𒅖 | ||||||||||
| u- | ub, up 𒌒 | ud, ut 𒌓 | ug, uk 𒊌 | ul 𒌌  | um 𒌝 | un 𒌦 | ur 𒌨, úr 𒌫 | uš 𒍑 | uz 𒊻 | ||||
CVC (Ünsüz + Ünlü + Ünsüz)
- Ḫ: ḫal 𒄬 ; ḫab/p 𒆸 ; ḫaš 𒋻; ḫad/t 𒉺 (=pa, PA "asa"); ḫul (=ḪUL "kötü"); ḫub/p 𒄽; ḫar/ḫur 𒄯 (ḪAR "çember", ḪUR "kalın", MUR "akciğer")
- K/G: gal 𒃲 (=GAL "büyük"); kal,gal9𒆗; kam/gám 𒄰 (=TU7 "çorba"); k/gán 𒃷 (=GÁN "tarla"); kab/p,gáb/p 𒆏 (=KAB "sol"); kar (=KAR "bulmak"); k/gàr 𒃼; k/gaš 𒁉 (=bi, KAŠ "bira"); k/gad/t 𒃰 (=GAD "kumaş"); gaz 𒄤 (=GAZ "öldürmek"); kib/p ; k/gir 𒄫; kiš 𒆧 (=KIŠ "dünya"); kid/t9𒃰 (=gad); kal 𒆗 (=KAL "güçlü"); kul 𒆰 (=KUL "evlat"); kúl,gul 𒄢 (=GUL "kırmak"); k/gum 𒄣; kur 𒆳 (=KUR "toprak"); kùr/gur 𒄥
- L: lal 𒇲 (=LAL "bağlamak"); lam 𒇴; lig/k 𒌨 (=ur); liš 𒇺 (=LIŠ "kaşık"); luḫ 𒈛 (=LUḪ "bakan"); lum 𒈝
- M: maḫ 𒈤 (=MAḪ "büyük"); man (=MAN "20"); mar 𒈥; maš 𒈦 (=MAŠ "yarım"); meš (="90") ; mil/mel 𒅖 (=iš); miš 𒈩 ; mur 𒄯 (=ḫur); mut (=MUD "kan")
- N: nam 𒉆 (=NAM "bölge"); nab/p 𒀮; nir 𒉪; niš (=adam)
- P/B: p/bal 𒁄; pár/bar 𒈦 (=maš); paš ; pád/t,píd/t 𒁁; p/bíl 𒉋 (=GIBIL "yeni"); pir ; p/biš,pùš 𒄫 (=gir); p/bur
- R: rad/t 𒋥; riš 𒊕 (=šag)
- Š: šaḫ 𒋚 (=ŠUBUR "domuz"); šag/k 𒊕 (=SAG "kafa"); šal 𒊩 (=MUNUS "kadın"); šam 𒌑 (=ú); šàm ; šab/p ; šar 𒊬 (=SAR "bitki"); šìp ; šir 𒋓 (=ŠIR "testisler"); šum 𒋳; šur 𒋩
- T/D: t/daḫ, túḫ 𒈭; tág/k,dag/k 𒁖; t/dal 𒊑 (=ri); tám/dam 𒁮 (=DAM "kadın eş"); t/dan 𒆗 (=kal); tab/p,dáb/p 𒋰 (=TAB "2") ; tar 𒋻; t/dáš,t/diš 𒁹 ("1") ; tàš 𒀾; tin/tén 𒁷; t/dim 𒁴 ; dir (=DIR "kırmızı") ; tir/ter 𒌁 (=TIR "orman") ; tíš; túl 𒇥; t/dum 𒌈; t/dub/p 𒁾 (=DUB "kil tablet") ; túr/dur 𒄙 (=DUR "soymak")
- Z: zul 𒂄; zum 𒍮
Belirteçler
Belirteçler telaffuz edilmeyen, ama bir ismin durumunu ya da doğasını betimleyen Sümerogramlardır. Örneğin URUḪa-at-tu-ša (𒌷𒄩𒀜𒌅𒊭) kelimesindeki URU belirteci, Hattuşa'nın bir şehir olduğunu belirtmek için kullanılır. Bu kelime başındaki URU olmadan, "Hattuşa" olarak telaffuz edilir.
