Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
IBM 360 Sistemi (S/360), IBM tarafından ilk kez 7 Nisan 1964 yılında tanıtılan bir tür Anaçatı bilgisayar sistemidir. Bilgisayarın yapısı ve uygulamaları arasında belirli bir fark yaratan ilk bilgisayar türüdür.
IBM'in farklı fiyatlarla bir dizi farklı ama uyumlu tasarımlarını piyasaya sürmesini sağlamıştır. Piyasada gerçekten de çok büyük bir başarı elde eden bu sistem, müşterilerin ihtiyaçları arttıkça donanımlarını da arttırabilecekleri küçük sistemler satın almalarını sağlamıştır. Bu tasarım birçok kişi tarafından gelecek yıllarda bilgisayar tasarımlarını etkileyecek olan tarihte gelmiş geçmiş en başarılı bilgisayar olarak görülmüştür. 360 ve onu takip eden sistemler tartışılmaz bir şekilde tarihin en çok kar getiren bilgisayar sistemleri serileridir. S/360’ın baş mimarı Gene Amdahl’dır.
Bilgisayar türleri
Daha önceki uygulamalarından farklı olarak IBM büyükten küçüğe, düşükten yüksek performansa kadar çeşitli değişiklikler gösteren ancak aynı komut sıralamasıyla çalışan (belirli piyasalar için hazırlanmış iki istisna ile beraber) ayrı bir bilgisayar (CPU) serisi piyasaya sürmüştür. Bu başarı, müşterilerin daha düşük fiyatlı bir modeli kullanarak ihtiyaçları arttıkça – zaman harcamadan ve yeniden yazılım yükleme masrafı olmadan daha büyük sistemlere yükseltebilmelerini sağlamıştır. IBM bu uyumluluğu gerçekleştirmek adına mikro kod teknolojisini büyük olanlar hariç tüm modellere geçirerek ilk defa ticari anlamda kullanmıştır. Bu esneklik piyasaya girmedeki engelleri büyük ölçüde düşürmüştür. Diğer satıcılarla beraber (özellikle General Elektrik ayrıcalığıyla) müşteriler geliştirebilecekleri ya da güçlendirebilecekleri (dolayısıyla pahalıya mal olacak) makinalar arasında bir seçim yapmak zorunda kalmışlardır. Bu birçok firmanın sadece bilgisayar satın almadığı anlamına gelmektedir. 360 Sistemi piyasanın gidişatını tamamiyle değiştirmiştir çünkü firmalar artık düşük fiyatlara “alt uç” makineleri kiralayabilmişlerdir. (O zamanlar IBM bilgisayarları satmak yerine kiralamaktaydı.
Modeller
IBM öncelikle altı ana bilgisayar ve kırk adet ortak çevresel bilgisayardan oluşan bir seri piyasaya sürdü. IBM bir tanesi NASA için üretimiş olan çok ender bir model de dahil olmak üzere on dört model satışa sundu. En ucuz olan 360/20 modelinde 8K’lık küçük bir ana hafıza ve 360’larda bulunan on altı adet 32- bit’lik yerine sekiz adet 16-bit’lik sabit disk kullanılmıştır ve ayrıca diğer kategorilerde kullanılan komut kümesinin alt kümesi mevcuttur. (Model 20 daha küçük işletmelerin kullanımlarına uygun olarak üretilmiştir – IBM marka adına ve satış gücüne sahip ancak tüm rakiplerinden üstün özelliklere sahip değildi.)
1964 yılında ilk olarak 30, 40, 50, 60, 62, and 70 Modelleri piyasaya sürülmüştür. İlk üçü IBM 1400 serisini piyasasını amaçlayan düşükten orta düzeye kadar olan sistemlerdi. Her üçü de 1965’in ortalarında nakliye edilmeye başlandı. Son üçü, 7000 serisinin makinaları yerine düşünülmüşlerdi ancak hiç ihraç edilemediklerinden 65 ve 75 ile değiştirildiler, böylelikle sırasıyla Kasım 1965 ve Ocak 1966’da nakliye edilmeye başlandılar.
Daha sonra 20 de dahil olmak üzere alt uçta yapılan ilaveler (yukarıda belirtildiği üzere 1966), 22 (1971) ve 25 (1968) serileridir. 44 (1966) ise yüzeysel noktada bulunan bir donanım ve sınırlı bir komut kümesi ile orta düzeyli bilimsel piyasayı amaçlayan bir değişkendir. Üst uç makinaların devam serileri 67 (1966), 85 (1969), 91 (1967), 95 (1968) ve de 195 (1971) ‘den oluşur. 195 modeli ise Sistem/360 serisi ve devamındaki Sistem/370 aralarındaki boşluğu kapatır.
