Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
II. Tahmasb'ın yeniden Safevi tahtına çıkması, 1729'da II. Tahmasb'ın generali Nadir Han ile Afgan Aşraf Hotaki arasında meydana gelen bir dizi savaş sonucunda mümkün oldu. II. Tahmasb sözde tahtta olmasına rağmen, asıl güç Nadir Han'ın elinde toplanmıştı. Afganlar ise Safevi imparatorluğunun topraklarının büyük bir kısmından kalıcı olarak kovuldu ve bir süre sonra Nadir onlara boyun eğdirdi.
İsfahan'ın işgali ve Tahmasb'ın Şah olması
1722'de Safevi İmparatorluğu derin bir kriz içindeydi. Ülkenin ekonomik sisteminin çökmesine paralel olarak isyanlar imparatorluğu kasıp kavurdu. Ayrıca bundan yararlanan Afganlar, önce Afganistan'daki Safevi egemenliğini kaldırmışlar ve imparatorluğun orta bölgelerine doğru yürüyüşe geçmişlerdir. Mart 1722'de başkent İsfahan kuşatıldı.
Afganların İsfahan'a ilerlemesini engellemek için iki tarafın orduları Gulnabad denilen yerde karşılaştı. Safevi ordusu üç kısma ayrıldı: sağ kanat, sol kanat ve merkez. Kanatlarda 30.000 süvari toplandı. Sağ kanat Rüstem Han tarafından, sol kanat ise Muhammedgulu Han Şamlı tarafından komuta edildi. Merkezde piyade ve topçular vardı. Arap hakimi, Arap atlılarına da önderlik etti. Afgan ordusu, merkezde en güçlü savaşçılar olacak şekilde 4 grup halinde düzenlendi. Sağ kanatta İmanullah Han'ın askerleri, sol kanatta ise Zerdüşt askerler sıralanmıştı. Arkada zenburekçiler vardı. Savaş, Safevi ordusunun sağ kanadının Afganlara karşı başarılı bir saldırısıyla başladı. Bundan cesaret alan Arap hakimi, sol kanattan Afgan ordusuna doğru ilerledi. Afganların sol kanadı ezildi ve Arap hakiminin müfrezesi Afgan karargahına ulaştı. Ancak askerler safları bozdu ve ganimet toplamakla meşguldü. Afganlar dağılmış süvarileri görüp onlara saldırdı ve Safevi topçuları etkisiz hale getirildi. Bundan sonra Afgan topçuları Safevi piyadelerine ateş açtı. Safevi ordusu top ateşiyle geri çekildi. Afganlar kazandı. Böylece Mart 1722'de başkent İsfahan kuşatıldı. 8 ay süren kuşatma sonunda kentte şiddetli bir açlık baş göstermiş, insanlar yiyecek bulmak için sokak hayvanı dahi bulamamışlardır. Şehrin dışındaki Safevi generallerinden birinin önerisi üzerine şehzadelerden Tahmasb Mirza kuşatmayı yarıp kaçtı. Bir süre sonra Şah Sultan Hüseyin, Afgan komutan Mir Mahmud Hotaki'ye teslim oldu. Teslim olma şartları arasında hanedan üyelerinin hayatlarına dokunmamak, eski Şaha saygı göstermek vb. gibi gereksinimler vardı. Karşılığında Hüseyin, şahlık tacını Mir Mahmud'un başına koyar ve onu Şah ilan eder. Bunun üzerine şehirden kaçmayı başaran 18 yaşındaki oğlu Tahmasb Mirza kendini Şah ilan etti.
