Bu madde, ; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur.Nisan 2023) ( |
Bu madde 1878'den günümüze Kıbrıs'ın tarihi hakkındadır.
Kıbrıs, 1914'ten 1925'e kadar askeri işgal altında, 1925'ten 1960'a kadar ise Kraliyet kolonisi olarak Britanya İmparatorluğu'nun bir parçasıydı. Kıbrıs 1960 yılında bağımsız bir ülke olmuştur.
Britanya Kıbrıs'ı
Kıbrıs Protektorası (1878-1914)
1878'de Kıbrıs Anlaşması sonucunda Birleşik Krallık, Rusya'nın Osmanlı'nın Asya'daki topraklarını ele geçirmeye çalışması durumunda Birleşik Krallık'ın Osmanlı'ya askeri destek vermesi karşılığında Kıbrıs adasını Osmanlı İmparatorluğu'ndan himaye olarak aldı.
Yönetimin başına getirilen ilk Britanyalı "Yüksek Komiser" unvanını taşıyan Korgeneral Sir Garnet Joseph Wolseley (1833-1913) oldu. İngilizler adada büyük bir siyasi sorunla karşı karşıya kaldılar. Kıbrıslı yerliler, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünün ardından adayı Yunanistan'la birleştirmenin en doğal hakları olduğuna inanıyorlardı. İngiliz yetkililer 1881'de ilk nüfus sayımını gerçekleştirdiler; Kıbrıs'ın toplam nüfusu 186.173'tü ve bunun 137.631'ini (%73,9) Rumlar, 45.438'ini (%24,4) Türkler ve 3.084'ünü (%1,7) Maronit, Latin ve Ermeni azınlıklar oluşturuyordu. Kitium Piskoposu Kyprianos, 22 Temmuz 1878'de Larnaka'ya varışında Wolseley'e hitaben yaptığı konuşmada "Biz (Rumlar) hükümetin değişmesini kabul ediyoruz, çünkü Büyük Britanya'nın eninde sonunda Kıbrıs'a yardım edeceğine, tıpkı İyonya adalarında olduğu gibi Kıbrıs'ı da Yunanistan'la birleştireceğine inanıyoruz" dedi.
Kıbrıslılar başlangıçta refah, demokrasi ve ulusal özgürlüğe kavuşacaklarını umarak İngiliz yönetimini memnuniyetle karşılarken, daha sonra hayal kırıklığına uğradılar. İngilizler, Kıbrıs'ı kendilerine bıraktığı için Sultan'a ödedikleri tazminatı karşılamak üzere ağır vergiler koydular. Dahası, tüm yetkiler Yüksek Komiser'e ve Londra'ya verildiği için halka adanın yönetimine katılma hakkı tanınmadı.
Britanya Kıbrıs'ı (1914–60)
Kıbrıs, 1914'ten 1925'e kadar askeri işgal altında Britanya İmparatorluğu'nun bir parçasıydı ve 1925'ten 1960'a kadar Kraliyet kolonisiydi.
Kıbrıs'ın Britanya İmparatorluğu'nun himayesindeki statüsü, 1914 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun Büyük Britanya'nın da dahil olduğu Üçlü İtilaf güçlerine savaş ilan etmesiyle sona erdi. Kıbrıs daha sonra 5 Kasım 1914 tarihinde Britanya İmparatorluğu tarafından ilhak edildi. Birinci Dünya Savaşı sırasında İngiltere, Bulgaristan'a saldırmak için antlaşma yükümlülüklerini yerine getirmeleri halinde Kıbrıs'ı Yunanistan'a bırakmayı teklif etti, ancak Yunanistan bunu reddetti.
Britanya, 1925 yılında Kıbrıs'ı demokratik olmayan bir anayasa altında İngiliz Kraliyet kolonisi ilan etti.
Yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslararası alanda tanınması, yeni Türk hükûmetinin İngiltere'nin Kıbrıs üzerindeki egemenliğini resmen tanıdığı (20. madde) 1923 Lozan Antlaşması ile gerçekleşti. Yönetim 1920'lerin sonlarında yeniden düzenlendi ve Yasama Konseyi'nin (1926'da kuruldu) bazı üyeleri Kıbrıslılar tarafından seçildi, ancak katılımları çok marjinaldi. Yasama Konseyi 1931 yılında lağvedilmiştir.
Kıbrıslı Rumlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünün ardından birçok Ege ve İyonya adasında olduğu gibi adanın Yunanistan'la birleşmesini (enosis) talep etmek için koşulların uygun olduğuna inanıyordu. Takip eden yıllarda, Kıbrıslı Rumların İngilizlerin karşı çıktığı enosis (Yunanistan'la birleşme) talepleri 1930'larda hızla gelişti ve 1931 Kıbrıs İsyanı'nda yakılan Lefkoşa'daki Hükûmet Konağı'nın yıkılmasına yol açtı.
Palmerokratia
Ekim 1931 ile Ekim 1940 arasındaki dönem Kıbrıslılar için çok zor bir dönem olmuştur. Dönemin Valisi Sir Richmond Palmer, Rum okullarının idaresi ve işleyişinin sınırlandırılması ve her türlü sendika ve derneğin yasaklanması da dahil olmak üzere bir dizi baskıcı önlem aldı. Bu rejim, Vali'nin adıyla anılan "Palmerokratia" olarak tanındı. Amacı yerel halkın siyasetle ilgilenmesini engellemekti. Rejime karşı güçlü protestolar oldu ancak baskıcı önlemler, otuz binden fazla Kıbrıslının İngiliz silahlı kuvvetlerine katıldığı İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcına kadar kaldırılmadı.
İngilizlerin, enosise yol açmadan katılımcılığı geliştirmeyi amaçlayan anayasal hükûmet kurma çabaları, özellikle İngiltere'deki savaş sonrası İşçi Partisi hükûmetinin liberal ve demokratik bir hükûmet görünümü elde etmeye yönelik kararlı çabalarına rağmen başarısız oldu.
Yunanistan ile önerilen birlik
1948 yılında Yunanistan Kralı Paul, Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmek istediğini ilan etti. 1950'de Kıbrıs Ortodoks Kilisesi, Kıbrıs Rum nüfusunun yaklaşık %97'sinin birliği istediği bir referandum sundu. 1952 yılında hem Yunanistan hem de Türkiye NATO üyesi oldu. Savaştan sonra Kıbrıs'tan bir heyet Londra'ya enosis talebini iletti. Bu talep reddedildi ancak İngilizler daha liberal bir anayasa ve 10 yıllık bir sosyal ve ekonomik kalkınma programı önerdi.
Başpiskopos Makarios liderliğindeki Kıbrıslı Rumların enosis talebi, Yunanistan'ın uluslararası alanda destek vermeye başladığı 1950'lerde yeni bir güçle ortaya çıktı. Dünya desteğini kazanmaya yönelik bu girişim Türkiye'yi alarma geçirdi ve Kıbrıslı Türkleri telaşlandırdı.
İngilizlerin Mısır'dan çekilmesi, Kıbrıs'ın Orta Doğu Karargâhı için yeni bir yer olmasına yol açtı.
