Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İvan Vasilyeviç, lakabı Büyük İvan, (Rusça: Иван Великий İvan Veliki) (22 Ocak 1440, Moskova - 27 Ekim 1505, Moskova), 1462-1505 arasında Moskova büyük prensi. Rus topraklarının önemli bölümünü yönetimi altında toplamış, Ukrayna'nın bir bölümünü Polonya-Litvanya'dan geri almış, Altın Orda Devleti'nin egemenliğinden kurtularak merkezi bir Rus devletinin temellerini atmıştır. Rusya tarihindeki en uzun süre tahtta kalan hükümdarlardan biridir.
| III. İvan | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| (Moskova Büyük Prensi) | |||||
| Hüküm süresi | 5 Nisan 1462 – 27 Ekim 1505 | ||||
| Taç giymesi | 14 Nisan 1502 | ||||
| Önce gelen | II. Vasili | ||||
| Sonra gelen | III. Vasili | ||||
| Doğum | 22 Ocak 1440 Moskova, Moskova Büyük Dükalığı | ||||
| Ölüm | 27 Ekim 1505 (65 yaşında) Moskova, Moskova Büyük Dükalığı | ||||
| Defin | , Moskova | ||||
| Eş(ler)i | Zoi Palaiologina | ||||
| Çocuk(lar)ı | Vasili Ivanovich Dmitry Ivanovich Simeon Ivanovich Feodosia Ivanovna Eudokia Ivanovna | ||||
| |||||
| Hanedan | Rurik | ||||
| Babası | II. Vasili | ||||
| Annesi | |||||
| Dini | Doğu Ortodoks | ||||
İlk yılları
İvan, Moskova büyük prensi olan babası II. Vasili'nin (Kör Vasili) yandaşları ile onlara başkaldıran amcaları arasındaki iç savaşın doruk noktasına ulaştığı sıralarda doğdu. Vasili 1446'da kuzeni tarafından tutuklatılarak kör edildikten sonra İvan bir süre manastırda gizlendi. Ardından güvenli bir yere kaçırıldı, ama aynı yıl babasını elinde tutanlara geri verildi. Vasili'nin kısa bir süre sonra serbest kalmasının ardından Tver büyük prensinin kızıyla nişanlandı; bu nişan 1452'de evlilikle sonuçlandı. Vasili'nin hükümdarlığının son yıllarında, iç düşmanların kalıntılarıyla savaşmak üzere kuzeye gönderilen birliklerin komutanlığına kâğıt üzerinde 12 yaşındaki İvan getirildi. On sekiz yaşında da güneydeki Altın Orda Devleti'nin karşı düzenlenen bir seferi yönetti. Vasili'nin 27 Mart 1462'de ölmesi üzerine onun yerine geçti.
Hükümdarlığı
İvan'ın hükümdarlığının ilk yıllarıyla ilgili çok bilgi yoktur. Doğu komşusu Kazan Hanlığı'na karşı genellikle başarıyla sonuçlanan birkaç küçük akın dışında, yönetimin işleriyle ilgilendi. Çocuk yaşta evlendiği karısı 1467'de ona tek oğul bırakarak (bir olasılıkla zehirlenerek) öldü ve hanedanın sürekliliğini güvence altına almak için yeni bir evlilik gereği doğdu. Kardinal Bessarion 1469'da Roma'dan getirdiği bir mektupla İvan'a, vesayeti altındaki öğrencisi ve son Bizans imparatoru XI. Konstantinos'un kardeşi Thomas Paleologos'un kızı Zoi Palaiologina'la evlenmesini önerdi. Zoi, Moskova'ya gelerek Sofia adını aldı ve büyük olasılıkla Ortodoksluğu benimsedi; üç yıl sonra da Kremlin'de İvan'la evlendi. Bu olay Üçüncü Roma, Moskova görüşünü pekiştirdi.