İmparatorluğu yeniden kurma girişimleri
Tahmasib kendini Şah ilan ettikten sonra Feteli Han Kaçar'ın etkisi altına girdi. Zayıf bir kişilik olan II. Tahmasb, Feteli Han Kaçar'ın etkisini zayıflatmaya çalıştı, ancak başarılı olamadı. O dönemde Safevi imparatorluğunun toprakları Rus, Osmanlı ve Afgan güçleri tarafından işgal edilmişti ve bu 3 güce karşı başarılı bir mücadele yürütmek çok zor bir hedef gibi görünüyordu. Ancak Feteli Han Kaçar, Afganların ve Osmanlıların birbirleriyle savaşıyor olmasından yararlanmanın mümkün olduğunu düşündü. Nitekim artan Afgan-Osmanlı rekabeti, bu güçlerin gözünde bir tehdit oluşturması açısından II. Tahmasb'ı daha da uzaklaştırdı. Askerî harekât başlatan II. Tahmasb ve Feteli Han, önce Horasan'da ayaklanan Melik Mahmud'a karşı sefer başlattı. Bu sefer sırasında Malik Mahmud'un yenilgisiyle birlikte II. Tahmasb, Nadir'le tanıştı. Feteli Han, II. Tahmasb ile Nadir arasındaki yakınlaşmadan endişeliydi, çünkü muhtemelen II. Tahmasb, Nadir Feteli Han'a onu dengelemenin bir yolu olarak değer veriyordu. İkili arasındaki ilişki de gergindi. Sonunda Nadir, Feteli Han'ı alt etmeyi başarır ve Feteli Han'ın kuşatma altındaki Melik Mahmud'a gönderdiği mektup ele geçirilir. Bu mektubun aslında Feteli Han tarafından yazılıp yazılmadığı tartışmalıdır. Ama sonunda bu olay Nadir'in tüm isteklerine karşı olmasına rağmen Feteli Han'ın öldürülmesiyle sonuçlanır. Bundan sonra Kasım 1726'da Melik Mahmud da yenildi ve Nadir, Horasan mebusluğuna getirildi.
Bundan sonra Nadir'in nüfuz alanına giren II. Tahmasb, ondan kurtulmaya çalıştı, ancak başarısız oldu ve bunu kabul etmek zorunda kaldı.
Safevi tahtının yeniden kurulması
Tahmasibgulu Han ile II. Tahmasb arasındaki çatışmanın ardından II. Tahmasb, İsfahan'a sefer yapılmasında ısrar eder. Ancak Tahmasibgulu han, Safevi devletini yeniden birleştirmenin ilk adımı olarak Afganlarla savaşmayı seçer. Abdaliler, birbiriyle savaşan iki Afgan kabilesinden ilk kurbanlar olarak seçilir. Çünkü bölünmüşlerdi ve uzun yıllardır birbirleriyle savaş halindeydiler. Herat'a yürüyüşün arifesinde, Nadir ile Tahmasb arasındaki "işbirliği" ilişkilerine Sabzavar olayıyla yeni bir darbe indirilir. Bilindiği gibi Tahmasib, bakanlarının tavsiyesi üzerine Nadir ile birlikte Herat'a yürümeyi reddederek Mazenderan'a gitme niyetini dile getirdi ve tabii ki Abdallılara karşı kuvvetlerini Nadir komutasında göndermeyi kabul eder. Ancak Nadir, kendisine düşman olan bakan ve diğer yetkililerin ordu içinde kendisine (Nadir) itaatsizlik etme fikrini yaydığını öğrenince Herat'a ilerlemek için fikrini değiştirerek Meşhed'e döner. Tahmasib'in Nadir'e dost olan Bugayri Türklerine saldırmasına üzülen Nadir, Tahmasib'e Abdalların Biyarjumend bölgesinin saldırısını önlemek için ilerlediğini haber vererek bu eylemi durdurup ona Afganlara karşı savaşda (Nadira) yardım etmesi için haber gönderdi. Cevap olarak Nadir, Sabzavar'a geri çağrıldı ve yol boyunca Tahmasb'ın Horasan'ın her yerine mesajlar göndermesine ve Nadir'in emir ve emirlerine uyulmaması gerektiğini ima etmesine tanık oldu. Sanki bu yetmezmiş gibi Sabzavar'ın kapılarının yüzüne kapandığını gören Nadir radikal bir tavır alarak şehri ateşe verdi. Şehrin teslim edilmesinden sonra Nadir-Tahmasb ilişkileri yeni bir karakter kazanır. İki gün sonra Nadir, prensi hapiste olanlar gibi özel bir müfrezeyle birlikte Meşhed'e gönderir. Tahmasibgulu han, Mayıs 1729'da II. Tahmasb ile birlikte Meşhed'den ayrıldı. "Tarihi-Nadir" den bilindiği üzere Tahmasibgulu Han, Kafir Kalesi yakınlarında Abdallarla yaptığı bir savaşta Afgan liderlerinden birinin kafasını bizzat kesmiştir; Abdaliler, Kusiya yakınlarında büyük bir kayıp verdiler, tüm cephanelerini attılar ve Herat'a doğru yola çıktılar. Ribati-Paryan'daki yenilginin ardından Allahyar Han, Tahmasibgulu Han'ın kampına bir haberci göndererek barış teklif etti; ancak Tahmasibgulu han, Allahyar han ve generallerinin kendisine şahsen gelmesi konusunda ısrar ediyor. Allahyar Han, Zülfügar'ın yardımına geldiğini duyunca barış fikrinden vazgeçti. Sonuç olarak Tahmasibgulu Han, her iki Abdal liderine karşı bir zafer kazandıktan sonra, Tahmasibgulu Han'a gelen Afgan generaller yaptıklarından dolayı özür dilediler ve Gilzailere karşı mücadelede İranlılara boyun eğeceklerini ve hatta onlarla işbirliği yapacaklarını ilan ettiler. O sırada Tahmasib ve bakanları Abdaliler'in önerilerini kabul etmeye karşıydılar, ancak Tahmasibgulu Han barışı kabul etti. Ertesi sabah Abdali reisleri büyük hediyelerle Tahmasibgulu Han'ın çadırına gelirler ve aba ile ödüllendirilirler. Abdali generallerinden bazıları II. Tahmasb'n hizmetine girdi ve Abdaliler'in lideri Allahyar Han, Herat'ın hakimi olarak resmen onaylandı.
