Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kalmukya veya Kalmıkya (Kalmukça: Хальмг Таңһч, Rusça: Респу́блика Калмы́кия), Rusya'ya bağlı bir cumhuriyettir. En dikkat çeken özelliği Avrupa sınırları içinde Budizm'in en yaygın din olduğu tek bölge olmasıdır.
Kalmukya | |||||
| |||||
| Milli Marş: | |||||
| Konum | |||||
 | |||||
| Yönetim | |||||
| Ülke: |  Rusya | ||||
| Federâl Bölge: | Güney Federal Bölgesi | ||||
| Ekonomik Bölge: | |||||
| Başkent: | Elista | ||||
| Cumhurbaşkanı: | |||||
| Genel bilgiler | |||||
| Yüzölçüm: | 76.100 km² (29.382 sq mi) | ||||
| Nüfus: | 292.410 | ||||
| - Yoğunluk: | 4 /km² (10 /sq mi) | ||||
| Diğer bilgiler | |||||
| Dili: | Kalmukça, Rusça | ||||
| Kuruluş tarihi: | 1993 | ||||
| Kodu: | 90 | ||||
Tarih
Kalmukların ataları Oyratlar, steplerindeki İrtiş Nehri kıyılarından Aşağı İdil bölgesine 1630 yıllarında gelmişlerdir. İdil deltası üzerinde kuzeyde Saratov’dan güneydeki Astrahan’a kadar olan geniş steplere yerleşmiş, burada Kalmuk Hanlığı'nı kurmuşlardır.
Yerleşmelerinden 25 yıl sonra Kalmuklar Rus Çarına bağlanmışlardır. Ruslarla anlaşma yaparak, Rusya’nın güney sınırını koruma karşılığında Rus sınır yerleşimlerinde ticaret yapma ayrıcalığı kazanmışlardı. Ancak bu bağlılık daha çok sembolik kalmıştır. Kalmuk hanları genellikle “Göçebelerin Büyük Yasası” (Iki Tsaadzhin Bichig) adını verdikleri kurallara göre kendi kendine yönetim uygulamışlardır.
18. yüzyılın ortalarına doğru Ruslar Kalmukların içişlerine daha fazla karışmaya başlar. Bunun üzerine 1770 yılında son Kalmuk hanı Ubashi Han halkını anayurtları ’ya geri götürme kararı alır. Yaklaşık 168.080 kadar Kalmuk Ubashi Han’ın liderliğinde Orta Asya’nın diğer ucundaki vatanlarına doğru yola çıkar. Yolda Kazaklar ve Kırgızlarla savaşan, bir taraftan da açlık ve susuzluğa maruz kalan Kalmukların çoğu ölür. Aylarca süren zorlu yolculuğun sonunda yalnızca 66.073 kadar Kalmuk, Mançuların denetimindeki Sincan’a ulaşır.
Çariçe Katerina Kalmuk Hanlığını feshederek bölgeyi Astrahan valisine bağlar. Rusya’da kalan Kalmuklar savaşlarda Rusya adına savaşmış, yavaş yavaş yerleşik bir yaşam tarzını benimsemişlerdir.
Sovyet dönemi
Ekim Devrimi'nden sonra çoğu Beyaz Ordu saflarında çatışan bazı Kalmuk gruplar[] yurt dışına kaçtı. Kalmuk diasporası Türkiye'de bir süre kaldıktan sonra, Yugoslavya, Bulgaristan, Çekoslovakya ve Fransa'ya dağıldı. Sovyet yönetimi geride kalanları sert bir şekilde cezalandırmış, çok sayıda kişiyi idam etmiştir.[]
Kalmukya 4 Kasım 1920'de, Sovyetler Birliği içinde özerk bir bölge (oblast) olarak ilan edildi; 1935'te ise, özerk bir cumhuriyet oldu. Stalin döneminde Budist manastırları kapatıldı[]; Kalmuk dini metinleri yakıldı[]; 1932-1933 yılları kollektivizasyon döneminde yaklaşık 60.000 kişi açlıktan öldü.[]
II. Dünya Savaşı sırasında Kalmukya Nazi işgaline uğradı. 1943'te Sovyetler bölgeyi geri aldı; Sovyet yönetimi Nazilerle iş birliği yaptıkları gerekçesiyle işbirlikçi Kalmukların Orta Asya ve Sibirya'ya sürdü. Yarısı, yolda; geriye kalanların büyük bir bölümü de Sibirya'da öldü.[] Ancak 1957'de Kruşçev'in izniyle yurtlarına geri dönebildi. 1958'de Kalmukya, yeniden özerk Sovyet cumhuriyeti oldu. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olarak varlığını sürdürmektedir.