Kıbrıs Acil Durumu
Uluslararası baskı İngiltere'nin gereken cevabı vermesini sağlamaya yetmeyince, EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston) tarafından organize edilen sömürgeci güce karşı bir kampanya ile şiddet tırmandı. Liderleri Albay George Grivas 1955'ten itibaren etkili bir kampanya başlattı ve yönetti. İlk bombalar 1 Nisan'da patlatıldı ve bunu bildiriler izledi. Polis karakollarına yönelik saldırılar 19 Haziran'da başladı. İngiliz Vali 26 Kasım 1955 tarihinde Olağanüstü hâl ilan etti.
Sonraki dört yıl boyunca EOKA, İngiliz veya İngiliz bağlantılı hedeflere ve işbirliği yapmakla suçladığı Kıbrıslılara saldırdı. Başpiskopos Makarios ve diğer Kıbrıslı din adamları ve siyasi liderler Seyşeller'de sürgüne zorlandı. 20'den fazlası Lucky Alphonse Operasyonu'nda olmak üzere 371 İngiliz askeri Kıbrıs Acil Durumu sırasında bağımsızlık hareketine karşı savaşırken öldü.
Çeşitli yan görevlerde kendileri için çalışan Kıbrıslı Rum sempatizanlar tarafından kolayca sızılan İngiliz güvenlik güçleri, bağımsızlık hareketini bastırmak için Mareşal Sir John Harding yönetiminde büyük çaba sarf etmek zorunda kaldı. İngiliz personeline yönelik saldırılar hiçbir zaman tam olarak sona ermemiş olsa da, genellikle kabul edilenden çok daha başarılı oldular. Makarios, EOKA harekâtına karıştığından şüphelenilerek sürgüne gönderilmiş, ancak bitkin ama hala savaşmaya kararlı olan EOKA'nın Başpiskoposun serbest bırakılması ve geri dönmesi üzerine çatışmaları durdurmayı kabul etmesiyle serbest bırakılmıştır.
1956 yılının ortalarından itibaren NATO'da sürekli tartışmalar yaşandı, ancak İngiliz Milletler Topluluğu'na üye olacak bağımsız bir Kıbrıs yaratma çabaları sonuçsuz kaldı.
Kıbrıslı Türkler
Kıbrıslı Türklerin dekolonizasyon ve sömürge düzeninin yıkılması ihtimalinin yarattığı zorluklara yanıtı, bölünme (taksim) çağrısını benimsemek oldu. Taksim, giderek militanlaşan Kıbrıslı Türklerin, Yunanlıların 'enosis' çığlığını yansıtmak için kullandıkları bir slogan haline geldi. Küçük 1957'de Ankara'ya yaptığı bir ziyaret sırasında Türkiye'nin adanın kuzey yarısını talep edeceğini ilan etti.
Nisan 1957'de Süveyş Krizi'nin ortaya çıkardığı yeni koşullarda İngiliz hükûmeti Kıbrıs'taki üslerin Kıbrıs'ın üs olarak kullanılmasına kabul edilebilir bir alternatif olduğunu kabul etti. Bu durum İngiltere'nin soruna karşı çok daha rahat bir tavır takınmasına yol açtı. Sorun artık Yunanistan ve Türkiye ile birlikte çözülecekti ve Türkiye, Kıbrıs Türk nüfusu için enosisin tehlikeleri konusunda iyice uyarılmıştı.
Kıbrıs'ta şiddet EOKA tarafından yeniden canlandırıldı, ancak İngiliz Vali Sir Hugh Foot'un üniter özyönetim planı Kıbrıslı Türklerin isyanını kışkırtınca ve Türk hükûmetinden düşmanca bir yanıt alınca Türk toplumunu giderek daha fazla içine çekti. İki toplum arasındaki şiddet, durumun yeni ve ölümcül bir özelliği haline geldi.
1957'de BM, sorunun kendi Yasal Haritasına göre çözülmesi gerektiğine karar verdi. Sürgünler geri döndü ve her iki taraf da birbirlerine karşı bir dizi şiddet eylemine başladı.
Zürih ve Londra Antlaşmalarından önceki birkaç yıl içinde (1959 /1960) Yunanistan, İngilizlere yönelik yenilenen ve devam eden EOKA şiddetine karşı BM'de enosis davası için uluslararası tanınma ve destek kazanmayı tekrar denedi. Bu çabalar boşa çıktı. Sonunda Yunanistan, Türkiye'nin artık anlaşmazlıkta hayati derecede ilgili bir taraf olduğunu kabul etmek zorunda kaldı.
Grivas ve EOKA da değişen durumu kabul etmek zorunda kaldı. Makarios, Türkiye'yi herhangi bir çözüme katılmaktan dışlamanın hiçbir yolunu göremiyordu. Kıbrıslı Rumlar arasında İngiltere'nin Kıbrıslı Türklerin davasını desteklediği ve böylece enosisin gerçekleşmesini engellediği inancı yaygındı.
1958 yılında İngiltere Başbakanı Harold Macmillan Kıbrıs için yeni öneriler hazırladı, ancak bir çeşit taksim olan planı Başpiskopos Makarios tarafından reddedildi. Başpiskopos, hem Enosis'i hem de taksimi dışlayan, sadece bağımsızlığı garanti eden bir öneriyi kabul edeceğini açıkladı.
Kıbrıs Anayasası
19 Şubat 1959'da Zürih anlaşması çatışmayı sona erdirmeye çalıştı. Türk ve Yunan taraflarının katılımı olmaksızın İngiltere, sonunda her iki tarafça da kabul edilen bir Kıbrıs anayasasının ana hatlarını çizdi. Yunanistan ve Türkiye'nin yanı sıra İngiltere de adanın bütünlüğünün garantörleri olarak atandı.
Zürih anlaşmasının bazı önemli noktaları şunlardır:
- Kıbrıs bağımsız bir devlet haline gelecektir.
- Hem taksim hem de enosis yasaklanmalıdır.
- Yunan ve Türk askerî güçleri, yaklaşık 3:2 oranında, Kıbrıs'ta her zaman hazır bulunacaklardır. Her iki kuvvet de Yunanistan, Türkiye ve Kıbrıs olmak üzere üç ülkenin dışişleri bakanlarına hesap verecektir.
- Başkan, Kıbrıs Rum nüfusu tarafından seçilen bir Kıbrıslı Rum, Başkan Yardımcısı ise Kıbrıs Türk nüfusu tarafından seçilen bir Kıbrıslı Türk olacaktır.
- Kabinede Başkan tarafından seçilen yedi Kıbrıslı Rum ve Başkan Yardımcısı tarafından seçilen üç Kıbrıslı Türk yer alacaktır.
- Kararlarda salt çoğunluk aranacaktır ancak hem Başkan hem de Başkan Yardımcısı veto hakkına sahiptir.
- Birleşik Krallık garantör olarak kalacak ve her iki askeri üssünü de muhafaza edecektir.
Bağımsızlık
16 Ağustos 1960'ta Kıbrıs, Yunanistan ile siyasi birleşme ya da enosis isteyen Kıbrıslı Rum EOKA (Kıbrıslı Savaşçıların Ulusal Örgütü) gerilla grubunun uzun süren İngiliz karşıtı kampanyasının ardından Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı. Karizmatik bir dini ve siyasi lider olan Başpiskopos Makarios III, 13 Aralık 1959'da bağımsız Kıbrıs'ın ilk cumhurbaşkanı seçildi. 1961 yılında Birleşmiş Milletler'in 99. üyesi oldu.
