Cleomenes (Antik Yunanca: Κλεομένης Kleomenes;. ölüm: MÖ 489) MÖ 6. yüzyılın sonları ve 5. yüzyılın başlarında Sparta'nın Agiad kralıydı. Saltanatı MÖ 519 yılında başladı. Argos şehrini yıkma amaçlı maceracı ve bazen vicdansız bir dış politika izledi. Sparta'nın hakimiyet alanını Mora'nın içinde ve dışında genişletmek amaçlı çokça girişimleri de vardır. Mora Birliği onun döneminde ortaya çıktı. Hükümdarlığı sırasında, Atina meselelerine iki kez başarılı bir şekilde müdahale etti ancak Sparta'yı İyon Ayaklanması'nın dışında tuttu. Gizemli bir şekilde hapishanede öldü. Spartalı soylular onun ölümünü cinnet geçirdiği ve intihar ettiği şekilde yorumlamışlardır.
I. Cleomenes | |
---|---|
Hüküm süresi | MÖ 519 - MÖ 490 |
Önce gelen | II. Anaxandridas |
Sonra gelen | I. Leonidas |
Ölüm | MÖ 489 |
Çocuk(lar)ı | Gorgo |
Hanedan | Agiad |
Babası | II. Anaxandridas |
Önceki Yaşamı
II. Anaxandrides'in (Agiad kraliyet ailesinden) ve ikinci karısının oğluydu; Dorieus, I. Leonidas ve Cleombrotus'un üvey kardeşiydi. Üç küçük üvey erkek kardeş, Anaxandrides'in ilk eşinin oğulları olmasına ve bu nedenle geleneğe göre tahtta daha fazla hakları olmasına rağmen, Cleomenes en büyük oğuldu ve MÖ 519 yılı civarında babasının yerine tahta geçti. Üvey kardeşi Dorieus'u, Sparta nüfuzunu ve bölgelerini genişletmesi için ve potansiyel bir rakibinden kurtulmak için Mora dışında seferler düzenlemesine izin verdi. Mora dışındaki dünyaya olan ilgisi, son derece dar görüşlü, muhafazakar ve yabancı her şeye şüpheyle bakan Spartalılar arasında deli olduğu söylentileri oldukça fazladır. Özellikle de Yunan tarihçi Herodot'un Cleomenes'in şarabın tadına bakması üzerine "sarhoş İskit modası" şeklinde yorumladığı bilinmektedir.
Cleomenes'in erdemliliğini gösteren eski bir anekdot: Samos'a sürgüne gönderilmiş ancak hala zengin bir tiran olan Maeandrius'un Sparta'yı ziyareti sırasında Cleomenes'i birkaç kez evine davet etti ve ona bazı değerli kadehler gösterdi; Cleomenes kadahleri beğenince, Maeandrius bunları ona hediye olarak sundu. Cleomenes, bu üstü örtülü rüşveti reddetti ve Maeandrius'u Sparta'dan kovdu.
Atina'ya karşı savaş
MÖ 510 yılı civarında Alcmaeonidae ailesi Atina'dan sürgün edilmişti. Bu aile Sparta'dan Hippias, oğlu Pisistratus ve Atina tiranlarını devirmek için yardım istedi. Kleisthenis liderliğindeki Alcmaeonidae ailesi, Spartalılara onlara yardım etmelerini söylemesi için Delfi'deki kahine rüşvet verdi ve bu çağrı üzerine Cleomenes yardımlarına geldi. Atina'ya yapılan ilk saldırı bir başarısızlıkla sonuçlandı. İkinci taarruzu bizzat Cleomenes yönetti ve Hippias ile destekçilerini Akropolis'te kuşattı. Hippias'ı teslim olmaya ikna edemedi. Ancak Spartalılar, Hippias'ın akrabalarını yakaladılar ve kenti teslim etmeyi kabul edene kadar onları rehin olarak tuttular.[]
Kleisthenis ve Atinalı aristokrat Isagoras daha sonra Atina'nın kontrolü için birbirleriyle savaştı. Cleomenes, Isagoras'ı desteklemek bir orduyla geldi ve Kleisthenis ile Alcmaeonidae ailesini ikinci kez sürgüne gitmeye zorladılar. Cleomenes 500'ler Meclisini (Kleisthenis tarafından kurulmuş bir konsey) kaldırdı ve Akropolis'i işgal etti. Atinalılar buna itiraz ettiler ve onu zorla şehir dışına çıkardılar. Cleomenes, Akropolis'te olanlardan mutsuzdu ve bu yüzden ertesi yıl Isagoras'ı Atina'nın tiranı yapmak üzere bir ordu topladı. Bu ordu Attika'yı işgal etti. Kuvvetindeki Korintliler, Elefsis'e ulaştığında ilerlemeyi reddettiler, bu yüzden Cleomenes geri çekilmek zorunda kaldı. Pausanias'a göre Cleomenes, Egina'ya kadar gitmeyi başardı. Pausanias, Cleomenes'in Egina'da Pers sempatizanlığı yapan kişileri tutukladığını iddia etti.