- m, I ("1", DIŠ) 𒁹, erkek kişi adları
- DIDLI 𒀸 (son ek), çoğul ya da topluluk
- DIDLI ḪI.A 𒀸𒄭𒀀 (son ek), çoğul
- DINGIR (D) 𒀭 "tanrı"
- DUG 𒂁 "kap"
- É 𒂍 "ev"
- GAD 𒃰 "kumaş"
- GI 𒄀 "tüp, kamış"
- GIŠ 𒄑 "tahta"
- GUD 𒄞 "memeli"
- ḪI.A 𒄭𒀀(son ek), çoğul
- ḪUR.SAG 𒄯𒊕 "dağ"
- ÍD "nehir"
- IM 𒅎 "kil"
- ITU 𒌚 "ay"
- KAM 𒄰 (son ek), sayı
- KI 𒆠 (son ek), bazı yer adları
- KU6𒄩 "balık"
- 𒆳 "toprak"
- KUŠ 𒋢 "kürk"
- LÚ 𒇽 "adam"
- MEŠ 𒈨𒌍 (son ek), çoğul
- MEŠ ḪI.A 𒈨𒌍𒄭𒀀 (son ek), çoğul
- MUL 𒀯 "yıldız"
- MUNUS (f) 𒊩 "kadın", kadın kişi adları
- MUŠ 𒈲 "yılan"
- MUŠEN 𒄷 (son ek) "kuş"
- NA4 "taş"
- NINDA 𒃻 "ekmek"
- PÚ "kaynak"
- SAR 𒊬 (son ek) "bitki"
- SI 𒋛 "boynuz"
- SÍG 𒋠 "yün"
- TU7𒄰 "çorba"
- TÚG 𒌆 "giysi"
- Ú 𒌑 "bitki"
- 𒌷 "şehir"
- URUDU 𒍐 "bakır"
- UZU 𒍜 "et"
Dış Bağlantılar
Palaeolexicon Antik Dil Arşivi
Hittite Writing Printer 1.0 Hitit Çivi Yazısı yazma programı (Phyton) - Doğancan Özgökçeler (Replit)
Kaynakça
- Emil Forrer, Die Keilschrift von Boghazköi, Leipzig (1922)
- J. Friedrich, Hethitisches Keilschrift-Lesebuch, Heidelberg (1960)
- Chr. Rüster, E. Neu, Hethitisches Zeichenlexikon (HZL), Wiesbaden (1989)
- Gillian R. Hart, Some Observations on Plene-Writing in Hittite, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London (1980)
- Gordin, Shai. Hittite Scribal Circles: Scholarly Tradition and Writing Habits, Wiesbaden: Harrassowitz (2015)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hitit civi yazisi Hitit dilini yazmakta kullanilan civi yazisidir Millattan once 2 bin yildan kalma civi yazisi ile yazilmis Hititce metinler kil tabletler halinde korunmustur Bir tablet uzerinde Hitit civi yazisi Hititliler tarafindan kullanilan civi yazisi buyuk olcude Eski Asur medeniyetinden alinmistir Ruster ve Neu tarafindan yayimlanan Hethitisches Zeichenlexikon HZL Eski Asur belgelerinde kullanilan 600 civi yazisi formuna karsilik Hitit belgelerinde kullanilan 375 civi yazisi formu listelemektedir Bunlarin 11 tanesi Hurri ve Hatti belgelerinde de gorulur Isaretlerin yarisina yakininin hece degeri vardir Geri kalanlari ise tum kelimeyi temsil eden