Ancak Zürih Anlaşması, Kıbrıs Rum ve Kıbrıs Türk halkları arasında bir işbirliği tesis etmeyi başaramadı. Kıbrıslı Rumlar, Kıbrıslı Türklerin çıkarlarını korumak için getirilen karmaşık mekanizmaların etkin bir yönetimin önünde engel teşkil ettiğini savunarak, Kıbrıslı Rumların enosis planlarını bozmamak için tüm Kıbrıslı Türk parlamenterleri hükûmetten uzaklaştırmayı amaçlayan Akritas Planı'nı geliştirdiler.[] Her iki taraf da şiddete devam etti. Türkiye adaya müdahale etmekle tehdit etti.
Kasım 1963'te Cumhurbaşkanı Makarios, bu özel hükümlerden bazılarını ortadan kaldırmak üzere tasarlanmış bir dizi anayasa değişikliği önerdi. Kıbrıslı Türkler bu değişikliklere karşı çıktı. Bu çatışma Aralık 1963'te yaygın toplumlararası çatışmalara yol açtı, ardından Akritas Planı devreye sokuldu ve Kıbrıslı Türklerin merkezi hükûmete katılımı 23 Aralık 1963'te, Türk Cumhurbaşkanı Yardımcısı Dr. Fazıl Küçük de dahil olmak üzere en alt düzeydeki memurlardan bakanlara kadar tüm Kıbrıslı Türklerin hükûmet dışında kalmasıyla sona erdi.
Makarios ateşkes emri verdi ve konuyu tekrar Birleşmiş Milletler'e taşıdı. Kıbrıslı Türk politikacıların zorla geri çekilmesinin ardından hükûmetin artık işlevsel olmamasıyla birlikte, 1964 yılında BM barış güçleri adaya konuşlandırılarak Kıbrıslı Rumların hükûmet olarak tanınması sağlandı. UNFICYP adı verilen bu güç Kanada, İrlanda ve Finlandiya birliklerinden oluşuyordu. Görevi çatışmaları önlemek, kanun ve düzeni sağlamaktı. 1964 yılında Birleşik Krallık Başbakanı Sir Alec Douglas-Home, uluslararası müdahalenin neden gerekli olduğunu açıklamak üzere Amerikan Adalet Bakanı Robert F. Kennedy ile bir araya geldi ve "eğer bunu yapmamış olsalardı, adanın %3'ünden biraz daha fazla olan enklavlara hapsedilmiş olan Kıbrıslı Türklerin muhtemelen katledileceğini" belirtti. Aynı yıl Türk parlamentosu Kıbrıs'a müdahale lehinde oy kullandı ancak Türkiye'nin hem BM hem de NATO'dan destek alamaması bunu engelledi. Cevap olarak Grivas Atina'ya geri çağrıldı ve Yunan askerî gücü adayı terk etti.[]
1967 yılında Cyprus Airways'in 284 sefer sayılı uçuşunda bir de Havilland Comet uçağının kabininde meydana gelen patlamada 66 kişi hayatını kaybetmiştir. Patlamanın nedeni ve sebebi çözülemedi ancak bulunan bir koltuk minderinde askeri plastik patlayıcı izlerine rastlandı.
1967-68 yıllarında toplumlar arası şiddetin bir kez daha patlak vermesinin ardından, Kıbrıslı Türklerden oluşan geçici bir yönetim kurulmuştur.
Yunan darbesi ve Türkiye'nin barış harekatı
Temmuz 1974'te Cumhurbaşkanı, Yunan askeri cuntası yönetimindeki Yunanistan tarafından gerçekleştirilen 1974 Kıbrıs darbesiyle devrildi.
Türkiye'nin Kıbrıs'a barış harekâtı, uluslararası destek için yapılan BM toplantılarının başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından, 1960 Garanti Antlaşması'nın 4. Maddesi uyarınca 20 Temmuz 1974 tarihinde başlamıştır. Garanti Antlaşması, çok taraflı destek alma girişimlerinin başarısız olması halinde Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'a, bir darbe durumunda Kıbrıs'ta demokrasiyi yeniden tesis etmek için tek taraflı olarak müdahale etme yetkisi veriyordu.
İki aşamalı bir saldırıyla Türk birlikleri adanın %38'ini kontrol altına almış ve 200,000 Kıbrıslı Rum işgal altındaki kuzey bölgelerinden kaçarken, aynı zamanda 60,000 Kıbrıslı Türk, Türk ve Rum liderlerin üzerinde anlaştığı geçici bir nüfus değişiminin ardından Birleşmiş Milletler ve İngiliz SBA yetkilileri tarafından işgal altındaki bu kuzey bölgelerine nakledilmiştir. O tarihten bu yana ülkenin güney kesimi uluslararası alanda tanınan Kıbrıs hükûmetinin, kuzey kesimi ise Kuzey Kıbrıs hükûmetinin kontrolü altındadır.
Günümüz
1974'te Kıbrıslı Türklerin kontrolündeki bölge 1983'te kendisini sadece Türkiye tarafından tanınan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olarak ilan etti.
Birleşmiş Milletler Barış Gücü iki taraf arasında bir tampon bölge oluşturmuştur. Ara bölgede zaman zaman meydana gelen gösteriler ve askerler arasında yaşanan seyrek olaylar dışında, 1974'ten Ağustos 1996'da Anastasios (Tassos) Isaac ve Solomos Solomou'nun Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti bölgesine geçtikten sonra bir motosiklet rallisinde gösteri yaparken öldürülmelerine kadar şiddetli bir çatışma yaşanmamıştır. Tassos İsaak bir grup Türk sivil ve üç Kıbrıslı Türk polis tarafından dövülerek öldürüldü. Solomos Solomou, Türk bayrağını askeri nöbet kulübesinden indirmeye çalışırken bir Türk subayı tarafından boğazından vuruldu.
Kıbrıs'ın statüsüne ilişkin BM öncülüğündeki görüşmeler, kapsamlı bir çözüme götürecek anlamlı müzakerelere zemin hazırlamak amacıyla Aralık 1999'da yeniden başlamıştır. Kıbrıs hükûmeti, Kuzey Kıbrıs yönetiminin sahip olabileceği herhangi bir egemenliği tanımadı ve bu nedenle uluslararası uçuşlara veya Kuzey ile serbest ticarete izin vermedi. Kuzey bölgelerindeki vatandaşların insan haklarını ihlal ettiği ileri sürülen bu ambargoların kaldırılması için görüşmeler yapılmıştır. Birleşmiş Milletler'in yeniden birleşme önerisi olan Kıbrıs için Annan Planı geliştirildi ve referandum çağrısı yapıldı.
21. yüzyıl
Kıbrıs Mayıs 2004'te Avrupa Birliği'ne katıldı. Bu arada adanın statüsü ile ilgili müzakereler de arttı. Aralık 2003'te Kıbrıs'ta iki halk arasındaki Birleşmiş Milletler Tampon Bölgesi kısmen açıldı. O tarihten bu yana, her iki toplumun üyeleri (ve AB vatandaşları) açılan kontrol noktalarından tampon bölgeyi geçebilmektedir. 2004 yılında, yeniden birleşmeye ilişkin BM destekli planlanan referandum 21 Nisan'da yapıldı. Kıbrıslı Türkler referandumda BM planını kabul etme yönünde oy kullanırken, Kıbrıslı Rumlar büyük bir çoğunlukla planı reddetti.
