Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Joseon Krallığı (Korece: 대조선국, 大朝鮮國), 1392-1897 yılları arasında var olmuş bir Kore krallığıdır. Krallık General Yi Seong-gye tarafından kurulmuş olup modern Kore'nin bulunduğu yerde yaklaşık beş yüzyıl boyunca hüküm sürmüştür. İlk başlarda Kore, yeniden adlandırılmış ve başkent günümüzdeki Seul'e taşınmıştır. Krallığın doğal sınırları en kuzeydeki Yalu ve Tumen nehirlerine kadar genişlemiştir. En uzun Konfüçyüsçü hükümdarlığın yaşandığı hanedanlıktır. Krallık, sonraları Ming ve Çing hanedanlarının birer vasalı olarak sürdürmüş olup Birinci Çin-Japon Savaşı'nın ardından Ekim 1897 tarihinde Kore İmparatorluğu hâline geldi.
Joseon Krallığı 대조선국 (大朝鮮國) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1392-1897 | |||||||||
 Bayrak  Arma | |||||||||
 Kore'nin konumu | |||||||||
| Başkent | Hanseong | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Korece | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Kral | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Para birimi | (1633–1892) (1892–97) | ||||||||
| |||||||||
Joseon, Kore'nin modern yüzüne çok önemli bir miras bıraktı; modern Kore'nin sahip olduğu birçok görgü kuralı, kültürel normlar, güncel sorunlara toplumsal duruş ve hatta modern Kore dili ve diyalektiğinin kökeninin geleneksel düşünce yapısının bir örneği olarak bu dönemde ortaya çıkmıştır.
Tarihçe
Kuruluş
14. yüzyılın sonlarında 918'de Taejo tarafından kurulmuş olan Goryeo Hanedanlığı'nın temelleri, yıllardır süren savaşlar ve parçalanan Moğol İmparatorluğu'nun fiili işgaliyle çöküntüye uğramıştır. Goryeo'nun meşruluğu, saray içinde gittikçe tartışmalı bir sorun oluyordu. Hanedanlık, krallığı yönetmede başarılı olamıyordu; ancak Yuan Hanedanlığı nesliyle yapılan mecburi evlilikler ve çok sayıdaki aile bölümlerinin rekabeti bahane ediliyordu. (Hatta Kral U'nun annesinin halk tabakasından olduğu bilinmektedir, böylece Kral Gongmin'den bu yana soyunda anlaşmazlıklara neden oluyordu). Krallıktaki güçlü aristokratlar, generaller ve hatta başbakanlar, kraliyetin kayırmalar yaparak yönetime hakim olmalarına karşı mücadele ettiler, sonuçta bu durum birçok faktör arasında ciddi fikir ayrılıklarına neden oluyordu. Sürekli artan sayıdaki Japon korsan (Wokou) akınları ve Kızıl Türban İsyanı'yla kraliyet sarayına egemen olmak için gelen reform yanlısı Sinjin aristokrasisiyle muhalif Gwonmun aristokrasinin yönetim mücadelesi yanında; aslında yabancı tehditleri geri püskürten, Yi Seong-gye adındaki yetenekli general ve rakibi Cheo Yeong'du.
Zhu Yuanzhang'ın yönetimindeki Ming Hanedanlığı'nın ardından Goryeo; General Yi'nin liderlik ettiği grup (Ming Hanedanlığı'nı destekleyenler) ve General Choe'nin ordugâh grubu (Yuan Hanedanlığı'nı destekleyenler) olarak ikiye ayrıldı. 1388'de Ming'den bir ulak Goryeo'ya geldiğinde (14. yüzyıl Kral U dönemi) Goryeo'nun kuzeyindeki toprağının önemli bir bölümünü geri istedi. General Choe, Liaodong Yarımadası'nın istilasını kanıtlamak için bir şans yakalamıştı. (Goryeo, eski krallık Goguryeo'nun halefi olduğunu iddia etmişti, bu şekilde tarih boyunca Kore'nin bir bölümü olan Mançurya'nın iadesi dış politikanın bir parçasıydı). İsyanı yönetmesi için seçilen Yi'ye sadakatle karşı çıkıldı; ancak Yalu Nehri'ndeki Wuihwa Adası'nda isyan etti ve Goryeo'nun başkenti Gaegyeong (bugünkü Gaeseong)'a giderek Kral U'yu oğlu Kral Chang'ın (1388) yardımıyla başlattığı darbeyle General Choe ve yandaşlarını kurtardı. Krallığının adını zorla Yo olarak değiştirdikten sonra Kral U ve oğlunu öldürdü (Bu olaydan sonra Kral Gongyang oldu). Dolaylı yoldan kraliyet sarayını kukla kralla elinde tuttu. Yi, o süre içinde kendisinin Sinjin aristokrasisiyle Jeong Do-jon ve Jo Jun olarak dostluğunu ilerletti. Yaptığı ilk işlerden birisi Gwajeon Yasası'ndan fiili olarak Goryeo'nun başkomutanlığını geçirerek toprak zenginlerinin ve muhafazakâr Gwonmun aristokratların topraklarına el koyup Sinjin kampında Yi'nin destekleyicileri arasında paylaştırdı. 1392'de (Kral Gongyang'ın 4. yılında), Yi'nin beşinci oğlu Yi Bang-won, Jeong Mong-ju adındaki eski hanedanlığı destekleyen önemli bir aristokratı kendi tarafina çekerek yeni saltanata bağlılık yemini etti ve Jo Yeong-gyu'nun da dahil olduğu beş suikastçiyle Gaegyeong yakınındaki Seonjouk Köprüsü'nde öldürdü. Böylece Yi Seonggye'nin yönetiminden bir kişiyi eksiltmiş oldu. Aynı yıl Yi, Kral Gongyang'i tahttan indirerek Wonju'ya sürgüne gönderdi ve tahta çıktı. Yaklaşık 500 yıldır hüküm süren Goryeo Hanedanlığı sona ermiş oldu.
Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır. |
İlk anlaşmazlıklar
Kral Taejo'nun, oğullarını doğuran iki eşi vardı. İlk eşi Kraliçe Sinui, Goryeo'yu devirme girişiminde bulunarak kendisinden önce ölmüş ancak; 6 erkek evlat dünyaya getirmişti. Taejo'ya 2 erkek evlat veren diğer eşi Kraliçe Sindeok da tahta yükselmeye çalışmıştı. Yeni hanedanlık resmen kurulduğu ve ilan edildiği zaman Taejo, halefi olacak oğlunu yetiştirmişti. Bununla beraber Taejo'nun Kraliçe Sineui'den olan beşinci oğlu Yi Bang-won, babasının yükselişine en çok katkıda bulunmuş; aynı zamanda babasının saraydaki iki dostu olan Başbakan Jeong Do-jeon ve Nam Eun'a karşı derin bir kin barındırmaktaydı. Her iki taraf aralarındaki ortak düşmanlıklarının farkındaydı. Yi Bang-won'un tahtı en çok hak eden halef olması açığa çıkınca Jeong Do-jeon kral üzerindeki nüfusunu kullanarak Kral Taejo'nun en çok sevdiği diğer oğlunun halef olmasının en akıllıca seçim olacağı konusunda kralı ikna etti. 1392'de Kral Taejo'nun sekizinci oğlu (Kraliçe Sindeok'tan ikinci oğlu), Büyük Prens Uian (Yi Bang-seok)'in Kraliyet Prensi, Halef olması kararlaştırıldı. Kraliçenin ani ölümü ve Kral Taejo'nun ikinci eşinin yasını tuttuğu sırada, Jeong Do-jeon saraydaki yerini sağlamlaştırmak için Yi Bang-won ve kardeşlerini öldürmek için komplo kurdu. Bu planın duyulması üzerine Yi Bang-won 1398'de isyan çıkararak sarayı bastı. Jeong Do-jeon ile onun yandaşlarıyla beraber Kraliçe Sindeok'un iki oğlunu öldürdü. Bu olay Prenslerin İlk Çekişmesi olarak bilinmeye başlandı.
Oğullarının veliaht olabilmek için birbirlerini öldürmeleri ve ikinci eşinin ölümü Kral Taejo'yu psikolojik olarak bitkin düşürmesinden dolayı tacını, Kral Jeongjong olan ikinci oğlu Yi Bang-gwa'ya vermiştir. Daha sonra kuzeydeki Hamhung şehrine gitmiştir. Kral Jeongjong'un hükümdar olarak yaptığı ilk işlerden biri çok daha huzurlu olduğuna inandığı Gaeseong'u yeniden başkent yapmaktı. Bu arada Yi Bang-won, az da olsa erkek kardeşinin tahta oturması gerçeğiyle hayal kırıklığına uğradı, Kraliyet Varisi'nin Erkek Kardeşi Prens olarak gösterilmeye başlandı. Ancak Taejo'nun güce kavuşmak isteyen dördüncü oğlu Yi Bang-gan, Yi Bang-won'un planlarına karşı çıktı. 1400'deki gerilimde Yi Bang-won'un grubuyla Yi Bang-gan'ın ordugâhının büyük bir savaşı kışkırtması Prenslerin İkinci Çekişmesi olarak bilinmektedir. Bu savaştan sonra yenilen Yi Bang-gan Tosan'a sürgüne gönderilirken, kendisini savaşa kışkırtanları Yi Bang-won idam ettirmiştir. İyiden iyiye gözdağı verince, Kral Jeongjong Yi Bang-won'u olası vâris olarak yetkilendirerek tahttan çekildi. Aynı yıl, Yi Bang-won uzun bir aradan sonra tahta Kral Taejong olarak çıktı.
Gücün birleştirilmesi
Taejong'un hükümdarlığının başlarında, Önceki Ulu Kral Taejo herhangi bir kralın buyruğunun meşruluğunu ifade eden kraliyet mührünü bırakmayı reddetti. Taejong, zekasını ve dürüstlüğünü kanıtlayacağına inandığı politikalarla ülkeyi yönetmeye başladı. Kral olarak yaptığı ilk işlerden biri hükûmetin üst kademelerindeki kişilerin sürdükleri sefayı ve özel ordular üzerindeki soylular yönetimini durdurmaktı. Bağımsız kuvvetlerin haklarını elinden alarak olası büyük ölçekli ayaklanmaları önlemek amacıyla fiilen dağıtarak güçlerini azalttı ve ulusal ordunun sayısını etkili bir biçimde artırdı. Taejong'un kral olarak diğer yaptığı iş ise, toprak sahiplerinin vergilendirilmesi yasasını yeniden düzenleyip kayıt altına almaktı. Önceleri kapalı toprağın keşfiyle, milli gelir çift kayıtla artırıldı.
1399'da Taejong, Goryeo Hanedanlığı yönetiminin zayıfladığı yıllarda sarayın gücünü kullanarak tekel yarattığı Dopyeong Meclisini dağıtmak için kilit bir rol oynadı ve merkezi yönetimin yeni bir şubesi gibi kralın ve onun emirleri çevresinde oluşan Joseon Devlet Konseyi'ni destekledi. Geçen bu belgeleme ve vergilendirme yasasından sonra Kral Taejong, tüm kararların Euijeong Bölümü'nden geçerek kralın kararından sonra yürürlüğe girebileceği yeni bir emir yayınladı. Bu, saray bakanları ve danışmanlarının kendi aralarında tartışıp karar almaları ve kralın sadece bir seyirci olması geleneğini bitirdi ve böylece Kore'nin asıl yönetiminde kraliyet gücünü zirveye yerleştirdi. Kısa bir süre sonra Kral Taejong, hükûmet görevlileri veya aristokratlar tarafından sömürüldüklerini ya da adaletsizliklere maruz kalanların haklarını araması için "Sinmun" adında bir hükûmet birimini kurdu.
