Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aletli İniş Sistemi (İngilizce: instrument landing system, kısaca ILS), pist başına yerleştirilmiş vericiler vasıtasıyla uçakların inişine yardımcı olan bir sistemi. ILS, uçağın pist başına kadar hassas yaklaşmasını sağlayan bir seyrüsefer yardımcı sistemidir. Bulut tavanının alçak, görüş faktörlerinin kötü olduğu hava koşullarında, uçağın alçak bir biçimde piste yaklaşmasını ve piste elektronik cihazlarla emniyetli iniş yapmasını sağlar. Pilota istikamet ve süzülüş hattı bilgisi verir.
Pilotların özellikle sisli ve karlı havalar gibi görüş mesafesinin çok düşük olduğu zamanlarda inişlerini büyük ölçüde kolaylaştıran sistemin, bünyesinde bulundurduğu teçhizatlar şunlardır:
Localizer ünitesi (yön bulucu)
Pist yüzeyinde yatay yönde ve iniş istikametinin aksi yönden yayın yapmakta olan teçhizattır. Uçağı pist ekseni istikametine doğru yönlendirir. Pist sonundan itibaren 1000 feet (300 metre) mesafededir. Localizer vericileri 25 nm'ye kadar sinyal yayınlar. Yani uçak, pist uzantısından 25 nm'den itibaren sinyali almaya başlar. Uçağa sadece pist istikameti bilgisini verir.
Glide - Path ünitesi (süzülüş hattı belirleyici)
Pistin dikeyinde, yaklaşık 3° açıyı verecek şekilde yayın yapan teçhizattır. Yani uçağı yaklaşık 3°lik (piste en uygun süzülme açısı) bir eğimle pist başına doğru yönlendirir.
Middle and Outer Marker Beacons Üniteleri (Orta ve Dış Marker Üniteleri)
Localizer ve Glide-Path teçhizatlarının sinyallerinin belli mesafelerde dikine keserek yayın yapan teçhizatlarıdır. Alçalma yapan uçakların pilotlarına, pist başına ne kadar mesafede olduklarını bildirir. Dış, orta ve iç olmak üzere 3 marker vardır. Dış marker, pist başına yaklaşık 4 nm (7240 m) mesafededir. Orta marker, pist başına 3500 feet (1050 m) mesafededir. İç marker de, pist başından 50 feet (15 m) uzaklığa yerleştirilir. Ayrıca ILS 'ler kendi aralarında; uçağın 60 m'ye kadar alçalabildiği CAT1, 30 m'ye kadar alçalabildiği CAT2 ve sıfır seviyesindeki CAT3 olmak üzere üç kategoriye ayrılır.
Çalışma prensibi
İki radyo vericisinden oluşan bu sistem, birbirleriyle küçük bir açı yaparak kesişen yayın konisi meydana getirir. Pistin uzak kısmındaki verici yatay düzlemde yayın yapar, yakında bulunan aygıt ise düşey düzlemde yayına geçerek sistemi çalıştırır. Kokpitte bulunan iniş sistemi gelen sinyalleri algılayarak inişin güvenli olmasını sağlar. ILS sisteminin piste yerleştirilebilmesi için havaalanı çevresinin radyo frekanslarını engellemeyecek düzeyde olması gerekmektedir.
Decision Height (karar yüksekliği) ve Runway Visual Range (pist görüş mesafesi) açısından üç şekilde ILS yaklaşması vardır:
- 1: Karar yüksekliği > 60 m (200 ft) Visibility > 800m veya pist görüş mesafesi > 550m
- 2: 60 m (200 ft) > Karar yüksekliği > 30 m (100 ft) pist görüş mesafesi >350m
- 3:
- a) Karar yüksekliği <30m (100ft) pist görüş mesafesi >(200m)
- b) Karar yüksekliği <15m (50ft) 200m > pist görüş mesafesi > 50m
- c) Karar yüksekliği Minimum yok pist görüş mesafesi Minimum yok
ILS ile birlikte kullanılan diğer sistemler
Hava meydanlarında ILS sistemine ilave olarak seyrüsefer yardımcı sistemleri (VOR Ünitesi, DME Ünitesi, NDB Sistemi vb.), Radar Üniteleri, görsel olarak pist aydınlatma sistemleri de mevcuttur.