Sparta daha sonra müttefiklerine Hippias'ı Atina'nın tiranı olarak geri getirmek için bir sefer düzenlemeyi teklif etti. Sparta'nın Hippias'ın devrilmesinde etkili olduğu göz önüne alındığında, politikadaki bu değişiklik şöyle açıklanabilir: Sparta, Alcmaeonidae tarafından Hippias'ı devirmek için kandırıldıklarını keşfetmişti çünkü Delfili kahinin Alcmaeonidae ailesinden rüşvet aldığı ortaya çıkmıştı. W.G Forrest'e göre, bu politika değişikliğinin sebebi Sparta'nın müttefikleriyle tartışan Cleomenes'in işiydi. Bununla birlikte, Korint liderliğindeki Mora Birliği'nin ilk toplantısında bu öneri reddedildi.
İyon Ayaklanması ve sonuçları
M.Ö. 499 yılında Milet'in tiranı Aristagoras, Pers İmparatorluğu'na karşı İyon Ayaklanması için Kral Cleomenes'ten yardım istemeye Sparta'ya geldi. Aristagoras, İran'ın ve zenginliklerinin kolay bir şekilde fethedileceğini vadederek Cleomenes'i yardım için ikna etmeye yakındı ancak Cleomenes, Pers başkentinin çok uzak mesafede olduğunu öğrendiğince onu Milet'e geri gönderdi. Aristagoras ona gümüş teklif ederek rüşvet vermeye çalıştı. Cleomenes reddetti, bununla birlikte Aristagoras ona giderek daha fazlasını vadetmeye başladı. Herodot'a göre, Aristagoras Cleomenes'e 50 talent gümüş teklif ettiğinde, Cleomenes'in genç kızı Gorgo, babasına bu adama güvenmemesi konusunda uyardı.
MÖ 494 yılı civarında Cleomenes, Sepeia Savaşı'nda Argos'u işgal etti. Cleomenes, savaş sırasında Spartalı elçi Lacedemonians'a bir şey buyurduğunda Argives buyrulan her emri yerine getirdi. Cleomenes, Argives'in Lacedemonians'ın ilettiği her emri yaptığını varsaydı, bu yüzden Lacedemonians'ın, Argives'e ziyafet yapacaklarını ilan ettikten sonra ordusuna saldırmalarını söyleyerek bu durumdan faydalandı. Cleomenes, Argives'in elçinin duyurusuna göre ziyafet yapacağı konusunda haklıydı, bu sayede ordusu silahsız düşman güçlerini yemek yerken katletti. Yunan tarihçi Herodot, 6000 (muhtemelen bir abartı) geri çekilen gücü, kutsal Argus korusunda yakarak öldürdüğünü rivayet eder.
Cleomenes, ordusunun çoğunu Sparta'ya geri gönderdi ve adak adamak için bin kişiyi Hera tapınağına götürdü. Rahip, yabancıların adak adamasına izin verilemeyeceğini söyleyerek bunu yapmalarına engel oldu. Cleomenes, Helotlara rahibi kırbaçlamalarını emretti ve o sırada adağını adadı.