İran'daki Afgan Şahı Eşref, muzaffer seferleri hakkında şimdiden endişelenmeye başlıyor. Eşref, birliklerini Horasan'a Nadir üzerine gönderir. 30 Eylül 1729'da Eşref'in birlikleri Mehmandost Nehri kıyısındaki savaşta (Damğan Savaşı (1729)) yenildi. Bu parlak zaferle Nadir, ülkeyi yabancılardan temizleme mücadelesine başlar. Eşref'in birlikleri Tahran'a doğru çekiliyor ve oradan da İsfahan'a doğru ilerliyor. Nadir'in Afganlarla hesaplaştıktan sonra Azerbaycan üzerine yürüyeceğini anlayan Osmanlı padişahı, Eşref'in yardımına büyük bir ordu gönderir.
Nadir ve Eşref arasında belirleyici savaş 13 Kasım 1729'da İsfahan yakınlarındaki Murçehort adlı yerde bir savaş olur. Murçehort, İsfahan'ın 55 km kuzeyinde bulunuyordu ve bu savaşı kim kazanırsa kazansın başkenti kolayca ele geçirecekti.
Nadir mücadelenin ilk anlarından itibaren top atışlarını tercih etti. Topçuların başında bulunan Amir han'a verilen emirle, merkezdeki Afgan kuvvetleri ağırlıklı olarak vuruldu. Tarihçi Samnani'ye göre, önceki yıllarda bir Afgan savaşçısı Murjekhort savaşında 100 kızılbaş savaşçısını alt edebiliyorsa, bir kızılbaş savaşçısını bin Afgan savaşçıyı yenebilirdi. Nadir'in piyadeleri, Afganların top ve zenburek ateşine rağmen Afgan hatlarına ulaşmayı başardı. Kızılbaş ordusunun ısrarı sonucunda Eşref'in topları ele geçirildi ve top desteğinden mahrum bırakıldı. Afganlara yardıma gelen Osmanlı savaşçılarından bazıları esir alındı. Ancak yakalanan savaşçılar, savaştan sonra serbest bırakıldı.
Tarihçi Babayinin'e göre Afgan birlikleri savaş alanında mallarını bırakıp kaçtıktan sonra Kızılbaş ordusu onları yağmalamaya başladı. Ancak savaştan önce Nadir Han, böyle bir eyleme izin verilmemesi konusunda kesin bir emir verdi. Bu manzarayı tepeden izleyen Nadir, 8.000 süvariden oluşan yedek kuvvete yağmacıları meydandan uzaklaştırma emri verdi. Toplanan orduya seslenen Nadir, bazı yağmacıları cezalandırdı ve 10 yıl geçse bile Afganlara ait malları bulunan herkesin idam edileceğini duyurdu. Bütün askerler topladıkları şeyleri teslim ettiler. Nadir, toplanan değerli eşyaları ateşe verdi. Nadir Han, Aligulu Bey Afşar'a kaçan Afganları takip etmesini emretti.
Eşref liderliğindeki hayatta kalan Afganlar, İsfahan'a kaçtı. Eşref'in yenilgi haberini duyan İsfahan halkı silahlanarak şehirdeki Afgan garnizonunu imha etti. Şehre giren Eşref, şehirde kalmanın tehlikeli olduğunu anlamış ve bu nedenle, yıllar boyunca halktan topladığı serveti taşımak için hayvanların bulunmasını emretmiştir. Bu amaçla yaklaşık 300 deve ve çok sayıda katır toplandı. Şehirden ayrılarak Şiraz'a doğru yola çıkan Eşref buna çok sinirlendi ve veziri İsfahan'daki bütün evleri yakması için geri gönderdi. Afganların dönüşünü gören İsfahan halkı yeniden silaha sarıldı. Şehirdeki kargaşayı gören Afganlar, Nadir'in birliklerinin çoktan şehre girdiğini düşünerek geri döndüler. Eşref, birkaç Safevi prensini yanında Şiraz'a götürdü.
