Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
NDB (non-directional beacon) ve ADF (automatic direction finder), hava ve deniz seyrüseferinde yön bulma amacıyla kullanılan basit bir radyo seyrüseferi sistemi. NDB ve ADF sistemi yer bazlı bir seyrüsefer yardımcısıdır. Yeryüzündeki Non-directional beacon (yön bilgisi vermeyen verici istasyonu) ve taşıttaki automatic direction finder (otomatik yön bulucu) olmak üzere iki eleman ile taşıt içindeki kumanda ve göstergelerden (RBI ve RMI) meydana gelir. NDB/ADF sistemi, manyetik pusulaya benzer çalışma prensibi nedeniyle radyo pusulası olarak da bilinir.
NDB
NDB, belirli bir yerde bulunan, hava veya deniz seyrüsefer desteği veren radyo yayın istasyonudur. Her yer istasyonu bir, iki ya da üç harflik bir mors koduyla tanımlanmıştır. Hem özel hem de devlet meydanlarında bulunabilir.
Yer istasyonları güç çıkışlarına ve kullanımlarına göre sınıflandırılmışlardır:
- L yer istasyonu 50 W'tan (watt) az bir güce sahiptir.
- M yer istasyonu 50 W'tan 2000 W'a kadar bir güce sahiptir.
- H yer istasyonu 2000 W veya daha yüksek bir güce sahiptir.
Radyo dalgalarıyla yön bulma hâlâ çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Çünkü,
- Görüş çizgisi iletimi güvenilirliğini kaybettiği zaman kullanılır.
- Hava aracında veya yerde özelleşmiş seyrüsefer ekipmanı bulunmadığı zaman kullanılır.
- Yer istasyonlarının kurulumu ve bakım maliyeti düşüktür ve ayrıca yer istasyonunun kurulumu sırasında havaalanları araç yardımı yapabilirler ve bu da ekonomik fizibilite sağlar.
- Yer istasyonları LF ve MF bantlarında, 200–1750 kHz aralığında yayın yapar. Sinyal VHF (çok yüksek frekans) ya da UHF (ultra yüksek frekans) gibi görüş hattı prensibiyle (LOS [line of sight]) iletilmez. Ama dünya üzerinde, dünyanın şeklini takip ederek kavis yapar. Bu da alçak irtifalarda çok büyük mesafelerden alımın gerçekleşmesini sağlar.
- Vericinin yön bulma için tasarlanmış olması gerekmez. Radyo veya televizyon istasyonu, iletişim istasyonu ya da bunlardan farklı herhangi bir yayın sistemi olabilir.
Yer istasyonu kullanımı
Havacılıkta, bir hava aracı bir yer istasyonuna doğru ya da yer istasyonundan zıt yöne doğru bir yönelim izleyebilir. Yer istasyonu yönelimleri uçakların uçabileceği planlı, güvenilir yollar sağlar. Hava araçları bu önceden belirlenmiş yolları izleyerek uçuş planını tamamlar. Hava yolları yüksek ve alçak irtifa hava yolları olarak numaralandırılmış ve standardize edilmiştir. Pilotlar çeşitli seyrüsefer istasyonlarından sinyal alarak bu yolları takip eder. Yer istasyonlarının uzun zamandır kullanılan diğer bir uygulaması ise sabitleri kesme yeteneğidir. Sabit gökyüzünde bir noktadır. Bu sabitler, seyrüsefer istasyonlarından başlayarak birbirleriyle kesişinceye kadar çizgiler çizilmesi ve tepe noktası sabit olacak şekilde üçgen oluşturması ile hesaplanır. Bu şekilde sabitleri belirlemesi bir pilota kabaca yatay pozisyonunu hesaplamasına yardımcı olur. Bu kullanım, DME (distance measuring equipment) (uzaklık ölçen ekipman) ile VOR (VHF omni-Ranging) gibi diğer seyrüsefer sistemleri herhangi bir şekilde arızalanırsa önemlidir.
Bir yer istasyonundan olan uzaklığı belirleme
Bir yer istasyonundan olan uzaklığı belirlemek için şu yöntem kullanılacaktır:
- Uçağı, kanat uçlarından biri direkt istasyonun hizasında olacak şekilde döndürün.