Argos, bu saldırıdan sonra on yıllar boyu Sparta'nın düşmanı olarak kalacaktı. Argos'a yapılan saldırının neden yapıldığı tam olarak belli değildir. Bu, Sparta'nın Kral Argos ve şehrinin Pers yanlısı eğilimleriyle ilgili endişelerinden Sparta'nın güvenliğine tehdit olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Persler, İyon Ayaklanmasını MÖ 493 yılında bastırdıktan sonra Yunanistan'ı işgal ettiklerinde, birçok şehir devleti ticaretlerinin çok kötü etkileneceğinden korkarak Perslere boyun eğdi. Bu şehir devletleri arasında Egine de vardı. Bu yüzden MÖ 491 yılında Cleomenes oradaki Pers yanlılarının başlarını tutuklamaya başladı. Ancak Egine vatandaşları onunla ve Eurypontid Sparta kralıyla işbirliği yapmaya yeltenmediler, Demechan'ın çabalarını baltalamaya çalıştılar. Cleomenes, Delfi'deki kahine ilk önce bunun ilahi irade olduğunu halka duyurması için rüşvet verdi sonradan bu görev için Leotychides'i seçti. İki kral, Egine'deki Pers işbirlikçilerini başarıyla etkisiz hale getirdi.[]
Sürgün ve ölümü
M.Ö. 490 yılı civarında Cleomenes, onunla birlikte kral olan Demaratus'a karşı komplo düzenlediği öğrenildiğinde Sparta'dan kaçmak zorunda kaldı. Ancak Spartalılar, Cleomenes'in çevredeki bölgelerde bir ordu toplamaya başlaması üzerine geri dönmesine izin verdiler. Bununla birlikte, Yunan tarihçi Herodot'a göre o zamana kadar "deli" olarak kabul edildi. Spartalılar onu zindana hapsettiler. Üvey erkek kardeşi I. Leonidas ve Cleombrotus'un emriyle Cleomenes, zincirlere vuruldu.
Hapishanedeyken Cleomenes kendini yaralayarak ölümüne intihar etti. Hayatta kalan üvey erkek kardeşi I. Leonidas daha sonra Cleomenes'in kızı Gorgo ile evlendi.
Coğrafyacı Pausanias'ın Hiera Orgas'a yaptığı saygısızlığın sonucu olduğunu iddia ettiği Cleomenes'in cinnet ve intihar anlatımlarının doğruluğu, modern tarihçiler arasında bazı spekülasyonların konusu olmuştur.[]
Tarihsel önem
Tarihçi J.B. Bury "Cleomenes" diyor, "Spartalı olmasaydı, Yunan tarihinin en büyük figürlerinden biri olabilirdi." Olduğu gibi, politikaları eş Kralı ve Spartalı Ephorate'in muhalefeti tarafından sürekli olarak etkisiz hale getirilen zeki bir politikacı olarak gözüküyor. Bununla birlikte, olgun dönemi boyunca Sparta tarihinin baskın bir figürüydü.
Notlar
- ^ Herodotus, 6.75
- ^ Cartledge, p.124.
- ^ Herodotus, 5.42–48 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Herodotus, The Histories, bk 6, 84
- ^ Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Vol. 1. James Walton. 1870. s. 792.
- ^ Smith, William (1870). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Vol. 1. James Walton. p. 792.
- ^ Pausanias, Description of Greece 3. 4. 2
- ^ W G Forrest, A History of Sparta p89
- ^ Herodotus, 5.51 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Herodotus, 7.148 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; , Description of Greece 3. 4. 1 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Cartledge, p.129.
- ^ Herodotus, The Histories, bk 6, 81
- ^ Herodotus, 6.75 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ A history of Greece to the death of Alexander the Great, 3rd edition. Londra: Macmillan. 1956. ss. 259-260.
Kaynakça
- Herodotus; Histories, A. D. Godley (translator), Cambridge: Harvard University Press, 1920; . Online version 1 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at the Perseus Digital Library.