Nadir alkışlarla şehre girer ve kendi elleriyle Safevi tacını Şah Tahmasb'ın başına koyar. Nadir biraz geçtikten sonra Afganların peşine düşmek için birliklerini Fars eyaletine gönderir. Zargan savaşında hükümdarları Eşref, Afgan savaşçılarla birlikte öldürüldü.
Böylece 1722'de İsfahan'ın Afganlar tarafından alınmasıyla kaldırılan Safevi tahtı yeniden kurulmuş oldu. Afganlar yenildilerse de Safevi topraklarının bir bölümünü işgal etmiş olan Osmanlı Devleti ve Rus İmparatorluğu ile mücadele bir süre daha devam edecekti.
II Tahmasb'ın başkente girişi
İsfahan halkı, Afganların kovulmasını büyük bir sevinçle kutladı. 16 Kasım 1729'da Nadir Han, ordusuyla birlikte törensel bir şekilde İsfahan'a girdi. "Alam Ara-ye Naderi" ye göre İsfahan halkı 3 gün kutladı. Nadir'in emriyle şehirde kalan Afganların mallarına el konularak Murcçehort'taki seçkin asker ve generallere dağıtıldı.
Şah II. Tahmasb, 29 Kasım 1729'da İsfahan'a girdi. Kaynaklara göre şehrin tüm halkı şahın pivazına gitmiştir. Caharbağ'a giden 2 millik yola zeminler, halılar ve zerli kumaşlar döşendi. Şah Tahmasb uzakta görününce Nadir atından indi ve onu karşılamaya geldi ve onu selamladı. Hezarcirib bahçesine birlikte gelen Nadir ve Şah Tahmasb geceyi orada geçirdiler. Ertesi sabah yola çıktılar ve Şah bahçesi olan Caharbağ'a vardılar. Şah Tahmasb buradan saraya gitti.
İktidardan devrilmesi
Tahmasibgulu Han, Horasan'daki isyanı bastırırken, II. Tahmasb, azalan prestijini artırmak için Osmanlılara karşı askeri operasyonlara başladı. Harekâtta yenilen II. Tahmasib, Horasanda olan Nadir Han'ın itirazlarına rağmen Osmanlı Devleti ile barış antlaşması imzalamak zorunda kaldı. Bu anlaşmaya göre Safevi devleti, Aras'ın kuzeyindeki Safevi topraklarını Osmanlılara devretmeyi kabul etti. . Ancak Horasan'daki isyanı bastırıp geri dönen Tahmasibgulu Han, II. Tahmasb'ı tahttan indirdi ve yerine oğlu Abbas Mirza'yı Şah III. Abbas olarak Şah ilan etti. Şah III. Abbas, Şah ilan edildiğinde 1 yaşında bile değildi.
II. Tahmasb, 1740 yılında Nadir Şah'ın oğlu tarafından ailesiyle birlikte öldürüldü.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Safevi ordusunun komutanlarından Kartlili Rüstem Han ve Fransız askeri Philippe Colombe de bu savaşta hayatını kaybetti.
Kaynakça
- ^ Lang, David Marshall (1952). "Georgia and the Fall of the Ṣafavī Dynasty". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 14 (3): 537-538. doi:10.1017/s0041977x00088492.
- ^ A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East, ed. Spencer C. Tucker, (ABC-CLIO, 2010), s.726.
- ^ Əliyarlı, Süleyman (1996). Azərbaycan tarixi. Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı.
- ^ Ferrier, J. P. (1858). History of the Afghans. Murray. s. 61. Erişim tarihi: 30 Eylül 2010.
J.P.Ferrier.
- ^ Samnani Panahi. Tarix-e nezami və siyasi-ye doura-e Nader şah Əfşar. Tahran.
- ^ Michael Axworthy (2009). The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant,p. 203. I. B. Tauris
- ^ Gulam Rıza Ali Babayi. Tarix-e Ərtəş-e İran əz həxamənşi ta əsr=e Pəhləvi. Tahran.
- ^ Sayks P. Tarix-e İran. Tahran.