Kıbrıs, 1 Ocak 2008 tarihinde Avro Bölgesi'ne katılmış ve para birimi olarak Euro'yu kabul etmiştir.
Kıbrıs'ın Avrupa Birliği'ne katılımı ve başarısızlıkla sonuçlanan BM referandumundan sonra yapılan ilk seçimler 2008 yılında gerçekleşti. Kıbrıs'ın komünist partisi Emekçi Halkın İlerici Partisi-AKEL'den Dimitris Hristofyas, sağcı İoannis Kasulidis'i yenerek cumhurbaşkanı oldu. Hristofyas, Kıbrıs'ın iki bölgeli federal bir devlet olarak yeniden birleşmesi için Mehmet Ali Talat ile görüşmelere başladı.
Kuzey ve Güney arasında yenilenen çabalar, Kıbrıs Rum ve Türk toplumlarının liderlerinin 2014 Kıbrıs görüşmeleri, müzakere edilmiş bir çözüm için benzeri görülmemiş bir Ortak Deklarasyon ortaya çıkardı.
2013 yılında muhafazakâr Demokratik Ralli'den Nicos Anastasiades Kıbrıs Cumhurbaşkanı olarak seçildi. Başkan Anastasiades 2018 yılında komünist rakibine karşı büyük bir farkla ikinci dönem için yeniden seçilmiştir. 28 Şubat 2023 tarihinde, 2023 cumhurbaşkanlığı seçimlerinin galibi Nikos Christodoulides, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin sekizinci cumhurbaşkanı olarak yemin etti.
Ayrıca bakınız
- (Kıbrıs Tarihi)
Kaynakça
- ^ "Library of Congress". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2017.
- ^ Language contact and the lexicon in the history of Cypriot Greek, Stavroula Varella, page 69, 2006
- ^ Bishops speech published in The Times, London 7/8/1878
- ^ "30. British Cyprus (1914-1960)". uca.edu. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2017.
- ^ "The British Cyprus memorial". 11 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2017.
- ^ "CYPRUS". 15 Haziran 2006. 15 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2017.
- ^ "UN Security Council Resolution 186: The Cyprus Question" (PDF). United Nations. 4 Mart 1964. 20 Eylül 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2007.
- ^ "Minutes of the meeting between the UK Prime Minister Sir Alec Douglas-Home and the American Attorney General Robert Kennedy". UK. 26 Ocak 1964. 27 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2008.
- ^ "DEMONSTRATIONS OF 11 AUGUST 1996". www.hri.org. 30 Eylül 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2017.
- ^ a b "The Parliament of Cyprus: Local information: Current Constitution". The Commonwealth Parliamentary Association. 2011. 30 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2012.
- ^ "Cyprus and Malta: Welcome to the euro area! - European Commission". 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Cypriot president ousted in poll". BBC News. 17 Şubat 2008. 21 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Loizides, Neophytos (2009) "The Presidential Elections in Cyprus, February 2008" Electoral Studies 28(1): pp. 163–166
- ^ "Cyprus country profile". BBC News. 27 Mayıs 2011. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Joint Declaration: final version as agreed between the two leaders". Cyprus Mail. 11 Şubat 2014. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Greek Cypriots elect Nicos Anastasiades as president". . 24 Şubat 2013. 11 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Cyprus country profile". BBC News. 19 Ekim 2020. 8 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Celebrations as Cypriot president wins re-election". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "New Cyprus president sworn in". France 24 (İngilizce). 28 Şubat 2023. 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
Daha fazla okuma
- Borowiec, Andrew. Kıbrıs: Sorunlu bir ada (Greenwood, 2000).
- Clark, Tommy. Kıbrıs'ın Kısa Tarihi (2020) alıntı 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Coufoudakis, Van. "Yunan-Türk İlişkileri, 1973–1983: Atina'dan Görünüm." International Security 9(4) (Bahar 1985): 185–217.
- Faustmann, Hubert ve Nicos Peristianis. editörler Britanya ve Kıbrıs: Sömürgecilik ve Sömürgecilik Sonrası, 1878–2006 (Bibliopolis, 2006).
- Hadjipavlou, Maria. "Kıbrıs çatışması: Barış inşası için temel nedenler ve sonuçlar." Barış Araştırmaları Dergisi 44.3 (2007): 349–365. çevrimiçi
- Sorun, Christopher. Tarihe rehin: Osmanlılardan Kissinger'a Kıbrıs (Verso, 1997).
- Hunt, D. Kıbrıs'ta Ayak İzleri (Londra, Trigraph 1990).
- Johnston, Ken. İkinci Dünya Savaşı Sonrası İngiliz Askeri Harekatları - Kıbrıs: EOKA ile Mücadele (2014)
- Joseph, Joseph S. Cyprus: Etnik Çatışma ve Uluslararası Politika: Bağımsızlıktan Avrupa Birliği Eşiğine (St. Martin's, 1997).
- Kalibre, Alper. "Türkiye'nin Kıbrıs politikası: Bir bağlamsal Avrupalılaşma örneği." Türkiye ve Avrupa Birliği'nde (Routledge, 2016) s. 225–241.
- Katsuride, Yiannos. İngiliz Sömürgeciliği Döneminde Kıbrıslı Rum Milliyetçi Sağ: Sağ Parti Siyasetinin Ortaya Çıkışı, Harekete Geçirilmesi ve Dönüşümleri (Springer, 2017)
- Kliot, Nurit ve Yoel Mansfield. "Bölünmenin siyasi manzarası: Kıbrıs örneği." Siyasi coğrafya 16.6 (1997): 495–521.
- Mallinson, William. Kıbrıs Modern Bir Tarih (IBTauris, 2005).
- Mirbagheri, Farid. Kıbrıs'ın tarihi sözlüğü (Scarecrow Press, 2009).
- Morgan, T. Tatlı ve Acı Ada: Kıbrıs'taki İngilizlerin Tarihi. 1878–1960 . (Londra IB Tauris/Bloomsbury 2010).
- Nicolet, Claude. Amerika Birleşik Devletleri'nin Kıbrıs Politikası, 1954–1974 (Bibliopolis, 2001)
- O'Malley, Brendan ve Ian Craig, der. Kıbrıs Komplosu: Amerika, Casusluk ve Türk İstilası (IB Tauris, 1999).
- Plümer, Aytuğ. Kıbrıs, 1963–64: Kader Yılları (Kıbrıs (Lefkoşa), 2003)
- Rappas, Alexis. 1930'larda Kıbrıs: İngiliz Sömürge Yönetimi ve Kıbrıs Anlaşmazlığının Kökleri (IB Tauris, 2014).
- Richter, Heinz. Modern Kıbrıs'ın Kısa Tarihi 1878–2009 (Rutzen, 2010).
- Schaar, Kenneth W., Michael Given ve George Theocharous. Saatin Altında: Kıbrıs'ta Sömürge Mimarisi ve Tarihi, 1878-1960 (Bank of Cyprus, 1995).