- Bu yönelimde birkaç istasyon geçene kadar uçun ve zamanı ölçün
- İstasyona olan zaman = 60 x uçulan dakika sayısı / yönelim değişiminin derecesi
- Son olarak uçuş kompüteri ile istasyon ile hava aracı arasındaki mesafeyi hesaplayın.
ADF
ADF sistemin taşıtta bulunan kısmıdır. Yön bulmak için istasyon seçimi haricinde herhangi bir manuel operasyon gerektirmez. ADF göstergesi sürekli seçilen yer istasyonunu gösterir.
NDB sinyalleri dünya üzerinde, dünyanın şeklini takip ederek kavis yapar. Bu da alçak irtifalarda çok büyük mesafelerden alımın gerçekleşmesini sağlar. NDB sinyallerinin gideceği maksimum sınır yer istasyonunun gücüne bağlıdır. ADF 190–1750 kHz arasındaki sinyalleri algılayabilir. ADF hem yer istasyonu üzerinden hem AM radyo istasyonundan sinyal alabilir. Ticari AM radyo istasyonları 540–1620 kHz arasında yayın yapar.
Tasarım ve bileşenler
ADF sistemi bileşenleri alıcı, kontrol kutusu, anten ve yönelim göstergesidir. Bir ya da iki ADF kontrol kutusu, bir veri yolu denetçisi ya da bu iki metodun bir kombinasyonu ADF’i kontrol etmede kullanılabilir.
Alıcı
ADF alıcısının üzerindeki kontroller, pilotun istenen istasyonun frekansını ayarlamasını ve çalışacağı modu seçmesini sağlar. Frekans ayarlamasını yaparken pilot istasyonu tanımlamalıdır. Düşük veya orta frekans yer istasyonları sesli iletişim hariç sürekli bir şekilde tanımlama yapmak için 1020 hertz civarında yayın yaparlar. Bütün yer istasyonları, sürekli olarak mors kodunda iki-üç karakterli tanımlama yayını yapar. Sinyal alınır, yükseltilir ve ses sinyali ya da mors koduna çevrilir.
ADF alıcısında frekans ayarı yapmak için pilotun yerine getirmesi gereken işlem komutları aşağıda listelenmiştir:
- Fonksiyon düğmesi ANT moduna getir. Bu seti açar ve en iyi alımın olduğu modu seçer. ADF fonksiyonunun gerekli olmadığı durumlarda, ANT modunu ADF’in frekansını ayarlamak için ve sürekli dinleme yapmak için kullan.
- İstenilen frekans bandını seç, sesi arka fonda gürültü olana kadar ayarla.
- Frekans ayar kontrolleriyle istenilen frekansı ayarla, sonra sesi en iyi dinleme seviyesini elde edene kadar ayarla ve istasyonu belirle.
- Radyoyu otomatik yön bulucu olarak kullanmak için fonksiyon seçim düğmesini ADF moduna getir.
- Yönelim göstergesindeki ibre, istasyona göre uçağın burnunun yönelimini gösterir. Bir döngü anahtar göstergenin doğru çalışıp çalışmadığını kontrol eder. Anahtarı kapa. İbre seçilen istasyona doğru yönelimden uzaklaşmalıdır. Sonra anahtarı açın, ibre tekrar istenilen istasyona doğru yönelmelidir.
Kontrol kutusu
En modern hava araçları kokpitte bu tip bir kontrol sistemine sahiptir. Bu ekipmanda frekans ayarlaması frekans bandı yerine dijital sayıların okunması ile olur.
- Fonksiyon seçici (mod kontrol): OFF, ADF, ANT ve TEST pozisyonlarının seçimini sağlar.
- ADF - otomatik olarak seçilen istasyona doğru yönelimi belirler ve radyo manyetik göstergede (RMI) gösterir. Algılayıcı (sense) ve halka (loop) anten kullanır.
- ANT veya REC – ADF, NDB sinyallerini sadece algılayıcı (sense) anten sayesinde alır. Bu konumda ses sinyalleri daha iyi duyulur. Normal operasyonda (seyrüsefer esnasında) bu konumda bırakılmamalıdır.
- BFO veya CW - A0/A1 veya A1 transmisyonu kullanan NDB'leri tanımlamak için kullanılır. Bu NDB'lerde ses sinyali bulunmadığı için BFO konumu taşıyıcı sinyale ton yükler ve duyulabilir hâle getirir. Normal operasyonda bu konumda bırakılmamalıdır.