Rus topraklarının birleşmesi
İvan tahta çıktığı sırada Büyük Rus topraklarının büyük bölümü henüz Moskova'nın denetiminde değildi. Ukrayna'nın tümü ve Yukarı Oka toprakları egemenliği altındaydı. İvan'ın prensliği de kâğıt üzerinde bile olsa, Altın Orda Devleti'ne bağlıydı. İvan, bir dizi saldırıyla (1467-1469) doğuda Kazan Hanlığını geçici bir süre için etkisiz bir hale getirdi. Litvanya büyük dükü Kazimierz IV. Jagellon ile ittifak kuran Novgorod Cumhuriyeti'ni ve buraya bağlı geniş toprakları ele geçirmeye çalıştı (1471). Novgorod'a birkaç kez saldırdı ve 1478'de egemenliğini resmen kabul ettirdi. Son demokratik ve özerk kurumları ortadan kaldırdı, Novgorod'a bağlı kilise topraklarının büyük bölümüne el koydu, kolonilerini ilhak etti ve yerli halkın yerine kendi topraklarından getirttiği güvenilir adamları yerleştirdi. 1489'a gelindiğinde Novgorod, İvan'a karşı koyabilecek gücü bütünüyle yitirmişti. Bağımsız kalabilmiş Rus topraklarından Yaroslavl ve Rostov da anlaşmalar yoluyla sırasıyla 1463 ve 1474'te ilhak edildi. Zayıf bir direnme gösteren Tver 1485'te Moskova'ya sessizce teslim oldu. Yalnızca Ryazan ve Pskov, gurur kırıcı biçimde Moskova'ya boyun eğerek bağımsızlıklarını koruyabildiler.
İvan, Altın Orda hanı 'in Polonya-Litvanya'yla kurduğu dostluğu dengelemek üzere Kırım hanı Mengli Giray'la güçlü bir ittifak kurdu. 1480'de İvan'ın zaferiyle sonuçlanan Ugra Savaşı'ndan sonra Ahmed güçlerini Rusya topraklarından çekti. Ahmed'in oğulları, 1502'de kesin bir yenilgiye uğrayıncaya değin Kırım ve Moskova için bir tehlike oluşturdular. Ama İvan 1480'den sonra hanın vasılı olmaktan çıkmış ve Avrupa diplomasisinde bağımsız bir hükümdar olarak kabul görmüştü. 1502'de, Altın Orda Devleti'nin yıkılmasından sonra İvan, Tüm Rusya'nın Hükümdarı (Gosudar vsey Rusi) unvanı taşıyabilecek duruma geldi.
Esneklik ve diplomasi yoluyla hükümdarlığının sonuna değin Mengli ile dostluğunu sürdürmeyi, Kazan Hanlığı'yla ilişkilerinde ciddi bir sorun çıkarmamayı başardı. İvan'ın yönetimi sırasında ustalıkla tarafsızlaştırılan Kazan Hanlığı, Moskova'nın vesayetinden kurtulma çabasına girişti.
İvan'ın son yıllarında Litvanya'ya karşı yürütülen savaş umduğu gibi başarılı olmadı. Güney Rusya prensleri onun hizmetine girmek için Litvanya büyük dükünü terk ettiler. 1487-1494 ve 1500-1503 savaşlarından sonra, Alexander Jagellon aracılığıyla, ona katılmış olan 19 kent ve 70 araziyi kendine bağlattı. Bunlara rağmen, Ukrayna'nın büyük bölümü hala düşmanlarının elinde kaldı.
Moskova Prensliği'nin gücünü Batı Avrupa saraylarına kanıtlamaya girişti.
Veraset
İvan, 1480'de hayatta olmayan büyük ağabeyinin topraklarına el koyunca iki ağabeyi Andrey ve Boris'in başkaldırması tehlikesiyle karşılaştı. Andrey ve Boris batı sınırlarına saldırdılarsa da sonunda geri dönerek İvan'ın üstünlüğünü ve ele geçirdiği topraklar üzerindeki egemenliğini kabul etmek zorunda kaldılar.