logogram ve ideogramlardan olusur Hitit civi yazisi isaretleri 3 farkli formda gorulebilir Heceleri belirten hece yazisi Akadca dan alinan Akadogramlar ya da Sumerce den alinan Sumerogramlar Akadogram ve SUmerogramlar bu dillerden alinma isaretler olmakla birlikte kullanim esnasinda Hitice karsiliklariyla okunurlar Geleneksel olarak transliterasyon esnasinda Hece yazisi egik kucuk harflerle Akadogramlar EGIK BUYUK HARFLERLE Sumerogramlar BUYUK HARFLERLE yazilir Bu nedenle ornegin GI 𒄀 isareti uc sekilde translitere edilebilir Hitice gi ya da ge Akadca QE RU UB Sumerce GI ya da belirtec olarak kullanildiginda GI olarak Hece YazisiHitit hece yazisi tek unluden olusan hecelerden V unsuz ile baslayan unlu seslerden CV unlu ile baslayan unsuz seslerden VC ya da basinda ve sonunda unsuz bulunan unlulerden CVC olusur Bu sistemde b p d t g k ḫ r l m n s z unsuzleri a e i u unluleriyle ya da ya I A 𒄿𒀀 wa PI 𒉿 ve wi wi5 GESTIN 𒃾 heceleriyle birlikte kullanilabilir V Unlu a 𒀀e 𒂊i 𒄿u u 𒌑CV Unsuz Unlu b p d t g k ḫ l m n r s w y z a ba 𒁀 pa 𒉺 da 𒁕 ta 𒋫 ga 𒂵 ka 𒅗 ḫa 𒄩 la 𒆷 ma 𒈠 na 𒈾 ra 𒊏 sa 𒊭 wa 𒉿 ya 𒅀 za 𒍝 e be 𒁁 pe pi 𒁉 de di 𒁲 te 𒋼 ge gi 𒄀 ke ki 𒆠 ḫe 𒄭 ḫe 𒃶 le li 𒇷 me 𒈨 me 𒈪 ne 𒉈 ne 𒉌 re ri 𒊑 se 𒊺 ze 𒍣 ze 𒍢 i bi 𒁉 ti 𒋾 ḫi 𒄭 mi 𒈪 ni 𒉌 si 𒅆 wi5 𒃾 zi 𒍣 u bu pu 𒁍 du 𒁺 tu 𒌅 gu 𒄖 ku 𒆪 ḫu 𒄷 lu 𒇻 mu 𒈬 nu 𒉡 ru 𒊒 su 𒋗 su 𒋙 zu 𒍪VC Unlu Unsuz b p d t g k ḫ l m n r s za ab ap 𒀊 ad at 𒀜 ag ak 𒀝 aḫ eḫ iḫ uḫ 𒄴 al 𒀠 am 𒄠 an ar 𒅈 as 𒀸 az 𒊍e eb ep ib ip 𒅁 ed et id it 𒀉 eg ek ig ik 𒅅 el 𒂖 em im 𒅎 en er ir 𒅕 es 𒌍 ez iz 𒄑i il 𒅋 in 𒅔 is 𒅖u ub up 𒌒 ud ut 𒌓 ug uk 𒊌 ul 𒌌 um 𒌝 un 𒌦 ur 𒌨 ur 𒌫 us 𒍑 uz 𒊻CVC Unsuz Unlu Unsuz Ḫ ḫal 𒄬 ḫab p 𒆸 ḫas 𒋻 ḫad t 𒉺 pa PA asa ḫul ḪUL kotu ḫub p 𒄽 ḫar ḫur 𒄯 ḪAR cember ḪUR kalin MUR akciger K G gal 𒃲 GAL buyuk kal gal9𒆗 kam gam 𒄰 TU7 corba k gan 𒃷 GA N tarla kab p gab p 𒆏 KAB sol kar KAR bulmak k gar 𒃼 k gas 𒁉 bi KAS bira k gad t 𒃰 GAD kumas gaz 𒄤 GAZ oldurmek kib p k gir 𒄫 kis 𒆧 KIS dunya kid t9𒃰 gad kal 𒆗 KAL guclu kul 𒆰 KUL evlat kul gul 𒄢 GUL kirmak k gum 𒄣 kur 𒆳 KUR toprak ku r gur 𒄥 L lal 𒇲 LAL baglamak lam 𒇴 lig k 𒌨 ur lis 𒇺 LIS kasik luḫ 𒈛 LUḪ bakan