İlk olarak 1966 yılının Ağustos ayında ihraç edilen 360-67, dinamik adres tercümesi (“DAT”, şu anda daha çok MMU olarak bilinir; önceleri serilerde yer almayan ancak1972 yılında S/370 serisinde yeniden ortaya çıkan DAT donanımı) içeren ilk IBM sistemidir. 360-67 (Ağustos 1965) serisini piyasaya sürerken, IBM aynı zamanda 1971 yılında iptal edilen talihsiz zaman-paylaşımı işletim sistemi projesi TSS/360’ı piyasaya sürmüştür. 360-67’nin oldukça başarılı işletim sistemi özgün sanal makina sistemi olan CP/CMS idi. CP/CMS IBM’in Cambridge Bilim Merkezi’nde Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) araştırmacıları tarafından geliştirilmiştir; dünya çapında bir başarı kazanmıştır ve IBM’in VM/CMS ve bugünün z/VM’lerinin üretilmelerine sebep olmuştur. 1977 yılının sonunda tüm Sistem/360 modelleri piyasadan toplatılmıştır.
Geriye dönük uyumluluk
IBM'in mevcut müşterileri ikinci kuşak makinalara geçen yazılımlara yatırım yapmışlardır. Birçok model müşterilerin önceki bilgisayarlarıyla benzer mikro kod seçenekleri sunmaktaydı (örneğin; 360/30 modelindeki IBM 1400 seri ya da 360/65 modelindeki IBM 7094) böylelikle eski programlar yeni makinalarda çalışabilmekteydiler. Ancak müşteriler bilgisayarı kapatmak, düğmesini açmak ve benzer bir moda girebilmek için yeniden başlatmak zorundalardı. Daha sonra geliştirilen Sistem/370 modelinde de benzer seçenekler mevcuttu ancak ana programların yanında işletim sistemi kontrolünde çalışmalarını sağlamaktaydı.
Takip edenler ve çeşitler
S/360 modeli 1971 yılında daha uyumlu Sistem/370 (Çığır açma fikri 1970'lerin ortalarında maliyet etkinliği ve devamlılık sebeplerinden ötürü vazgeçilen FS Teknolojisi ile gerçekleştirmekti.) daha sonra geliştirilen uyumlu IBM sistemleri 3090, Sistem/390 modeli, z serileri ve bugünün z9 sistemlerinden olumaktadır.
Sistem/360’ın makina kodları ya da yapısı açısından benzer ya da uyumlu bilgisayarları aynı zamanda Amdahl’ın 470 modelini (ve takip eden modelleri), Hitachi ana çerçevelerini, UNIVAC 9200/9300/9400 serilerini ve o zamanlar UNIVAC’a satılan RCA Spectra 70 serileri ile UNIVAC 90/60 modeline dönüştürülen ve daha sonra piyasaya sürülen bilgisayarları kapsamaktadır. Sovyetler Birliği de ES EVM olarak adlandırdığı S/360’ın bir kopyasını üretmişti.
1975 yılında piyasaya sürülen IBM 5100 taşınabilir bilgisayar, donanımsal benzeştirici kullanarak Sistem/360’ın APL/SV program dilini çalıştırma seçeneği sunmuştur. IBM’in bu yaklaşımı kullanmasındaki amacı, maliyetleri ve gecikmeleri engellemek için 5100 modeline özel olarak bir APL versiyonu yaratmaktı.
Özel olarak radyasyonu güçlendirilmiş ve Sistem/4 Pi uçak bigisayarı şeklinde modifiye edilen S/360’lar birçok savaşçı ve bombacı jet uçaklarında kullanılmışlardır. 32-bit’lik tam donanımlı AP-101 versiyonunda, kopyalandıkça bilgisayarda oluşan düğümlere etki edebilen hata-toleranslı uzay mekiği bilgisayar sistemlerindeki (her beş düğümde) 4 Pi makinaları kullanılmıştır. A.B.D. Federal Havacılık İdaresi 1970'ten 1990’lara kadar hava trafiği kontrolü için kullanılan Sistem/360’ın özel bir modifiye versiyonlu modeli IBM 9020’yi kullanmaktadır. (Bazı 9020 yazılımları hala benzeştirici yoluyla ya da daha yeni donanımlarla kullanılmaktadır.)
Teknik tanım
Sistem/360 piyasalara bir takım sınai standartlar getirmiştir, örneğin:
- 8-bit’lik bayt (4 ya da 6 bit’lik azalma için yapılan çalışmalarda mali baskı karşısında)
- Bayt-adreslenebilir hafıza (sözcük-adreslenebilir hafızaya karşılık)
- 32-bit’lik sözcükler
- İkili tamamlayıcı aritmetik
- Mikro kodlu bilgisayarların ticari kullanımları
- IBM Akış Noktası Yapısı (IEEE 754-1985 akış-nokta standardı 20 yıl sonra yürürlükten kalkana kadar)
- EBCDIC özellik dizisi
Yapısal gözden geçirme
Model 20 hariç Sistem/360’ın tüm modelleri 16 adet 32-bit’lik genel amaçlı kullanılan sabit disklere sahiptir (R0–R15). Ayrıca 32-bit’lik ve 64-bit’lik akış noktası işlemcilere göre programlanabilir dört akış nokta sabit diske de sahiplerdir. Sistem/360 8-bit’lik bayt, 32-bit’lik sözcük, 64-bit’lik çift-sözcük ve 4-bit’lik küçük bitler (4’lük bit-nibble) kullanmışlardır. Makina komutları işlenme ile sabit disk numaralarını ya da hafıza adreslerini içeren işlemcilere sahiptir.