Coğrafya
Zaman Dilimi
Kalmukya, Moskova zaman dilimindedir (MSK/MSD). UTC'e göre saat farkı +0300 (MSK)/+0400 (MSD)
Nehirler
Önemli nehirleri:
Göller
Kalmukya, Hazar Denizi kıyısında yer alır. Bundan başka Kalmukya sınırları içinde birkaç göl bulunur. Bunlar:
Doğal Kaynaklar
Kalmukya’nın doğal kaynakları kömür, petrol ve doğalgazdır.
İklim
Kalmukya karasal iklime sahiptir. Yazları çok sıcak ve kuru, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır.
- Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: -7 °C
- Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: +24 °C
- Yıllık Ortalama Yağış: 170mm (doğu bölgelerinde) - 400mm (batı bölgelerinde)
Nüfus
2002 istatistiklerine göre Kalmuklar nüfusun %53,3’nü oluşturmaktadır. Diğer gruplar Ruslar (%33,6), Darginler (7.295 ya da %2,5), Çeçenler (5.979 ya da %2), Kazaklar (5.011 ya da %1,7), Türkler (3.124 ya da %1,1), Ukraynalılar (2.505 ya da %0,9), Avarlar (2.305 ya da %0,8), Almanlar (1.643 ya da %0,6).
| Etnik Grup | sayım 1926 | sayım 1939 | sayım 1959 | sayım 1970 | sayım 1979 | sayım 1989 | sayım 2002 | sayım 2010 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | |
| Kalmuklar | 107.026 | %75,6 | 107.315 | %48,6 | 64.882 | %35,1 | 110.264 | %41,1 | 122.167 | %41,5 | 146.316 | %45,4 | 155.938 | %53,3 | 162,740 | 57,4% |
| Ruslar | 15.212 | %10,7 | 100.814 | %45,7 | 103.349 | %55,9 | 122.757 | %45,8 | 125.510 | %42,6 | 121.531 | %37,7 | 98.115 | %33,6 | 85,712 | 30,2% |
| Diğerleri | 19.356 | %13,7 | 12.555 | %5,7 | 16.626 | %9 | 34.972 | %13 | 46.850 | %15,9 | 54.732 | %17 | 38.357 | %13,1 | 35,239 | 12,4% |
Din
Halkın çoğunluğunu Tibet Budistleri ve Ortodoks Hıristiyanlar oluşturur. Ayrıca önemli miktarda da ateist bulunmaktadır. Kalmuk disporası 1923'te Belgrad'da bir Budacı tapınağı kurmuş; ancak tapınak savaşta yıkılmıştır. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Belgrad'daki Kalmuklarının çoğu, Almanya ve ABD'ye göç etmiştir. Günümüzde Kalmuklar, dünyanın dört bir yanına dağılmış durumdadır. Kalmukların en yoğun yaşadığı Amerikan eyaleti olan New Jersey'de bir Kalmuk Budist tapınağı bulunmaktadır. Kırgızistan’ın Karakol bölgesinde yaşayan "Sart Kalmuklar" ise Kırgız kültürüne uyum sağlayarak Müslümanlığa geçmişlerdir; Kırgızca konuşmaktadırlar.