- Cartledge, Paul, Sparta and Lakonia: A Regional History 1300–362 BC, Publisher: Routledge; 2 edition (December 7, 2001), .
Konuyla ilgili yayınlar
- Forrest, W.G. A History of Sparta 950–192 BC. New York: Norton. 1968.
- Huxley, George L. Early Sparta. Cambridge: Harvard University Press. 1962.
Resmî unvanlar | ||
---|---|---|
Önce gelen: II. Anaxandridas | MÖ 520 – 489 | Sonra gelen: I. Leonidas |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cleomenes Antik Yunanca Kleomenhs Kleomenes olum MO 489 MO 6 yuzyilin sonlari ve 5 yuzyilin baslarinda Sparta nin Agiad kraliydi Saltanati MO 519 yilinda basladi Argos sehrini yikma amacli maceraci ve bazen vicdansiz bir dis politika izledi Sparta nin hakimiyet alanini Mora nin icinde ve disinda genisletmek amacli cokca girisimleri de vardir Mora Birligi onun doneminde ortaya cikti Hukumdarligi sirasinda Atina meselelerine iki kez basarili bir sekilde mudahale etti ancak Sparta yi Iyon Ayaklanmasi nin disinda tuttu Gizemli bir sekilde hapishanede oldu Spartali soylular onun olumunu cinnet gecirdigi ve intihar ettigi sekilde yorumlamislardir I CleomenesHukum suresiMO 519 MO 490Once gelenII AnaxandridasSonra gelenI LeonidasOlumMO 489Cocuk lar iGorgoHanedanAgiadBabasiII AnaxandridasOnceki YasamiII Anaxandrides in Agiad kraliyet ailesinden ve ikinci karisinin ogluydu Dorieus I Leonidas ve Cleombrotus un uvey kardesiydi Uc kucuk uvey erkek kardes Anaxandrides in ilk esinin ogullari olmasina ve bu nedenle gelenege gore tahtta daha fazla haklari olmasina ragmen Cleomenes en buyuk oguldu ve MO 519 yili civarinda babasinin yerine tahta gecti Uvey kardesi Dorieus u Sparta nufuzunu ve bolgelerini genisletmesi icin ve potansiyel bir rakibinden kurtulmak icin Mora disinda seferler duzenlemesine izin verdi Mora disindaki dunyaya olan ilgisi son derece dar goruslu muhafazakar ve yabanci her seye supheyle bakan Spartalilar arasinda deli oldugu soylentileri oldukca fazladir Ozellikle de Yunan tarihci Herodot un Cleomenes in sarabin tadina bakmasi uzerine sarhos Iskit modasi seklinde yorumladigi bilinmektedir Cleomenes in erdemliligini gosteren eski bir anekdot Samos a surgune gonderilmis ancak hala zengin bir tiran olan Maeandrius un Sparta yi ziyareti sirasinda Cleomenes i birkac kez evine davet etti ve ona bazi degerli kadehler gosterdi Cleomenes kadahleri begenince Maeandrius bunlari ona hediye olarak sundu Cleomenes bu ustu ortulu rusveti reddetti ve Maeandrius u Sparta dan kovdu Atina ya karsi savasMO 510 yili civarinda Alcmaeonidae ailesi Atina dan surgun edilmisti Bu aile Sparta dan Hippias oglu Pisistratus ve Atina tiranlarini devirmek icin yardim istedi Kleisthenis liderligindeki Alcmaeonidae ailesi Spartalilara onlara yardim etmelerini soylemesi icin Delfi deki kahine rusvet verdi ve bu cagri uzerine Cleomenes yardimlarina geldi Atina ya yapilan ilk saldiri bir basarisizlikla sonuclandi Ikinci taarruzu bizzat Cleomenes yonetti ve Hippias ile destekcilerini Akropolis te kusatti Hippias i teslim olmaya ikna edemedi Ancak Spartalilar Hippias in akrabalarini yakaladilar ve kenti teslim etmeyi kabul edene kadar onlari rehin olarak tuttular kaynak belirtilmeli Kleisthenis ve Atinali aristokrat Isagoras daha sonra Atina nin kontrolu icin birbirleriyle savasti Cleomenes Isagoras i desteklemek