Hafıza adresleme temel-artı-uzaklık şeması kullanılarak 1’de F’ye (15) sabit disk ile tamamlanmıştır. Bu uzaklık 12 bit’lik halde kodlanmıştır ve böylelikle adresin göreli konumu temel sabit diske konduğunda 4096-bit’lik uzaklığa (0-4095) yol açar. 0 sabit disk ilk 4 KB’lik hafızada bir adres gösteren “0” olduğundan temel sabit disk olarak kullanılamayabilir. Bu durum da ilk birkaç komut zinciri boyunca temel sabit disk 0’a ayarlanamayacağından IPL (“Başlangıç Program Yükü” ya da önyükleme)’nin ilk defa gerçekleşmesine yol açar.
Sistem/360 makina-kod komutları en azından 1-baytlık acil işlemeyle devam eden her zaman için 1 baytlıktır (8 bit). Komutlar her zaman için 2-baytla sınırlıdırlar. Üç çeşit komut vardır: hiç hafıza işlemcisi gerektirmeyenler (2 baytlık), tek işlemci gerektirenler (4 baytlık) ve iki işlemci gerektirenler (6 baytlık).
Kanallar
Birer ara yüz olan "kanallar" aracılığıyla çevreseller sisteme bağlanırlar. Kanallar bir çevresel ve hafıza arasında veri taşınımı için optimize edilmiş çok özel komut kümesi sahip özel bilgisayarlardır. Çağdaş terimlerle, bunları bir “DMA kanalı” veya (tartışmalı da olsa) “akıllı DMA kanal” olarak adlandırılabilir.
Kart okuyucu ve yazıcılar, hat yazıcıları ve iletişim denetçileri gibi “düşük hızlı” aygıtlara bağlanma amaçlı çoklayıcı kanallar ve disk sürücüleri, teyp sürücüler, veri hücreleri benzeri yüksek hızlı aygıtlara bağlanma amaçlı seçici denetçilerden oluşan iki tür kanal mevcuttur. Tüm 3/360'lar (standart S/360 olarak kabul edilmeyen Model 20 hariç) bir çoklayıcı ve 1 veya daha fazla seçici kanala sahipti.
Çoklayıcı kanal birçok aygıtın G/Ç'lerini aygıtların en yüksek hızında ve aynı anda işlediğinden ötürü bu aygtlardan gelen G/Ç'leri biricik bir veri yolundan ana hafızaya çoğaltan olarak adlandırıldı.
Seçici kanallar yüksek hızlı aygıtlar üzerinde G/Ç'leri mümkün kıldılar. Bu depolama aygıtları bir denetim birimi ve sonrasında bir kanala eklenmişlerdi. Denetim birimi aygıtların kanllara kümeler olarak bağlanabilmelerini olanaklı kıldı. Yük hızlı S/360 modellerindeki paralel veya aynı anda işlem yapabilen birden çok seçici kanal toplam başarımını arttırdı.
Temel Donanım Bileşenleri
Yeni monolitik entegre devrelerin güvenilir ve bulanabilir olmalarındaki belirsizlikten dolayı IBM cam içine yerleştirilmiş transistor ve diyotlar ile seramik bir yüzey üzerinde ipekle kaplı dirençlerden oluşan çipler kullanılan özel karma entegre devrelerle tasarlamayı tercih etti. Bunların birçoğu “Katı Mantık Teknolojisi” (SLT) modülünü yapmak için küçük birçok katmanlı baskılı devre ana devresi üzerine yerleştirildiler. Her bir SLT modülü bilgisayarın arka panelindeki pinlere bağlı olan bir soket barındırıyordu (diğer firmaların modüllerinin yerleştirilmesinin tam tersi).. IBM 1130 Sistem/360 SLT yaklaşımıyla tasarlanmış düşük maliyetli bir bilgisayar sistemiydi. Bu bazen Sistem/360 içerisinde uzaktan iş giriş ünitesi olarak kullanıldı.