- TEST – ADF sisteminin kendi kendisini test etmesini sağlar. İğne farklı bir konuma gider. ADF konumu seçildiğinde yeniden istasyonu gösterir. Bazı sistemlerde test işlemi ANT/REC konumunda yapılır.
- Frekans seçici anahtarlar: Genellikle üç tane iç içe geçmiş topuz sayesinde çalışma frekansı seçilir. İki frekans önceden seçilebilir. Fakat aynı anda çalışamazlar. Transfer anahtarı kullanılan frekansı belirtir.
- Seçilen Frekans göstergeleri: Seçilen frekansların görsel olarak okunmasını sağlar. Sayılar LED'ler tarafından gösterilir.
Anten
ADF hem halka (loop) hem algılayıcı (sense) anten tarafından sinyal alır. Halka (loop) anten hareket eden parçaları olmayan, küçük, düz bir antendir. Antenin içinde birbirlerine göre farklı açılarla yerleşmiş bobinler vardır. Halka (loop) anten, sinyalin gücünden istasyonun yönünü algılayabilir fakat yönelimin istasyona doğru yönde mi, zıt yönde mi belirleyemez. Algılayıcı (sense) anten daha sonra bu bilgiyi verir, ayrıca ADF fonksiyonu gerekli olmadığı zaman ses alımını sağlar.
Yönelim göstergesi
Yönelim göstergesi hava aracının burnuna göre istasyona yönelimi belirler. Bu bilgi bağıl yönelim göstergesinden (RBI (relative bearing indicator)) gözlenebilir. Bu gösterge üzerine ibre eklenmiş bir pusula kart gibidir, fakat farkı kartın 0°si hava aracının burnundan geçen merkez çizgiye sabitlenmiş ve burun yönünü göstermektedir. Eğer pilot doğrudan istasyona uçuyorsa, yönelim göstergesi 0°yi gösterir. Sabit kart yönelim göstergeli bir ADF her zaman hava aracının burnunu 0°, kuyruğunu 180° olarak gösterir. Bir yer istasyonuna doğru veya zıt yönde hareket ederken, hava aracı özel bir yönelimi izleyebilir. Bunu yapmak için RBI’da okunan bilgi ile pusulada okunan bilgi arasında ilişki kurmak gerekir. Ötelemeyi belirledikten sonra, hava aracı, pusula yönelimi öteleme için istenen yönelim olacak şekilde ve aynı zamanda RBI 0° ya da 180°±öteleme olacak şekilde uçurulmalıdır. Bir yer istasyonu hava aracının yolu üzerindeki bir noktanın yerinin belirlenmesinde de kullanılabilir. RBI'da okunan değer istenen yönelim değerine ulaştığı zaman hava aracı istenen pozisyonda demektir. Fakat, ayrı ayrı RBI ve pusula kartı kullanmak doğru bağıl yönelimi bulmak için oldukça fazla işlem gerektirir. Bu yükü ortadan kaldırmak için bir pusula kartı RBI’a eklenmiştir ve böylece “radyo manyetik gösterge” (RMI (radio magnetic indicator)) oluşmuştur. ADF ibresi hava aracının burnuna yönelmiştir ve hesaplamalar yapmaya gerek kalmamıştır.
Bağıl yönelim (RB (relative bearing))
Hava aracının merkez çizgisi ile hava aracından istasyona çizilen çizgi arasında kalan açıdır. Bu açı her zaman saat yönünde ve hava aracının burnundan ölçülür.
Manyetik yönelim (MB (magnetic bearing)
Hava aracından istasyona doğru çizilen çizgi ile hava aracının burnundan manyetik kuzeye doğru çizilen çizgi arasında kalan açıdır. Pilot, manyetik yönelimi, göstergeden gösterilen bağıl yönelimi hava aracının manyetik yönelimine ekleyerek hesaplar. Örneğin, eğer hava aracının manyetik yönelimi 40° ve bağıl yönelim 210° ise istasyona manyetik yönelim 250°dir. Ters yönelim ise manyetik yönelimin tersidir, manyetik yönelime 180 ekleyerek ya da çıkartarak bulunur. Pilot bunu sabit noktaları belirlerken kullanır.
ADF gösterge çeşitleri
Günümüzde 4 çeşit ADF göstergesi kullanılmaktadır. Bütün çeşitlerde ibre seyrüsefer istasyonunu gösterir.