1418 Ağustos'unda Taejong'un tahtı bırakmasından 2 ay önce Sejong tahta çıktı. 1419 Mayıs'ında Kral Sejong, babası Taejong'un tavsiyesi ve yardımıyla Japon korsanları Tsushima'dan temizlemek için Gihae Doğu Seferi'ne koyuldu. Tsushima Daimyo'su (Tsushima Lordu) Sadamori, Joseon sarayına teslim oldu. 1443'te imzalanan Gyehae Antlaşması'yla Tsushima Lordu, Joseon Kralı'nı tanıyıp ona itaat etti. Buna karşılık Joseon sarayı, Sõ kabilesini Japonya ve Kore arasındaki ticaretle ilgili ayrıcalıklı haklar vererek ödüllendirdi.
Sejong, halkını Mançurya'da yaşayan düşman Çinli ve Mançuryalı göçebelerden korumak için kuzey sınırında dört kale ve altı garnizon (hangul: 사군육진 hanja: 四郡六鎭) kurmuştur. 1433'te Sejong, ünlü general Kim Jong-seo'yu Mançuları bozguna uğratması için kuzeye gönderdi. Kim'in askeri seferiyle birkaç kaleyi ele geçirerek kuzeyi bastırdı ve Kore topraklarını aşağı yukarı bugünkü Kuzey Kore ve Çin sınırını oluşturacak şekilde düzenledi.
Sejong'un hükümdarlığı boyunca Kore, doğa bilimleri, tarım, edebiyat ve geleneksel tıp gibi alanlarda teknolojik gelişmeler başardı ve bu başarılarından dolayı "Büyük Kral Sejong" olarak şereflendirildi. Kral Sejong'un en büyük katkısı 1443'te Kore alfabesini (Hangeul) yaratmasıdır. Hanja ve Hanmun'un günlük yazım olarak kullanılması 20. yüzyılın ikinci yarısında yavaş yavaş sona erdi.
Japon akınları
Kore tarihinin başından beri karada ve denizde sık sık korsan saldırıları vardı. Korelilerin tek amacı, Wokou korsanlarına karşı deniz ticaretini emniyete almaktı. Kore donanması barut teknolojilerinin ileri türde olanlarını korsanlara karşı kullandı.
Japon Akınları (1592-1598) boyunca Japon yerel diktatör Toyotomi Hideyoshi, Portekiz silahlarıyla Çin'in Ming Hanedanlığı'nı fethetmenin hırsıyla bölgesel lordları ve askerleriyle 1592 ve 1597'de Kore'yi istila etti. Joseon sarayındaki ayrılıkçı görüşler, Japon askeri yeteneğinin değerlendirilmesindeki yetersizlik ve Joseon'un başarısız diplomatik girişimleri bu sonucu hazırladı. Avrupalı silahların kullanımıyla Japonlar yarımadanın en güneyini, Pyeongyang ve Hanseong (bugünkü Seul)'la birlikte ele geçirdi. Joseon Hanedanlığı Vakayinamesi'ne göre Japonların, Koreli asilerle Birleşerek Gyeongbokgung sarayı ve köle kayıtlarının tutulduğu ambarları yaktığından bahsedilmektedir.
Yerel direnişlerin Japon ilerleyişini yavaşlatmasının yanında Amiral Yi Sun-sin'in Japon tedarik hattını şiddetle engelleyip sonuç getiren zaferler elde etmesi, deniz yollarını Korelilerin eline geçirmiştir. Üstelik Ming hanedanlığı Koreliler tarafında yer alarak 1593'te büyük bir kuvvet göndermiş ve Korelilerle birlikte Japonları geri püskürtmüştür. savaş sırasında Koreliler, güçlü ateşli silahlar ile yüksek kaliteli barut ve kaplumbağa gemilerini geliştirmişlerdir. Joseon ve Ming kuvvetleri Japonlara ağır bir bedel ödetmişlerdir. savaştan sonra Kore ve Japonya arasındaki ilişkiler bütünüyle askıya alınmıştır.
Mançu akınları
Savaştan sonra Kore Krallığı gittikçe izolasyonist olmaya başladı. Hükümdarları yabancı ülkelerle sınırlı ilişki içinde olmaları gerektiğini gördü. Üstelik Ming Hanedanlığı, yeni Qing Hanedanlığı'nın kuruluşuna götüren Kore'nin Japonya'ya karşı olan savaştan dolayı kısmen zayıfladı. Koreliler karşılıklı sınır trafiğini daha fazla kontrol etmeyi ve Ming'in yıkılışına neden olan Mançu'nun önceden yarattığı kargaşayı durdurmak için daha sıkı sınırların kurulmasını kararlaştırdı.
Kore, 1627 ve 1637'de Mançular tarafından iki akına maruz kaldı. Kore, Mançulara teslim oldu ve bu esnada iki yönlü ticaret misyonlarını içermesine ek olarak yeni Qing Hanedanlığı imparatorlarına hanedanlığın himayesi altındaki bir devlet olarak vergi ödemeyi kabul etti. Qing hükümdarları Çin topraklarında yabancı ticaret bölgelerinin kurulmasını geçersiz kılan bir dış politika kararı aldı. Bu politika Macau'ya yabancı Canton Fabrikaları'nın geleneksel antrepo varlığını sınırladı. Antrepolar yabancı gümüş karşılığında Çin ipekleri önemli ticaret ürünü olarak kullanıldı. yapılan anlaşma yabancıların nüfuzlarını sınırlayıcı daha istikrarsız kuzey bölgesini özenli bir düzenlemeyle bırakarak yabancı ticareti Çin'in güney eyaletlerine sevk etti. Bu karar Kore'nin ana ticari ortağı olan Çin'in olmasından bu yana Kore'yi etkiledi.