İşletim Sistemi Yazılımı
İşletim Sistemi/360 (OS/360) orta-ölçekteki Sistem/360 bilgisayarları için geliştirilmiştir. Daha küçük bilgisayarlar Temel İşletim Sistemi/360 (BOS/360), Teyp İşletim Sistemi (TOS/360) veya Disk İşletim Sistemi (VSE’ ye çevrilen DOS/360) ve daha büyükler OS/360 MVT (MVS ye dönüştü) kullanmışlardır. MVT’nin kullanılabilir bir sistem olması için geliştirilmesi oldukça uzun zaman almıştır ve daha az iddialı MFT yaygın bir şekilde kullanılmıştır. TSS/360 (Zaman-Paylaşım Sistemi, bir Multics-etkileşimli sistem) planlanmıştı fakat hiçbir zaman çalışmadı ve CP-67 (yukarıda belirtildiği gibi, S/360 Model 67 üzerinde çalışması için yapıldı), MTS(Michigan Terminal Sistemi) ve diğer bazı zaman-paylaşımlı sistemlerden biri onun yerini aldılar. En nihayetinde geliştirilerek daha sonradan VM/CMS olarak tanınacak olan VM370 ‘e dönüştürüldüler. Bu sistem S/370 kullanıcıları ve sonraki S/360’un son modellerine değin takip edenleri arasında uzun süreler çok popüler uzun ömürlü bir işletim sistemine dönüşmüştür.
S/360 Model 20 basitleştirilmiş ve az kullanılan bir TPS olarak anılan teyp-tabanlı bir sistem (Teyp İşleme Sistemi) ve 2311 disk sürücülere destek sağlayan bir DPS (Disk İşlem Sistemi) pazara sundu. Çoğu müşteri 4K ve CPS(Kart işleme Sistemi) sistemlerini memnuniyetle kullandılar. TPS ve DOS sistemleri ile kart okuyucu (a) çalıştırılacak olan işlerin adreslerinin tanımlanmasında (İş Denetim Dili)) (b) müşteri ödemeleri benzeri veri hareketlerinin kaydedilmesinde kullanılmışlardır. İşletim sistemleri teyp ve diskler üzerinde üzeründe tutulmasına karşın çıktılar (ana dosyalar) da teypler ve sabit diskler üzerinde saklanabilirdi.
Kayıtlı iş işleme küçük ama maceracı bilgisayar kullanıcısı için oldukça ilginç bir olasılık olmaya başlamıştı.
Çevreseller
IBM, S/360 için yeni bir çevresel ekipmanlar serisi geliştirmiştir. CPU listesi ve çevresellere ait bir listeden seçebilen bir bilgisayar sistemi oluşturma yeteneği S/360 yapısının en önemli yeniliği niteliğindedir.
Yeni çevreseller 2 ile başlayan dört basamaklı sayılardan oluşmaktadır. CPU'nun kendi numarası 20 ile başlar ve S/360 Model 20 için olan CPU 2020 olarak numaralanır.
Çevresellerin her türü farklı ikinci bir basamağa sahiptir. (2300s, 2400s, vb.):
- disk sürücüleri ve diğer rastgele erişim aygıtları: IBM 2311, IBM 2314;
- manyetik Teyp sürücüleri : 2401, 2405;
- delikli kart işleme aygıtları : 2501 (kart okuyucu), 2540 (okuyucu), 2560 (MFCM);
- kâğıt teyp okuyucular: 2671; ve,
- İletişim ara yüzleri: 2701, 2705, 2780.
Aynı zamanda S/360 bilgisayarlar, aslında daha önceki IBM 1400 serisi bilgisayarlar için geliştirilen çevreselleri de kullanabilmekteydiler. Bu eski çevreseller IBM 1403 zincir yazıcılar gibi 14 ile başlayan 4 basamaklı numaralara sahiptiler. Çalışma makinesi olarak bir üne sahip olmuş ve son derece güvenilir bir aygıt olan 1403, Sistem/360'a uyarlandığında 1403-N1 olarak satılmaktaydı.
Çoğu sistemler konsol klavye 1052 ile satılmaktaydı. Bu CPU'ya sıkıca entegre edilmişti - klavye, programın kontrolünde fiziksel olarak kapanabilirdi. Bazı üst-uç özellikli makineler seçeneklere bağlı olarak, 2250 ekran grafik kartı 100.000,-ABD Doları maliyete satılabilmekteydi.
Disk ve drum depolama
360 sistemler için ilk disk sürücüler IBM 2311lerdir. Biçimlendirildiğinde her nasılsa azalan 7.25 Megabyte büyüklüğünde teorik kapasiteleri vardı.1966 yılında ilk 2314ler piyasaya sürüldü. Bu aygıt dahili kontrol ünitesi olan 8 disk sürücüye sahipti. Her bir sürücü yaklaşık 28 MB kapasiteli çıkarılabilir disk paketleri için kullanıldı. 2311 ve 2314 disk kalıpları bugünün standartlarına göre devasa fiziksel ölçülerde idiler – ör. 2311 disk kabı 40 cm yarıçapı olan ve merkezi bir kol üzerine 6 farklı daireden oluşmaktaydı.En üste ve en alttaki daire katmanlar bilgi depolama yapmıyorlardı. Veri üst ve alt dairelerin iç yüzeyleri ve içerdeki dairelerin her iki yüzeyini toplam 10 kayıt yüzeyi meydana getiriyordu. 10 yaz/oku kafaları dairelerin yüzeylerinde hareket ederek 200 eşmerkezli iz yaparak biçimlendiriliyordu.