- Sabit pusula kartı (RBI): Cihazın üstüne sabitlenmiştir hareket edemez. 0° her zaman hava aracının burnunu gösterir. Hava aracının istasyonla olan ilişkisine “istasyona yönelim” MB (manyetik yönelim) denir. Bu tip bir göstergede pilot yönelimi MB=RB+MH formülü ile hesaplar.
- Döner pusula kartı: Üst yüzey bir düğme sayesinde döndürülebilir. Kartı, hava aracının manyetik yönelimi (MH) ibrenin altında kartın en üstünde olacak şekilde döndürerek; istasyona yönelim (MB) herhangi bir hesaplama yapmadan pusula karttan okunabilir ve pilotun işi de kolaylaşmış olur. Bugünlerde otomatik olarak pusula kartı manyetik yönelimle çakışacak şekilde tasarlanmışlardır. Bu nedenle istasyona yönelim (MB) her zaman pusula kartı manuel olarak ayarlamadan elde edilebilir.
- Tek ibreli radyo manyetik gösterge: Radyo manyetik gösterge (RMI), sürekli rota, yönelim, dairesel bilgi sağlamak için radyo ve manyetik bilgiyi birleştirir. Tek ibre RMI’ın yüzü dönebilir kart ADF yüzüne çok benzer.
- Çift ibreli radyo manyetik gösterge: Çift ibre RMI, tek ibre RMI’a benzer; tek farkı 2 ibresi olmasıdır. İlk ibre tek ibre gibi çalışır. İkinci ibre VOR istasyonunu gösterir. Çift ibre gösterge hava aracının yerini belirlemede kullanılır.
ADF fonksiyonları
Görüntüleme
Genelde ADF alıcısı hiç sistem hatasına sahip olmadığı için ya da pilotu ani istasyon hatalarında veya alıcı hatalarında uyaracak uyarı bayrakları olmadığı için, ADF uyarı sesi her zaman dinlenmelidir. Uyarı sesleri her durumda en az bir pilot ya da uçuş görevlisi tarafından dinlenmelidir.
Yönelme
En yaygın ADF kullanımlarından biri de istasyona yönelmedir. Bu prosedürde, sabit kart ADF kullanan pilot bir istasyona doğru yönelim göstergesini 0°de sabit tutarak uçar. Pilot şu basamakları izlemelidir:
- İstenen frekansı ayarla ve istasyonu tanımla, fonksiyon belirleyen topuzu ADF’e ayarla ve bağıl yönelimi not et.
- Hava aracını bağıl yönelime doğru yönelim göstergesi 0°yi gösterene kadar çevir.
- Bağıl yönelim 0°yi koruyarak uçuşa devam et.
Pilot manyetik yönelimi 0°de tutarsa hava aracı rüzgârdan dolayı ötelenir, sapar. Eğer pilot rüzgâra karşı düzeltme yapmazsa, hava aracı bir yay izleyerek istasyona ulaşır (yönelim göstergesi sıfırda sabit kalacak şekilde).
Bir istasyondan uzaklaşma
Pilot ADF kullanarak ve manyetik yönelme desteği prensiplerini uygulayarak bir istasyondan uzaklaşabilir. Manyetik yönelme desteği, pilotun hem rota göstergesini hem yönelim göstergesini kullanıp yorumlamasını gerektirir.
Pozisyon sabitleme
ADF alıcısı pilota pozisyon sabitlemede 2 ya da daha çok istasyon veya üçgenleme yöntemini kullanarak yardım edebilir. Hava aracının kesin yerini belirlemek için pilot şu basamakları kullanmalıdır:
- a) hava aracının etrafındaki iki istasyonu belirle, frekansları ayarla ve tanımla.
- b) fonksiyon seçici topuzu ADF’e getir yönelim göstergesinde okunan manyetik yönelimi not et. Bu yönelimde uçmaya devam et ve her istasyon için bağıl yönelimi not et.
- c) her istasyonun bağıl yönelimini manyetik yönelime ekle. Manyetik yönelimi doğru yönelimi elde etmek için doğu-batı varyasyonuna göre düzelt.
- d) her doğru yönelim için tersini kaydet. Hava aracı yönelim doğrularının kesişim noktasındadır.