bir orduyla geldi ve Kleisthenis ile Alcmaeonidae ailesini ikinci kez surgune gitmeye zorladilar Cleomenes 500 ler Meclisini Kleisthenis tarafindan kurulmus bir konsey kaldirdi ve Akropolis i isgal etti Atinalilar buna itiraz ettiler ve onu zorla sehir disina cikardilar Cleomenes Akropolis te olanlardan mutsuzdu ve bu yuzden ertesi yil Isagoras i Atina nin tirani yapmak uzere bir ordu topladi Bu ordu Attika yi isgal etti Kuvvetindeki Korintliler Elefsis e ulastiginda ilerlemeyi reddettiler bu yuzden Cleomenes geri cekilmek zorunda kaldi Pausanias a gore Cleomenes Egina ya kadar gitmeyi basardi Pausanias Cleomenes in Egina da Pers sempatizanligi yapan kisileri tutukladigini iddia etti Sparta daha sonra muttefiklerine Hippias i Atina nin tirani olarak geri getirmek icin bir sefer duzenlemeyi teklif etti Sparta nin Hippias in devrilmesinde etkili oldugu goz onune alindiginda politikadaki bu degisiklik soyle aciklanabilir Sparta Alcmaeonidae tarafindan Hippias i devirmek icin kandirildiklarini kesfetmisti cunku Delfili kahinin Alcmaeonidae ailesinden rusvet aldigi ortaya cikmisti W G Forrest e gore bu politika degisikliginin sebebi Sparta nin muttefikleriyle tartisan Cleomenes in isiydi Bununla birlikte Korint liderligindeki Mora Birligi nin ilk toplantisinda bu oneri reddedildi Iyon Ayaklanmasi ve sonuclariM O 499 yilinda Milet in tirani Aristagoras Pers Imparatorlugu na karsi Iyon Ayaklanmasi icin Kral Cleomenes ten yardim istemeye Sparta ya geldi Aristagoras Iran in ve zenginliklerinin kolay bir sekilde fethedilecegini vadederek Cleomenes i yardim icin ikna etmeye yakindi ancak Cleomenes Pers baskentinin cok uzak mesafede oldugunu ogrendigince onu Milet e geri gonderdi Aristagoras ona gumus teklif ederek rusvet vermeye calisti Cleomenes reddetti bununla birlikte Aristagoras ona giderek daha fazlasini vadetmeye basladi Herodot a gore Aristagoras Cleomenes e 50 talent gumus teklif ettiginde Cleomenes in genc kizi Gorgo babasina bu adama guvenmemesi konusunda uyardi MO 494 yili civarinda Cleomenes Sepeia Savasi nda Argos u isgal etti Cleomenes savas sirasinda Spartali elci Lacedemonians a bir sey buyurdugunda Argives buyrulan her emri yerine getirdi Cleomenes Argives in Lacedemonians in ilettigi her emri yaptigini varsaydi bu yuzden Lacedemonians in Argives e ziyafet yapacaklarini ilan ettikten sonra ordusuna saldirmalarini soyleyerek bu durumdan faydalandi Cleomenes Argives in elcinin duyurusuna gore ziyafet yapacagi konusunda hakliydi bu sayede ordusu silahsiz dusman guclerini yemek yerken katletti Yunan tarihci Herodot 6000 muhtemelen bir abarti geri cekilen gucu kutsal Argus korusunda yakarak oldurdugunu rivayet eder Cleomenes ordusunun cogunu Sparta ya geri gonderdi ve adak adamak icin bin kisiyi Hera tapinagina goturdu Rahip yabancilarin adak adamasina izin verilemeyecegini soyleyerek bunu yapmalarina engel oldu Cleomenes Helotlara rahibi kirbaclamalarini emretti ve o sirada adagini adadi Argos bu saldiridan sonra on yillar boyu Sparta nin dusmani olarak kalacakti Argos a yapilan saldirinin neden yapildigi tam olarak belli degildir Bu Sparta nin Kral Argos ve sehrinin Pers yanlisi egilimleriyle ilgili endiselerinden Sparta nin guvenligine tehdit olmasindan kaynaklandigi dusunulmektedir Persler Iyon Ayaklanmasini MO 493 yilinda