Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kore, Doğu Asya'da bir bölge. 1945'ten beri iki ayrı bağımsız devlete bölünmüş durumdadır: Kuzey Kore (resmen "Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti") ve Güney Kore (resmen "Kore Cumhuriyeti").
 | |||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||
| Başkent | |||||||||||||||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Korece | ||||||||||||||||||||||||||
| Resmi Alfabe | |||||||||||||||||||||||||||
| Demonim | Koreli | ||||||||||||||||||||||||||
| Hükûmet | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| Yasama organı | Yüksek Halk Meclisi (Kuzey Kore) Ulusal Meclis (Güney Kore) | ||||||||||||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||||||||||||||
• Toplam | 219,155 km2 | ||||||||||||||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||||||||||||||
• 2017 tahminî | 77 milyon | ||||||||||||||||||||||||||
• Yoğunluk | 349.06/km2 | ||||||||||||||||||||||||||
| Zaman dilimi | UTC ( ve ) | ||||||||||||||||||||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||||||||||||||
| Telefon kodu | +850 () +82 (Güney Kore) | ||||||||||||||||||||||||||
| İnternet alan adı | |||||||||||||||||||||||||||
Tarihçe
Efsaneler
Kore'nin ilk krallığının (Gojoseon = Eski Joseon) yılında Dangun Wanggeom (ya da Tan'gun Wanggŏm; Korece: 단군왕검, Hanja: 檀君王儉) tarafından kurulduğu ve onun ardından Çin'in Shang Hanedanı'ndan gelen Gija(Çince:Jizi) tarafından Gija Joseon (ya da Kija Josŏn; 기자조선, 箕子朝鮮)'nun kurulduğuna dair efsaneler aktarılmaktadır.
Buyeo Krallığı
Wiman Joseon
Arkeolojik açıdan varlığı ispatlanmış olan ilk krallık Wiman Joseon (ya da Wiman Chosŏn; 위만조선, 衛滿朝鮮; MÖ 194 - MÖ 108) Çin'in 'ndan gelen Wiman tarafından kurulmuştur. MÖ 108'de Han İmparatoru Wu tarafından yok edilmiş ve yerine başta Lelang ilçesi (樂浪郡 / 乐浪郡) olmak üzere Han'ın dört ilçesi kurulmuştur.
Proto Üç Krallık Dönemi
Jinhan, Mahan ve Byeonhan devletleri; zamanla bu devletlerin ortadan kalkmasıyla Mahan toprakları üzerinde "Baekje", Byeonhan (Byeonjin) toprakları üzerinde "Gaya" ve Jinhan toprakları üzerinde "Silla" devletleri kuruldu.
Üç Krallık Dönemi
Bu kabileler arasında Amnokyang ırmağı kıyısına yerleşen ve daha sonra krallık haline gelen ilk kabile Goguryeo (ya da Koguryŏ; 고구려, 高句麗; MÖ 37 - MS 668) çevresindeki kabileleri himayesi altına aldıktan sonra Çin'in Lolang bölgesini de 313 yılında ele geçirdiler.
Koguryo, Çin ile uğraşırken ülkenin güneyinde çevresindeki kabileleri ele geçiren Baekje (ya da Paekche; 백제, 百濟; MÖ 18 - MS 660) güçlendi ve topraklarını genişletti. Kral Kınçago (346-375) döneminde merkezileşmiş ve güçlü bir devlet haline gelmişti.
Gaya (가야, 加耶 veya 伽倻; MS 42 – MS 562), yarımadanın en güneyine yerleşmiş küçük ülkelerin konfederasyonuydu.
Silla (신라, 新羅; MÖ 57 - MS 995) ise yarımadanın güneydoğusuna yerleşmiş ve üç krallıktan uzak az gelişmiş ve zayıftı.
Birleşik Silla
Silla Krallığı güçlenmeye başladıktan sonra ilk olarak komşusu Gaya Krallığı'nı himayesi altına almıştır. Silla diğer iki krallık olan Koguryo ve Pekçe'yi ele geçirmek için de Çin ile işbirliği yapmış; fakat Çin'de bu toprakları ele geçirmek isteyince onlarla da savaşmak zorunda kalmıştır. Silla, Çin'le olan bu savaşında başarılı olmuştur.
Silla Krallığı ise 8. yüzyılın ortalarında en güçlü dönemini yaşamıştır. Budacı olan bu krallıkta ayrıca Kore tarihinin önemli yapıtlarından biri olan Bulguksa tapınağı da yapılmıştır.
Zamanla Buda Kültürü devlet üzerinde çok etkili olmaya başladı Kralların lüks yaşama isteğiyle hevesiyle yozlaştı ve krallık yönetiminde de çatlaklara neden oldu. Bu devirde güçlenen Goryeo hanedanına boyun eğmek zorunda kaldı.
Silla'da kadınlarla erkekler aynı haklara sahiptiler ve Silla tarihinde 3 kadın hükümdar vardır. Bunlardan ilki de Seon Duk'tur.
Goryeo Hanedanı ve Moğollaşma
1231'de Moğollar istila etmeye başladı ve 1232'de Goryeo Hanedanının sığındığı Ganghwa-do (Ganghwa Adası) dışında bütün Kore yarımadasını işgal etti. 1258'da Ganghwa-do'da direnişe devam eden Kral Gojong Moğol İmparatorluğuna teslim oldu ve oğlu veliahtını (sonra Kral Wonjong olarak tahtta geçecek) Moğollar'a emanet etti. Wonjong'un oğlu Chungnyeol Kubilay Han'ın kızıyla evlendi ve Japonya'ya saldırmasında ısrar etti. Nihayet Japonya Seferleri 1274 ve 1281 yıllarında gerçekleştirildi.
Ancak her ikisinde Moğollar ve Koreliler yenildiler. 1298'de Moğollar yanlı siyasetinden dolayı tahttan indirildiyse de aynı yıl Moğollar tarafından tekrar tahta geçirildi. Chungnyeol'un oğlu Chungseon (Moğolca ismi: Ijirbuga) yarı moğol yarı koreli olan bir melez ve bundan sonraki kralların da hep Moğolca isimlerine de sahipti. 27. Kralı (Moğolca ismi: Aratotosili), 28. Kralı Chunghye (Moğolca ismi: Botapsilli), 29. Kralı Chungmok (Moğolca ismi: Palsamanaeisa), 30. Kralı Chungjeong (Moğolca ismi: Misagamtaaji), 31. Gongmin (Moğolca ismi: Bayan Timur).
Joseon Krallığı
Goryeo Krallığının sonuna doğru 1389 yılında politik ve askeri açıdan güçlü olan General Lee Seongye Kral Chang'ı (1388-1389) yılında tahttan indirdi ve yerine Kral Gongyang'ı (1389-1392) getirdi. Bununla da kalmayıp ülkede önemli reformlar yapmaya başladı. Goryeo monarşisi ve soylu sınıfına karşı krallığın temel felsefesi olarak Konfüçyüsçülüğü benimsediler.
1392 yılında kurulan bu krallık yönetim konusunda oldukça dengeli bir siyaset sistemi kullandılar. Devletin çeşitli kademelerinde görevlendirecekleri kişileri belirli bir sınav sistemi ile almaya başladılar, toplumsal gelişim ve düşünsel açıdan Konfüçyüs'a dayanan bir toplum yaratmaya çalıştılar. Fakat bu oluşun sırasında aynı dikkat ve özen ticarete ve üretime yansımadı.
Dördüncü Kral Sejong'un hükümdarlığı döneminde (1418-1450) büyük bir kültür ve sanat gelişmesi yaşandı. Kralın desteğiyle krallığın önde gelen bilginleri Kore alfabesi Hangul'u hazırladılar. Kral Sejong'un aynı zamanda gökbilime de büyük ilgisi vardı. Yine bu dönemde önemli bilim adamları güneş saatleri, su saatleri, göksel küreler ve gök bilimsel haritalar yaptılar. Kral daha sonra yerini oğlu Munjong'a (1450-1452) bıraktı fakat onun ani ölümüyle 11 yaşındaki veliaht Danjong başa geldi. Genç kralın tahtta olduğu dönemde monarşinin gücü ortadan kayboldu ve bunu fırsat bilen amcası tahtı zorla elinden aldı. Kral Sejo (1455-1468) Konfüçyüsçülüğü destekleyerek krallığın layık olduğu yere tekrar çıkarmak için çalıştı ve onun vermiş olduğu uğraşlar bugün Kore yaşam biçiminin de temelini oluşturdu.
Imjin Savaşı ve Jeongyu Savaşı
1592 yılında Japonya'nın Toyotomi Hideyoshi hükûmeti Çin'e yapacağı akınlara yol açmak için Joseon Krallığını istila etti. Bu savaş döneminde Güney Kore resmî tarihinin önemli isimlerinden biri Amiral (1545-1598) Japonlara karşı koymak için (kaplumbağa gemi) denilen zırhlı savaş gemilerini yaptırdı.
Japonlar tüm yarımadanın güçlü savunması ve son olarak hükümdarı Toyotomi Hideyoshi'nin ölümü üzerine Busan'a çekilmeye karar vermişlerdir. Amiral Yi, Japonların geri çekilmesini önleyerek imha etmeye çalıştıysa da 16 Aralık 1598'de 'nde yenilmiş ve orada ölmüştür.
Bu savaş 1598'de sona erdi fakat Joseon Krallığında oldukça büyük etkiler bıraktı. Ülkenin önde gelen sanatçıları, bilim adamları Japonya'ya zorla götürülmüş, Japon sanat ve bilim alanlarında katkıda bulunmuşlardı.
Savaş sonrası
Savaştan sonra 17. yüzyılda Joseon Krallığı büyük sosyal ve ekonomik değişikliklere tanık oldu.[] Bu, Krallığın maddi nedenlerden dolayı birçok reform yapmasına neden oldu. Tarım ve sanayide yenilikler yönetimde de birçok reforma gidildi.
Kral Yeongjo (1724-1776) ve Kral Jeongjo'nun (1776-1800) benimsedikleri yansızlık politikası ve siyasi istikrar bu dönemde güçsüz olan yönetim otoritesinin kuvvetlenmesine ve ülkenin istikrarlı bir şekilde gelişmesini sağlamıştır. Yine bu dönemde bilginler için okullar kurulmuş ve bilimde önemli mesafeler kat edilmiştir. Bu bilim adamları tarım ve sanayi de önemli reformlar yapmayı uygun bulmuşlar fakat yönetim bunların birçoğuna gereken önemi vermemiştir.