- Varnava, Andrekos. Kıbrıs'ta İngiliz emperyalizmi, 1878–1915: önemsiz mülkiyet (Manchester University Press, 2017).
- Yorghos, Leventis. Kıbrıs: 1940'larda Kendi Kaderini Tayin Mücadelesi (Peter Lang, 2002).
Birincil kaynaklar
- Cobham, CD baskısı. Excerpta Cypria, Kıbrıs tarihi için materyaller (Cambridge 1908). Yazılı kaynakların Güzel Koleksiyonu. çevrimiçi
- Hakkı, Murat Metin, ed. Kıbrıs sorunu: belgesel tarih, 1878-2007 (Bloomsbury, 2007).
- Lang, Robert Hamilton. Kıbrıs: tarihi, mevcut kaynakları ve gelecekteki beklentileri (Macmillan, 1878) çevrimiçi .
- Wallace, Paul W. & Andreas G. Orphanides (editörler.), Sources for the History of Cyprus, cilt I - XV, (Albany, NY, Yunanistan ve Kıbrıs Araştırma Merkezi, Albany Üniversitesi (SUNY) 1990–2007)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde oksuz maddedir zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmis bir baglanti yoktur Lutfen ilgili maddelerden bu sayfaya baglanti vermeye calisin Nisan 2023 Bu madde 1878 den gunumuze Kibris in tarihi hakkindadir Kibris 1914 ten 1925 e kadar askeri isgal altinda 1925 ten 1960 a kadar ise Kraliyet kolonisi olarak Britanya Imparatorlugu nun bir parcasiydi Kibris 1960 yilinda bagimsiz bir ulke olmustur Britanya Kibris iKibris Protektorasi 1878 1914 1878 de Kibris Anlasmasi sonucunda Birlesik Krallik Rusya nin Osmanli nin Asya daki topraklarini ele gecirmeye calismasi durumunda Birlesik Krallik in Osmanli ya askeri destek vermesi karsiliginda Kibris adasini Osmanli Imparatorlugu ndan himaye olarak aldi Yonetimin basina getirilen ilk Britanyali Yuksek Komiser unvanini tasiyan Korgeneral Sir Garnet Joseph Wolseley 1833 1913 oldu Ingilizler adada buyuk bir siyasi sorunla karsi karsiya kaldilar Kibrisli yerliler Osmanli Imparatorlugu nun cokusunun ardindan adayi Yunanistan la birlestirmenin en dogal haklari olduguna inaniyorlardi Ingiliz yetkililer 1881 de ilk nufus sayimini gerceklestirdiler Kibris in toplam nufusu 186 173 tu ve bunun 137 631 ini 73 9 Rumlar 45 438 ini 24 4 Turkler ve 3 084 unu 1 7 Maronit Latin ve Ermeni azinliklar olusturuyordu Kitium Piskoposu Kyprianos 22 Temmuz 1878 de Larnaka ya varisinda Wolseley e hitaben yaptigi konusmada Biz Rumlar hukumetin degismesini kabul ediyoruz cunku Buyuk Britanya nin eninde sonunda Kibris a yardim edecegine tipki Iyonya adalarinda oldugu gibi Kibris i da Yunanistan la birlestirecegine inaniyoruz dedi Kibrislilar baslangicta refah demokrasi ve ulusal ozgurluge kavusacaklarini umarak Ingiliz yonetimini memnuniyetle karsilarken daha sonra hayal kirikligina ugradilar Ingilizler Kibris i kendilerine biraktigi icin Sultan a odedikleri tazminati karsilamak uzere agir vergiler koydular Dahasi tum yetkiler Yuksek Komiser e ve Londra ya verildigi icin halka adanin yonetimine katilma hakki taninmadi Britanya Kibris i 1914 60 Lefkosa MIA da Ingiliz kolonizasyonu doneminde insa edilen ev Kibris 1914 ten 1925 e kadar askeri isgal altinda Britanya Imparatorlugu nun bir parcasiydi ve 1925 ten 1960 a kadar Kraliyet kolonisiydi Kibris in Britanya Imparatorlugu nun himayesindeki statusu 1914 yilinda Osmanli Imparatorlugu nun Buyuk Britanya nin da dahil oldugu Uclu Itilaf guclerine savas ilan etmesiyle sona erdi Kibris daha sonra 5 Kasim 1914 tarihinde Britanya Imparatorlugu tarafindan ilhak edildi Birinci Dunya Savasi sirasinda Ingiltere Bulgaristan a saldirmak icin antlasma yukumluluklerini yerine getirmeleri halinde Kibris i Yunanistan a birakmayi teklif etti ancak Yunanistan bunu reddetti Britanya 1925 yilinda Kibris i demokratik olmayan bir anayasa altinda Ingiliz Kraliyet kolonisi ilan etti 1930 larda Kibrislilarin Enosis lehine yaptigi bir gosteri Yeni Turkiye Cumhuriyeti nin uluslararasi alanda taninmasi yeni Turk hukumetinin Ingiltere nin Kibris uzerindeki egemenligini resmen tanidigi 20 madde 1923 Lozan Antlasmasi ile gerceklesti Yonetim 1920 lerin sonlarinda yeniden duzenlendi ve Yasama Konseyi nin 1926 da kuruldu bazi uyeleri Kibrislilar tarafindan secildi ancak katilimlari cok marjinaldi Yasama Konseyi 1931 yilinda lagvedilmistir Kibrisli Rumlar Osmanli Imparatorlugu nun cokusunun ardindan bircok Ege ve Iyonya adasinda oldugu gibi adanin Yunanistan la birlesmesini enosis talep etmek icin kosullarin uygun olduguna inaniyordu Takip eden yillarda Kibrisli Rumlarin Ingilizlerin karsi ciktigi enosis Yunanistan la birlesme talepleri 1930 larda hizla gelisti ve 1931 Kibris Isyani nda yakilan Lefkosa daki Hukumet Konagi nin yikilmasina yol acti Palmerokratia Ekim 1931 ile Ekim 1940 arasindaki donem Kibrislilar icin cok zor bir donem olmustur Donemin Valisi Sir Richmond Palmer Rum okullarinin idaresi ve isleyisinin sinirlandirilmasi ve her turlu sendika ve dernegin yasaklanmasi da dahil olmak uzere bir dizi baskici onlem aldi Bu rejim Vali nin adiyla anilan Palmerokratia olarak tanindi Amaci yerel halkin siyasetle ilgilenmesini engellemekti Rejime karsi guclu protestolar oldu ancak baskici onlemler otuz binden fazla Kibrislinin Ingiliz silahli kuvvetlerine katildigi Ikinci Dunya Savasi nin baslangicina kadar kaldirilmadi Ingilizlerin enosise yol acmadan katilimciligi gelistirmeyi amaclayan anayasal hukumet kurma cabalari ozellikle Ingiltere deki savas sonrasi Isci Partisi hukumetinin liberal ve demokratik bir hukumet gorunumu elde etmeye yonelik kararli cabalarina ragmen basarisiz oldu Yunanistan ile onerilen birlik 1948 yilinda Yunanistan Krali Paul Kibris in Yunanistan ile birlesmek istedigini ilan etti 1950 de Kibris Ortodoks Kilisesi Kibris Rum nufusunun yaklasik 97 sinin birligi istedigi bir referandum sundu 1952 yilinda hem Yunanistan hem de Turkiye NATO uyesi oldu Savastan sonra Kibris tan bir heyet Londra ya enosis talebini iletti Bu talep reddedildi ancak Ingilizler daha liberal bir anayasa ve 10 yillik bir sosyal ve ekonomik kalkinma programi onerdi Baspiskopos Makarios liderligindeki Kibrisli Rumlarin enosis