Joseon döneminin sonu
Mançurya'dan gelen akınlardan sonra Joseon yaklaşık 200 yıl barış dönemi yaşadı. Kral Yeongjo ve Kral Jeongjo, Joseon hanedanlığında yeni bir reforma önderlik ettiler. Kral Sukjong ve oğlu Kral Yeongjo ayrılıkçı politik görüşlerden ortaya çıkan sonuçlarla, problemleri çözmeyi denediler. Tangpyeong'un politikası ise tarafların çekişmelerini uygulamada durdurmaktı. Yeongjo'nun torunu Kral Jeongjo, saltanatının başından sonuna kadar birçok reform yaptı. Özellikle kraliyet kütüphanesi Kyujanggak'ı inşa etti. amacı Joseon'un kültürel ve politik durumunu ilerletmek ve ülkeyi yetenekli memurlarla yönetmekti. Kral Jeongjo ayrıca yeni sosyal inisiyatiflere öncülük ederek önceden sosyal statüleri yüzünden yasaklanmış olanlara yeni yönetim pozisyonları açtı. Kral Jeongjo'nun birçok Silhak bilginine yardım etmesine ilaveten Silhak bilginleri de Jeongjo'nun kraliyet gücünü desteklemişlerdir. Kral Jeongjo'nun saltanatı Joseon'un popüler kültürünün kalkınmasını ve daha ileri gelişimini görmüştür.
1863'te Kral Gojong tahta çıkmıştır. Babası Kral Naibi Heungseon Daewongun, Gojong'un yetişkinliğine erişinceye kadar yerine hükümdarlık etmiştir. 1860'ların ortaları süresince, 1866'da doğrudan Kore'ye yapılan Fransız Seferi'ne karşı izolasyonizm ile yerel ve yabancı Katoliklere zulüm yanlısı bir politikayı temel almıştı. Saltanatının ilk yıllarında saray otoritesinin merkezi olan ve büyük ölçüde köhneleşmiş Gyeongbok Sarayı'nın büyük bir çabayla restore edilmesine tanıklık etmiştir. Heungseon Daewongun'un saltanatı boyunca ayrılıkçı görüşler ve Andong Kim boyu tarafından elde edilen güç tamamen ortadan kalkmıştı.
1873'te Kral Gojong, kraliyeti doğrudan doğruya yönettiğini ilan etmiştir. Heungseon Daewongun'un emekliliğinden sonra Kraliçe Min (sonraları İmparatoriçe Myeongseong olarak hitap edilen) sarayın kontrolünü elde ederek ailesini yüksek saray mevkilerine yerleştirmiştir.
19. yüzyılda Qing Hanedanlığı ve Japonya arasında tırmanan gerilim 1. Çin-Japon Savaşı (1894-1895) ile sonuçlandı. Savaşın büyük bir kısmı Kore yarımadasında gerçekleşti. Japonya, Meiji Restorasyonu'ndan sonra Batı'nın askeri teknolojisini elde ederek 1876'da Joseon'la Ganghwa Antlaşması imzalamak zorunda kaldı.
Birçok Koreli, Japonlarla topraklarındaki yabancı etkisini ve Joseon Hanedanlığı'nın zalimce yönetimini hor görmüştür. 11 Ocak 1894'te Go-bu savaşında hükûmet kuvvetleri köylü lider Jeon Bong-jun tarafından bozguna uğratıldı ve savaştan sonra Jo'nun arazileri köylülere dagıtıldı. Bu arada Joseon yönetimi ordusu Jeonju'ya hücum etti ve Joseon hükûmeti ile köylü ordusu anlaşma yaptı. Bununla birlikte Joseon yönetimi Qing Hanedanlığı yönetiminden isyanı sona erdirmek için acilen yardım talep etti. Japonlara haber verildikten sonra Tientsin Toplantısı'na göre Qing askerlerini Kore'ye gönderdi. Böylece 1. Çin-Japon savaşı çıkmış oldu.
İmparatoriçe Kore'de Japon müdahalesine karşı koymaya kalkıştı ve destek aramak için Rusya ya da Çin'e dönmeyi düşünüyordu. 1895'te İmparatoriçe Myeongseong (Kraliçe Min olarak da söz edilir) Japon ajanlar tarafından öldürüldü. Kore'deki Japon bakan Miura Goro, bu suikastı planlamıştı. Hullyeondae Ordusu'yla beraber bir grup Japon ajan da İmparatoriçe Myeongseong'un öldürülüp sarayın kuzey kanadında bedenini yakıldığı ve himayelerindeki Seul'deki Kraliyet sarayına girdi.
1894'te Çin'in yenilgisiyle sonuçlanan savaş Çin ile Japonya arasında Shimonoseki Antlaşmasıyla sonuçlandı ki; bu antlaşma Kore'nin Çin'den bağımsızlığını da resmen garanti ediyordu. Bu, Japonya'nın Kore'de bölgesel hegemonya kurmasının bir basamağıydı. Joseon sarayı, daha büyük otoritelerin baskısıyla ulusal bütünlüğü yeniden güçlendirmesi gerektiğini hissetti ve 1897'de Kore İmparatorluğu'nu ilan etti. İmparator Gojong Kore'nin bağımsızlığını göstermek için bu unvanı üstlendi. Üstelik Rusya gibi Japonları kovan diğer yabancı güçler askeri teknolojiyi amaçladı. 1897'de imparatorluğun resmi adının değişmesi Joseon döneminin bitişini gösteriyordu; ancak Japon müdahalesine rağmen Joseon Hanedanlığı hala hükümdarlık edecekti.
Karmaşık manevralar ve karşı manevralar sırasında Japonya, 1905'teki Port Arthur savaşı'nda Rus filosunu defetti. 1904-1905 Rus-Japon savaşı, Portsmouth Antlaşması'yla son buldu ve böylece Japonya'nın Kore'yi ele geçirmesine açık hale geldi. 1905'te Eulsa Antlaşması'nın imzalanmasından sonra Kore, Japonya'nın himayesine girdi. 1909'da Harbin'deki tren istasyonunda Kore bağımsızlık gönüllüsü An Jung-geun tarafından öldürülmesine rağmen Ito Hirobumi Kore'nin ilk yerleşik-generaliydi. 1910'da birçok Koreli istilaya karşı çıktıysa da Japon İmparatorluğu Kore'yi zorla işgal etti.