VOR: VHF (Very High Frequency) ile çalışan çok yönlü radyo seyrüsefer istikamet cihazı.
TACAN: Askeri meydanlarda kullanılan VOR benzeri bir sistem.
DME (Distance Measuring Equipment): Mesafe ölçme cihazı.
VOR ile DME eşlenik çalışırlar. ILS sisteminin olmadığı hava meydanlarında, VOR yaklaştırma cihazıyla iniş kalkış yapılabilir.
ADF (Automatic direction-finder): Radyo sinyali yayınlayan istasyonun istikametini gösteren bir sistem.
Meydan için minimum ILS kurma kriterleri
Her havaalanına ILS sistemi kurulamaz. Havaalanının bulunduğu yerin çevresel arazi kodlarının uygun olması gerekir. Mania (engebe) kriterlerinin; kalkışta %2’lik eğim, inişte %2.5’lik eğimin altında olması gerekir. Cihazın gerekliliği, havaalanının fiziki koşullarına göre belirlenir. 800–1200 m görüş mesafesindeki sisli havalarda güvenli iniş sağlar. Düz ve sis görülmeyen bölgelere kurulan havaalanları için bu sisteme gerek yoktur. Bu sistemde pilot devreden çıkmaz, sadece verileri sürekli kontrol altında tutar. ILS’nin sağladığı görüş mesafesi, pist ışıklandırmasına bağlı olarak değişir.
İlgili Konular
- Görerek uçuş (VFR)
- Aletli uçuş (IFR)
- Uçuş denetimleri
- Otomatik pilot
Kaynakça
- ^ Uluslararası Sivil Havacılıkta Kullanılan Uluslararası Standartlar ve Tavsiye Edilen Uygulamalar. Seyrüsefer Sistemleri: Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) yayıları Annex-10 1. cilt.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aletli Inis Sistemi Ingilizce instrument landing system kisaca ILS pist basina yerlestirilmis vericiler vasitasiyla ucaklarin inisine yardimci olan bir sistemi ILS ucagin pist basina kadar hassas yaklasmasini saglayan bir seyrusefer yardimci sistemidir Bulut tavaninin alcak gorus faktorlerinin kotu oldugu hava kosullarinda ucagin alcak bir bicimde piste yaklasmasini ve piste elektronik cihazlarla emniyetli inis yapmasini saglar Pilota istikamet ve suzulus hatti bilgisi verir 747 inis esnasinda Pilotlarin ozellikle sisli ve karli havalar gibi gorus mesafesinin cok dusuk oldugu zamanlarda inislerini buyuk olcude kolaylastiran sistemin bunyesinde bulundurdugu techizatlar sunlardir Localizer unitesi yon bulucu Pist yuzeyinde yatay yonde ve inis istikametinin aksi yonden yayin yapmakta olan techizattir Ucagi pist ekseni istikametine dogru yonlendirir Pist sonundan itibaren 1000 feet 300 metre mesafededir Localizer vericileri 25 nm ye kadar sinyal yayinlar Yani ucak pist uzantisindan 25 nm den itibaren sinyali almaya baslar Ucaga sadece pist istikameti bilgisini verir Glide Path unitesi suzulus hatti belirleyici Pistin dikeyinde yaklasik 3 aciyi verecek sekilde yayin yapan techizattir Yani ucagi yaklasik 3 lik piste en uygun suzulme acisi bir egimle pist basina dogru yonlendirir Middle and Outer Marker Beacons Uniteleri Orta ve Dis Marker Uniteleri Localizer ve Glide Path techizatlarinin sinyallerinin belli mesafelerde dikine keserek yayin yapan techizatlaridir Alcalma yapan ucaklarin pilotlarina pist