Kaynakça
- ^ "About | IBM". www.ibm.com (İngilizce). 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
- ^ Clarke, Gavin. "Why won't you DIE? IBM's S/360 and its legacy at 50". www.theregister.com (İngilizce). 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
- ^ "IBM Archives: System/360 Announcement". www.ibm.com (İngilizce). 23 Ocak 2003. 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
IBM 360 Sistemi S 360 IBM tarafindan ilk kez 7 Nisan 1964 yilinda tanitilan bir tur Anacati bilgisayar sistemidir Bilgisayarin yapisi ve uygulamalari arasinda belirli bir fark yaratan ilk bilgisayar turudur Almanya da bir muzede sergilenen S 360 IBM in farkli fiyatlarla bir dizi farkli ama uyumlu tasarimlarini piyasaya surmesini saglamistir Piyasada gercekten de cok buyuk bir basari elde eden bu sistem musterilerin ihtiyaclari arttikca donanimlarini da arttirabilecekleri kucuk sistemler satin almalarini saglamistir Bu tasarim bircok kisi tarafindan gelecek yillarda bilgisayar tasarimlarini etkileyecek olan tarihte gelmis gecmis en basarili bilgisayar olarak gorulmustur 360 ve onu takip eden sistemler tartisilmaz bir sekilde tarihin en cok kar getiren bilgisayar sistemleri serileridir S 360 in bas mimari Gene Amdahl dir Bilgisayar turleriDaha onceki uygulamalarindan farkli olarak IBM buyukten kucuge dusukten yuksek performansa kadar cesitli degisiklikler gosteren ancak ayni komut siralamasiyla calisan belirli piyasalar icin hazirlanmis iki istisna ile beraber ayri bir bilgisayar CPU serisi piyasaya surmustur Bu basari musterilerin daha dusuk fiyatli bir modeli kullanarak ihtiyaclari arttikca zaman harcamadan ve yeniden yazilim yukleme masrafi olmadan daha buyuk sistemlere yukseltebilmelerini saglamistir IBM bu uyumlulugu gerceklestirmek adina mikro kod teknolojisini buyuk olanlar haric tum modellere gecirerek ilk defa ticari anlamda kullanmistir Bu esneklik piyasaya girmedeki engelleri buyuk olcude dusurmustur Diger saticilarla beraber ozellikle General Elektrik ayricaligiyla musteriler gelistirebilecekleri ya da guclendirebilecekleri dolayisiyla pahaliya mal olacak makinalar arasinda bir secim yapmak zorunda kalmislardir Bu bircok firmanin sadece bilgisayar satin almadigi anlamina gelmektedir 360 Sistemi piyasanin gidisatini tamamiyle degistirmistir cunku firmalar artik dusuk fiyatlara alt uc makineleri kiralayabilmislerdir O zamanlar IBM bilgisayarlari satmak yerine kiralamaktaydi ModellerIBM oncelikle alti ana bilgisayar ve kirk adet ortak cevresel bilgisayardan olusan bir seri piyasaya surdu IBM bir tanesi NASA icin uretimis olan cok ender bir model de dahil olmak uzere on dort model satisa sundu En ucuz olan 360 20 modelinde 8K lik kucuk bir ana hafiza ve 360 larda bulunan on alti adet 32 bit lik yerine sekiz adet 16 bit lik sabit disk kullanilmistir ve ayrica diger kategorilerde kullanilan komut kumesinin alt kumesi mevcuttur Model 20 daha kucuk isletmelerin kullanimlarina uygun olarak uretilmistir IBM marka adina ve satis gucune sahip ancak tum rakiplerinden ustun ozelliklere sahip degildi 1964 yilinda ilk olarak 30 40 50 60 62 and 70 Modelleri piyasaya surulmustur Ilk ucu IBM 1400 serisini piyasasini amaclayan dusukten orta duzeye kadar olan sistemlerdi Her ucu de 1965 in ortalarinda nakliye edilmeye baslandi Son ucu 7000 serisinin makinalari yerine dusunulmuslerdi ancak hic ihrac edilemediklerinden 65 ve 75 ile degistirildiler boylelikle sirasiyla Kasim 1965 ve Ocak 1966 da nakliye edilmeye baslandilar Daha sonra 20 de dahil olmak uzere alt ucta yapilan ilaveler yukarida belirtildigi uzere 1966 22 1971 ve 25 1968 serileridir 44 1966 ise yuzeysel noktada bulunan bir donanim ve sinirli bir komut kumesi ile orta duzeyli bilimsel piyasayi amaclayan bir degiskendir Ust uc makinalarin devam serileri 67 1966 85 1969 91 1967 95 