Kaynakça
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Joseon Krallığı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Cultural Values of the Choson Dynasty28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – from Instrok.org, created by the .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Joseon Kralligi Korece 대조선국 大朝鮮國 1392 1897 yillari arasinda var olmus bir Kore kralligidir Krallik General Yi Seong gye tarafindan kurulmus olup modern Kore nin bulundugu yerde yaklasik bes yuzyil boyunca hukum surmustur Ilk baslarda Kore yeniden adlandirilmis ve baskent gunumuzdeki Seul e tasinmistir Kralligin dogal sinirlari en kuzeydeki Yalu ve Tumen nehirlerine kadar genislemistir En uzun Konfucyuscu hukumdarligin yasandigi hanedanliktir Krallik sonralari Ming ve Cing hanedanlarinin birer vasali olarak surdurmus olup Birinci Cin Japon Savasi nin ardindan Ekim 1897 tarihinde Kore Imparatorlugu haline geldi Joseon Kralligi대조선국 大朝鮮國 1392 1897Bayrak ArmaKore nin konumuBaskentHanseongYaygin dil ler KoreceHukumetMonarsiKral 1392 1398Taejo 1863 1897GojongTarihce Kurulusu1392 Dagilisi1897Para birimi 1633 1892 1892 97 Onculler ArdillarGoryeo Kore Imparatorlugu Joseon Kore nin modern yuzune cok onemli bir miras birakti modern Kore nin sahip oldugu bircok gorgu kurali kulturel normlar guncel sorunlara toplumsal durus ve hatta modern Kore dili ve diyalektiginin kokeninin geleneksel dusunce yapisinin bir ornegi olarak bu donemde ortaya cikmistir TarihceKurulus 14 yuzyilin sonlarinda 918 de Taejo tarafindan kurulmus olan Goryeo Hanedanligi nin temelleri yillardir suren savaslar ve parcalanan Mogol Imparatorlugu nun fiili isgaliyle cokuntuye ugramistir Goryeo nun mesrulugu saray icinde gittikce tartismali bir sorun oluyordu Hanedanlik kralligi yonetmede basarili olamiyordu ancak Yuan Hanedanligi nesliyle yapilan mecburi evlilikler ve cok sayidaki aile bolumlerinin rekabeti bahane ediliyordu Hatta Kral U nun annesinin halk tabakasindan oldugu bilinmektedir boylece Kral Gongmin den bu yana soyunda anlasmazliklara neden oluyordu Kralliktaki guclu aristokratlar generaller ve hatta basbakanlar kraliyetin kayirmalar yaparak yonetime hakim olmalarina karsi mucadele ettiler sonucta bu durum bircok faktor arasinda ciddi fikir ayriliklarina neden oluyordu Surekli artan sayidaki Japon korsan Wokou akinlari ve Kizil Turban Isyani yla kraliyet sarayina egemen olmak icin gelen reform yanlisi Sinjin aristokrasisiyle muhalif Gwonmun aristokrasinin yonetim mucadelesi yaninda aslinda yabanci tehditleri geri puskurten Yi Seong gye adindaki yetenekli general ve rakibi Cheo Yeong du Zhu Yuanzhang in yonetimindeki Ming Hanedanligi nin ardindan Goryeo General Yi nin liderlik ettigi grup Ming Hanedanligi ni destekleyenler ve General Choe nin ordugah grubu Yuan Hanedanligi ni destekleyenler olarak ikiye ayrildi 1388 de Ming den bir ulak Goryeo ya geldiginde 14 yuzyil Kral U donemi Goryeo nun kuzeyindeki topraginin onemli bir bolumunu geri istedi General Choe Liaodong Yarimadasi nin istilasini kanitlamak icin bir sans yakalamisti Goryeo eski krallik Goguryeo nun halefi oldugunu iddia etmisti bu sekilde tarih boyunca Kore nin bir bolumu olan Mancurya nin iadesi dis politikanin bir parcasiydi Isyani yonetmesi icin secilen Yi ye sadakatle karsi cikildi ancak Yalu Nehri ndeki Wuihwa Adasi nda isyan etti ve Goryeo nun baskenti Gaegyeong bugunku Gaeseong a giderek Kral U yu oglu Kral Chang in 1388 yardimiyla baslattigi darbeyle General Choe ve yandaslarini kurtardi Kralliginin adini zorla Yo olarak degistirdikten sonra Kral U ve oglunu oldurdu Bu olaydan sonra Kral Gongyang oldu Dolayli yoldan kraliyet sarayini kukla kralla elinde tuttu Yi o sure icinde kendisinin Sinjin aristokrasisiyle Jeong Do jon ve Jo Jun olarak dostlugunu ilerletti Yaptigi ilk islerden birisi Gwajeon Yasasi ndan fiili olarak Goryeo nun baskomutanligini gecirerek toprak zenginlerinin ve muhafazakar Gwonmun aristokratlarin topraklarina el koyup Sinjin kampinda Yi nin destekleyicileri arasinda paylastirdi 1392 de Kral Gongyang in 4 yilinda Yi nin besinci oglu Yi Bang won Jeong Mong ju adindaki eski hanedanligi destekleyen onemli bir aristokrati kendi tarafina cekerek yeni saltanata baglilik yemini etti ve Jo Yeong gyu nun da dahil oldugu bes suikastciyle Gaegyeong yakinindaki Seonjouk Koprusu nde oldurdu Boylece Yi Seonggye nin yonetiminden bir kisiyi eksiltmis oldu Ayni yil Yi Kral Gongyang i tahttan indirerek Wonju ya surgune gonderdi ve tahta cikti Yaklasik 500 yildir hukum suren Goryeo Hanedanligi sona ermis oldu Bu maddenin iceriginin Turkcelestirilmesi