18. yüzyılda ise yarımada sıkıntılı zamanlar yaşadı. Sel baskınları, kuraklık nedeniyle iyi hasat alınamadı ve bu açlığı, hastalıkları, kıtlığı beraberinde getirdi. Aşırı vergi alınması ülkede işçi sınıfının oluşmasına neden oldu. Bu zıt doğa ve sosyal terslikler ayaklanmalara ve ülkede karışıklıklara neden oldu, ancak ordunun devreye girmesiyle bu ayaklanmalar bastırılabildi.
Daewongun ve Kraliçe Min
Doğu Asya dünyası tarih boyunca Çin imparatorlarına itaat eden kraliyetlerden ibaretti. Tek istisna olan Japon İmparatorluğu dışında Kore, Vietnam ve Moğolistan gibi ülkeler Çin imparatorluğunun üstünlüğünü tanıyordu. Dönemin Kore Kraliyeti Joseon Hanedanı (Yi ailesi) de Qing Hanedanı (Mançularından Aisin Gioro ailesi)’na bağımlıydı.
1868’de Meiji Devrimi ile yeniden kurulan Japon İmparatorluğu 13 Eylül 1871’de Çing-Japon Dostluk Anlaşmasına imzalayarak Çing ile eşit ilişkisini tekrar kanıtladı ve Kore’ye de diplomatik heyeti göndererek dışarıya açmasını önerdi. Fakat dışarıya kapalı politikasını izleyen Kral Gojong’un babası Heungseon Daewongun bunu reddetti.
Yeni Japon İmparatorluğunda Saigō Takamori ve başta olmak üzere bazı siyasetçiler ‘Sei Kan Ron (Kore Fethi Tezi)’ savunup Kore’nin yurtdışına açmasını istediler ve Saigô’nun heyeti olarak Kore’ye yollanması kararlaştırıldı. Ancak sonra geri çevirilince Saigō, Itagaki ve benzerleri sine-i millete döndü.
1873'te Gojong'un eşi Kraliçe (vefatından sonra 1897’de ‘İmparatoriçe Myeogseong’ unvanı verildi) Heungseon Daewongun’u kovarak akrabalarla birlikte ülkeyi yönetmeye başladı ve dışarıya açık siyasetini takip etti. 1875'te Japonya donanmasını yollayarak ’da bulunan müstahkem mevkileri topa tutup deniz piyadesini karaya çıkardı. () 1876’de ’yla 3 limanı açtı.
Minlere karşı Darbeler
1882’de Daewon-gun darbe girişiminde bulunduysa Kore’de konuşlandırılan Çin ordusu’nun komutanı Yuan Shikai’nin yardımıyla Kraliçe Min kazandı ve Kral Gojong yakalanarak Çin’e götürüldü. Bu olaydan sonra Kraliçe Min Japonya’dan uzaklaşarak Çin’e yanaştı. 1884’te ‘aydın’ siyasetçi Japonya’nın yardımıyla darbe girişiminde bulundu.
Kim Okgyun 1894’te Kraliçe Min’in yolladığı kiralık katili Hong Jongu tarafından öldürüldü ve ölü Kore’ye getirilerek parçalandı.) Çin-Japon Savaşı (1894-95) sırasında Japon Ordusu Kraliçe Min’i iktidardan uzaklaştırmayı başardı. Ancak Kraliçe Min bu sefer Rus İmparatorluğu elçiliği ve Rus yardımlarıyla tekrar iktidara geçti.
Çin-Japon Savaşında Japon İmparatorluğu'nun zaferiyle 17 Nisan 1895'te Shimonoseki Antlaşması imzalanmış ve antlaşma gereğince, Kore Krallığı Çing'e olan bağımlılığını bitirerek tam bağımsızlığına kavuşmuştur.
Fakat 8 Ekim 1895’te ’un adamları Kraliçe Min’i öldürüp cesedini yaktılar. (Eulmi Hadisesi, 을미사변 / 乙未事變, Eulmi sabyeon). Kore hükûmeti 19 Ekim 1895'te başta Yi Johoe (이주회 / 李周會), Bak Seon (박선 / 朴銑), Yun Seogu (윤석우 / 尹錫禹) olmak üzere üç sanık ve onların aile fertlerini idam etmiştir. Fakat 25 Ekim 1896'da Bak ve Yun olmak üzere iki kişinin suçsuz olduğu açıklanmış ve tazminat ödenmiştir. Elçi Miura Gorō (三浦梧楼)'nun Yarbay Kusunose Yukihiko (楠瀬幸彦), gazeteci Adachi Kenzō (安達謙蔵) 'nun yardımlarıyla olayı yönettiğinden şüphelenen Japon hükûmeti ise Miura ve arkadaşları Hiroşima'da hapsetmiştir. Ancak Ocak ayında askerî mahkemede kanıtlanmayıp beraat etmişlerdir.
Gojong, 11 Şubat 1896'da Rusya Elçiliğine sığınmış ve 20 Şubat 1897'ye kadar elçilikten ülkeyi yönetmiştir (아관파천 / 露館播遷).
12 Ekim 1897’de Kore Kralı Gojong Kore tarihinde ilk kez İmparatoru olmuş ve 14 Ekim'de ülkenin adını Kore İmparatorluğu olarak değiştirmiştir.
Rus - Japon Savaşı ve Kore'nin Japonya'yla birleşmesi
Rus-Japon Savaşı (1904-05) sırasında 23 Şubat 1904’te Japon-Kore Temel Protokolü (Birinci Japon Kore Antlaşması)’nın imzalanmasıyla Kore hükûmeti Japonya’nın tavsiye ettiği maliye ve savunma danışmanlarını kabul etmek zorunda kaldı. Savaş bitikten sonra 17 Kasım 1905'te (Kore Himaye Antlaşması ya da İkinci Japon Kore Antlaşması)’nın imzalanmasıyla Kore dış siyaset yetkilerini kaybederek fiilen Japonya’nın himayesi altına girmiştir.
21 Aralik 1905'te Japonya, Tōkan Fu (Kore Müfettişliği) kurmuş ve Itō Hirobumi'yi ilk müfettiş olarak atamıştır.
1907’de Kral Gojong’in Lahey'e Japonya'yı şikayet eden heyetini gizlice gönderdiği ortaya çıkınca, Üçüncü Japon Kore Antlaşması imzalattırıldı ve bu sefer Japonya Kore’nin yüksek tabakalı memurlarının atama hakkını elde etti.
1909’da Kore vatanperver teröristi (Hristiyan ismi: Doma=Thomas, günümüz Güney Kore’sinde millî kahraman, Kuzey’deyse hatalı davranan vatanperver) Mançurya’nın Harbin kentini ziyaret eden eski Kore Müfettişi ve dönemin Japon Senatosu Başkanı Itō Hirobumi’yi vurup öldürdü. Ancak Itō Kore’nin ilhakına karşı çıkanlardandı. O yüzden Kore’nin Japonya’ya ilhakını isteyen Korelilerden oluşan Terakki Fırkası (Iljinhoe)’nın komplosu olduğu da söylendi.
1910’da Kore’nin İlhakına dair Antlaşma’nın imzalanmasıyla Kore Japonya'nın bir bölgesi olmuştur. Koreliler de Kore asıllı Japon vatandaşı oldu ve merkez yönetim kuruluşu olarak "Kore Genel Valiliği" (Japonca: ) kuruldu.
1 Mart Hareketi (1919)
1918’de Japonya’da okuyan Kore asıllı bir takım öğrenciler Woodrow Wilson'un Öz belirtim ilkesinden etkileyerek Tokyo’da toplandı ve Bağımsızlık İlanı'nın metnini yazdılar.
33 din adamı 21 Ocak 1919’da vefat eden Kore’nin son imparatoru Gojong’un 3 Mart’ta yapılacak olan cenaze töreninde protesto eylemleri düzenlemeyi planlayarak devlet memurları ve öğrencilere çağırdı. Ancak devlet memurlarından yardım alamadı. O yüzden 33 din adamı 1 Mart’ta Seul’de Pagoda Park (günümüzün Tapgol Park)’ta Bağımsızlık İlanı açıklamaya kararlaştıysa da yakalandılar. Kore halkı Pagoda Park ve yurdun dört tarafında Mansei (Yaşasın) diye bağırarak polis karakolları, Japon Ordusu yazhaneleri ve postanelere hücum ettiler.
Resmî açıklamaya göre bu protestolarda 357 Koreli ve 8 polis ve jandarma ölmüştü (söylentiye göre 7.509 Koreli ölmüş). Mesozist Misyonerlerin kurduğu ’nde yatlı olarak okuyan 17 yaşındaki bayan öğrenci yakalanarak hapiste Japonlar tarafından öldürüldü.
Olaydan sonra 12.668 kişi yakalanıp bunlardan 6.417 kişi yargılandı ve 3.967 kişi çeşitli cezalara çarptırıldı. 1 Mart, günümüzde Güney Kore'de "1 Mart Bağımsız Hareketi günü", Kuzey Kore'de ise "Halk Ayaklanmasını Anma Günü" olarak anılmaktadır. 1 Mart Bağımsız Hareketi Joseon'a bağımsızlığını geri kazandıramadı ancak, tüm dünyaya, Joseonluların Japon egemenliği altında ezildiklerini, özgürlük ve bağımsızlık istediklerini duyurdu.
Japon İmparatorluğu yönetimi
1 Mart Olayı’ndan sonra Çin'in Shangai kentinde Amerika'nın kuklası Seungman Rhee (Yi Sungman) ve 1896'da cinayeti işleyen Kim Gu gibiler tarafından Kore geçici hükûmeti kuruldu ve Mançurya'da Japonya'ya Direniş Birleşik Ordusu adlı bir örgütü kuruldu. Fakat Kore yarımadasında ciddi bağımsızlık hareketleri meydana gelmedi. Bunun sebebi Japon yönteminin faydalı taraflarından kaynaklanıyordu. Japonya’nın yaptığı yatırım ve demiryolu hatlarıyla, öğrettiği disiplinli çalışma tarzı ile Kore’de sanayi kalkınma gerçekleştirildi.
Kore Genel Valiliği Hangıl’un kullanılmasına teşvik etmiş ve ulusal kimliğin oluşmasını sağlayacaktır.
Kore Genel Valiliği, Kore asıllı Japonların Japonca soy ismini almalarını sınırlandırıyordu ve 1939’da bütün Korelilere Japonca ismi alma ve kullanma hakkını verildi. Esasen Kore asıllı Japonlar askerlikten muaftı. 1938’de gönüllü asker olarak kabul edildi ve buna 300.000’den fazla Kore asıllı Japonlar başvurdular. Ekonomik sebepler ve memleketini savunma duygularının yanı sıra ileride bağımsızlık mücadelesinde askerî bilgiler ve tecrübelerinin faydalı olacağı düşünceleri de söz konusuydu. 1944'te Kore asıllı Japonlara da zorunlu askerlik uygulanmıştır.