talebi Yunanistan in uluslararasi alanda destek vermeye basladigi 1950 lerde yeni bir gucle ortaya cikti Dunya destegini kazanmaya yonelik bu girisim Turkiye yi alarma gecirdi ve Kibrisli Turkleri telaslandirdi Ingilizlerin Misir dan cekilmesi Kibris in Orta Dogu Karargahi icin yeni bir yer olmasina yol acti Kibris Acil Durumu Uluslararasi baski Ingiltere nin gereken cevabi vermesini saglamaya yetmeyince EOKA Ethniki Organosis Kyprion Agoniston tarafindan organize edilen somurgeci guce karsi bir kampanya ile siddet tirmandi Liderleri Albay George Grivas 1955 ten itibaren etkili bir kampanya baslatti ve yonetti Ilk bombalar 1 Nisan da patlatildi ve bunu bildiriler izledi Polis karakollarina yonelik saldirilar 19 Haziran da basladi Ingiliz Vali 26 Kasim 1955 tarihinde Olaganustu hal ilan etti Sonraki dort yil boyunca EOKA Ingiliz veya Ingiliz baglantili hedeflere ve isbirligi yapmakla sucladigi Kibrislilara saldirdi Baspiskopos Makarios ve diger Kibrisli din adamlari ve siyasi liderler Seyseller de surgune zorlandi 20 den fazlasi Lucky Alphonse Operasyonu nda olmak uzere 371 Ingiliz askeri Kibris Acil Durumu sirasinda bagimsizlik hareketine karsi savasirken oldu Cesitli yan gorevlerde kendileri icin calisan Kibrisli Rum sempatizanlar tarafindan kolayca sizilan Ingiliz guvenlik gucleri bagimsizlik hareketini bastirmak icin Maresal Sir John Harding yonetiminde buyuk caba sarf etmek zorunda kaldi Ingiliz personeline yonelik saldirilar hicbir zaman tam olarak sona ermemis olsa da genellikle kabul edilenden cok daha basarili oldular Makarios EOKA harekatina karistigindan suphelenilerek surgune gonderilmis ancak bitkin ama hala savasmaya kararli olan EOKA nin Baspiskoposun serbest birakilmasi ve geri donmesi uzerine catismalari durdurmayi kabul etmesiyle serbest birakilmistir 1956 yilinin ortalarindan itibaren NATO da surekli tartismalar yasandi ancak Ingiliz Milletler Toplulugu na uye olacak bagimsiz bir Kibris yaratma cabalari sonucsuz kaldi Kibrisli Turkler Kibrisli Turklerin dekolonizasyon ve somurge duzeninin yikilmasi ihtimalinin yarattigi zorluklara yaniti bolunme taksim cagrisini benimsemek oldu Taksim giderek militanlasan Kibrisli Turklerin Yunanlilarin enosis cigligini yansitmak icin kullandiklari bir slogan haline geldi Kucuk 1957 de Ankara ya yaptigi bir ziyaret sirasinda Turkiye nin adanin kuzey yarisini talep edecegini ilan etti Nisan 1957 de Suveys Krizi nin ortaya cikardigi yeni kosullarda Ingiliz hukumeti Kibris taki uslerin Kibris in us olarak kullanilmasina kabul edilebilir bir alternatif oldugunu kabul etti Bu durum Ingiltere nin soruna karsi cok daha rahat bir tavir takinmasina yol acti Sorun artik Yunanistan ve Turkiye ile birlikte cozulecekti ve Turkiye Kibris Turk nufusu icin enosisin tehlikeleri konusunda iyice uyarilmisti Kibris ta siddet EOKA tarafindan yeniden canlandirildi ancak Ingiliz Vali Sir Hugh Foot un uniter ozyonetim plani Kibrisli Turklerin isyanini kiskirtinca ve Turk hukumetinden dusmanca bir yanit alinca Turk toplumunu giderek daha fazla icine cekti Iki toplum arasindaki siddet durumun yeni ve olumcul bir ozelligi haline geldi 1957 de BM sorunun kendi Yasal Haritasina gore cozulmesi gerektigine karar verdi Surgunler geri dondu ve her iki taraf da birbirlerine karsi bir dizi siddet eylemine basladi Zurih ve Londra Antlasmalarindan onceki birkac yil icinde 1959 1960 Yunanistan Ingilizlere yonelik yenilenen ve devam eden EOKA siddetine karsi BM de enosis davasi icin uluslararasi taninma ve destek kazanmayi tekrar denedi Bu cabalar bosa cikti Sonunda Yunanistan Turkiye nin artik anlasmazlikta hayati derecede ilgili bir taraf oldugunu kabul etmek zorunda kaldi Grivas ve EOKA da degisen durumu kabul etmek zorunda kaldi Makarios Turkiye yi herhangi bir cozume katilmaktan dislamanin hicbir yolunu goremiyordu Kibrisli Rumlar arasinda Ingiltere nin Kibrisli Turklerin davasini destekledigi ve boylece enosisin gerceklesmesini engelledigi inanci yaygindi 1958 yilinda Ingiltere Basbakani Harold Macmillan Kibris icin yeni oneriler hazirladi ancak bir cesit taksim olan plani Baspiskopos Makarios tarafindan reddedildi Baspiskopos hem Enosis i hem de taksimi dislayan sadece bagimsizligi garanti eden bir oneriyi kabul edecegini acikladi Kibris Anayasasi 19 Subat 1959 da Zurih anlasmasi catismayi sona erdirmeye calisti Turk ve Yunan taraflarinin katilimi olmaksizin Ingiltere sonunda her iki tarafca da kabul edilen bir Kibris anayasasinin ana hatlarini cizdi Yunanistan ve Turkiye nin yani sira Ingiltere de adanin butunlugunun garantorleri olarak atandi Zurih anlasmasinin bazi onemli noktalari sunlardir Kibris bagimsiz bir devlet haline gelecektir Hem taksim hem de enosis yasaklanmalidir Yunan ve Turk askeri gucleri yaklasik 3 2 oraninda Kibris ta her zaman hazir bulunacaklardir Her iki kuvvet de Yunanistan Turkiye ve Kibris olmak uzere uc ulkenin disisleri bakanlarina hesap verecektir Baskan Kibris Rum nufusu tarafindan secilen bir Kibrisli Rum Baskan Yardimcisi ise Kibris Turk nufusu tarafindan secilen bir Kibrisli Turk olacaktir Kabinede Baskan tarafindan secilen yedi Kibrisli Rum ve Baskan Yardimcisi tarafindan secilen uc Kibrisli Turk yer alacaktir Kararlarda salt cogunluk aranacaktir ancak hem Baskan hem de Baskan Yardimcisi veto hakkina sahiptir Birlesik Krallik garantor olarak kalacak ve her iki askeri ussunu de muhafaza edecektir Bagimsizlik16 Agustos 1960 ta Kibris Yunanistan ile siyasi birlesme ya da enosis isteyen Kibrisli Rum EOKA Kibrisli Savascilarin Ulusal Orgutu gerilla grubunun uzun suren Ingiliz karsiti kampanyasinin ardindan Birlesik Krallik tan bagimsizligini kazandi Karizmatik bir dini ve siyasi lider olan Baspiskopos Makarios III 13 Aralik 1959 da bagimsiz Kibris in ilk cumhurbaskani secildi 1961 yilinda Birlesmis Milletler in 99 uyesi oldu Ancak Zurih Anlasmasi Kibris Rum ve Kibris Turk halklari arasinda bir isbirligi tesis etmeyi