İstasyona uçmak için zaman hesaplaması
- Hava aracını ADF ibresi 90° ya da 270° olana kadar çevir ve zamanı not et,
- ADF ibresi 10°lik bir değişim gösterene kadar sabit bir manyetik yönelimde uç, zamanı tekrar not et ve aşağıdaki formülü uygula:
yönelim değişimi arasındaki zaman (sn) / yönelim değişiminin derecesi = istasyona olan zaman (dak.) Örneğin, 10°lik bir yönelim değişimine uçmak 45 sn alıyorsa, hava aracı istasyona 45/10=4,5 dak. uzaklıktadır.
Kaynakça
- ^ Pooley's sf 333
- Avionics Navigation Systems (2nd Ed.) – KAYTON Myron, FRIED Walter R. Yayıncı: John WILEY & Sons INC.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
NDB non directional beacon ve ADF automatic direction finder hava ve deniz seyruseferinde yon bulma amaciyla kullanilan basit bir radyo seyruseferi sistemi NDB ve ADF sistemi yer bazli bir seyrusefer yardimcisidir Yeryuzundeki Non directional beacon yon bilgisi vermeyen verici istasyonu ve tasittaki automatic direction finder otomatik yon bulucu olmak uzere iki eleman ile tasit icindeki kumanda ve gostergelerden RBI ve RMI meydana gelir NDB ADF sistemi manyetik pusulaya benzer calisma prensibi nedeniyle radyo pusulasi olarak da bilinir NKR kodlu NDB istasyonu Leimen Ochsenbach AlmanyaNDBNDB belirli bir yerde bulunan hava veya deniz seyrusefer destegi veren radyo yayin istasyonudur Her yer istasyonu bir iki ya da uc harflik bir mors koduyla tanimlanmistir Hem ozel hem de devlet meydanlarinda bulunabilir Yer istasyonlari guc cikislarina ve kullanimlarina gore siniflandirilmislardir L yer istasyonu 50 W tan watt az bir guce sahiptir M yer istasyonu 50 W tan 2000 W a kadar bir guce sahiptir H yer istasyonu 2000 W veya daha yuksek bir guce sahiptir Radyo dalgalariyla yon bulma hala cok yaygin olarak kullanilmaktadir Cunku Gorus cizgisi iletimi guvenilirligini kaybettigi zaman kullanilir Hava aracinda veya yerde ozellesmis seyrusefer ekipmani bulunmadigi zaman kullanilir Yer istasyonlarinin kurulumu ve bakim maliyeti dusuktur ve ayrica yer istasyonunun kurulumu sirasinda havaalanlari arac yardimi yapabilirler ve bu da ekonomik fizibilite saglar Yer istasyonlari LF ve MF bantlarinda 200 1750 kHz araliginda yayin yapar Sinyal VHF cok yuksek frekans ya da UHF ultra yuksek frekans gibi gorus hatti prensibiyle LOS line of sight iletilmez Ama dunya uzerinde dunyanin seklini takip ederek kavis yapar Bu da alcak irtifalarda cok buyuk mesafelerden alimin gerceklesmesini saglar Vericinin yon bulma icin tasarlanmis olmasi gerekmez Radyo veya televizyon istasyonu iletisim istasyonu ya da bunlardan farkli herhangi bir yayin sistemi olabilir Yer istasyonu kullanimi Havacilikta bir hava araci bir yer istasyonuna dogru ya da yer istasyonundan zit yone dogru bir yonelim izleyebilir Yer istasyonu yonelimleri ucaklarin ucabilecegi planli guvenilir yollar saglar Hava araclari bu onceden belirlenmis yollari izleyerek ucus planini tamamlar Hava yollari yuksek ve alcak irtifa hava yollari olarak numaralandirilmis ve standardize edilmistir Pilotlar cesitli seyrusefer istasyonlarindan sinyal alarak bu yollari takip eder Yer istasyonlarinin uzun zamandir kullanilan diger bir uygulamasi ise sabitleri kesme yetenegidir Sabit gokyuzunde bir noktadir Bu sabitler seyrusefer istasyonlarindan baslayarak birbirleriyle kesisinceye kadar cizgiler cizilmesi ve tepe noktasi sabit olacak sekilde ucgen olusturmasi ile hesaplanir Bu sekilde sabitleri belirlemesi bir pilota kabaca yatay pozisyonunu hesaplamasina yardimci olur Bu kullanim DME distance measuring equipment