1968 ve de 195 1971 den olusur 195 modeli ise Sistem 360 serisi ve devamindaki Sistem 370 aralarindaki boslugu kapatir Ilk olarak 1966 yilinin Agustos ayinda ihrac edilen 360 67 dinamik adres tercumesi DAT su anda daha cok MMU olarak bilinir onceleri serilerde yer almayan ancak1972 yilinda S 370 serisinde yeniden ortaya cikan DAT donanimi iceren ilk IBM sistemidir 360 67 Agustos 1965 serisini piyasaya surerken IBM ayni zamanda 1971 yilinda iptal edilen talihsiz zaman paylasimi isletim sistemi projesi TSS 360 i piyasaya surmustur 360 67 nin oldukca basarili isletim sistemi ozgun sanal makina sistemi olan CP CMS idi CP CMS IBM in Cambridge Bilim Merkezi nde Massachusetts Teknoloji Enstitusu MIT arastirmacilari tarafindan gelistirilmistir dunya capinda bir basari kazanmistir ve IBM in VM CMS ve bugunun z VM lerinin uretilmelerine sebep olmustur 1977 yilinin sonunda tum Sistem 360 modelleri piyasadan toplatilmistir Geriye donuk uyumlulukIBM in mevcut musterileri ikinci kusak makinalara gecen yazilimlara yatirim yapmislardir Bircok model musterilerin onceki bilgisayarlariyla benzer mikro kod secenekleri sunmaktaydi ornegin 360 30 modelindeki IBM 1400 seri ya da 360 65 modelindeki IBM 7094 boylelikle eski programlar yeni makinalarda calisabilmekteydiler Ancak musteriler bilgisayari kapatmak dugmesini acmak ve benzer bir moda girebilmek icin yeniden baslatmak zorundalardi Daha sonra gelistirilen Sistem 370 modelinde de benzer secenekler mevcuttu ancak ana programlarin yaninda isletim sistemi kontrolunde calismalarini saglamaktaydi Takip edenler ve cesitlerS 360 modeli 1971 yilinda daha uyumlu Sistem 370 Cigir acma fikri 1970 lerin ortalarinda maliyet etkinligi ve devamlilik sebeplerinden oturu vazgecilen FS Teknolojisi ile gerceklestirmekti daha sonra gelistirilen uyumlu IBM sistemleri 3090 Sistem 390 modeli z serileri ve bugunun z9 sistemlerinden olumaktadir Sistem 360 in makina kodlari ya da yapisi acisindan benzer ya da uyumlu bilgisayarlari ayni zamanda Amdahl in 470 modelini ve takip eden modelleri Hitachi ana cercevelerini UNIVAC 9200 9300 9400 serilerini ve o zamanlar UNIVAC a satilan RCA Spectra 70 serileri ile UNIVAC 90 60 modeline donusturulen ve daha sonra piyasaya surulen bilgisayarlari kapsamaktadir Sovyetler Birligi de ES EVM olarak adlandirdigi S 360 in bir kopyasini uretmisti 1975 yilinda piyasaya surulen IBM 5100 tasinabilir bilgisayar donanimsal benzestirici kullanarak Sistem 360 in APL SV program dilini calistirma secenegi sunmustur IBM in bu yaklasimi kullanmasindaki amaci maliyetleri ve gecikmeleri engellemek icin 5100 modeline ozel olarak bir APL versiyonu yaratmakti Ozel olarak radyasyonu guclendirilmis ve Sistem 4 Pi ucak bigisayari seklinde modifiye edilen S 360 lar bircok savasci ve bombaci jet ucaklarinda kullanilmislardir 32 bit lik tam donanimli AP 101 versiyonunda kopyalandikca bilgisayarda olusan dugumlere etki edebilen hata toleransli uzay mekigi bilgisayar sistemlerindeki her bes dugumde 4 Pi makinalari kullanilmistir A B D Federal Havacilik Idaresi 1970 ten 1990 lara kadar hava trafigi kontrolu icin kullanilan Sistem 360 in ozel bir modifiye versiyonlu modeli IBM 9020 yi kullanmaktadir Bazi 9020 yazilimlari hala benzestirici yoluyla ya da daha yeni donanimlarla kullanilmaktadir Teknik tanimSistem 360 piyasalara bir takim sinai standartlar getirmistir ornegin 8 bit lik bayt 4 ya da 6 bit lik azalma icin yapilan calismalarda mali baski karsisinda Bayt adreslenebilir hafiza sozcuk adreslenebilir hafizaya karsilik 32 bit lik sozcukler Ikili tamamlayici aritmetik Mikro kodlu bilgisayarlarin ticari kullanimlari IBM Akis Noktasi Yapisi IEEE 754 1985 akis nokta standardi 20 yil sonra yururlukten kalkana kadar EBCDIC ozellik dizisiYapisal gozden gecirmeModel 20 haric Sistem 360 in tum modelleri 16 adet 32 bit