İvan'ın ilk karısından olan büyük oğlu 1490'da öldü. Bu durumda varis olarak, 1483'te doğan oğlu Dimitri ile Sofia'dan 1479'da doğan oğlu Vasili kaldı. İvan yedi yıllık bir kararsızlıktan sonra 1497'de Dimitri'yi varis ilan etti. Sofia, kendi oğlunun ardıllığını sağlamak için kocasına karşı bir ayaklanma hazırlığına giriştiyse de bu komplo kısa sürede ortaya çıkarıldı. İvan 1498'de Dimitri'ye büyük prens olarak taç giydirdi.
1500'de Vasili yeniden ayaklanarak Litvanyalılara sığındı. İvan ödün vermek zorunda kaldı; Litvanya'yla savaşın bu aşamasında, karısını ve oğlunu bütünüyle karşısına alamazdı. 1502'de Vasili'yi veliaht yaptı ve Dimitri ile annesi Yelena'yı hapsetti.
İç politika
İvan'ın iç politikası, kendine bağlı prenslerden topraklarını ve yetkilerini alarak yönetimi merkezileştirmeye dayanıyordu. Boyarlar da büyük ölçüde yetkisizleştirilmiş ve ihanetinden kuşku duyulanlar öldürülmüştü. Boyarlara yaşam boyu aynı prense hizmet etme zorunluluğunu kabul ettirdi. Bu dönemde, büyük prensin hizmetkarlarına, sadık çalışmaları koşuluyla yaşamboyu toprak mülkiyeti hakkının verildiği pomestie sistemi ortaya çıktı; Dvoryanin adında yeni bir hizmet sınıfı örgütledi ve bunlara mülkler (pomestiye) bağışladı.
Otokrat (Samoderjet) unvanını aldı ve saray teşrifatını karmaşık kurallara bağladı. Kaleme aldırdığı 1497 tarihli Sudebnik yasası'yla, borcu olmayan köylülerin yalnızca Yuriyev den yortusunda topraklarını terk edebileceklerini ilan etti. Kilisenin elindeki topraklara el konmasına ilişkin tasarıları 1503 Konseyi'nde engellendi. İvan 1505 sonbaharında öldü.
III. İvan, otokratik ve merkeziyetçi Moskova devletinin gerçek kurucusu olarak kabul edilir.
Kaynakça
- Ana Britannica, Cilt 17, s. 141-142
- Büyük Larousse, Cilt 12, s. 5996
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ivan Vasilyevic lakabi Buyuk Ivan Rusca Ivan Velikij Ivan Veliki 22 Ocak 1440 Moskova 27 Ekim 1505 Moskova 1462 1505 arasinda Moskova buyuk prensi Rus topraklarinin onemli bolumunu yonetimi altinda toplamis Ukrayna nin bir bolumunu Polonya Litvanya dan geri almis Altin Orda Devleti nin egemenliginden kurtularak merkezi bir Rus devletinin temellerini atmistir Rusya tarihindeki en uzun sure tahtta kalan hukumdarlardan biridir III IvanMoskova Buyuk PrensiHukum suresi5 Nisan 1462 27 Ekim 1505Tac giymesi14 Nisan 1502Once gelenII VasiliSonra gelenIII VasiliDogum22 Ocak 1440 1440 01 22 Moskova Moskova Buyuk DukaligiOlum27 Ekim 1505 65 yasinda Moskova Moskova Buyuk DukaligiDefin MoskovaEs ler iZoi PalaiologinaCocuk lar iVasili Ivanovich Dmitry Ivanovich Simeon Ivanovich Feodosia Ivanovna Eudokia IvanovnaTam adiIvan VasilyevichHanedanRurikBabasiII VasiliAnnesiDiniDogu OrtodoksIlk yillariIvan Moskova buyuk prensi olan babasi II Vasili nin Kor Vasili yandaslari ile onlara baskaldiran amcalari arasindaki ic savasin doruk noktasina ulastigi siralarda dogdu Vasili 1446 da kuzeni tarafindan tutuklatilarak kor edildikten sonra Ivan bir sure manastirda gizlendi