uzaklik olcen ekipman ile VOR VHF omni Ranging gibi diger seyrusefer sistemleri herhangi bir sekilde arizalanirsa onemlidir Bir yer istasyonundan olan uzakligi belirleme Bir yer istasyonundan olan uzakligi belirlemek icin su yontem kullanilacaktir Ucagi kanat uclarindan biri direkt istasyonun hizasinda olacak sekilde dondurun Bu yonelimde birkac istasyon gecene kadar ucun ve zamani olcun Istasyona olan zaman 60 x uculan dakika sayisi yonelim degisiminin derecesi Son olarak ucus komputeri ile istasyon ile hava araci arasindaki mesafeyi hesaplayin ADFADF sistemin tasitta bulunan kismidir Yon bulmak icin istasyon secimi haricinde herhangi bir manuel operasyon gerektirmez ADF gostergesi surekli secilen yer istasyonunu gosterir NDB sinyalleri dunya uzerinde dunyanin seklini takip ederek kavis yapar Bu da alcak irtifalarda cok buyuk mesafelerden alimin gerceklesmesini saglar NDB sinyallerinin gidecegi maksimum sinir yer istasyonunun gucune baglidir ADF 190 1750 kHz arasindaki sinyalleri algilayabilir ADF hem yer istasyonu uzerinden hem AM radyo istasyonundan sinyal alabilir Ticari AM radyo istasyonlari 540 1620 kHz arasinda yayin yapar Tasarim ve bilesenler ADF sistemi bilesenleri alici kontrol kutusu anten ve yonelim gostergesidir Bir ya da iki ADF kontrol kutusu bir veri yolu denetcisi ya da bu iki metodun bir kombinasyonu ADF i kontrol etmede kullanilabilir Alici ADF alicisinin uzerindeki kontroller pilotun istenen istasyonun frekansini ayarlamasini ve calisacagi modu secmesini saglar Frekans ayarlamasini yaparken pilot istasyonu tanimlamalidir Dusuk veya orta frekans yer istasyonlari sesli iletisim haric surekli bir sekilde tanimlama yapmak icin 1020 hertz civarinda yayin yaparlar Butun yer istasyonlari surekli olarak mors kodunda iki uc karakterli tanimlama yayini yapar Sinyal alinir yukseltilir ve ses sinyali ya da mors koduna cevrilir ADF alicisinda frekans ayari yapmak icin pilotun yerine getirmesi gereken islem komutlari asagida listelenmistir Fonksiyon dugmesi ANT moduna getir Bu seti acar ve en iyi alimin oldugu modu secer ADF fonksiyonunun gerekli olmadigi durumlarda ANT modunu ADF in frekansini ayarlamak icin ve surekli dinleme yapmak icin kullan Istenilen frekans bandini sec sesi arka fonda gurultu olana kadar ayarla Frekans ayar kontrolleriyle istenilen frekansi ayarla sonra sesi en iyi dinleme seviyesini elde edene kadar ayarla ve istasyonu belirle Radyoyu otomatik yon bulucu olarak kullanmak icin fonksiyon secim dugmesini ADF moduna getir Yonelim gostergesindeki ibre istasyona gore ucagin burnunun yonelimini gosterir Bir dongu anahtar gostergenin dogru calisip calismadigini kontrol eder Anahtari kapa Ibre secilen istasyona dogru yonelimden uzaklasmalidir Sonra anahtari acin ibre tekrar istenilen istasyona dogru yonelmelidir Kontrol kutusu En modern hava araclari kokpitte bu tip bir kontrol sistemine sahiptir Bu ekipmanda frekans ayarlamasi frekans bandi yerine dijital sayilarin okunmasi ile olur Fonksiyon secici mod kontrol OFF ADF ANT ve TEST pozisyonlarinin secimini saglar ADF otomatik olarak secilen istasyona dogru yonelimi belirler ve radyo manyetik gostergede RMI gosterir Algilayici sense ve halka loop anten kullanir ANT veya REC ADF NDB sinyallerini sadece algilayici sense anten sayesinde alir Bu konumda ses sinyalleri daha iyi duyulur Normal operasyonda seyrusefer esnasinda bu konumda birakilmamalidir BFO veya CW A0 A1 veya A1 transmisyonu kullanan NDB leri tanimlamak icin kullanilir Bu NDB lerde ses sinyali bulunmadigi icin BFO konumu tasiyici