basaramadi Kibrisli Rumlar Kibrisli Turklerin cikarlarini korumak icin getirilen karmasik mekanizmalarin etkin bir yonetimin onunde engel teskil ettigini savunarak Kibrisli Rumlarin enosis planlarini bozmamak icin tum Kibrisli Turk parlamenterleri hukumetten uzaklastirmayi amaclayan Akritas Plani ni gelistirdiler kaynak belirtilmeli Her iki taraf da siddete devam etti Turkiye adaya mudahale etmekle tehdit etti Kasim 1963 te Cumhurbaskani Makarios bu ozel hukumlerden bazilarini ortadan kaldirmak uzere tasarlanmis bir dizi anayasa degisikligi onerdi Kibrisli Turkler bu degisikliklere karsi cikti Bu catisma Aralik 1963 te yaygin toplumlararasi catismalara yol acti ardindan Akritas Plani devreye sokuldu ve Kibrisli Turklerin merkezi hukumete katilimi 23 Aralik 1963 te Turk Cumhurbaskani Yardimcisi Dr Fazil Kucuk de dahil olmak uzere en alt duzeydeki memurlardan bakanlara kadar tum Kibrisli Turklerin hukumet disinda kalmasiyla sona erdi Makarios ateskes emri verdi ve konuyu tekrar Birlesmis Milletler e tasidi Kibrisli Turk politikacilarin zorla geri cekilmesinin ardindan hukumetin artik islevsel olmamasiyla birlikte 1964 yilinda BM baris gucleri adaya konuslandirilarak Kibrisli Rumlarin hukumet olarak taninmasi saglandi UNFICYP adi verilen bu guc Kanada Irlanda ve Finlandiya birliklerinden olusuyordu Gorevi catismalari onlemek kanun ve duzeni saglamakti 1964 yilinda Birlesik Krallik Basbakani Sir Alec Douglas Home uluslararasi mudahalenin neden gerekli oldugunu aciklamak uzere Amerikan Adalet Bakani Robert F Kennedy ile bir araya geldi ve eger bunu yapmamis olsalardi adanin 3 unden biraz daha fazla olan enklavlara hapsedilmis olan Kibrisli Turklerin muhtemelen katledilecegini belirtti Ayni yil Turk parlamentosu Kibris a mudahale lehinde oy kullandi ancak Turkiye nin hem BM hem de NATO dan destek alamamasi bunu engelledi Cevap olarak Grivas Atina ya geri cagrildi ve Yunan askeri gucu adayi terk etti kaynak belirtilmeli 1967 yilinda Cyprus Airways in 284 sefer sayili ucusunda bir de Havilland Comet ucaginin kabininde meydana gelen patlamada 66 kisi hayatini kaybetmistir Patlamanin nedeni ve sebebi cozulemedi ancak bulunan bir koltuk minderinde askeri plastik patlayici izlerine rastlandi 1967 68 yillarinda toplumlar arasi siddetin bir kez daha patlak vermesinin ardindan Kibrisli Turklerden olusan gecici bir yonetim kurulmustur Yunan darbesi ve Turkiye nin baris harekati Baris harekatindan Kibris bir tampon bolge ile bolunmus bir kuzey bolgesi ve bir guney bolgesine ayrilmistir Temmuz 1974 te Cumhurbaskani Yunan askeri cuntasi yonetimindeki Yunanistan tarafindan gerceklestirilen 1974 Kibris darbesiyle devrildi Turkiye nin Kibris a baris harekati uluslararasi destek icin yapilan BM toplantilarinin basarisizlikla sonuclanmasinin ardindan 1960 Garanti Antlasmasi nin 4 Maddesi uyarinca 20 Temmuz 1974 tarihinde baslamistir Garanti Antlasmasi cok tarafli destek alma girisimlerinin basarisiz olmasi halinde Yunanistan Turkiye ve Birlesik Krallik a bir darbe durumunda Kibris ta demokrasiyi yeniden tesis etmek icin tek tarafli olarak mudahale etme yetkisi veriyordu Iki asamali bir saldiriyla Turk birlikleri adanin 38 ini kontrol altina almis ve 200 000 Kibrisli Rum isgal altindaki kuzey bolgelerinden kacarken ayni zamanda 60 000 Kibrisli Turk Turk ve Rum liderlerin uzerinde anlastigi gecici bir nufus degisiminin ardindan Birlesmis Milletler ve Ingiliz SBA yetkilileri tarafindan isgal altindaki bu kuzey bolgelerine nakledilmistir O tarihten bu yana ulkenin guney kesimi uluslararasi alanda taninan Kibris hukumetinin kuzey kesimi ise Kuzey Kibris hukumetinin kontrolu altindadir GunumuzTampon bolgede bir UNFICYP devriye arabasi 1974 te Kibrisli Turklerin kontrolundeki bolge 1983 te kendisini sadece Turkiye tarafindan taninan Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti olarak ilan etti Birlesmis Milletler Baris Gucu iki taraf arasinda bir tampon bolge olusturmustur Ara bolgede zaman zaman meydana gelen gosteriler ve askerler arasinda yasanan seyrek olaylar disinda 1974 ten Agustos 1996 da Anastasios Tassos Isaac ve Solomos Solomou nun Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti bolgesine gectikten sonra bir motosiklet rallisinde gosteri yaparken oldurulmelerine kadar siddetli bir catisma yasanmamistir Tassos Isaak bir grup Turk sivil ve uc Kibrisli Turk polis tarafindan dovulerek olduruldu Solomos Solomou Turk bayragini askeri nobet kulubesinden indirmeye calisirken bir Turk subayi tarafindan bogazindan vuruldu Kibris in statusune iliskin BM onculugundeki gorusmeler kapsamli bir cozume goturecek anlamli muzakerelere zemin hazirlamak amaciyla Aralik 1999 da yeniden baslamistir Kibris hukumeti Kuzey Kibris yonetiminin sahip olabilecegi herhangi bir egemenligi tanimadi ve bu nedenle uluslararasi ucuslara veya Kuzey ile serbest ticarete izin vermedi Kuzey bolgelerindeki vatandaslarin insan haklarini ihlal ettigi ileri surulen bu ambargolarin kaldirilmasi icin gorusmeler yapilmistir Birlesmis Milletler in yeniden birlesme onerisi olan Kibris icin Annan Plani gelistirildi ve referandum cagrisi yapildi 21 yuzyil Kibris Mayis 2004 te Avrupa Birligi ne katildi Bu arada adanin statusu ile ilgili muzakereler de artti Aralik 2003 te Kibris ta iki halk arasindaki Birlesmis Milletler Tampon Bolgesi kismen acildi O tarihten bu yana her iki toplumun uyeleri ve AB vatandaslari acilan kontrol noktalarindan tampon bolgeyi gecebilmektedir 2004 yilinda yeniden birlesmeye iliskin BM destekli planlanan referandum 21 Nisan da yapildi Kibrisli Turkler referandumda BM planini kabul etme yonunde oy kullanirken Kibrisli Rumlar buyuk bir cogunlukla plani reddetti Kibris 1 Ocak 2008 tarihinde Avro Bolgesi ne katilmis ve para birimi olarak Euro yu kabul etmistir Kibris in Avrupa Birligi ne katilimi ve basarisizlikla sonuclanan BM referandumundan sonra yapilan ilk secimler 2008 yilinda gerceklesti