Ayrıca Japonya’da yüksek eğitimi görme fırsatı sağlandı. ’nda okuyanlar, Japon İmparatorluk Ordusunda subay ve general olmuşlardır.
Kore'nin bölünmesi
Japonya'nın yönetimi 15 Ağustos 1945'te Japonya'nın II. Dünya Savaşını kaybetmesiyle sona erdi. Fakat bu durum Korelilere tam bağımsızlık getirmedi. Soğuk Savaş'ın başlamasıyla ülke ikiye bölündü. Ülkenin güney kısmı ABD tarafından kuzey kısmı ise Sovyetler Birliği tarafından işgal edildi. Bu iki politik-ideolojik düşünce 38. paralelin kuzeyinde ve güneyinde yine iki farklı politik ideolojiye sahip Kore ortaya çıkardı.
15 Aralık 1945'te ABD, Sovyetler Birliği ve Birleşik Krallık, Moskova'da buluştu ve ülke 4 güç (ABD, SSCB, Birleşik Krallık ve Çin Cumhuriyeti) tarafından geçici olarak birleştirildi. Kasım 1947'de Birleşmiş Milletler ülkede bir komisyon nezaretinde seçim yapılmasına karar verdi. Sovyetler Birliği bu karara uymayarak Kore'nin kuzey bölgesine BM Komisyonunu almadı. BM vermiş olduğu kararı değiştirdi ve sadece girebildiği bölgelerde seçim yapılmasını sağladı.
10 Mayıs 1948'de 38. paralelin güneyinde ilk genel seçimler yapıldı. Bu seçimin sonunda Syngman Rhee başkan seçildi. Yine bu zamanda 38. paralelin kuzeyinde Kim II-Sung’a komünist bir rejimi kurdurdu.
Kore Savaşı
25 Haziran 1950’de Kuzey Kore 38. paralelin güneyine indi ve Güney Kore'yi işgal etti. Bu işgal için ortaya herhangi bir neden konmadı. Komünistler SSCB yapımı T-34/85 tanklarıyla Daegu yakınlarındaki Nakdong-gang nehrine kadar ilerledi. Güney Kore bu durum karşısında BM'den yardım istedi. 27 Haziran 1953'te sona eren savaş arkasında harabeye dönmüş bir yarımada bıraktı.
Kuzey Kore
Kuzey Kore, resmî adıyla Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (Korece: 조선민주주의인민공화국; hanja: 朝鮮民主主義人民共和國; Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk), Doğu Asya'da Kore Yarımadası'nın 120.540 km²'sine sahip olan devlettir.
Kore II. Dünya Savaşı'ndan sonra, 1910-1945 yılları arasında yaşanan Japon işgalinin sona ermesinin ardından ülkeye Sovyetler Birliği ve ABD silahlı kuvvetlerinin ayrı bölgelerden çıkartma yapması ve sonucunda kuzeyin komünist rejimi benimseyip güneyin de kapitalizmi benimsemesinin ardından, özellikle de Kore Savaşı sonucunda Kuzey ve Güney Kore olmak üzere ikiye bölündü. Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti 1948 yılında otoriter ve sosyalist bir hükûmet kurmuştu. 1994 yılında Kuzey Kore'nin ilk lideri olan Kim Il Sung'un ölümünden sonra, ülkeyi oğlu Kim Jong-il yönetmeye başlamıştır. 17 Aralık 2011 tarihinde ülkenin 70 yaşındaki lideri Kim Jong-il öldüğünde yönetim halka oğlu ve liderin varisi Kim Jong-un etrafında toplanma çağrısı yapmıştır. Kuzey Kore diğer komünist ülkelere göre daha kapalı bir rejim görünümündedir. Ülkenin güneyinde Güney Kore, kuzeyinde Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya, doğusunda ise Japon Denizi bulunur.
Güney Kore
Güney Kore, resmî adıyla Kore Cumhuriyeti (Korece: 대한민국 Daehan Minguk; Hanja: 大韓民國; kısaca: 한국, 韓國 Hanguk) bazen sırf Kore,Doğu Asya'da Kore Yarımadası'nın güneyinde kalan bir devlet. Güney Kore'nin komşu devletleri; batısında Çin Halk Cumhuriyeti, doğusunda Japonya ve kuzeyinde Kuzey Kore'dir. Ülke'nin başkenti Seul'dur. Güney Kore ılıman iklim kuşağında kalıyor ve ülke arazisi dağlık topraklardan oluşuyor. Güney Kore sınırları 99,392 km²'lik bir alanı kaplar ve ortalama 50 milyon gibi bir nüfusa sahiptir.
Arkeolojik buluntular Kore Yarımadasının Alt Paleolitik çağında insanlar tarafından ikamet edildiğini gösteriyor. Kore tarihi MÖ 2333 yılında Gojoseon'un efsanevi Dan-gun tarafından kurulmasıyla başlıyor. Silla altında MÖ 668'de Kore'deki Üç Krallığı'nın birleşmesinden sonra Kore bir devlet olarak Goryeo hanedanında ve Joseon hanedanında var olmaya devam etti, ta ki 1910'a kadar Kore İmparatorluğu Japonya tarafından ilhak edilene kadar. Kore II. Dünya Savaşının ardından Sovyet ve ABD'nin askerî güçlerinden kurtuluşu ve işgalinden sonra, Kuzey Kore ve Güney Kore'ye bölündü. Güney Kore ikinci bir demokrasi olarak 1948 yılında kuruldu.
25 Haziran 1950'de Güney Kore, Kuzey Kore'nin askerî güçleri tarafından işgale uğradı, iki Kore arasında çıkan savaş zor bir ateşkes sonrasında durdu ve iki ülke arasındaki sınır bugünlerde en çok güçlendirilmiş müstahkem mevki. Savaş'tan sonra, Güney Kore ekonomisi önemli ölçüde büyüdü ve gelişmiş bir ekonomiye ve tam demokrasiye sahip oldu. Ayrıca ülke Doğu Asya'da bölgesel güç konumundadır.
Güney Kore başkanlık sistemine göre yönetilen ve on altı idari bölüm içeren bir cumhuriyet, ayrıca ülkedeki yaşam standartları çok yüksektir ve Güney Kore gelişmiş ülke statüsüne sahiptir. Ülke Asya'nın en büyük dördüncü ekonomisine ve dünya'nın en büyük 15'inci (GSYİH) veya 12'nci (SAGP) ekonomisine sahip. Ülke'nin ekonomisi ihracata dayalı, özellikle elektronik endüstrisi, otomotiv endüstrisi, gemi yapımı, makine endüstrisi,petrokimya ve robotik gibi sektörlerde üretim güçlüdür. Güney Kore Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, OECD ve G20 gibi örgütlere üyedir. Ayrıca APEC ve Doğu Asya Zirvesi'nin kurucu üyelerinden biridir.
Kore sanatı
Resim
Kore resim sanatı, Üç Krallık döneminden (MÖ 57 - MS 668) günümüze kadar olan süreçte oldukça büyük değişim ve gelişim gösterdi. Üç Krallık döneminin en güzel örnekleri Koguryo mezarlarının duvarlarında ve tavanlarında olan yapıtlardır. Koguryo'nun hareketli ve ritmik resimlerine karşın, Silla'nın daha çok düşünceye yönelik ve titiz eserleri vardır. Silla'nın resim sanatı ise 7. yüzyıldan itibaren oldukça gelişim göstermiştir.
Kore resim sanatının altın çağının başlangıcı diyebileceğimiz bölüm ise Koryo (918-1392) dönemidir. Bu dönemin sanatçıları tapınaklara yaptıkları resimleri oldukça gelişmiştir ve Budacıların bez üzerine yaptıkları resimler ise Kore Budacılığının gelişimini sağlamıştır.
Çosan dönemi boyunca ise, önemli ressamlar zengin ailelerin istekleri doğrultusunda doğa resimleri yapmaya başladılar. 18. yüzyılın sonlarında ise sanatçılar gündelik yaşama yöneldiler. Dini duygular içermeyen resimler yapan bu sanatçılar "tür resmi" denen yeni bir akım başlattılar.
Sanatçılar daha sonraki süreçte halktan alınan ilham ve görüntülerle tablolarının renklendirmesi, tablolarına sıradan insanların yaşantısına, umut ve düşüncelerine yer vermesi resim sanatının geleneksel sınırlardan kendisini kurtarmasına ve daha çok ilgi görmesine olanak tanımıştır.
1910'da Japonya ile birleşmesiyle birlikte ise batının yağlı boya resim tekniklerinin etkinliğini artırması, geleneksel Kore resim sanatının canlılığını yitirmesine yol açmıştır. 1945'te bu Japon yönetimini kalkması geleneksel Kore resminin yeniden canlanmasını sağlamıştır. Avrupa ve Birleşik Devletlerde eğitim görmüş birçok Koreli sanatçı bu çağdaş sanatın kendi ülkelerinde tanıtımında önemli rol oynamıştır.
1950'lerde kurulmuş olan ve bir hükûmet kuruluşu olan Ulusal Sergi Salonu Kore sanatının gelişiminde önemli bir rol oynadı. Bu sergi salonunda eserlerini yayınlamak isteyen sanatçılar daha çok modern sanat eserleri ortaya koydular. Geometrik soyutlamalar ön plana çıktı.
1980'lere gelindiğinde ise sanatın toplumsal sorunlarla ilgili mesajlar vermesi gerektiği düşüncesi hakim olmaya başlamıştı.
1995 yılında yapılan Uluslararası Kvangcu Bienali, Kore Sanatçılarını uluslararası sanat dünyasının önde gelen sanatçılarıyla bir araya getirdi.
Günümüz Kore'sinde ise hem geleneksel alanda hem de modern resim alanında çalışan birçok sanatçı kendilerine dünya sanat literatüründe önemli yer edinmişlerdir.
Müzik ve dans
Müzik ve dans Kore halkı için 3 krallık devrinden başlayan süreç boyunca daha çok bir dinsel tapınma aracı olarak kullanılmıştır.
Üç Krallık dönemi 30'dan fazla müzik aletinin kullanıldığı bir dönemdir. Bunların en önemlilerinden biri o zamanlar Çin'de bulunan Jin Hanedanlığında kullanılan yedi çengelli zither'e alternatif olarak yapılan ve Koguryo Hanedanlığından Wang San-Ak tarafından yapılan Hyeonhakgeum (Siyah Uzun Zither)'dur. Bir diğeri ise 42-562 yılları arasında Gaya hanedanlığında kullanılan ve daha sonra Ureuk tarafından Silla hanedanlığında kullanılan 12 telli gayageum (Gaya Zither'i)'dur. Günümüz Kore'sinde hala kullanılmaktadır.