- ^ Michael Axworthy (2009). The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant, s. 131. I. B. Tauris
- ^ Hanway, Jonas (1762). An Historical Account of the British Trade Over the Caspian Sea: With the Author's Journal of Travels from England Through Russia Into Persia, and Back Through Russia, Germany and Holland : to which are Added the Revolutions of Persia During the Present Century with the ... History of ... Nadir Kouli ... (İngilizce). T. Osborne [and 9 others]. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ "Slaves of the Shah: New Elites of Safavid Iran". 5 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ Axworthy s.123
- ^ "Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire". 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ "The Cambridge History of Iran, Bind 6". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
II Tahmasb in yeniden Safevi tahtina cikmasi 1729 da II Tahmasb in generali Nadir Han ile Afgan Asraf Hotaki arasinda meydana gelen bir dizi savas sonucunda mumkun oldu II Tahmasb sozde tahtta olmasina ragmen asil guc Nadir Han in elinde toplanmisti Afganlar ise Safevi imparatorlugunun topraklarinin buyuk bir kismindan kalici olarak kovuldu ve bir sure sonra Nadir onlara boyun egdirdi II Tahmasb doneminde basilan bir madeni paraIsfahan in isgali ve Tahmasb in Sah olmasi1722 de Safevi Imparatorlugu derin bir kriz icindeydi Ulkenin ekonomik sisteminin cokmesine paralel olarak isyanlar imparatorlugu kasip kavurdu Ayrica bundan yararlanan Afganlar once Afganistan daki Safevi egemenligini kaldirmislar ve imparatorlugun orta bolgelerine dogru yuruyuse gecmislerdir Mart 1722 de baskent Isfahan kusatildi Gulnabad Savasi Plani Afganlarin Isfahan a ilerlemesini engellemek icin iki tarafin ordulari Gulnabad denilen yerde karsilasti Safevi ordusu uc kisma ayrildi sag kanat sol kanat ve merkez Kanatlarda 30 000 suvari toplandi Sag kanat Rustem Han tarafindan sol kanat ise Muhammedgulu Han Samli tarafindan komuta edildi Merkezde piyade ve topcular vardi Arap hakimi Arap atlilarina da onderlik etti Afgan ordusu merkezde en guclu savascilar olacak sekilde 4 grup halinde duzenlendi Sag kanatta Imanullah Han in askerleri sol kanatta ise Zerdust askerler siralanmisti Arkada zenburekciler vardi Savas Safevi ordusunun sag kanadinin Afganlara karsi basarili bir saldirisiyla basladi Bundan cesaret alan Arap hakimi sol kanattan Afgan ordusuna dogru ilerledi Afganlarin sol kanadi ezildi ve Arap hakiminin mufrezesi Afgan karargahina ulasti Ancak askerler saflari bozdu ve ganimet toplamakla mesguldu Afganlar dagilmis suvarileri gorup onlara saldirdi ve Safevi topculari etkisiz hale getirildi Bundan sonra Afgan topculari Safevi piyadelerine ates acti Safevi ordusu top atesiyle geri cekildi Afganlar kazandi Boylece Mart 1722 de baskent Isfahan kusatildi 8 ay suren kusatma sonunda kentte siddetli bir aclik bas gostermis insanlar yiyecek bulmak icin sokak hayvani dahi bulamamislardir Sehrin disindaki Safevi generallerinden birinin onerisi uzerine sehzadelerden Tahmasb Mirza kusatmayi yarip kacti Bir sure sonra Sah Sultan Huseyin Afgan komutan Mir Mahmud Hotaki ye teslim oldu Teslim olma sartlari arasinda hanedan uyelerinin hayatlarina dokunmamak eski Saha saygi gostermek vb gibi gereksinimler vardi Karsiliginda Huseyin sahlik tacini Mir Mahmud un basina koyar ve onu Sah ilan eder Bunun uzerine sehirden kacmayi basaran 18 yasindaki oglu Tahmasb Mirza kendini Sah ilan etti Imparatorlugu yeniden kurma girisimleriTahmasib kendini Sah ilan ettikten sonra Feteli Han Kacar in etkisi altina girdi Zayif bir kisilik olan II Tahmasb Feteli Han Kacar in etkisini zayiflatmaya calisti ancak basarili olamadi O donemde Safevi imparatorlugunun