Ardindan guvenli bir yere kacirildi ama ayni yil babasini elinde tutanlara geri verildi Vasili nin kisa bir sure sonra serbest kalmasinin ardindan Tver buyuk prensinin kiziyla nisanlandi bu nisan 1452 de evlilikle sonuclandi Vasili nin hukumdarliginin son yillarinda ic dusmanlarin kalintilariyla savasmak uzere kuzeye gonderilen birliklerin komutanligina kagit uzerinde 12 yasindaki Ivan getirildi On sekiz yasinda da guneydeki Altin Orda Devleti nin karsi duzenlenen bir seferi yonetti Vasili nin 27 Mart 1462 de olmesi uzerine onun yerine gecti HukumdarligiIvan in hukumdarliginin ilk yillariyla ilgili cok bilgi yoktur Dogu komsusu Kazan Hanligi na karsi genellikle basariyla sonuclanan birkac kucuk akin disinda yonetimin isleriyle ilgilendi Cocuk yasta evlendigi karisi 1467 de ona tek ogul birakarak bir olasilikla zehirlenerek oldu ve hanedanin surekliligini guvence altina almak icin yeni bir evlilik geregi dogdu Kardinal Bessarion 1469 da Roma dan getirdigi bir mektupla Ivan a vesayeti altindaki ogrencisi ve son Bizans imparatoru XI Konstantinos un kardesi Thomas Paleologos un kizi Zoi Palaiologina la evlenmesini onerdi Zoi Moskova ya gelerek Sofia adini aldi ve buyuk olasilikla Ortodokslugu benimsedi uc yil sonra da Kremlin de Ivan la evlendi Bu olay Ucuncu Roma Moskova gorusunu pekistirdi Rus topraklarinin birlesmesiNovgorod Meclisi nin yikilisi esnasinda belediye baskani Marta bir calismasi Ivan tahta ciktigi sirada Buyuk Rus topraklarinin buyuk bolumu henuz Moskova nin denetiminde degildi Ukrayna nin tumu ve Yukari Oka topraklari egemenligi altindaydi Ivan in prensligi de kagit uzerinde bile olsa Altin Orda Devleti ne bagliydi Ivan bir dizi saldiriyla 1467 1469 doguda Kazan Hanligini gecici bir sure icin etkisiz bir hale getirdi Litvanya buyuk duku Kazimierz IV Jagellon ile ittifak kuran Novgorod Cumhuriyeti ni ve buraya bagli genis topraklari ele gecirmeye calisti 1471 Novgorod a birkac kez saldirdi ve 1478 de egemenligini resmen kabul ettirdi Son demokratik ve ozerk kurumlari ortadan kaldirdi Novgorod a bagli kilise topraklarinin buyuk bolumune el koydu kolonilerini ilhak etti ve yerli halkin yerine kendi topraklarindan getirttigi guvenilir adamlari yerlestirdi 1489 a gelindiginde Novgorod Ivan a karsi koyabilecek gucu butunuyle yitirmisti Bagimsiz kalabilmis Rus topraklarindan Yaroslavl ve Rostov da anlasmalar yoluyla sirasiyla 1463 ve 1474 te ilhak edildi Zayif bir direnme gosteren Tver 1485 te Moskova ya sessizce teslim oldu Yalnizca Ryazan ve Pskov gurur kirici bicimde Moskova ya boyun egerek bagimsizliklarini koruyabildiler Ivan Altin Orda hani in Polonya Litvanya yla kurdugu dostlugu dengelemek uzere Kirim hani Mengli Giray la guclu bir ittifak kurdu 1480 de Ivan in zaferiyle sonuclanan Ugra Savasi ndan sonra Ahmed guclerini Rusya topraklarindan cekti Ahmed in ogullari 1502 de kesin bir yenilgiye ugrayincaya degin Kirim ve Moskova icin bir tehlike olusturdular Ama Ivan 1480 den sonra hanin vasili