Koryo hanedanlığının müzik kültürü ise kuruluşundan sonra bir süre Silla'nın devamı olarak sürdü fakat zamanla bunu çeşitlendirdiler. Bu hanedanlıkta zamanla 3 farklı müzik kültürü oluştu. Bunlardan ilki Çinde bulunan Tang Hanedanlığı müziği anlamına gelen Goryeo-Dangak, köy müziği olan Hyangak ve saray müziği olan Akk. Çosan Hanedanlığından kalan Koryo'nun da kullandığı bazı müzikler günümüz Kore seremonilerinde hala atalarına olan saygının bir simgesi olarak kullanılmaktadır.
Müzikte olduğu gibi Koryo hanedanlığı geleneksel dansını da 3 krallık döneminden almıştır. Bununla birlikte özellikle Çin'de bulunan Song Hanedanlığından da aldığı birçok dini ve saray halkına hitap eden dansı da bu kültüre eklemiştir.
Çosan hanedanlığı sırasında, müzik özellikle dini törenlerde önemli bir yer tutmuştur. Bu doğrultuda konusu müzik olan iki bölüm kurulmuş ve müzik metinlerinin bir düzene koyulması için çalışmalar yapılmıştır.
Tüm bunların doğrultusunda 1493 yılında müziğin kanunu olarak adlandırılan Akhakvebım yazıldı. Bu kitapta sarayda çalınacak müzik üçe ayrılıyordu: tören müziği, Çin müziği ve halk şarkıları. Özellikle Kral Second döneminde birçok çalgı geliştirildi. Saray müziğinin yanı sıra din dışı, geleneksel müzikler; dangak ve hyangak'ta varlılarını sürdürdü.
Halk dansları arasında yer alan çiftçi dansı, şaman dansı, keşiş dansı, özellikle Sandaenori olarak bilinen maskeli dans ve kukla dansı Çosan hanedanlığının ileri dönemlerinde halk tarafından çok sevildi.
Müziği, dansı ve öyküyü bir araya getiren maskeli dans, şamanistik öğelerde içerdiğinden halkın her kesimi tarafından ilgiyle karşılanıyordu. Ayrıca sahnede zengin kısmın alay konusu olarak alınması halkın buna olan ilgisini biraz daha artırıyordu. Kore'nin geleneksel halk danslarında, Konfüçyüs ve Budacı etkiler oldukça ön plandadır. Konfüçyüs etkisi baskıcı bir eğilim gösterir. Budacı etkilerin ise saray ve şaman danslarında görüldüğü üzere daha ılımlı bir hava vardır.
Bu geleneksel dansların büyük bir bölümü 1960 ve 1970'li yıllarda hızlı sanayileşme ve kentleşme sürecinde unutulmuştur. 1980'li yıllarda ise halk bu eski gelenekleri canlandırmak için birçok çalışma yapmaya başlamıştır. Yaklaşık 56 tane olan bu eski saray danslarından günümüzde sadece birkaç tanesi bilinmektedir.
Bu canlandırmayı desteklemek için devlette bir takım çalışmalar yapmıştır. Bu danslardan Silla döneminden, Cheoyongmu (maske dansı), Koryo döneminden Hakmu (turna kuşu dansı), Çosan döneminden, Chunaegjeon (Baharda öten bülbül dansı) varlıklarını devam ettirebilmek için devlet tarafından " Dokunulmaz Kültürel Miras" olarak adlandırılmış ve bunu günümüze taşıyan sanatçılara da geleneksel sanatlar ve el sanatı ustalarına verilen en önemli ödül olan "insanlığın kültürel değerleri" unvanı verilmiştir.
Modern dansın ülkede gelişiminin ilk adımları ise Japon sömürge yönetimi esnasında da bu çalışmaları yapan Jo Taek-Won ve Choe Seung-Hi tarafından atılmıştır. Bağımsız Kore'nin kurulmasından sonra kurulan Seul Bale Topluluğu (1950) bale ve modern dans sergileyen ilk topluluk oldu.
Kore batı müziğiyle ilk olarak 1893 yılında Hristiyan ilahisiyle tanıştı ve bu 1904 yılından itibaren okullarda öğretilmeye başlandı. Daha sonraları ise batı melodileriyle söylenen Changga (Çanga) ülkenin her yanına yayıldı.
Kore'nin bağımsızlığına kavuştuktan sonra kurulan ilk batı tarzındaki orkestra Kore Filarmoni Orkestrası Derneği oldu. Günümüz Kore'sinde Seul ve diğer illerde yaklaşık 30 orkestra vardır. Bu müzik gelişimi Koreli müzisyenlerin de dünyada birçok yerde adlarını duyurabilmelerini sağlamıştır. Bunlar arasında en çok dikkati çekenler Chung üçlüsü, şef piyanist Chung Myung-Whun, viyolonsel sanatçısı Chung Myun-Wha ve kemancı Chung Kyung-Wha'dır.
Şarkıcılar arasında ise sopranolar Jo Su-Mi, Shin young-Ok ve ong Hye-Gyong uluslararası müzik dünyasında önemli yer edinmişler, New York'taki Metropolitan Operasında baş rollerde oynamışlar ve dünyaca ünlü müzik şirketleri tarafından plakları yapılmıştır.
Kore'nin geleneksel müzik ve sanatını korumak ve geliştirmek için 1951 yılında Kore Geleneksel Sahne Sanatları Merkezi kuruldu ve 1993 yılında Seul Güzel Sanatlar Merkezinde kurulan Kore Ulusan Sanatlar Enstitüsü Müzik Okulu ise de batı biçimi bir konservatuvar olarak eğitim vermeye başlamıştır.
Tiyatro
Kore tiyatrosu ise tarih öncesi dönemin dinsel törenlerinin etkisi altında kalmış, müziğin ve dansın içi içe olduğu bir yapıya sahiptir. Geleneksel tiyatro türünün en önemli örneği dans, şarkı, öykü, yergi ve gülmece içeren maskeli bir dans olan Sandenori ya da Talçum'dur. Bunların yanında halk sanatçılarının ortaya koyduğu kukla oyunları Pansori'ler oldukça ilgi görürdü ve bunlar pek sık olmasa da günümüzde de gösterilmektedir.
Maskeli dans ve öteki tiyatro sanatlarından farklı olan Sin-geuk ise 1092 yılından itibaren sergilenmeye başlandı. Batı türü bir tiyatroya ise ilk kez 1908 yılında Seul ev sahipliği yaptı. Daha incelemesi yaparak yurda dönenlerin oluşturduğu "Hiokşindan" ve Munsusong" tiyatro toplulukları yeni akım estirmeye başladılar. Sinpa isimli bu oyunlar askeri, siyasi sonraları ise polisiye konular sahnelediler.
1920'li yıllarda tiyatro sanatının önde gelen kişilerinin kurduğu Tovolhoe, tiyatro sanatına öncülük edip 1930'lara kadar adından çok söz ettirdi. 1940 ve 1950'lere gelindiğinde ise toplumsal ve siyasal karışıklığın etkisi ve yine sinema ve televizyonun gelişimi bu sanatın etkisini zayıflattı.
1970'lere gelindiğinde ise bazı genç sanatçılar maskeli dans oyunları, şaman törenleri ve pansori'ler gibi eski geleneksel tiyatronun biçimlerini inceleyip bunu günümüze taşımaya gayret göstermişlerdir. Günümüzde Seul'ün merkezinde bulunan Tehangno Caddesindeki tiyatrolarda bu tür gösteriler sergilenmektedir.
Sinema
Kore film yaşamı 1919 yılında başladı. Haklı İntikam adlı film bir dramaydı. 1923 yılında yapılan ilk konulu film ise Ayın Altındaki Yemin'di. 1920'lerde Japon zulmüne karşı yapılan Arirang filmi halk tarafından oldukça sevildi. Kore savaşının 1953 yılında bitmesinden sonra film endüstrisi gelişmeye başladı, fakat yaklaşık 10 yıl kadar devam eden bu gelişim televizyonun hızlı yükselişi nedeniyle durma noktasına geldi. Bu süreç 1980'lerin başına kadar devam etti. Genç ve yetenekli yönetmenlerin başını çektiği bir grup bu dönemde film endüstrisine oldukça önemli katkılar yaptı. Hazırlanan filmler Londra, Venedik, Berlin, Tokyo ve daha birçok film şenliklerinde gösterilip tanındı ve önemli ödüllere layık görüldü.
gösterilen ilk Kore Filmi ise 2000 yılında yarışan İm Kvon-Tek'in yönettiği Cunhgyangcon (Çunhyang'ın Öyküsü) oldu. Bakhasatang (Naneli Şeker) Filmi de 35. Carlo Bivari Film Şenliğinde üç ödül aldı.
Günümüz Kore sinemasının parlayan yıldızı Kim Ki Duk olarak kabul edilmektedir. Kim Ki Duk, Berlin Film Festivalinde Samartian Girl isimli filmiyle Altın Ayı ödülünü kazanmıştır.
Kore'de Halkın yoğun ilgisi ve bazı film şirketlerinin etkisiyle burada da film şenliklerinin düzenlenmesine başlanmıştır. Bunların arasında Pusan Uluslararası Film Şenliği ile Puçın Uluslararası Fantastik Filmler Şenliğidir.
200'den fazla şirketin bu endüstride olduğu yapılan çalışmalar hala daha yeterli düzeye ulaşmamıştır.
Bazı ünlü Kore dizileri arasında Saraydaki Mücevher (Dae Jang Geum), Efsane Prens (Jumong), Denizler İmparatoru (Hae-shin veya Emperor of The Sea), , Düşlerimin Prensi (Goong), Zoraki Prens (Goong S), (), Muhteşem Kraliçe (Seondeok Yeowang, Queen Seon Deok veya The Great Queen Seondeok), (Damo), Rüzgarın Krallığı Jumong'un Torunları (The Kingdom of the Winds veya Country of Wind veya The Land of Wind), ( veya ), , Tacir (Sangdo), Sarayın İncisi (Dong Yi), (, , , veya ), , , ve Yaban Çiçeği (Boys Over Flowers veya Boys Before Flowers) vardır.
Artistleri arasında en ünlüleri Lee Young-ae, Song Il-gook, Song Ji Hyo, RAIN (Bi), Wonk Ji Joon, Han Hye Jin, Lee Yo-won, Yoon Eun Hye, Kang Ji Hwan, Park Shin Hye, Jang Geun Suk, Hyun Bin, Lee Min Ho, Lee Hong Ki, Ha Ji Won, Jung İl Woo,Kim Jeong Hoon,Yoona ve başka pek çok yıldızları vardır.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Kore ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ Castello-Cortes 1996, s. 413, Kuzey Kore.