lik genel amacli kullanilan sabit disklere sahiptir R0 R15 Ayrica 32 bit lik ve 64 bit lik akis noktasi islemcilere gore programlanabilir dort akis nokta sabit diske de sahiplerdir Sistem 360 8 bit lik bayt 32 bit lik sozcuk 64 bit lik cift sozcuk ve 4 bit lik kucuk bitler 4 luk bit nibble kullanmislardir Makina komutlari islenme ile sabit disk numaralarini ya da hafiza adreslerini iceren islemcilere sahiptir Hafiza adresleme temel arti uzaklik semasi kullanilarak 1 de F ye 15 sabit disk ile tamamlanmistir Bu uzaklik 12 bit lik halde kodlanmistir ve boylelikle adresin goreli konumu temel sabit diske kondugunda 4096 bit lik uzakliga 0 4095 yol acar 0 sabit disk ilk 4 KB lik hafizada bir adres gosteren 0 oldugundan temel sabit disk olarak kullanilamayabilir Bu durum da ilk birkac komut zinciri boyunca temel sabit disk 0 a ayarlanamayacagindan IPL Baslangic Program Yuku ya da onyukleme nin ilk defa gerceklesmesine yol acar Sistem 360 makina kod komutlari en azindan 1 baytlik acil islemeyle devam eden her zaman icin 1 baytliktir 8 bit Komutlar her zaman icin 2 baytla sinirlidirlar Uc cesit komut vardir hic hafiza islemcisi gerektirmeyenler 2 baytlik tek islemci gerektirenler 4 baytlik ve iki islemci gerektirenler 6 baytlik KanallarBirer ara yuz olan kanallar araciligiyla cevreseller sisteme baglanirlar Kanallar bir cevresel ve hafiza arasinda veri tasinimi icin optimize edilmis cok ozel komut kumesi sahip ozel bilgisayarlardir Cagdas terimlerle bunlari bir DMA kanali veya tartismali da olsa akilli DMA kanal olarak adlandirilabilir Kart okuyucu ve yazicilar hat yazicilari ve iletisim denetcileri gibi dusuk hizli aygitlara baglanma amacli coklayici kanallar ve disk suruculeri teyp suruculer veri hucreleri benzeri yuksek hizli aygitlara baglanma amacli secici denetcilerden olusan iki tur kanal mevcuttur Tum 3 360 lar standart S 360 olarak kabul edilmeyen Model 20 haric bir coklayici ve 1 veya daha fazla secici kanala sahipti Coklayici kanal bircok aygitin G C lerini aygitlarin en yuksek hizinda ve ayni anda islediginden oturu bu aygtlardan gelen G C leri biricik bir veri yolundan ana hafizaya cogaltan olarak adlandirildi Secici kanallar yuksek hizli aygitlar uzerinde G C leri mumkun kildilar Bu depolama aygitlari bir denetim birimi ve sonrasinda bir kanala eklenmislerdi Denetim birimi aygitlarin kanllara kumeler olarak baglanabilmelerini olanakli kildi Yuk hizli S 360 modellerindeki paralel veya ayni anda islem yapabilen birden cok secici kanal toplam basarimini arttirdi Temel Donanim BilesenleriYeni monolitik entegre devrelerin guvenilir ve bulanabilir olmalarindaki belirsizlikten dolayi IBM cam icine yerlestirilmis transistor ve diyotlar ile seramik bir yuzey uzerinde ipekle kapli direnclerden olusan cipler kullanilan ozel karma entegre devrelerle tasarlamayi tercih etti Bunlarin bircogu Kati Mantik Teknolojisi SLT modulunu yapmak icin kucuk bircok katmanli baskili devre ana devresi uzerine yerlestirildiler Her bir SLT modulu bilgisayarin arka panelindeki pinlere bagli olan bir soket barindiriyordu diger firmalarin modullerinin yerlestirilmesinin tam tersi IBM 1130 Sistem 360 SLT yaklasimiyla tasarlanmis dusuk maliyetli bir bilgisayar sistemiydi Bu bazen Sistem 360 icerisinde uzaktan is giris unitesi olarak kullanildi Isletim Sistemi YazilimiIsletim Sistemi 360 OS 360 orta olcekteki Sistem 360 bilgisayarlari icin gelistirilmistir Daha kucuk bilgisayarlar Temel Isletim Sistemi 360 BOS 360 Teyp Isletim Sistemi TOS 360 veya Disk Isletim Sistemi VSE ye cevrilen DOS 360 ve daha buyukler OS 360 MVT MVS ye donustu kullanmislardir MVT nin kullanilabilir bir sistem olmasi icin gelistirilmesi oldukca uzun zaman almistir ve daha az iddiali MFT yaygin bir sekilde kullanilmistir TSS 360 Zaman Paylasim Sistemi bir Multics etkilesimli sistem