veya Turkce dilbilgisi ve kurallari dogrultusunda duzeltilmesi gerekmektedir Bu maddedeki yazim ve noktalama yanlislari ya da anlatim bozukluklari giderilmelidir Yabanci sozcukler yerine Turkce karsiliklarinin kullanilmasi karakter hatalarinin duzeltilmesi dilbilgisi hatalarinin duzeltilmesi vs Duzenleme yapildiktan sonra bu sablon kaldirilmalidir Ilk anlasmazliklar Kral Taejo nun ogullarini doguran iki esi vardi Ilk esi Kralice Sinui Goryeo yu devirme girisiminde bulunarak kendisinden once olmus ancak 6 erkek evlat dunyaya getirmisti Taejo ya 2 erkek evlat veren diger esi Kralice Sindeok da tahta yukselmeye calismisti Yeni hanedanlik resmen kuruldugu ve ilan edildigi zaman Taejo halefi olacak oglunu yetistirmisti Bununla beraber Taejo nun Kralice Sineui den olan besinci oglu Yi Bang won babasinin yukselisine en cok katkida bulunmus ayni zamanda babasinin saraydaki iki dostu olan Basbakan Jeong Do jeon ve Nam Eun a karsi derin bir kin barindirmaktaydi Her iki taraf aralarindaki ortak dusmanliklarinin farkindaydi Yi Bang won un tahti en cok hak eden halef olmasi aciga cikinca Jeong Do jeon kral uzerindeki nufusunu kullanarak Kral Taejo nun en cok sevdigi diger oglunun halef olmasinin en akillica secim olacagi konusunda krali ikna etti 1392 de Kral Taejo nun sekizinci oglu Kralice Sindeok tan ikinci oglu Buyuk Prens Uian Yi Bang seok in Kraliyet Prensi Halef olmasi kararlastirildi Kralicenin ani olumu ve Kral Taejo nun ikinci esinin yasini tuttugu sirada Jeong Do jeon saraydaki yerini saglamlastirmak icin Yi Bang won ve kardeslerini oldurmek icin komplo kurdu Bu planin duyulmasi uzerine Yi Bang won 1398 de isyan cikararak sarayi basti Jeong Do jeon ile onun yandaslariyla beraber Kralice Sindeok un iki oglunu oldurdu Bu olay Prenslerin Ilk Cekismesi olarak bilinmeye baslandi Ogullarinin veliaht olabilmek icin birbirlerini oldurmeleri ve ikinci esinin olumu Kral Taejo yu psikolojik olarak bitkin dusurmesinden dolayi tacini Kral Jeongjong olan ikinci oglu Yi Bang gwa ya vermistir Daha sonra kuzeydeki Hamhung sehrine gitmistir Kral Jeongjong un hukumdar olarak yaptigi ilk islerden biri cok daha huzurlu olduguna inandigi Gaeseong u yeniden baskent yapmakti Bu arada Yi Bang won az da olsa erkek kardesinin tahta oturmasi gercegiyle hayal kirikligina ugradi Kraliyet Varisi nin Erkek Kardesi Prens olarak gosterilmeye baslandi Ancak Taejo nun guce kavusmak isteyen dorduncu oglu Yi Bang gan Yi Bang won un planlarina karsi cikti 1400 deki gerilimde Yi Bang won un grubuyla Yi Bang gan in ordugahinin buyuk bir savasi kiskirtmasi Prenslerin Ikinci Cekismesi olarak bilinmektedir Bu savastan sonra yenilen Yi Bang gan Tosan a surgune gonderilirken kendisini savasa kiskirtanlari Yi Bang won idam ettirmistir Iyiden iyiye gozdagi verince Kral Jeongjong Yi Bang won u olasi varis olarak yetkilendirerek tahttan cekildi Ayni yil Yi Bang won uzun bir aradan sonra tahta Kral Taejong olarak cikti Gucun birlestirilmesi Taejong un hukumdarliginin baslarinda Onceki Ulu Kral Taejo herhangi bir kralin buyrugunun mesrulugunu ifade eden kraliyet muhrunu birakmayi reddetti Taejong zekasini ve durustlugunu kanitlayacagina inandigi politikalarla ulkeyi yonetmeye basladi Kral olarak yaptigi ilk islerden biri hukumetin ust kademelerindeki kisilerin surdukleri sefayi ve ozel ordular uzerindeki soylular yonetimini durdurmakti Bagimsiz kuvvetlerin haklarini elinden alarak olasi buyuk olcekli ayaklanmalari onlemek amaciyla fiilen dagitarak guclerini azaltti ve ulusal ordunun sayisini etkili bir bicimde artirdi Taejong un kral olarak diger yaptigi is ise toprak sahiplerinin vergilendirilmesi yasasini yeniden duzenleyip kayit altina almakti Onceleri kapali topragin kesfiyle milli gelir cift kayitla artirildi 1399 da Taejong Goryeo Hanedanligi yonetiminin zayifladigi yillarda sarayin gucunu kullanarak tekel yarattigi Dopyeong Meclisini dagitmak icin kilit bir rol oynadi ve merkezi yonetimin yeni bir subesi gibi kralin ve onun emirleri cevresinde olusan Joseon Devlet Konseyi ni destekledi Gecen bu belgeleme ve vergilendirme yasasindan sonra Kral Taejong tum kararlarin Euijeong Bolumu nden gecerek kralin kararindan sonra yururluge girebilecegi yeni bir emir yayinladi Bu saray bakanlari ve danismanlarinin kendi aralarinda tartisip karar almalari ve kralin sadece bir seyirci olmasi gelenegini bitirdi ve boylece Kore nin asil yonetiminde kraliyet gucunu zirveye yerlestirdi Kisa bir sure sonra Kral Taejong hukumet gorevlileri veya aristokratlar tarafindan somurulduklerini ya da adaletsizliklere maruz kalanlarin haklarini aramasi icin Sinmun adinda