- ^ Castello-Cortes 1996, s. 498, Güney Kore.
- ^ "Kore Krallığı mahkeme kararı". 1 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2009.
- ^ Bundan dolayı Japonya’da Banzai (Manse) Hâdisesi denir.
- ^ Bazı Hristiyan Koreli çevresinde "Kore'nin Jeanne d'Arcı" denilmektedir.
- ^ Örneğin Kore İmparatorluğunun son veliahtı Korgeneral Yi Un (Japon ismini almadı.), Korgeneral Hong Saik (Japon ismini almadı. 26 Eylül 1946’da Amerika’nın kurduğu ’nde idam edildi.), Albay (Japon ismini almadı. 6 Ağustos 1945’te Hiroşima'da Amerika’nın attığı atom bombası ile ağır yaralandı ve ertesi gün öldü.), Daha sonra Güney Kore’nin cumhurbaşkanı olacak (Japon ismi: Masao Takagi).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kore Dogu Asya da bir bolge 1945 ten beri iki ayri bagimsiz devlete bolunmus durumdadir Kuzey Kore resmen Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti ve Guney Kore resmen Kore Cumhuriyeti Kore Korece 조선 朝鮮 Kuzey Korece Korece 한국 韓國 Guney Korece BayrakMilli mars Aegukka Kuzey Kore Aegukga Guney Kore BaskentPyongyang Kuzey Kore Seul Guney Kore Resmi dil ler KoreceResmi AlfabeDemonimKoreliHukumetKuzey Totaliter tek parti rejimi altinda uniter Juche sosyalist cumhuriyet Guney Uniter baskanlik cumhuriyeti Kuzey Kore Yuce LideriKim Jong un Guney Kore CumhurbaskaniYoon Suk yeolYasama organiYuksek Halk Meclisi Kuzey Kore Ulusal Meclis Guney Kore Tarihce Gojoseon3 Ekim 2333 BCE Wiman Joseon194 BCE Uc Kore Kralligi57 BCE Kuzey Guney Devletleri Donemi668 CE Goryeo918 CE Joseon17 Temmuz 1392 Kore Imparatorlugu12 Ekim 1897 Japonya Kore Antlasmasi29 Agustos 1910 15 Agustos 1945 Kore Cumhuriyet nin kurulusu Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti nin kurulusu15 Agustos 1948 Kore Savasi9 Eylul 1948 Her iki Kore nin Birlesmis Milletler e kabulu25 Haziran 1950 27 Temmuz 1953 17 Eylul 1991Yuzolcumu Toplam219 155 km2Nufus 2017 tahmini77 milyon Yogunluk349 06 km2Zaman dilimiUTC 09 ve Trafik akisisagTelefon kodu 850 82 Guney Kore Internet alan adi kp Kuzey Kore kr 한국 Guney Kore TarihceEfsaneler Kore nin ilk kralliginin Gojoseon Eski Joseon yilinda Dangun Wanggeom ya da Tan gun Wanggŏm Korece 단군왕검 Hanja 檀君王儉 tarafindan kuruldugu ve onun ardindan Cin in Shang Hanedani ndan gelen Gija Cince Jizi tarafindan Gija Joseon ya da Kija Josŏn 기자조선 箕子朝鮮 nun kurulduguna dair efsaneler aktarilmaktadir Buyeo Kralligi Wiman Joseon Arkeolojik acidan varligi ispatlanmis olan ilk krallik Wiman Joseon ya da Wiman Chosŏn 위만조선 衛滿朝鮮 MO 194 MO 108 Cin in ndan gelen Wiman tarafindan kurulmustur MO 108 de Han Imparatoru Wu tarafindan yok edilmis ve yerine basta Lelang ilcesi 樂浪郡 乐浪郡 olmak uzere Han in dort ilcesi kurulmustur Proto Uc Krallik Donemi Kore yarimadasi ve cevreleri M S 375 Jinhan Mahan ve Byeonhan devletleri zamanla bu devletlerin ortadan kalkmasiyla Mahan topraklari uzerinde Baekje Byeonhan Byeonjin topraklari uzerinde Gaya ve Jinhan topraklari uzerinde Silla devletleri kuruldu Uc Krallik Donemi Bu kabileler arasinda Amnokyang irmagi kiyisina yerlesen ve daha sonra krallik haline gelen ilk kabile Goguryeo ya da Koguryŏ 고구려 高句麗 MO 37 MS 668 cevresindeki kabileleri himayesi altina aldiktan sonra Cin in Lolang bolgesini de 313 yilinda ele gecirdiler Koguryo Cin ile ugrasirken ulkenin guneyinde cevresindeki kabileleri ele geciren Baekje ya da Paekche 백제 百濟 MO 18 MS 660 guclendi ve topraklarini genisletti Kral Kincago 346 375 doneminde merkezilesmis ve guclu bir devlet haline gelmisti Gaya 가야 加耶 veya 伽倻 MS 42 MS 562 yarimadanin en guneyine yerlesmis kucuk ulkelerin konfederasyonuydu Silla 신라 新羅 MO 57 MS 995 ise yarimadanin guneydogusuna yerlesmis ve uc kralliktan uzak az gelismis ve zayifti Birlesik Silla Silla Kralligi guclenmeye basladiktan sonra ilk olarak komsusu Gaya Kralligi ni himayesi altina almistir Silla diger iki krallik olan Koguryo ve Pekce yi ele gecirmek icin de Cin ile isbirligi yapmis fakat Cin de bu topraklari ele gecirmek isteyince onlarla da savasmak zorunda kalmistir Silla Cin le olan bu savasinda basarili olmustur Silla Kralligi ise 8 yuzyilin ortalarinda en guclu donemini yasamistir Budaci olan bu krallikta ayrica Kore tarihinin onemli yapitlarindan biri olan Bulguksa tapinagi da yapilmistir Zamanla Buda Kulturu devlet uzerinde cok etkili olmaya basladi Krallarin luks yasama istegiyle hevesiyle yozlasti ve krallik yonetiminde de catlaklara neden oldu Bu devirde guclenen Goryeo hanedanina boyun egmek zorunda kaldi Silla da kadinlarla erkekler ayni haklara sahiptiler ve Silla tarihinde 3 kadin hukumdar vardir Bunlardan ilki de Seon Duk tur Goryeo Hanedani ve Mogollasma 1231 de Mogollar istila etmeye basladi ve 1232 de Goryeo Hanedaninin sigindigi Ganghwa do Ganghwa Adasi disinda butun Kore yarimadasini isgal etti 1258 da Ganghwa do da direnise devam eden Kral Gojong Mogol Imparatorluguna teslim oldu ve oglu veliahtini sonra Kral Wonjong olarak tahtta gececek Mogollar a emanet etti Wonjong un oglu Chungnyeol Kubilay Han in kiziyla evlendi ve Japonya ya saldirmasinda israr etti Nihayet Japonya Seferleri 1274 ve 1281 yillarinda gerceklestirildi Ancak her ikisinde Mogollar ve Koreliler yenildiler 1298 de Mogollar yanli siyasetinden dolayi tahttan indirildiyse de ayni yil Mogollar tarafindan tekrar tahta gecirildi Chungnyeol un oglu Chungseon Mogolca ismi Ijirbuga yari mogol yari koreli olan bir melez ve bundan sonraki krallarin da hep Mogolca isimlerine de sahipti 27 Krali Mogolca ismi Aratotosili 28 Krali Chunghye Mogolca ismi Botapsilli 29 Krali Chungmok Mogolca ismi Palsamanaeisa 30 Krali Chungjeong Mogolca ismi Misagamtaaji 31 Gongmin Mogolca ismi Bayan Timur Joseon Kralligi Taejo Goryeo Kralliginin sonuna dogru 1389 yilinda politik ve askeri acidan guclu olan General Lee Seongye Kral Chang i 1388 1389 yilinda tahttan indirdi ve yerine Kral Gongyang i 1389 1392 getirdi Bununla da kalmayip ulkede onemli reformlar yapmaya basladi Goryeo monarsisi ve soylu sinifina karsi kralligin temel felsefesi olarak Konfucyusculugu benimsediler 1392 yilinda kurulan bu krallik yonetim konusunda oldukca dengeli bir siyaset sistemi kullandilar Devletin cesitli kademelerinde gorevlendirecekleri kisileri belirli bir sinav sistemi ile almaya basladilar toplumsal gelisim ve dusunsel acidan Konfucyus a dayanan bir toplum yaratmaya calistilar Fakat bu olusun sirasinda ayni dikkat ve ozen ticarete ve uretime yansimadi Dorduncu Kral Sejong un hukumdarligi doneminde 1418 1450 buyuk bir kultur ve sanat gelismesi yasandi Kralin destegiyle kralligin onde gelen bilginleri Kore alfabesi Hangul u hazirladilar Kral Sejong un ayni zamanda gokbilime de buyuk ilgisi vardi Yine bu donemde onemli bilim adamlari gunes saatleri su saatleri goksel kureler ve gok bilimsel haritalar yaptilar Kral daha sonra yerini oglu Munjong a 1450 1452 birakti fakat onun ani olumuyle 11 yasindaki veliaht Danjong basa geldi Genc kralin tahtta oldugu donemde monarsinin gucu ortadan kayboldu ve bunu firsat bilen amcasi tahti zorla elinden aldi Kral Sejo 1455 1468 Konfucyusculugu destekleyerek kralligin layik oldugu yere tekrar cikarmak icin calisti ve onun vermis oldugu ugraslar bugun Kore yasam biciminin de temelini olusturdu Imjin Savasi ve Jeongyu Savasi 1592 yilinda Japonya nin Toyotomi Hideyoshi hukumeti Cin e yapacagi akinlara yol acmak icin Joseon Kralligini istila etti Bu savas doneminde Guney Kore resmi tarihinin onemli isimlerinden biri Amiral 1545 1598 Japonlara karsi koymak icin kaplumbaga gemi denilen zirhli savas gemilerini yaptirdi Japonlar tum yarimadanin guclu savunmasi ve son olarak hukumdari Toyotomi Hideyoshi nin olumu uzerine Busan a cekilmeye karar vermislerdir Amiral Yi Japonlarin geri cekilmesini onleyerek imha etmeye calistiysa da 16 Aralik 1598 de nde yenilmis ve orada olmustur Bu savas 1598 de sona erdi fakat Joseon Kralliginda oldukca buyuk etkiler birakti Ulkenin onde gelen sanatcilari bilim adamlari Japonya ya zorla goturulmus Japon sanat ve bilim alanlarinda katkida bulunmuslardi Savas sonrasi Savastan sonra 17 yuzyilda Joseon Kralligi buyuk sosyal ve ekonomik degisikliklere tanik oldu kaynak belirtilmeli Bu Kralligin maddi nedenlerden dolayi bircok reform yapmasina neden oldu Tarim ve sanayide yenilikler yonetimde de bircok reforma gidildi Kral Yeongjo 1724 1776 ve Kral Jeongjo nun 1776 1800 benimsedikleri