topraklari Rus Osmanli ve Afgan gucleri tarafindan isgal edilmisti ve bu 3 guce karsi basarili bir mucadele yurutmek cok zor bir hedef gibi gorunuyordu Ancak Feteli Han Kacar Afganlarin ve Osmanlilarin birbirleriyle savasiyor olmasindan yararlanmanin mumkun oldugunu dusundu Nitekim artan Afgan Osmanli rekabeti bu guclerin gozunde bir tehdit olusturmasi acisindan II Tahmasb i daha da uzaklastirdi Askeri harekat baslatan II Tahmasb ve Feteli Han once Horasan da ayaklanan Melik Mahmud a karsi sefer baslatti Bu sefer sirasinda Malik Mahmud un yenilgisiyle birlikte II Tahmasb Nadir le tanisti Feteli Han II Tahmasb ile Nadir arasindaki yakinlasmadan endiseliydi cunku muhtemelen II Tahmasb Nadir Feteli Han a onu dengelemenin bir yolu olarak deger veriyordu Ikili arasindaki iliski de gergindi Sonunda Nadir Feteli Han i alt etmeyi basarir ve Feteli Han in kusatma altindaki Melik Mahmud a gonderdigi mektup ele gecirilir Bu mektubun aslinda Feteli Han tarafindan yazilip yazilmadigi tartismalidir Ama sonunda bu olay Nadir in tum isteklerine karsi olmasina ragmen Feteli Han in oldurulmesiyle sonuclanir Bundan sonra Kasim 1726 da Melik Mahmud da yenildi ve Nadir Horasan mebusluguna getirildi Bundan sonra Nadir in nufuz alanina giren II Tahmasb ondan kurtulmaya calisti ancak basarisiz oldu ve bunu kabul etmek zorunda kaldi Safevi tahtinin yeniden kurulmasiNadir Sah Tahmasibgulu Han ile II Tahmasb arasindaki catismanin ardindan II Tahmasb Isfahan a sefer yapilmasinda israr eder Ancak Tahmasibgulu han Safevi devletini yeniden birlestirmenin ilk adimi olarak Afganlarla savasmayi secer Abdaliler birbiriyle savasan iki Afgan kabilesinden ilk kurbanlar olarak secilir Cunku bolunmuslerdi ve uzun yillardir birbirleriyle savas halindeydiler Herat a yuruyusun arifesinde Nadir ile Tahmasb arasindaki isbirligi iliskilerine Sabzavar olayiyla yeni bir darbe indirilir Bilindigi gibi Tahmasib bakanlarinin tavsiyesi uzerine Nadir ile birlikte Herat a yurumeyi reddederek Mazenderan a gitme niyetini dile getirdi ve tabii ki Abdallilara karsi kuvvetlerini Nadir komutasinda gondermeyi kabul eder Ancak Nadir kendisine dusman olan bakan ve diger yetkililerin ordu icinde kendisine Nadir itaatsizlik etme fikrini yaydigini ogrenince Herat a ilerlemek icin fikrini degistirerek Meshed e doner Tahmasib in Nadir e dost olan Bugayri Turklerine saldirmasina uzulen Nadir Tahmasib e Abdallarin Biyarjumend bolgesinin saldirisini onlemek icin ilerledigini haber vererek bu eylemi durdurup ona Afganlara karsi savasda Nadira yardim etmesi icin haber gonderdi Cevap olarak Nadir Sabzavar a geri cagrildi ve yol boyunca Tahmasb in Horasan in her yerine mesajlar gondermesine ve Nadir in emir ve emirlerine uyulmamasi gerektigini ima etmesine tanik oldu Sanki bu yetmezmis gibi Sabzavar in kapilarinin yuzune kapandigini goren Nadir radikal bir tavir alarak sehri atese verdi Sehrin teslim edilmesinden sonra Nadir Tahmasb iliskileri yeni bir karakter kazanir Iki gun sonra Nadir prensi hapiste olanlar gibi ozel bir mufrezeyle birlikte Meshed e gonderir Tahmasibgulu han Mayis 1729 da II Tahmasb ile birlikte Meshed den ayrildi Tarihi Nadir den bilindigi uzere Tahmasibgulu Han Kafir Kalesi yakinlarinda Abdallarla yaptigi bir savasta Afgan liderlerinden birinin kafasini bizzat kesmistir Abdaliler Kusiya yakinlarinda buyuk bir kayip verdiler tum cephanelerini attilar ve Herat a dogru yola ciktilar Ribati Paryan daki yenilginin ardindan Allahyar Han Tahmasibgulu Han in kampina bir haberci gondererek baris teklif etti ancak Tahmasibgulu han Allahyar han ve generallerinin kendisine sahsen gelmesi konusunda israr ediyor Allahyar Han Zulfugar in yardimina geldigini duyunca baris fikrinden vazgecti Sonuc olarak