lum 𒈝 M maḫ 𒈤 MAḪ buyuk man MAN 20 mar 𒈥 mas 𒈦 MAS yarim mes 90 mil mel 𒅖 is mis 𒈩 mur 𒄯 ḫur mut MUD kan N nam 𒉆 NAM bolge nab p 𒀮 nir 𒉪 nis adam P B p bal 𒁄 par bar 𒈦 mas pas pad t pid t 𒁁 p bil 𒉋 GIBIL yeni pir p bis pu s 𒄫 gir p bur R rad t 𒋥 ris 𒊕 sag S saḫ 𒋚 SUBUR domuz sag k 𒊕 SAG kafa sal 𒊩 MUNUS kadin sam 𒌑 u sam sab p sar 𒊬 SAR bitki sip sir 𒋓 SIR testisler sum 𒋳 sur 𒋩 T D t daḫ tuḫ 𒈭 tag k dag k 𒁖 t dal 𒊑 ri tam dam 𒁮 DAM kadin es t dan 𒆗 kal tab p dab p 𒋰 TAB 2 tar 𒋻 t das t dis 𒁹 1 tas 𒀾 tin ten 𒁷 t dim 𒁴 dir DIR kirmizi tir ter 𒌁 TIR orman tis tul 𒇥 t dum 𒌈 t dub p 𒁾 DUB kil tablet tur dur 𒄙 DUR soymak Z zul 𒂄 zum 𒍮BelirteclerBelirtecler telaffuz edilmeyen ama bir ismin durumunu ya da dogasini betimleyen Sumerogramlardir Ornegin URUḪa at tu sa 𒌷𒄩𒀜𒌅𒊭 kelimesindeki URU belirteci Hattusa nin bir sehir oldugunu belirtmek icin kullanilir Bu kelime basindaki URU olmadan Hattusa olarak telaffuz edilir m I 1 DIS 𒁹 erkek kisi adlari DIDLI 𒀸 son ek cogul ya da topluluk DIDLI ḪI A 𒀸𒄭𒀀 son ek cogul DINGIR D 𒀭 tanri DUG 𒂁 kap E 𒂍 ev GAD 𒃰 kumas GI 𒄀 tup kamis GIS 𒄑 tahta GUD 𒄞 memeli ḪI A 𒄭𒀀 son ek cogul ḪUR SAG 𒄯𒊕 dag ID nehir IM 𒅎 kil ITU 𒌚 ay KAM 𒄰 son ek sayi KI 𒆠 son ek bazi yer adlari KU6𒄩 balik 𒆳 toprak KUS 𒋢 kurk LU 𒇽 adam MES 𒈨𒌍 son ek cogul MES ḪI A 𒈨𒌍𒄭𒀀 son ek cogul MUL 𒀯 yildiz MUNUS f 𒊩 kadin kadin kisi adlari MUS 𒈲 yilan MUSEN 𒄷 son ek kus NA4 tas NINDA 𒃻 ekmek PU kaynak SAR 𒊬 son ek bitki SI 𒋛 boynuz SIG 𒋠 yun TU7𒄰 corba TUG 𒌆 giysi U 𒌑 bitki 𒌷 sehir URUDU 𒍐 bakir UZU 𒍜 et Dis BaglantilarPalaeolexicon Antik Dil Arsivi Hittite Writing Printer 1 0 Hitit Civi Yazisi yazma programi Phyton Dogancan Ozgokceler Replit KaynakcaEmil Forrer Die Keilschrift von Boghazkoi Leipzig 1922 J Friedrich Hethitisches Keilschrift Lesebuch Heidelberg 1960 Chr Ruster E Neu Hethitisches Zeichenlexikon HZL Wiesbaden 1989 Gillian R Hart Some Observations on Plene Writing in Hittite Bulletin of the School of Oriental and African Studies University of London 1980 Gordin Shai Hittite Scribal Circles Scholarly Tradition and Writing Habits Wiesbaden Harrassowitz 2015