yansizlik politikasi ve siyasi istikrar bu donemde gucsuz olan yonetim otoritesinin kuvvetlenmesine ve ulkenin istikrarli bir sekilde gelismesini saglamistir Yine bu donemde bilginler icin okullar kurulmus ve bilimde onemli mesafeler kat edilmistir Bu bilim adamlari tarim ve sanayi de onemli reformlar yapmayi uygun bulmuslar fakat yonetim bunlarin bircoguna gereken onemi vermemistir 18 yuzyilda ise yarimada sikintili zamanlar yasadi Sel baskinlari kuraklik nedeniyle iyi hasat alinamadi ve bu acligi hastaliklari kitligi beraberinde getirdi Asiri vergi alinmasi ulkede isci sinifinin olusmasina neden oldu Bu zit doga ve sosyal terslikler ayaklanmalara ve ulkede karisikliklara neden oldu ancak ordunun devreye girmesiyle bu ayaklanmalar bastirilabildi Daewongun ve Kralice Min Heungseon Daewongun Dogu Asya dunyasi tarih boyunca Cin imparatorlarina itaat eden kraliyetlerden ibaretti Tek istisna olan Japon Imparatorlugu disinda Kore Vietnam ve Mogolistan gibi ulkeler Cin imparatorlugunun ustunlugunu taniyordu Donemin Kore Kraliyeti Joseon Hanedani Yi ailesi de Qing Hanedani Mancularindan Aisin Gioro ailesi na bagimliydi 1868 de Meiji Devrimi ile yeniden kurulan Japon Imparatorlugu 13 Eylul 1871 de Cing Japon Dostluk Anlasmasina imzalayarak Cing ile esit iliskisini tekrar kanitladi ve Kore ye de diplomatik heyeti gondererek disariya acmasini onerdi Fakat disariya kapali politikasini izleyen Kral Gojong un babasi Heungseon Daewongun bunu reddetti Yeni Japon Imparatorlugunda Saigō Takamori ve basta olmak uzere bazi siyasetciler Sei Kan Ron Kore Fethi Tezi savunup Kore nin yurtdisina acmasini istediler ve Saigo nun heyeti olarak Kore ye yollanmasi kararlastirildi Ancak sonra geri cevirilince Saigō Itagaki ve benzerleri sine i millete dondu 1873 te Gojong un esi Kralice vefatindan sonra 1897 de Imparatorice Myeogseong unvani verildi Heungseon Daewongun u kovarak akrabalarla birlikte ulkeyi yonetmeye basladi ve disariya acik siyasetini takip etti 1875 te Japonya donanmasini yollayarak da bulunan mustahkem mevkileri topa tutup deniz piyadesini karaya cikardi 1876 de yla 3 limani acti Minlere karsi Darbeler Kim OkgyunGojong 1882 de Daewon gun darbe girisiminde bulunduysa Kore de konuslandirilan Cin ordusu nun komutani Yuan Shikai nin yardimiyla Kralice Min kazandi ve Kral Gojong yakalanarak Cin e goturuldu Bu olaydan sonra Kralice Min Japonya dan uzaklasarak Cin e yanasti 1884 te aydin siyasetci Japonya nin yardimiyla darbe girisiminde bulundu Kim Okgyun 1894 te Kralice Min in yolladigi kiralik katili Hong Jongu tarafindan olduruldu ve olu Kore ye getirilerek parcalandi Cin Japon Savasi 1894 95 sirasinda Japon Ordusu Kralice Min i iktidardan uzaklastirmayi basardi Ancak Kralice Min bu sefer Rus Imparatorlugu elciligi ve Rus yardimlariyla tekrar iktidara gecti Cin Japon Savasinda Japon Imparatorlugu nun zaferiyle 17 Nisan 1895 te Shimonoseki Antlasmasi imzalanmis ve antlasma geregince Kore Kralligi Cing e olan bagimliligini bitirerek tam bagimsizligina kavusmustur Fakat 8 Ekim 1895 te un adamlari Kralice Min i oldurup cesedini yaktilar Eulmi Hadisesi 을미사변 乙未事變 Eulmi sabyeon Kore hukumeti 19 Ekim 1895 te basta Yi Johoe 이주회 李周會 Bak Seon 박선 朴銑 Yun Seogu 윤석우 尹錫禹 olmak uzere uc sanik ve onlarin aile fertlerini idam etmistir Fakat 25 Ekim 1896 da Bak ve Yun olmak uzere iki kisinin sucsuz oldugu aciklanmis ve tazminat odenmistir Elci Miura Gorō 三浦梧楼 nun Yarbay Kusunose Yukihiko 楠瀬幸彦 gazeteci Adachi Kenzō 安達謙蔵 nun yardimlariyla olayi yonettiginden suphelenen Japon hukumeti ise Miura ve arkadaslari Hirosima da hapsetmistir Ancak Ocak ayinda askeri mahkemede kanitlanmayip beraat etmislerdir Gojong 11 Subat 1896 da Rusya Elciligine siginmis ve 20 Subat 1897 ye kadar elcilikten ulkeyi yonetmistir 아관파천 露館播遷 12 Ekim 1897 de Kore Krali Gojong Kore tarihinde ilk kez Imparatoru olmus ve 14 Ekim de ulkenin adini Kore Imparatorlugu olarak degistirmistir Rus Japon Savasi ve Kore nin Japonya yla birlesmesi An Jung guenChōsen Sōtoku Fu Rus Japon Savasi 1904 05 sirasinda 23 Subat 1904 te Japon Kore Temel Protokolu Birinci Japon Kore Antlasmasi nin imzalanmasiyla Kore hukumeti Japonya nin tavsiye ettigi maliye ve savunma danismanlarini kabul etmek zorunda kaldi Savas bitikten sonra 17 Kasim 1905 te Kore Himaye Antlasmasi ya da Ikinci Japon Kore Antlasmasi nin imzalanmasiyla Kore dis siyaset yetkilerini kaybederek fiilen Japonya nin himayesi altina girmistir 21 Aralik 1905 te Japonya Tōkan Fu Kore Mufettisligi kurmus ve Itō Hirobumi yi ilk mufettis olarak atamistir 1907 de Kral Gojong in Lahey e Japonya yi sikayet eden heyetini gizlice gonderdigi ortaya cikinca Ucuncu Japon Kore Antlasmasi imzalattirildi ve bu sefer Japonya Kore nin yuksek tabakali memurlarinin atama hakkini elde etti 1909 da Kore vatanperver teroristi Hristiyan ismi Doma Thomas gunumuz Guney Kore sinde milli kahraman Kuzey deyse hatali davranan vatanperver Mancurya nin Harbin kentini ziyaret eden eski Kore Mufettisi ve donemin Japon Senatosu Baskani Itō Hirobumi yi vurup oldurdu Ancak Itō Kore nin ilhakina karsi cikanlardandi O yuzden Kore nin Japonya ya ilhakini isteyen Korelilerden olusan Terakki Firkasi Iljinhoe nin komplosu oldugu da soylendi 1910 da Kore nin Ilhakina dair Antlasma nin imzalanmasiyla Kore Japonya nin bir bolgesi olmustur Koreliler de Kore asilli Japon vatandasi oldu ve merkez yonetim kurulusu olarak Kore Genel Valiligi Japonca kuruldu 1 Mart Hareketi 1919 Yu GwansunGojong un cenaze toreni 1918 de Japonya da okuyan Kore asilli bir takim ogrenciler Woodrow Wilson un Oz belirtim ilkesinden etkileyerek Tokyo da toplandi ve Bagimsizlik Ilani nin metnini yazdilar 33 din adami 21 Ocak 1919 da vefat eden Kore nin son imparatoru Gojong un 3 Mart ta yapilacak olan cenaze toreninde protesto eylemleri duzenlemeyi planlayarak devlet memurlari ve ogrencilere cagirdi Ancak devlet memurlarindan yardim alamadi O yuzden 33 din adami 1 Mart ta Seul de Pagoda Park gunumuzun Tapgol Park ta Bagimsizlik Ilani aciklamaya kararlastiysa da yakalandilar Kore halki Pagoda Park ve yurdun dort tarafinda Mansei Yasasin diye bagirarak polis karakollari Japon Ordusu yazhaneleri ve postanelere hucum ettiler Resmi aciklamaya gore bu protestolarda 357 Koreli ve 8 polis ve jandarma olmustu soylentiye gore 7 509 Koreli olmus Mesozist Misyonerlerin kurdugu nde yatli olarak okuyan 17 yasindaki bayan ogrenci yakalanarak hapiste Japonlar tarafindan olduruldu Olaydan sonra 12 668 kisi yakalanip bunlardan 6 417 kisi yargilandi ve 3 967 kisi cesitli cezalara carptirildi 1 Mart gunumuzde Guney Kore de 1 Mart Bagimsiz Hareketi gunu Kuzey Kore de ise Halk Ayaklanmasini Anma Gunu olarak anilmaktadir 1 Mart Bagimsiz Hareketi Joseon a bagimsizligini geri kazandiramadi ancak tum dunyaya Joseonlularin Japon egemenligi altinda ezildiklerini ozgurluk ve bagimsizlik istediklerini duyurdu Japon Imparatorlugu yonetimi Park Chung hee Mancukuo Ordusunda ustegmen Ŭibyŏng Chōsen Sōtoku Fu Demiryolu na ait lokomotifler 1 Mart Olayi ndan sonra Cin in Shangai kentinde Amerika nin kuklasi Seungman Rhee Yi Sungman ve 1896 da cinayeti isleyen Kim Gu gibiler tarafindan Kore gecici hukumeti kuruldu ve Mancurya da Japonya ya Direnis Birlesik Ordusu adli bir orgutu kuruldu Fakat Kore yarimadasinda ciddi bagimsizlik hareketleri meydana gelmedi Bunun sebebi Japon yonteminin faydali taraflarindan kaynaklaniyordu Japonya nin yaptigi yatirim ve demiryolu hatlariyla ogrettigi disiplinli calisma tarzi ile Kore de sanayi kalkinma gerceklestirildi Kore Genel Valiligi Hangil un kullanilmasina tesvik etmis ve ulusal kimligin olusmasini saglayacaktir Kore Genel Valiligi Kore asilli Japonlarin Japonca soy ismini almalarini sinirlandiriyordu ve 1939 da butun Korelilere Japonca ismi alma ve kullanma hakkini verildi Esasen Kore asilli Japonlar askerlikten muafti 1938 de gonullu asker olarak kabul edildi ve buna 300 000 den fazla Kore asilli Japonlar basvurdular Ekonomik sebepler ve memleketini savunma duygularinin yani sira ileride bagimsizlik mucadelesinde askeri bilgiler ve tecrubelerinin faydali olacagi dusunceleri de soz konusuydu 1944 te Kore asilli Japonlara da zorunlu askerlik uygulanmistir Ayrica Japonya da yuksek egitimi gorme firsati saglandi nda okuyanlar Japon Imparatorluk Ordusunda subay ve general olmuslardir Kore nin