Tahmasibgulu Han her iki Abdal liderine karsi bir zafer kazandiktan sonra Tahmasibgulu Han a gelen Afgan generaller yaptiklarindan dolayi ozur dilediler ve Gilzailere karsi mucadelede Iranlilara boyun egeceklerini ve hatta onlarla isbirligi yapacaklarini ilan ettiler O sirada Tahmasib ve bakanlari Abdaliler in onerilerini kabul etmeye karsiydilar ancak Tahmasibgulu Han barisi kabul etti Ertesi sabah Abdali reisleri buyuk hediyelerle Tahmasibgulu Han in cadirina gelirler ve aba ile odullendirilirler Abdali generallerinden bazilari II Tahmasb n hizmetine girdi ve Abdaliler in lideri Allahyar Han Herat in hakimi olarak resmen onaylandi Iran daki Afgan Sahi Esref muzaffer seferleri hakkinda simdiden endiselenmeye basliyor Esref birliklerini Horasan a Nadir uzerine gonderir 30 Eylul 1729 da Esref in birlikleri Mehmandost Nehri kiyisindaki savasta Damgan Savasi 1729 yenildi Bu parlak zaferle Nadir ulkeyi yabancilardan temizleme mucadelesine baslar Esref in birlikleri Tahran a dogru cekiliyor ve oradan da Isfahan a dogru ilerliyor Nadir in Afganlarla hesaplastiktan sonra Azerbaycan uzerine yuruyecegini anlayan Osmanli padisahi Esref in yardimina buyuk bir ordu gonderir Sah II Tahmasb Nadir ve Esref arasinda belirleyici savas 13 Kasim 1729 da Isfahan yakinlarindaki Murcehort adli yerde bir savas olur Murcehort Isfahan in 55 km kuzeyinde bulunuyordu ve bu savasi kim kazanirsa kazansin baskenti kolayca ele gecirecekti Nadir mucadelenin ilk anlarindan itibaren top atislarini tercih etti Topcularin basinda bulunan Amir han a verilen emirle merkezdeki Afgan kuvvetleri agirlikli olarak vuruldu Tarihci Samnani ye gore onceki yillarda bir Afgan savascisi Murjekhort savasinda 100 kizilbas savascisini alt edebiliyorsa bir kizilbas savascisini bin Afgan savasciyi yenebilirdi Nadir in piyadeleri Afganlarin top ve zenburek atesine ragmen Afgan hatlarina ulasmayi basardi Kizilbas ordusunun israri sonucunda Esref in toplari ele gecirildi ve top desteginden mahrum birakildi Afganlara yardima gelen Osmanli savascilarindan bazilari esir alindi Ancak yakalanan savascilar savastan sonra serbest birakildi Tarihci Babayinin e gore Afgan birlikleri savas alaninda mallarini birakip kactiktan sonra Kizilbas ordusu onlari yagmalamaya basladi Ancak savastan once Nadir Han boyle bir eyleme izin verilmemesi konusunda kesin bir emir verdi Bu manzarayi tepeden izleyen Nadir 8 000 suvariden olusan yedek kuvvete yagmacilari meydandan uzaklastirma emri verdi Toplanan orduya seslenen Nadir bazi yagmacilari cezalandirdi ve 10 yil gecse bile Afganlara ait mallari bulunan herkesin idam edilecegini duyurdu Butun askerler topladiklari seyleri teslim ettiler Nadir toplanan degerli esyalari atese verdi Nadir Han Aligulu Bey Afsar a kacan Afganlari takip etmesini emretti Esref liderligindeki hayatta kalan Afganlar Isfahan a kacti Esref in yenilgi haberini duyan Isfahan halki silahlanarak sehirdeki Afgan garnizonunu imha etti Sehre giren Esref sehirde kalmanin tehlikeli oldugunu anlamis ve bu nedenle yillar boyunca halktan topladigi serveti tasimak icin hayvanlarin bulunmasini emretmistir Bu amacla yaklasik 300 deve ve cok sayida katir toplandi Sehirden ayrilarak Siraz a dogru yola cikan Esref buna cok sinirlendi ve veziri Isfahan daki butun evleri yakmasi icin geri gonderdi Afganlarin donusunu goren Isfahan halki yeniden silaha sarildi Sehirdeki kargasayi goren Afganlar Nadir in birliklerinin coktan sehre girdigini dusunerek geri donduler Esref birkac Safevi prensini yaninda Siraz a goturdu Nadir alkislarla sehre girer ve kendi elleriyle Safevi tacini Sah Tahmasb in basina koyar Nadir biraz gectikten sonra Afganlarin pesine dusmek icin birliklerini Fars eyaletine gonderir Zargan savasinda