sinyale ton yukler ve duyulabilir hale getirir Normal operasyonda bu konumda birakilmamalidir TEST ADF sisteminin kendi kendisini test etmesini saglar Igne farkli bir konuma gider ADF konumu secildiginde yeniden istasyonu gosterir Bazi sistemlerde test islemi ANT REC konumunda yapilir Frekans secici anahtarlar Genellikle uc tane ic ice gecmis topuz sayesinde calisma frekansi secilir Iki frekans onceden secilebilir Fakat ayni anda calisamazlar Transfer anahtari kullanilan frekansi belirtir Secilen Frekans gostergeleri Secilen frekanslarin gorsel olarak okunmasini saglar Sayilar LED ler tarafindan gosterilir Anten ADF hem halka loop hem algilayici sense anten tarafindan sinyal alir Halka loop anten hareket eden parcalari olmayan kucuk duz bir antendir Antenin icinde birbirlerine gore farkli acilarla yerlesmis bobinler vardir Halka loop anten sinyalin gucunden istasyonun yonunu algilayabilir fakat yonelimin istasyona dogru yonde mi zit yonde mi belirleyemez Algilayici sense anten daha sonra bu bilgiyi verir ayrica ADF fonksiyonu gerekli olmadigi zaman ses alimini saglar Yonelim gostergesi Ucakta bulunan RMI Yonelim gostergesi hava aracinin burnuna gore istasyona yonelimi belirler Bu bilgi bagil yonelim gostergesinden RBI relative bearing indicator gozlenebilir Bu gosterge uzerine ibre eklenmis bir pusula kart gibidir fakat farki kartin 0 si hava aracinin burnundan gecen merkez cizgiye sabitlenmis ve burun yonunu gostermektedir Eger pilot dogrudan istasyona ucuyorsa yonelim gostergesi 0 yi gosterir Sabit kart yonelim gostergeli bir ADF her zaman hava aracinin burnunu 0 kuyrugunu 180 olarak gosterir Bir yer istasyonuna dogru veya zit yonde hareket ederken hava araci ozel bir yonelimi izleyebilir Bunu yapmak icin RBI da okunan bilgi ile pusulada okunan bilgi arasinda iliski kurmak gerekir Otelemeyi belirledikten sonra hava araci pusula yonelimi oteleme icin istenen yonelim olacak sekilde ve ayni zamanda RBI 0 ya da 180 oteleme olacak sekilde ucurulmalidir Bir yer istasyonu hava aracinin yolu uzerindeki bir noktanin yerinin belirlenmesinde de kullanilabilir RBI da okunan deger istenen yonelim degerine ulastigi zaman hava araci istenen pozisyonda demektir Fakat ayri ayri RBI ve pusula karti kullanmak dogru bagil yonelimi bulmak icin oldukca fazla islem gerektirir Bu yuku ortadan kaldirmak icin bir pusula karti RBI a eklenmistir ve boylece radyo manyetik gosterge RMI radio magnetic indicator olusmustur ADF ibresi hava aracinin burnuna yonelmistir ve hesaplamalar yapmaya gerek kalmamistir Bagil yonelim RB relative bearing YONELIMLER Hava aracinin merkez cizgisi ile hava aracindan istasyona cizilen cizgi arasinda kalan acidir Bu aci her zaman saat yonunde ve hava aracinin burnundan olculur Manyetik yonelim MB magnetic bearing Hava aracindan istasyona dogru cizilen cizgi ile hava aracinin burnundan manyetik kuzeye dogru cizilen cizgi arasinda kalan acidir Pilot manyetik yonelimi gostergeden gosterilen bagil yonelimi hava aracinin manyetik yonelimine ekleyerek hesaplar Ornegin eger hava aracinin manyetik yonelimi 40 ve bagil yonelim 210 ise istasyona manyetik yonelim 250 dir Ters yonelim ise manyetik yonelimin tersidir manyetik yonelime 180 ekleyerek ya da cikartarak bulunur Pilot bunu sabit noktalari belirlerken kullanir ADF gosterge cesitleriGunumuzde 4 cesit ADF gostergesi kullanilmaktadir Butun cesitlerde ibre seyrusefer istasyonunu gosterir Sabit pusula karti RBI Cihazin ustune sabitlenmistir hareket edemez 0 her zaman hava aracinin burnunu gosterir Hava aracinin