bolunmesi Geongukjunbiwiwonhoe Devlet Kurma Hazirlik Komitesi Inchon subesini ziyaret eden ABD askerleri Japonya nin yonetimi 15 Agustos 1945 te Japonya nin II Dunya Savasini kaybetmesiyle sona erdi Fakat bu durum Korelilere tam bagimsizlik getirmedi Soguk Savas in baslamasiyla ulke ikiye bolundu Ulkenin guney kismi ABD tarafindan kuzey kismi ise Sovyetler Birligi tarafindan isgal edildi Bu iki politik ideolojik dusunce 38 paralelin kuzeyinde ve guneyinde yine iki farkli politik ideolojiye sahip Kore ortaya cikardi 15 Aralik 1945 te ABD Sovyetler Birligi ve Birlesik Krallik Moskova da bulustu ve ulke 4 guc ABD SSCB Birlesik Krallik ve Cin Cumhuriyeti tarafindan gecici olarak birlestirildi Kasim 1947 de Birlesmis Milletler ulkede bir komisyon nezaretinde secim yapilmasina karar verdi Sovyetler Birligi bu karara uymayarak Kore nin kuzey bolgesine BM Komisyonunu almadi BM vermis oldugu karari degistirdi ve sadece girebildigi bolgelerde secim yapilmasini sagladi 10 Mayis 1948 de 38 paralelin guneyinde ilk genel secimler yapildi Bu secimin sonunda Syngman Rhee baskan secildi Yine bu zamanda 38 paralelin kuzeyinde Kim II Sung a komunist bir rejimi kurdurdu Kore Savasi 25 Haziran 1950 de Kuzey Kore 38 paralelin guneyine indi ve Guney Kore yi isgal etti Bu isgal icin ortaya herhangi bir neden konmadi Komunistler SSCB yapimi T 34 85 tanklariyla Daegu yakinlarindaki Nakdong gang nehrine kadar ilerledi Guney Kore bu durum karsisinda BM den yardim istedi 27 Haziran 1953 te sona eren savas arkasinda harabeye donmus bir yarimada birakti Kuzey Kore Kuzey Kore resmi adiyla Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti Korece 조선민주주의인민공화국 hanja 朝鮮民主主義人民共和國 Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk Dogu Asya da Kore Yarimadasi nin 120 540 km sine sahip olan devlettir Kore II Dunya Savasi ndan sonra 1910 1945 yillari arasinda yasanan Japon isgalinin sona ermesinin ardindan ulkeye Sovyetler Birligi ve ABD silahli kuvvetlerinin ayri bolgelerden cikartma yapmasi ve sonucunda kuzeyin komunist rejimi benimseyip guneyin de kapitalizmi benimsemesinin ardindan ozellikle de Kore Savasi sonucunda Kuzey ve Guney Kore olmak uzere ikiye bolundu Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti 1948 yilinda otoriter ve sosyalist bir hukumet kurmustu 1994 yilinda Kuzey Kore nin ilk lideri olan Kim Il Sung un olumunden sonra ulkeyi oglu Kim Jong il yonetmeye baslamistir 17 Aralik 2011 tarihinde ulkenin 70 yasindaki lideri Kim Jong il oldugunde yonetim halka oglu ve liderin varisi Kim Jong un etrafinda toplanma cagrisi yapmistir Kuzey Kore diger komunist ulkelere gore daha kapali bir rejim gorunumundedir Ulkenin guneyinde Guney Kore kuzeyinde Cin Halk Cumhuriyeti ve Rusya dogusunda ise Japon Denizi bulunur Guney Kore Guney Kore resmi adiyla Kore Cumhuriyeti Korece 대한민국 Daehan Minguk Hanja 大韓民國 kisaca 한국 韓國 Hanguk bazen sirf Kore Dogu Asya da Kore Yarimadasi nin guneyinde kalan bir devlet Guney Kore nin komsu devletleri batisinda Cin Halk Cumhuriyeti dogusunda Japonya ve kuzeyinde Kuzey Kore dir Ulke nin baskenti Seul dur Guney Kore iliman iklim kusaginda kaliyor ve ulke arazisi daglik topraklardan olusuyor Guney Kore sinirlari 99 392 km lik bir alani kaplar ve ortalama 50 milyon gibi bir nufusa sahiptir Arkeolojik buluntular Kore Yarimadasinin Alt Paleolitik caginda insanlar tarafindan ikamet edildigini gosteriyor Kore tarihi MO 2333 yilinda Gojoseon un efsanevi Dan gun tarafindan kurulmasiyla basliyor Silla altinda MO 668 de Kore deki Uc Kralligi nin birlesmesinden sonra Kore bir devlet olarak Goryeo hanedaninda ve Joseon hanedaninda var olmaya devam etti ta ki 1910 a kadar Kore Imparatorlugu Japonya tarafindan ilhak edilene kadar Kore II Dunya Savasinin ardindan Sovyet ve ABD nin askeri guclerinden kurtulusu ve isgalinden sonra Kuzey Kore ve Guney Kore ye bolundu Guney Kore ikinci bir demokrasi olarak 1948 yilinda kuruldu 25 Haziran 1950 de Guney Kore Kuzey Kore nin askeri gucleri tarafindan isgale ugradi iki Kore arasinda cikan savas zor bir ateskes sonrasinda durdu ve iki ulke arasindaki sinir bugunlerde en cok guclendirilmis mustahkem mevki Savas tan sonra Guney Kore ekonomisi onemli olcude buyudu ve gelismis bir ekonomiye ve tam demokrasiye sahip oldu Ayrica ulke Dogu Asya da bolgesel guc konumundadir Guney Kore baskanlik sistemine gore yonetilen ve on alti idari bolum iceren bir cumhuriyet ayrica ulkedeki yasam standartlari cok yuksektir ve Guney Kore gelismis ulke statusune sahiptir Ulke Asya nin en buyuk dorduncu ekonomisine ve dunya nin en buyuk 15 inci GSYIH veya 12 nci SAGP ekonomisine sahip Ulke nin ekonomisi ihracata dayali ozellikle elektronik endustrisi otomotiv endustrisi gemi yapimi makine endustrisi petrokimya ve robotik gibi sektorlerde uretim gucludur Guney Kore Birlesmis Milletler Dunya Ticaret Orgutu OECD ve G20 gibi orgutlere uyedir Ayrica APEC ve Dogu Asya Zirvesi nin kurucu uyelerinden biridir Kore sanatiResim Kore resim sanati Uc Krallik doneminden MO 57 MS 668 gunumuze kadar olan surecte oldukca buyuk degisim ve gelisim gosterdi Uc Krallik doneminin en guzel ornekleri Koguryo mezarlarinin duvarlarinda ve tavanlarinda olan yapitlardir Koguryo nun hareketli ve ritmik resimlerine karsin Silla nin daha cok dusunceye yonelik ve titiz eserleri vardir Silla nin resim sanati ise 7 yuzyildan itibaren oldukca gelisim gostermistir Kore resim sanatinin altin caginin baslangici diyebilecegimiz bolum ise Koryo 918 1392 donemidir Bu donemin sanatcilari tapinaklara yaptiklari resimleri oldukca gelismistir ve Budacilarin bez uzerine yaptiklari resimler ise Kore Budaciliginin gelisimini saglamistir Cosan donemi boyunca ise onemli ressamlar zengin ailelerin istekleri dogrultusunda doga resimleri yapmaya basladilar 18 yuzyilin sonlarinda ise sanatcilar gundelik yasama yoneldiler Dini duygular icermeyen resimler yapan bu sanatcilar tur resmi denen yeni bir akim baslattilar Sanatcilar daha sonraki surecte halktan alinan ilham ve goruntulerle tablolarinin renklendirmesi tablolarina siradan insanlarin yasantisina umut ve dusuncelerine yer vermesi resim sanatinin geleneksel sinirlardan kendisini kurtarmasina ve daha cok ilgi gormesine olanak tanimistir 1910 da Japonya ile birlesmesiyle birlikte ise batinin yagli boya resim tekniklerinin etkinligini artirmasi geleneksel Kore resim sanatinin canliligini yitirmesine yol acmistir 1945 te bu Japon yonetimini kalkmasi geleneksel Kore resminin yeniden canlanmasini saglamistir Avrupa ve Birlesik Devletlerde egitim gormus bircok Koreli sanatci bu cagdas sanatin kendi ulkelerinde tanitiminda onemli rol oynamistir 1950 lerde kurulmus olan ve bir hukumet kurulusu olan Ulusal Sergi Salonu Kore sanatinin gelisiminde onemli bir rol oynadi Bu sergi salonunda eserlerini yayinlamak isteyen sanatcilar daha cok modern sanat eserleri ortaya koydular Geometrik soyutlamalar on plana cikti 1980 lere gelindiginde ise sanatin toplumsal sorunlarla ilgili mesajlar vermesi gerektigi dusuncesi hakim olmaya baslamisti 1995 yilinda yapilan Uluslararasi Kvangcu Bienali Kore Sanatcilarini uluslararasi sanat dunyasinin onde gelen sanatcilariyla bir araya getirdi Gunumuz Kore sinde ise hem geleneksel alanda hem de modern resim alaninda calisan bircok sanatci kendilerine dunya sanat literaturunde onemli yer edinmislerdir Muzik ve dans Muzik ve dans Kore halki icin 3 krallik devrinden baslayan surec boyunca daha cok bir dinsel tapinma araci olarak kullanilmistir Uc Krallik donemi 30 dan fazla muzik aletinin kullanildigi bir donemdir Bunlarin en onemlilerinden biri o zamanlar Cin de bulunan Jin Hanedanliginda kullanilan yedi cengelli zither e alternatif olarak yapilan ve Koguryo Hanedanligindan Wang San Ak tarafindan yapilan Hyeonhakgeum Siyah Uzun Zither dur Bir digeri ise 42 562 yillari arasinda Gaya hanedanliginda kullanilan ve daha sonra Ureuk tarafindan Silla hanedanliginda kullanilan 12 telli gayageum Gaya Zither i dur Gunumuz Kore sinde hala kullanilmaktadir Geleneksel Kore Muzigi Koryo hanedanliginin muzik kulturu ise kurulusundan sonra bir sure Silla nin devami olarak surdu fakat zamanla bunu cesitlendirdiler Bu hanedanlikta zamanla 3 farkli muzik kulturu olustu Bunlardan ilki Cinde bulunan Tang Hanedanligi muzigi anlamina gelen Goryeo Dangak koy muzigi olan Hyangak ve saray muzigi olan