bir hukumet birimini kurdu 1418 Agustos unda Taejong un tahti birakmasindan 2 ay once Sejong tahta cikti 1419 Mayis inda Kral Sejong babasi Taejong un tavsiyesi ve yardimiyla Japon korsanlari Tsushima dan temizlemek icin Gihae Dogu Seferi ne koyuldu Tsushima Daimyo su Tsushima Lordu Sadamori Joseon sarayina teslim oldu 1443 te imzalanan Gyehae Antlasmasi yla Tsushima Lordu Joseon Krali ni taniyip ona itaat etti Buna karsilik Joseon sarayi So kabilesini Japonya ve Kore arasindaki ticaretle ilgili ayricalikli haklar vererek odullendirdi Sejong halkini Mancurya da yasayan dusman Cinli ve Mancuryali gocebelerden korumak icin kuzey sinirinda dort kale ve alti garnizon hangul 사군육진 hanja 四郡六鎭 kurmustur 1433 te Sejong unlu general Kim Jong seo yu Manculari bozguna ugratmasi icin kuzeye gonderdi Kim in askeri seferiyle birkac kaleyi ele gecirerek kuzeyi bastirdi ve Kore topraklarini asagi yukari bugunku Kuzey Kore ve Cin sinirini olusturacak sekilde duzenledi Sejong un hukumdarligi boyunca Kore doga bilimleri tarim edebiyat ve geleneksel tip gibi alanlarda teknolojik gelismeler basardi ve bu basarilarindan dolayi Buyuk Kral Sejong olarak sereflendirildi Kral Sejong un en buyuk katkisi 1443 te Kore alfabesini Hangeul yaratmasidir Hanja ve Hanmun un gunluk yazim olarak kullanilmasi 20 yuzyilin ikinci yarisinda yavas yavas sona erdi Japon akinlari Kore tarihinin basindan beri karada ve denizde sik sik korsan saldirilari vardi Korelilerin tek amaci Wokou korsanlarina karsi deniz ticaretini emniyete almakti Kore donanmasi barut teknolojilerinin ileri turde olanlarini korsanlara karsi kullandi Japon Akinlari 1592 1598 boyunca Japon yerel diktator Toyotomi Hideyoshi Portekiz silahlariyla Cin in Ming Hanedanligi ni fethetmenin hirsiyla bolgesel lordlari ve askerleriyle 1592 ve 1597 de Kore yi istila etti Joseon sarayindaki ayrilikci gorusler Japon askeri yeteneginin degerlendirilmesindeki yetersizlik ve Joseon un basarisiz diplomatik girisimleri bu sonucu hazirladi Avrupali silahlarin kullanimiyla Japonlar yarimadanin en guneyini Pyeongyang ve Hanseong bugunku Seul la birlikte ele gecirdi Joseon Hanedanligi Vakayinamesi ne gore Japonlarin Koreli asilerle Birleserek Gyeongbokgung sarayi ve kole kayitlarinin tutuldugu ambarlari yaktigindan bahsedilmektedir Yerel direnislerin Japon ilerleyisini yavaslatmasinin yaninda Amiral Yi Sun sin in Japon tedarik hattini siddetle engelleyip sonuc getiren zaferler elde etmesi deniz yollarini Korelilerin eline gecirmistir Ustelik Ming hanedanligi Koreliler tarafinda yer alarak 1593 te buyuk bir kuvvet gondermis ve Korelilerle birlikte Japonlari geri puskurtmustur savas sirasinda Koreliler guclu atesli silahlar ile yuksek kaliteli barut ve kaplumbaga gemilerini gelistirmislerdir Joseon ve Ming kuvvetleri Japonlara agir bir bedel odetmislerdir savastan sonra Kore ve Japonya arasindaki iliskiler butunuyle askiya alinmistir Mancu akinlari Savastan sonra Kore Kralligi gittikce izolasyonist olmaya basladi Hukumdarlari yabanci ulkelerle sinirli iliski icinde olmalari gerektigini gordu Ustelik Ming Hanedanligi yeni Qing Hanedanligi nin kurulusuna goturen Kore nin Japonya ya karsi olan savastan dolayi kismen zayifladi Koreliler karsilikli sinir trafigini daha fazla kontrol etmeyi ve Ming in yikilisina neden olan Mancu nun onceden yarattigi kargasayi durdurmak icin daha siki sinirlarin kurulmasini kararlastirdi Kore 1627 ve 1637 de Mancular tarafindan iki akina maruz kaldi Kore Manculara teslim oldu ve bu esnada iki yonlu ticaret misyonlarini icermesine ek olarak yeni Qing Hanedanligi imparatorlarina hanedanligin himayesi altindaki bir devlet olarak vergi odemeyi kabul etti Qing hukumdarlari Cin topraklarinda yabanci ticaret bolgelerinin kurulmasini gecersiz kilan bir dis politika karari aldi Bu politika Macau ya yabanci Canton Fabrikalari nin geleneksel antrepo varligini sinirladi Antrepolar yabanci gumus karsiliginda Cin ipekleri onemli ticaret urunu olarak kullanildi yapilan anlasma yabancilarin nufuzlarini sinirlayici daha istikrarsiz kuzey bolgesini ozenli bir duzenlemeyle birakarak yabanci ticareti Cin in guney eyaletlerine sevk etti Bu karar Kore nin ana ticari ortagi olan Cin in olmasindan bu yana Kore yi etkiledi Joseon doneminin sonu Mancurya dan gelen akinlardan sonra Joseon yaklasik 200 yil baris donemi yasadi Kral Yeongjo ve Kral Jeongjo Joseon hanedanliginda yeni bir reforma onderlik ettiler Kral Sukjong ve oglu Kral Yeongjo ayrilikci politik goruslerden ortaya cikan sonuclarla problemleri cozmeyi denediler Tangpyeong un politikasi ise taraflarin cekismelerini uygulamada