basina ne kadar mesafede olduklarini bildirir Dis orta ve ic olmak uzere 3 marker vardir Dis marker pist basina yaklasik 4 nm 7240 m mesafededir Orta marker pist basina 3500 feet 1050 m mesafededir Ic marker de pist basindan 50 feet 15 m uzakliga yerlestirilir Ayrica ILS ler kendi aralarinda ucagin 60 m ye kadar alcalabildigi CAT1 30 m ye kadar alcalabildigi CAT2 ve sifir seviyesindeki CAT3 olmak uzere uc kategoriye ayrilir Calisma prensibiIki radyo vericisinden olusan bu sistem birbirleriyle kucuk bir aci yaparak kesisen yayin konisi meydana getirir Pistin uzak kismindaki verici yatay duzlemde yayin yapar yakinda bulunan aygit ise dusey duzlemde yayina gecerek sistemi calistirir Kokpitte bulunan inis sistemi gelen sinyalleri algilayarak inisin guvenli olmasini saglar ILS sisteminin piste yerlestirilebilmesi icin havaalani cevresinin radyo frekanslarini engellemeyecek duzeyde olmasi gerekmektedir Decision Height karar yuksekligi ve Runway Visual Range pist gorus mesafesi acisindan uc sekilde ILS yaklasmasi vardir 1 Karar yuksekligi gt 60 m 200 ft Visibility gt 800m veya pist gorus mesafesi gt 550m 2 60 m 200 ft gt Karar yuksekligi gt 30 m 100 ft pist gorus mesafesi gt 350m 3 a Karar yuksekligi lt 30m 100ft pist gorus mesafesi gt 200m dd b Karar yuksekligi lt 15m 50ft 200m gt pist gorus mesafesi gt 50m dd c Karar yuksekligi Minimum yok pist gorus mesafesi Minimum yok dd Pistteki ILS sistemiILS ile birlikte kullanilan diger sistemlerHava meydanlarinda ILS sistemine ilave olarak seyrusefer yardimci sistemleri VOR Unitesi DME Unitesi NDB Sistemi vb Radar Uniteleri gorsel olarak pist aydinlatma sistemleri de mevcuttur VOR VHF Very High Frequency ile calisan cok yonlu radyo seyrusefer istikamet cihazi TACAN Askeri meydanlarda kullanilan VOR benzeri bir sistem DME Distance Measuring Equipment Mesafe olcme cihazi VOR ile DME eslenik calisirlar ILS sisteminin olmadigi hava meydanlarinda VOR yaklastirma cihaziyla inis kalkis yapilabilir ADF Automatic direction finder Radyo sinyali yayinlayan istasyonun istikametini gosteren bir sistem Meydan icin minimum ILS kurma kriterleriHer havaalanina ILS sistemi kurulamaz Havaalaninin bulundugu yerin cevresel arazi kodlarinin uygun olmasi gerekir Mania engebe kriterlerinin kalkista 2 lik egim iniste 2 5 lik egimin altinda olmasi gerekir Cihazin gerekliligi havaalaninin fiziki kosullarina gore belirlenir 800 1200 m gorus mesafesindeki sisli havalarda guvenli inis saglar Duz ve sis gorulmeyen bolgelere kurulan havaalanlari icin bu sisteme gerek yoktur Bu sistemde pilot devreden cikmaz sadece verileri surekli kontrol altinda tutar ILS nin sagladigi gorus mesafesi pist isiklandirmasina bagli olarak degisir Ilgili KonularGorerek ucus VFR Aletli ucus IFR Ucus denetimleri Otomatik pilotKaynakca Uluslararasi Sivil Havacilikta Kullanilan Uluslararasi Standartlar ve Tavsiye Edilen Uygulamalar Seyrusefer Sistemleri Uluslararasi Sivil Havacilik Teskilati ICAO yayilari Annex 10 1 cilt