Akk Cosan Hanedanligindan kalan Koryo nun da kullandigi bazi muzikler gunumuz Kore seremonilerinde hala atalarina olan sayginin bir simgesi olarak kullanilmaktadir Muzikte oldugu gibi Koryo hanedanligi geleneksel dansini da 3 krallik doneminden almistir Bununla birlikte ozellikle Cin de bulunan Song Hanedanligindan da aldigi bircok dini ve saray halkina hitap eden dansi da bu kulture eklemistir Cosan hanedanligi sirasinda muzik ozellikle dini torenlerde onemli bir yer tutmustur Bu dogrultuda konusu muzik olan iki bolum kurulmus ve muzik metinlerinin bir duzene koyulmasi icin calismalar yapilmistir Tum bunlarin dogrultusunda 1493 yilinda muzigin kanunu olarak adlandirilan Akhakvebim yazildi Bu kitapta sarayda calinacak muzik uce ayriliyordu toren muzigi Cin muzigi ve halk sarkilari Ozellikle Kral Second doneminde bircok calgi gelistirildi Saray muziginin yani sira din disi geleneksel muzikler dangak ve hyangak ta varlilarini surdurdu Halk danslari arasinda yer alan ciftci dansi saman dansi kesis dansi ozellikle Sandaenori olarak bilinen maskeli dans ve kukla dansi Cosan hanedanliginin ileri donemlerinde halk tarafindan cok sevildi Muzigi dansi ve oykuyu bir araya getiren maskeli dans samanistik ogelerde icerdiginden halkin her kesimi tarafindan ilgiyle karsilaniyordu Ayrica sahnede zengin kismin alay konusu olarak alinmasi halkin buna olan ilgisini biraz daha artiriyordu Kore nin geleneksel halk danslarinda Konfucyus ve Budaci etkiler oldukca on plandadir Konfucyus etkisi baskici bir egilim gosterir Budaci etkilerin ise saray ve saman danslarinda goruldugu uzere daha ilimli bir hava vardir Bu geleneksel danslarin buyuk bir bolumu 1960 ve 1970 li yillarda hizli sanayilesme ve kentlesme surecinde unutulmustur 1980 li yillarda ise halk bu eski gelenekleri canlandirmak icin bircok calisma yapmaya baslamistir Yaklasik 56 tane olan bu eski saray danslarindan gunumuzde sadece birkac tanesi bilinmektedir Bu canlandirmayi desteklemek icin devlette bir takim calismalar yapmistir Bu danslardan Silla doneminden Cheoyongmu maske dansi Koryo doneminden Hakmu turna kusu dansi Cosan doneminden Chunaegjeon Baharda oten bulbul dansi varliklarini devam ettirebilmek icin devlet tarafindan Dokunulmaz Kulturel Miras olarak adlandirilmis ve bunu gunumuze tasiyan sanatcilara da geleneksel sanatlar ve el sanati ustalarina verilen en onemli odul olan insanligin kulturel degerleri unvani verilmistir Modern dansin ulkede gelisiminin ilk adimlari ise Japon somurge yonetimi esnasinda da bu calismalari yapan Jo Taek Won ve Choe Seung Hi tarafindan atilmistir Bagimsiz Kore nin kurulmasindan sonra kurulan Seul Bale Toplulugu 1950 bale ve modern dans sergileyen ilk topluluk oldu Kore bati muzigiyle ilk olarak 1893 yilinda Hristiyan ilahisiyle tanisti ve bu 1904 yilindan itibaren okullarda ogretilmeye baslandi Daha sonralari ise bati melodileriyle soylenen Changga Canga ulkenin her yanina yayildi Kore nin bagimsizligina kavustuktan sonra kurulan ilk bati tarzindaki orkestra Kore Filarmoni Orkestrasi Dernegi oldu Gunumuz Kore sinde Seul ve diger illerde yaklasik 30 orkestra vardir Bu muzik gelisimi Koreli muzisyenlerin de dunyada bircok yerde adlarini duyurabilmelerini saglamistir Bunlar arasinda en cok dikkati cekenler Chung uclusu sef piyanist Chung Myung Whun viyolonsel sanatcisi Chung Myun Wha ve kemanci Chung Kyung Wha dir Sarkicilar arasinda ise sopranolar Jo Su Mi Shin young Ok ve ong Hye Gyong uluslararasi muzik dunyasinda onemli yer edinmisler New York taki Metropolitan Operasinda bas rollerde oynamislar ve dunyaca unlu muzik sirketleri tarafindan plaklari yapilmistir Kore nin geleneksel muzik ve sanatini korumak ve gelistirmek icin 1951 yilinda Kore Geleneksel Sahne Sanatlari Merkezi kuruldu ve 1993 yilinda Seul Guzel Sanatlar Merkezinde kurulan Kore Ulusan Sanatlar Enstitusu Muzik Okulu ise de bati bicimi bir konservatuvar olarak egitim vermeye baslamistir Tiyatro Kore tiyatrosu ise tarih oncesi donemin dinsel torenlerinin etkisi altinda kalmis muzigin ve dansin ici ice oldugu bir yapiya sahiptir Geleneksel tiyatro turunun en onemli ornegi dans sarki oyku yergi ve gulmece iceren maskeli bir dans olan Sandenori ya da Talcum dur Bunlarin yaninda halk sanatcilarinin ortaya koydugu kukla oyunlari Pansori ler oldukca ilgi gorurdu ve bunlar pek sik olmasa da gunumuzde de gosterilmektedir Maskeli dans ve oteki tiyatro sanatlarindan farkli olan Sin geuk ise 1092 yilindan itibaren sergilenmeye baslandi Bati turu bir tiyatroya ise ilk kez 1908 yilinda Seul ev sahipligi yapti Daha incelemesi yaparak yurda donenlerin olusturdugu Hioksindan ve Munsusong tiyatro topluluklari yeni akim estirmeye basladilar Sinpa isimli bu oyunlar askeri siyasi sonralari ise polisiye konular sahnelediler 1920 li yillarda tiyatro sanatinin onde gelen kisilerinin kurdugu Tovolhoe tiyatro sanatina onculuk edip 1930 lara kadar adindan cok soz ettirdi 1940 ve 1950 lere gelindiginde ise toplumsal ve siyasal karisikligin etkisi ve yine sinema ve televizyonun gelisimi bu sanatin etkisini zayiflatti 1970 lere gelindiginde ise bazi genc sanatcilar maskeli dans oyunlari saman torenleri ve pansori ler gibi eski geleneksel tiyatronun bicimlerini inceleyip bunu gunumuze tasimaya gayret gostermislerdir Gunumuzde Seul un merkezinde bulunan Tehangno Caddesindeki tiyatrolarda bu tur gosteriler sergilenmektedir Sinema Kore film yasami 1919 yilinda basladi Hakli Intikam adli film bir dramaydi 1923 yilinda yapilan ilk konulu film ise Ayin Altindaki Yemin di 1920 lerde Japon zulmune karsi yapilan Arirang filmi halk tarafindan oldukca sevildi Kore savasinin 1953 yilinda bitmesinden sonra film endustrisi gelismeye basladi fakat yaklasik 10 yil kadar devam eden bu gelisim televizyonun hizli yukselisi nedeniyle durma noktasina geldi Bu surec 1980 lerin basina kadar devam etti Genc ve yetenekli yonetmenlerin basini cektigi bir grup bu donemde film endustrisine oldukca onemli katkilar yapti Hazirlanan filmler Londra Venedik Berlin Tokyo ve daha bircok film senliklerinde gosterilip tanindi ve onemli odullere layik goruldu gosterilen ilk Kore Filmi ise 2000 yilinda yarisan Im Kvon Tek in yonettigi Cunhgyangcon Cunhyang in Oykusu oldu Bakhasatang Naneli Seker Filmi de 35 Carlo Bivari Film Senliginde uc odul aldi Gunumuz Kore sinemasinin parlayan yildizi Kim Ki Duk olarak kabul edilmektedir Kim Ki Duk Berlin Film Festivalinde Samartian Girl isimli filmiyle Altin Ayi odulunu kazanmistir Kore de Halkin yogun ilgisi ve bazi film sirketlerinin etkisiyle burada da film senliklerinin duzenlenmesine baslanmistir Bunlarin arasinda Pusan Uluslararasi Film Senligi ile Pucin Uluslararasi Fantastik Filmler Senligidir 200 den fazla sirketin bu endustride oldugu yapilan calismalar hala daha yeterli duzeye ulasmamistir Bazi unlu Kore dizileri arasinda Saraydaki Mucevher Dae Jang Geum Efsane Prens Jumong Denizler Imparatoru Hae shin veya Emperor of The Sea Duslerimin Prensi Goong Zoraki Prens Goong S Muhtesem Kralice Seondeok Yeowang Queen Seon Deok veya The Great Queen Seondeok Damo Ruzgarin Kralligi Jumong un Torunlari The Kingdom of the Winds veya Country of Wind veya The Land of Wind veya Tacir Sangdo Sarayin Incisi Dong Yi veya ve Yaban Cicegi Boys Over Flowers veya Boys Before Flowers vardir Artistleri arasinda en unluleri Lee Young ae Song Il gook Song Ji Hyo RAIN Bi Wonk Ji Joon Han Hye Jin Lee Yo won Yoon Eun Hye Kang Ji Hwan Park Shin Hye Jang Geun Suk Hyun Bin Lee Min Ho Lee Hong Ki Ha Ji Won Jung Il Woo Kim Jeong Hoon Yoona ve baska pek cok yildizlari vardir KaynakcaWikimedia Commons ta Kore ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Castello Cortes 1996 s 413 Kuzey Kore Castello Cortes 1996 s 498 Guney Kore Kore Kralligi mahkeme karari 1 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2009 Bundan dolayi Japonya da Banzai Manse Hadisesi denir Bazi Hristiyan Koreli cevresinde Kore nin Jeanne d Arci denilmektedir Ornegin Kore Imparatorlugunun son veliahti Korgeneral Yi Un Japon ismini almadi Korgeneral Hong Saik Japon ismini almadi 26 Eylul 1946 da Amerika nin kurdugu nde idam edildi Albay Japon ismini almadi 6 Agustos 1945 te Hirosima da Amerika nin attigi atom bombasi ile agir yaralandi ve ertesi gun oldu Daha sonra Guney Kore nin cumhurbaskani olacak Japon ismi Masao Takagi