Kibris in komunist partisi Emekci Halkin Ilerici Partisi AKEL den Dimitris Hristofyas sagci Ioannis Kasulidis i yenerek cumhurbaskani oldu Hristofyas Kibris in iki bolgeli federal bir devlet olarak yeniden birlesmesi icin Mehmet Ali Talat ile gorusmelere basladi Kuzey ve Guney arasinda yenilenen cabalar Kibris Rum ve Turk toplumlarinin liderlerinin 2014 Kibris gorusmeleri muzakere edilmis bir cozum icin benzeri gorulmemis bir Ortak Deklarasyon ortaya cikardi 2013 yilinda muhafazakar Demokratik Ralli den Nicos Anastasiades Kibris Cumhurbaskani olarak secildi Baskan Anastasiades 2018 yilinda komunist rakibine karsi buyuk bir farkla ikinci donem icin yeniden secilmistir 28 Subat 2023 tarihinde 2023 cumhurbaskanligi secimlerinin galibi Nikos Christodoulides Kibris Cumhuriyeti nin sekizinci cumhurbaskani olarak yemin etti Ayrica bakinizKibris TarihiKaynakca Library of Congress 6 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2017 Language contact and the lexicon in the history of Cypriot Greek Stavroula Varella page 69 2006 Bishops speech published in The Times London 7 8 1878 30 British Cyprus 1914 1960 uca edu 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2017 The British Cyprus memorial 11 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2017 CYPRUS 15 Haziran 2006 15 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2017 UN Security Council Resolution 186 The Cyprus Question PDF United Nations 4 Mart 1964 20 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Ocak 2007 Minutes of the meeting between the UK Prime Minister Sir Alec Douglas Home and the American Attorney General Robert Kennedy UK 26 Ocak 1964 27 Subat 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Subat 2008 DEMONSTRATIONS OF 11 AUGUST 1996 www hri org 30 Eylul 2000 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2017 a b The Parliament of Cyprus Local information Current Constitution The Commonwealth Parliamentary Association 2011 30 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mart 2012 Cyprus and Malta Welcome to the euro area European Commission 19 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Cypriot president ousted in poll BBC News 17 Subat 2008 21 Subat 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Loizides Neophytos 2009 The Presidential Elections in Cyprus February 2008 Electoral Studies 28 1 pp 163 166 Cyprus country profile BBC News 27 Mayis 2011 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Joint Declaration final version as agreed between the two leaders Cyprus Mail 11 Subat 2014 22 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2023 Greek Cypriots elect Nicos Anastasiades as president 24 Subat 2013 11 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Cyprus country profile BBC News 19 Ekim 2020 8 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2023 Celebrations as Cypriot president wins re election 25 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi New Cyprus president sworn in France 24 Ingilizce 28 Subat 2023 28 Subat 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2023 Daha fazla okumaBorowiec Andrew Kibris Sorunlu bir ada Greenwood 2000 Clark Tommy Kibris in Kisa Tarihi 2020 alinti 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Coufoudakis Van Yunan Turk Iliskileri 1973 1983 Atina dan Gorunum International Security 9 4 Bahar 1985 185 217 Faustmann Hubert ve Nicos Peristianis editorler Britanya ve Kibris Somurgecilik ve Somurgecilik Sonrasi 1878 2006 Bibliopolis 2006 Hadjipavlou Maria Kibris catismasi Baris insasi icin temel nedenler ve sonuclar Baris Arastirmalari Dergisi 44 3 2007 349 365 cevrimici Sorun Christopher Tarihe rehin Osmanlilardan Kissinger a Kibris Verso 1997 Hunt D Kibris ta Ayak Izleri Londra Trigraph 1990 Johnston Ken Ikinci Dunya Savasi Sonrasi Ingiliz Askeri Harekatlari Kibris EOKA ile Mucadele 2014 Joseph Joseph S Cyprus Etnik Catisma ve Uluslararasi Politika Bagimsizliktan Avrupa Birligi Esigine St Martin s 1997 Kalibre Alper Turkiye nin Kibris politikasi Bir baglamsal Avrupalilasma ornegi Turkiye ve Avrupa Birligi nde Routledge 2016 s 225 241 Katsuride Yiannos Ingiliz Somurgeciligi Doneminde Kibrisli Rum Milliyetci Sag Sag Parti Siyasetinin Ortaya Cikisi Harekete Gecirilmesi ve Donusumleri Springer 2017 Kliot Nurit ve Yoel Mansfield Bolunmenin siyasi manzarasi Kibris ornegi Siyasi cografya 16 6 1997 495 521 Mallinson William Kibris Modern Bir Tarih IBTauris 2005 Mirbagheri Farid Kibris in tarihi sozlugu Scarecrow Press 2009 Morgan T Tatli ve Aci Ada Kibris taki Ingilizlerin Tarihi 1878 1960 Londra IB Tauris Bloomsbury 2010 Nicolet Claude Amerika Birlesik Devletleri nin Kibris Politikasi 1954 1974 Bibliopolis 2001 O Malley Brendan ve Ian Craig der Kibris Komplosu Amerika Casusluk ve Turk Istilasi IB Tauris 1999 Plumer Aytug Kibris 1963 64 Kader Yillari Kibris Lefkosa 2003 Rappas Alexis 1930 larda Kibris Ingiliz Somurge Yonetimi ve Kibris Anlasmazliginin Kokleri IB Tauris 2014 Richter Heinz Modern Kibris in Kisa Tarihi 1878 2009 Rutzen 2010 Schaar Kenneth W Michael Given ve George Theocharous Saatin Altinda Kibris ta Somurge Mimarisi ve Tarihi 1878 1960 Bank of Cyprus 1995 Varnava Andrekos Kibris ta Ingiliz emperyalizmi 1878 1915 onemsiz mulkiyet Manchester University Press 2017 9780367348908 Yorghos Leventis Kibris 1940 larda Kendi Kaderini Tayin Mucadelesi Peter Lang 2002 Birincil kaynaklar Cobham CD baskisi Excerpta Cypria Kibris tarihi icin materyaller Cambridge 1908 Yazili kaynaklarin Guzel Koleksiyonu cevrimici Hakki Murat Metin ed Kibris sorunu belgesel tarih 1878 2007 Bloomsbury 2007 Lang Robert Hamilton Kibris tarihi mevcut kaynaklari ve gelecekteki beklentileri Macmillan 1878 cevrimici Wallace Paul W amp Andreas G Orphanides editorler Sources for the History of Cyprus cilt I XV Albany NY Yunanistan ve Kibris Arastirma Merkezi Albany Universitesi SUNY 1990 2007