bastirdiktan sonra Yunanistan i isgal ettiklerinde bircok sehir devleti ticaretlerinin cok kotu etkileneceginden korkarak Perslere boyun egdi Bu sehir devletleri arasinda Egine de vardi Bu yuzden MO 491 yilinda Cleomenes oradaki Pers yanlilarinin baslarini tutuklamaya basladi Ancak Egine vatandaslari onunla ve Eurypontid Sparta kraliyla isbirligi yapmaya yeltenmediler Demechan in cabalarini baltalamaya calistilar Cleomenes Delfi deki kahine ilk once bunun ilahi irade oldugunu halka duyurmasi icin rusvet verdi sonradan bu gorev icin Leotychides i secti Iki kral Egine deki Pers isbirlikcilerini basariyla etkisiz hale getirdi kaynak belirtilmeli Surgun ve olumuM O 490 yili civarinda Cleomenes onunla birlikte kral olan Demaratus a karsi komplo duzenledigi ogrenildiginde Sparta dan kacmak zorunda kaldi Ancak Spartalilar Cleomenes in cevredeki bolgelerde bir ordu toplamaya baslamasi uzerine geri donmesine izin verdiler Bununla birlikte Yunan tarihci Herodot a gore o zamana kadar deli olarak kabul edildi Spartalilar onu zindana hapsettiler Uvey erkek kardesi I Leonidas ve Cleombrotus un emriyle Cleomenes zincirlere vuruldu Hapishanedeyken Cleomenes kendini yaralayarak olumune intihar etti Hayatta kalan uvey erkek kardesi I Leonidas daha sonra Cleomenes in kizi Gorgo ile evlendi Cografyaci Pausanias in Hiera Orgas a yaptigi saygisizligin sonucu oldugunu iddia ettigi Cleomenes in cinnet ve intihar anlatimlarinin dogrulugu modern tarihciler arasinda bazi spekulasyonlarin konusu olmustur kaynak belirtilmeli Tarihsel onemTarihci J B Bury Cleomenes diyor Spartali olmasaydi Yunan tarihinin en buyuk figurlerinden biri olabilirdi Oldugu gibi politikalari es Krali ve Spartali Ephorate in muhalefeti tarafindan surekli olarak etkisiz hale getirilen zeki bir politikaci olarak gozukuyor Bununla birlikte olgun donemi boyunca Sparta tarihinin baskin bir figuruydu Notlar Herodotus 6 75 Cartledge p 124 Herodotus 5 42 48 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Herodotus The Histories bk 6 84 Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology Vol 1 James Walton 1870 s 792 Smith William 1870 Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology Vol 1 James Walton p 792 Pausanias Description of Greece 3 4 2 W G Forrest A History of Sparta p89 Herodotus 5 51 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Herodotus 7 148 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Description of Greece 3 4 1 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cartledge p 129 Herodotus The Histories bk 6 81 Herodotus 6 75 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde A history of Greece to the death of Alexander the Great 3rd edition Londra Macmillan 1956 ss 259 260 KaynakcaHerodotus Histories A D Godley translator Cambridge Harvard University Press 1920 0 674 99133 8 Online version 1 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde at the Perseus Digital Library Cartledge Paul Sparta and Lakonia A Regional History 1300 362 BC Publisher Routledge 2 edition December 7 2001 978 0 415 26276 7 Konuyla ilgili yayinlarForrest W G A History of Sparta 950 192 BC New York Norton 1968 Huxley George L Early Sparta Cambridge Harvard University Press 1962 Resmi unvanlarOnce gelen II Anaxandridas MO 520 489 Sonra gelen I Leonidas