hukumdarlari Esref Afgan savascilarla birlikte olduruldu Boylece 1722 de Isfahan in Afganlar tarafindan alinmasiyla kaldirilan Safevi tahti yeniden kurulmus oldu Afganlar yenildilerse de Safevi topraklarinin bir bolumunu isgal etmis olan Osmanli Devleti ve Rus Imparatorlugu ile mucadele bir sure daha devam edecekti II Tahmasb in baskente girisiIsfahan halki Afganlarin kovulmasini buyuk bir sevincle kutladi 16 Kasim 1729 da Nadir Han ordusuyla birlikte torensel bir sekilde Isfahan a girdi Alam Ara ye Naderi ye gore Isfahan halki 3 gun kutladi Nadir in emriyle sehirde kalan Afganlarin mallarina el konularak Murccehort taki seckin asker ve generallere dagitildi Sah II Tahmasb 29 Kasim 1729 da Isfahan a girdi Kaynaklara gore sehrin tum halki sahin pivazina gitmistir Caharbag a giden 2 millik yola zeminler halilar ve zerli kumaslar dosendi Sah Tahmasb uzakta gorununce Nadir atindan indi ve onu karsilamaya geldi ve onu selamladi Hezarcirib bahcesine birlikte gelen Nadir ve Sah Tahmasb geceyi orada gecirdiler Ertesi sabah yola ciktilar ve Sah bahcesi olan Caharbag a vardilar Sah Tahmasb buradan saraya gitti Iktidardan devrilmesiTahmasibgulu Han Horasan daki isyani bastirirken II Tahmasb azalan prestijini artirmak icin Osmanlilara karsi askeri operasyonlara basladi Harekatta yenilen II Tahmasib Horasanda olan Nadir Han in itirazlarina ragmen Osmanli Devleti ile baris antlasmasi imzalamak zorunda kaldi Bu anlasmaya gore Safevi devleti Aras in kuzeyindeki Safevi topraklarini Osmanlilara devretmeyi kabul etti Ancak Horasan daki isyani bastirip geri donen Tahmasibgulu Han II Tahmasb i tahttan indirdi ve yerine oglu Abbas Mirza yi Sah III Abbas olarak Sah ilan etti Sah III Abbas Sah ilan edildiginde 1 yasinda bile degildi II Tahmasb 1740 yilinda Nadir Sah in oglu tarafindan ailesiyle birlikte olduruldu Ayrica bakinizNadir Sah II TahmasbNotlar Safevi ordusunun komutanlarindan Kartlili Rustem Han ve Fransiz askeri Philippe Colombe de bu savasta hayatini kaybetti Kaynakca Lang David Marshall 1952 Georgia and the Fall of the Ṣafavi Dynasty Bulletin of the School of Oriental and African Studies 14 3 537 538 doi 10 1017 s0041977x00088492 A Global Chronology of Conflict From the Ancient World to the Modern Middle East ed Spencer C Tucker ABC CLIO 2010 s 726 Eliyarli Suleyman 1996 Azerbaycan tarixi Baki Azerbaycan nesriyyati Ferrier J P 1858 History of the Afghans Murray s 61 Erisim tarihi 30 Eylul 2010 J P Ferrier Samnani Panahi Tarix e nezami ve siyasi ye doura e Nader sah Efsar Tahran erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Michael Axworthy 2009 The Sword of Persia Nader Shah from tribal warrior to conquering tyrant p 203 I B Tauris Gulam Riza Ali Babayi Tarix e Ertes e Iran ez hexamensi ta esr e Pehlevi Tahran erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Sayks P Tarix e Iran Tahran erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Michael Axworthy 2009 The Sword of Persia Nader Shah from tribal warrior to conquering tyrant s 131 I B Tauris Hanway Jonas 1762 An Historical Account of the British Trade Over the Caspian Sea With the Author s Journal of Travels from England Through Russia Into Persia and Back Through Russia Germany and Holland to which are Added the Revolutions of Persia During the Present Century with the History of Nadir Kouli Ingilizce T Osborne and 9 others 21 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Slaves of the Shah New Elites of Safavid Iran 5 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Axworthy s 123 Safavid Iran Rebirth of a Persian Empire 22 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 The Cambridge History of Iran Bind 6 1 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022