planlanmisti fakat hicbir zaman calismadi ve CP 67 yukarida belirtildigi gibi S 360 Model 67 uzerinde calismasi icin yapildi MTS Michigan Terminal Sistemi ve diger bazi zaman paylasimli sistemlerden biri onun yerini aldilar En nihayetinde gelistirilerek daha sonradan VM CMS olarak taninacak olan VM370 e donusturulduler Bu sistem S 370 kullanicilari ve sonraki S 360 un son modellerine degin takip edenleri arasinda uzun sureler cok populer uzun omurlu bir isletim sistemine donusmustur S 360 Model 20 basitlestirilmis ve az kullanilan bir TPS olarak anilan teyp tabanli bir sistem Teyp Isleme Sistemi ve 2311 disk suruculere destek saglayan bir DPS Disk Islem Sistemi pazara sundu Cogu musteri 4K ve CPS Kart isleme Sistemi sistemlerini memnuniyetle kullandilar TPS ve DOS sistemleri ile kart okuyucu a calistirilacak olan islerin adreslerinin tanimlanmasinda Is Denetim Dili b musteri odemeleri benzeri veri hareketlerinin kaydedilmesinde kullanilmislardir Isletim sistemleri teyp ve diskler uzerinde uzerunde tutulmasina karsin ciktilar ana dosyalar da teypler ve sabit diskler uzerinde saklanabilirdi Kayitli is isleme kucuk ama maceraci bilgisayar kullanicisi icin oldukca ilginc bir olasilik olmaya baslamisti CevresellerIBM S 360 icin yeni bir cevresel ekipmanlar serisi gelistirmistir CPU listesi ve cevresellere ait bir listeden secebilen bir bilgisayar sistemi olusturma yetenegi S 360 yapisinin en onemli yeniligi niteligindedir Yeni cevreseller 2 ile baslayan dort basamakli sayilardan olusmaktadir CPU nun kendi numarasi 20 ile baslar ve S 360 Model 20 icin olan CPU 2020 olarak numaralanir Cevresellerin her turu farkli ikinci bir basamaga sahiptir 2300s 2400s vb disk suruculeri ve diger rastgele erisim aygitlari IBM 2311 IBM 2314 manyetik Teyp suruculeri 2401 2405 delikli kart isleme aygitlari 2501 kart okuyucu 2540 okuyucu 2560 MFCM kagit teyp okuyucular 2671 ve Iletisim ara yuzleri 2701 2705 2780 Ayni zamanda S 360 bilgisayarlar aslinda daha onceki IBM 1400 serisi bilgisayarlar icin gelistirilen cevreselleri de kullanabilmekteydiler Bu eski cevreseller IBM 1403 zincir yazicilar gibi 14 ile baslayan 4 basamakli numaralara sahiptiler Calisma makinesi olarak bir une sahip olmus ve son derece guvenilir bir aygit olan 1403 Sistem 360 a uyarlandiginda 1403 N1 olarak satilmaktaydi Cogu sistemler konsol klavye 1052 ile satilmaktaydi Bu CPU ya sikica entegre edilmisti klavye programin kontrolunde fiziksel olarak kapanabilirdi Bazi ust uc ozellikli makineler seceneklere bagli olarak 2250 ekran grafik karti 100 000 ABD Dolari maliyete satilabilmekteydi Disk ve drum depolama360 sistemler icin ilk disk suruculer IBM 2311lerdir Bicimlendirildiginde her nasilsa azalan 7 25 Megabyte buyuklugunde teorik kapasiteleri vardi 1966 yilinda ilk 2314ler piyasaya suruldu Bu aygit dahili kontrol unitesi olan 8 disk surucuye sahipti Her bir surucu yaklasik 28 MB kapasiteli cikarilabilir disk paketleri icin kullanildi 2311 ve 2314 disk kaliplari bugunun standartlarina gore devasa fiziksel olculerde idiler or 2311 disk kabi 40 cm yaricapi olan ve merkezi bir kol uzerine 6 farkli daireden olusmaktaydi En uste ve en alttaki daire katmanlar bilgi depolama yapmiyorlardi Veri ust ve alt dairelerin ic yuzeyleri ve icerdeki dairelerin her iki yuzeyini toplam 10 kayit yuzeyi meydana getiriyordu 10 yaz oku kafalari dairelerin yuzeylerinde hareket ederek 200 esmerkezli iz yaparak bicimlendiriliyordu Kaynakca About IBM www ibm com Ingilizce 5 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2023 Clarke Gavin Why won t you DIE IBM s S 360 and its legacy at 50 www theregister com Ingilizce 5 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2023 IBM Archives System 360 Announcement www ibm com Ingilizce 23 Ocak 2003 5 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2023