istasyonla olan iliskisine istasyona yonelim MB manyetik yonelim denir Bu tip bir gostergede pilot yonelimi MB RB MH formulu ile hesaplar Doner pusula karti Ust yuzey bir dugme sayesinde dondurulebilir Karti hava aracinin manyetik yonelimi MH ibrenin altinda kartin en ustunde olacak sekilde dondurerek istasyona yonelim MB herhangi bir hesaplama yapmadan pusula karttan okunabilir ve pilotun isi de kolaylasmis olur Bugunlerde otomatik olarak pusula karti manyetik yonelimle cakisacak sekilde tasarlanmislardir Bu nedenle istasyona yonelim MB her zaman pusula karti manuel olarak ayarlamadan elde edilebilir Tek ibreli radyo manyetik gosterge Radyo manyetik gosterge RMI surekli rota yonelim dairesel bilgi saglamak icin radyo ve manyetik bilgiyi birlestirir Tek ibre RMI in yuzu donebilir kart ADF yuzune cok benzer Cift ibreli radyo manyetik gosterge Cift ibre RMI tek ibre RMI a benzer tek farki 2 ibresi olmasidir Ilk ibre tek ibre gibi calisir Ikinci ibre VOR istasyonunu gosterir Cift ibre gosterge hava aracinin yerini belirlemede kullanilir ADF fonksiyonlariGoruntuleme Genelde ADF alicisi hic sistem hatasina sahip olmadigi icin ya da pilotu ani istasyon hatalarinda veya alici hatalarinda uyaracak uyari bayraklari olmadigi icin ADF uyari sesi her zaman dinlenmelidir Uyari sesleri her durumda en az bir pilot ya da ucus gorevlisi tarafindan dinlenmelidir Yonelme En yaygin ADF kullanimlarindan biri de istasyona yonelmedir Bu prosedurde sabit kart ADF kullanan pilot bir istasyona dogru yonelim gostergesini 0 de sabit tutarak ucar Pilot su basamaklari izlemelidir Istenen frekansi ayarla ve istasyonu tanimla fonksiyon belirleyen topuzu ADF e ayarla ve bagil yonelimi not et Hava aracini bagil yonelime dogru yonelim gostergesi 0 yi gosterene kadar cevir Bagil yonelim 0 yi koruyarak ucusa devam et Pilot manyetik yonelimi 0 de tutarsa hava araci ruzgardan dolayi otelenir sapar Eger pilot ruzgara karsi duzeltme yapmazsa hava araci bir yay izleyerek istasyona ulasir yonelim gostergesi sifirda sabit kalacak sekilde Bir istasyondan uzaklasma Pilot ADF kullanarak ve manyetik yonelme destegi prensiplerini uygulayarak bir istasyondan uzaklasabilir Manyetik yonelme destegi pilotun hem rota gostergesini hem yonelim gostergesini kullanip yorumlamasini gerektirir Pozisyon sabitleme ADF alicisi pilota pozisyon sabitlemede 2 ya da daha cok istasyon veya ucgenleme yontemini kullanarak yardim edebilir Hava aracinin kesin yerini belirlemek icin pilot su basamaklari kullanmalidir a hava aracinin etrafindaki iki istasyonu belirle frekanslari ayarla ve tanimla b fonksiyon secici topuzu ADF e getir yonelim gostergesinde okunan manyetik yonelimi not et Bu yonelimde ucmaya devam et ve her istasyon icin bagil yonelimi not et c her istasyonun bagil yonelimini manyetik yonelime ekle Manyetik yonelimi dogru yonelimi elde etmek icin dogu bati varyasyonuna gore duzelt d her dogru yonelim icin tersini kaydet Hava araci yonelim dogrularinin kesisim noktasindadir Istasyona ucmak icin zaman hesaplamasi Hava aracini ADF ibresi 90 ya da 270 olana kadar cevir ve zamani not et ADF ibresi 10 lik bir degisim gosterene kadar sabit bir manyetik yonelimde uc zamani tekrar not et ve asagidaki formulu uygula yonelim degisimi arasindaki zaman sn yonelim degisiminin derecesi istasyona olan zaman dak Ornegin 10 lik bir yonelim degisimine ucmak 45 sn aliyorsa hava araci istasyona 45 10 4 5 dak uzakliktadir Kaynakca Pooley s sf 333 Avionics Navigation Systems 2nd Ed KAYTON Myron FRIED Walter R Yayinci John WILEY amp Sons INC