olmaktan cikmis ve Avrupa diplomasisinde bagimsiz bir hukumdar olarak kabul gormustu 1502 de Altin Orda Devleti nin yikilmasindan sonra Ivan Tum Rusya nin Hukumdari Gosudar vsey Rusi unvani tasiyabilecek duruma geldi Esneklik ve diplomasi yoluyla hukumdarliginin sonuna degin Mengli ile dostlugunu surdurmeyi Kazan Hanligi yla iliskilerinde ciddi bir sorun cikarmamayi basardi Ivan in yonetimi sirasinda ustalikla tarafsizlastirilan Kazan Hanligi Moskova nin vesayetinden kurtulma cabasina giristi Ivan in son yillarinda Litvanya ya karsi yurutulen savas umdugu gibi basarili olmadi Guney Rusya prensleri onun hizmetine girmek icin Litvanya buyuk dukunu terk ettiler 1487 1494 ve 1500 1503 savaslarindan sonra Alexander Jagellon araciligiyla ona katilmis olan 19 kent ve 70 araziyi kendine baglatti Bunlara ragmen Ukrayna nin buyuk bolumu hala dusmanlarinin elinde kaldi Moskova Prensligi nin gucunu Bati Avrupa saraylarina kanitlamaya giristi VerasetIvan 1480 de hayatta olmayan buyuk agabeyinin topraklarina el koyunca iki agabeyi Andrey ve Boris in baskaldirmasi tehlikesiyle karsilasti Andrey ve Boris bati sinirlarina saldirdilarsa da sonunda geri donerek Ivan in ustunlugunu ve ele gecirdigi topraklar uzerindeki egemenligini kabul etmek zorunda kaldilar Ivan in ilk karisindan olan buyuk oglu 1490 da oldu Bu durumda varis olarak 1483 te dogan oglu Dimitri ile Sofia dan 1479 da dogan oglu Vasili kaldi Ivan yedi yillik bir kararsizliktan sonra 1497 de Dimitri yi varis ilan etti Sofia kendi oglunun ardilligini saglamak icin kocasina karsi bir ayaklanma hazirligina giristiyse de bu komplo kisa surede ortaya cikarildi Ivan 1498 de Dimitri ye buyuk prens olarak tac giydirdi 1500 de Vasili yeniden ayaklanarak Litvanyalilara sigindi Ivan odun vermek zorunda kaldi Litvanya yla savasin bu asamasinda karisini ve oglunu butunuyle karsisina alamazdi 1502 de Vasili yi veliaht yapti ve Dimitri ile annesi Yelena yi hapsetti Ic politikaIvan in ic politikasi kendine bagli prenslerden topraklarini ve yetkilerini alarak yonetimi merkezilestirmeye dayaniyordu Boyarlar da buyuk olcude yetkisizlestirilmis ve ihanetinden kusku duyulanlar oldurulmustu Boyarlara yasam boyu ayni prense hizmet etme zorunlulugunu kabul ettirdi Bu donemde buyuk prensin hizmetkarlarina sadik calismalari kosuluyla yasamboyu toprak mulkiyeti hakkinin verildigi pomestie sistemi ortaya cikti Dvoryanin adinda yeni bir hizmet sinifi orgutledi ve bunlara mulkler pomestiye bagisladi Otokrat Samoderjet unvanini aldi ve saray tesrifatini karmasik kurallara bagladi Kaleme aldirdigi 1497 tarihli Sudebnik yasasi yla borcu olmayan koylulerin yalnizca Yuriyev den yortusunda topraklarini terk edebileceklerini ilan etti Kilisenin elindeki topraklara el konmasina iliskin tasarilari 1503 Konseyi nde engellendi Ivan 1505 sonbaharinda oldu III Ivan otokratik ve merkeziyetci Moskova devletinin gercek kurucusu olarak kabul edilir KaynakcaAna Britannica Cilt 17 s 141 142 Buyuk Larousse Cilt 12 s 5996