durdurmakti Yeongjo nun torunu Kral Jeongjo saltanatinin basindan sonuna kadar bircok reform yapti Ozellikle kraliyet kutuphanesi Kyujanggak i insa etti amaci Joseon un kulturel ve politik durumunu ilerletmek ve ulkeyi yetenekli memurlarla yonetmekti Kral Jeongjo ayrica yeni sosyal inisiyatiflere onculuk ederek onceden sosyal statuleri yuzunden yasaklanmis olanlara yeni yonetim pozisyonlari acti Kral Jeongjo nun bircok Silhak bilginine yardim etmesine ilaveten Silhak bilginleri de Jeongjo nun kraliyet gucunu desteklemislerdir Kral Jeongjo nun saltanati Joseon un populer kulturunun kalkinmasini ve daha ileri gelisimini gormustur 1863 te Kral Gojong tahta cikmistir Babasi Kral Naibi Heungseon Daewongun Gojong un yetiskinligine erisinceye kadar yerine hukumdarlik etmistir 1860 larin ortalari suresince 1866 da dogrudan Kore ye yapilan Fransiz Seferi ne karsi izolasyonizm ile yerel ve yabanci Katoliklere zulum yanlisi bir politikayi temel almisti Saltanatinin ilk yillarinda saray otoritesinin merkezi olan ve buyuk olcude kohnelesmis Gyeongbok Sarayi nin buyuk bir cabayla restore edilmesine taniklik etmistir Heungseon Daewongun un saltanati boyunca ayrilikci gorusler ve Andong Kim boyu tarafindan elde edilen guc tamamen ortadan kalkmisti 1873 te Kral Gojong kraliyeti dogrudan dogruya yonettigini ilan etmistir Heungseon Daewongun un emekliliginden sonra Kralice Min sonralari Imparatorice Myeongseong olarak hitap edilen sarayin kontrolunu elde ederek ailesini yuksek saray mevkilerine yerlestirmistir 19 yuzyilda Qing Hanedanligi ve Japonya arasinda tirmanan gerilim 1 Cin Japon Savasi 1894 1895 ile sonuclandi Savasin buyuk bir kismi Kore yarimadasinda gerceklesti Japonya Meiji Restorasyonu ndan sonra Bati nin askeri teknolojisini elde ederek 1876 da Joseon la Ganghwa Antlasmasi imzalamak zorunda kaldi Bircok Koreli Japonlarla topraklarindaki yabanci etkisini ve Joseon Hanedanligi nin zalimce yonetimini hor gormustur 11 Ocak 1894 te Go bu savasinda hukumet kuvvetleri koylu lider Jeon Bong jun tarafindan bozguna ugratildi ve savastan sonra Jo nun arazileri koylulere dagitildi Bu arada Joseon yonetimi ordusu Jeonju ya hucum etti ve Joseon hukumeti ile koylu ordusu anlasma yapti Bununla birlikte Joseon yonetimi Qing Hanedanligi yonetiminden isyani sona erdirmek icin acilen yardim talep etti Japonlara haber verildikten sonra Tientsin Toplantisi na gore Qing askerlerini Kore ye gonderdi Boylece 1 Cin Japon savasi cikmis oldu Imparatorice Kore de Japon mudahalesine karsi koymaya kalkisti ve destek aramak icin Rusya ya da Cin e donmeyi dusunuyordu 1895 te Imparatorice Myeongseong Kralice Min olarak da soz edilir Japon ajanlar tarafindan olduruldu Kore deki Japon bakan Miura Goro bu suikasti planlamisti Hullyeondae Ordusu yla beraber bir grup Japon ajan da Imparatorice Myeongseong un oldurulup sarayin kuzey kanadinda bedenini yakildigi ve himayelerindeki Seul deki Kraliyet sarayina girdi 1894 te Cin in yenilgisiyle sonuclanan savas Cin ile Japonya arasinda Shimonoseki Antlasmasiyla sonuclandi ki bu antlasma Kore nin Cin den bagimsizligini da resmen garanti ediyordu Bu Japonya nin Kore de bolgesel hegemonya kurmasinin bir basamagiydi Joseon sarayi daha buyuk otoritelerin baskisiyla ulusal butunlugu yeniden guclendirmesi gerektigini hissetti ve 1897 de Kore Imparatorlugu nu ilan etti Imparator Gojong Kore nin bagimsizligini gostermek icin bu unvani ustlendi Ustelik Rusya gibi Japonlari kovan diger yabanci gucler askeri teknolojiyi amacladi 1897 de imparatorlugun resmi adinin degismesi Joseon doneminin bitisini gosteriyordu ancak Japon mudahalesine ragmen Joseon Hanedanligi hala hukumdarlik edecekti Karmasik manevralar ve karsi manevralar sirasinda Japonya 1905 teki Port Arthur savasi nda Rus filosunu defetti 1904 1905 Rus Japon savasi Portsmouth Antlasmasi yla son buldu ve boylece Japonya nin Kore yi ele gecirmesine acik hale geldi 1905 te Eulsa Antlasmasi nin imzalanmasindan sonra Kore Japonya nin himayesine girdi 1909 da Harbin deki tren istasyonunda Kore bagimsizlik gonullusu An Jung geun tarafindan oldurulmesine ragmen Ito Hirobumi Kore nin ilk yerlesik generaliydi 1910 da bircok Koreli istilaya karsi ciktiysa da Japon Imparatorlugu Kore yi zorla isgal etti Kaynakca Lee Jun gyu 이준규 22 Temmuz 2009 세상사는 이야기 왜색에 물든 우리 말 10 Korece Newstown olu kirik baglanti 조선 한국민족문화대백과 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Joseon Kralligi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Cultural Values of the Choson Dynasty28 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde from Instrok org created by the