Notlar
- ^ Barbara Sundberg Baudot (2002). Candles in the dark: a new spirit for a plural world. University of Washington Press. s. 305. ISBN . 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ocak 2011.
- ^ Ahmad Hasan Dani, Chahryar Adle, Irfan Habib, Karl M. Baipakov, History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast : from the sixteenth to the mid-nineteenth century, UNESCO, 2003, sayfa 160
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Kalmukya ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- (also in Russian22 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- Kalmukya Cumhuriyeti resmî sitesi 25 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (ayrıca Russian 8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- Official website of the Kalmyk diplomatic representation at the President of the Russian Federation(ayrıca Russian21 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi)
- Ethnologue report on Kalmyk language7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Forum of Kalmyk Internet Community 2 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mistaken Foreign Myths about Shambhala 22 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- The man who bought chess 8 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Observer 29 October 2006
- The Buddhist hordes of Kalmykia6 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian September 19, 2006
- Kalmyk Buddhist Temple in Belgrade (1929 - 1944)12 Aralık 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Earth to Kalmykia, Come In Please 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Economist December 18, 1997
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kalmukya veya Kalmikya Kalmukca Halmg Tanһch Rusca Respu blika Kalmy kiya Rusya ya bagli bir cumhuriyettir En dikkat ceken ozelligi Avrupa sinirlari icinde Budizm in en yaygin din oldugu tek bolge olmasidir KalmukyaBayrak ArmaMilli Mars KonumKalmukyaKalmukyaYonetimUlke RusyaFederal Bolge Guney Federal BolgesiEkonomik Bolge Baskent ElistaCumhurbaskani Genel bilgilerYuzolcum 76 100 km 29 382 sq mi Nufus 292 410 Yogunluk 4 km 10 sq mi Diger bilgilerDili Kalmukca RuscaKurulus tarihi 1993Kodu 90TarihKalmuklarin atalari Oyratlar steplerindeki Irtis Nehri kiyilarindan Asagi Idil bolgesine 1630 yillarinda gelmislerdir Idil deltasi uzerinde kuzeyde Saratov dan guneydeki Astrahan a kadar olan genis steplere yerlesmis burada Kalmuk Hanligi ni kurmuslardir Yerlesmelerinden 25 yil sonra Kalmuklar Rus Carina baglanmislardir Ruslarla anlasma yaparak Rusya nin guney sinirini koruma karsiliginda Rus sinir yerlesimlerinde ticaret yapma ayricaligi kazanmislardi Ancak bu baglilik daha cok sembolik kalmistir Kalmuk hanlari genellikle Gocebelerin Buyuk Yasasi Iki Tsaadzhin Bichig adini verdikleri kurallara gore kendi kendine yonetim uygulamislardir 18 yuzyilin ortalarina dogru Ruslar Kalmuklarin icislerine daha fazla karismaya baslar Bunun uzerine 1770 yilinda son Kalmuk hani Ubashi Han halkini anayurtlari ya geri goturme karari alir Yaklasik 168 080 kadar Kalmuk Ubashi Han in liderliginde Orta Asya nin diger ucundaki vatanlarina dogru yola cikar Yolda Kazaklar ve Kirgizlarla savasan bir taraftan da aclik ve susuzluga maruz kalan Kalmuklarin cogu olur Aylarca suren zorlu yolculugun sonunda yalnizca 66 073 kadar Kalmuk Mancularin denetimindeki Sincan a ulasir Carice Katerina Kalmuk Hanligini feshederek bolgeyi Astrahan valisine baglar Rusya da kalan Kalmuklar savaslarda Rusya adina savasmis yavas yavas yerlesik bir yasam tarzini benimsemislerdir Sovyet donemi Ekim Devrimi nden sonra cogu Beyaz Ordu saflarinda catisan bazi Kalmuk gruplar hangileri yurt disina kacti Kalmuk diasporasi Turkiye de bir sure kaldiktan sonra Yugoslavya Bulgaristan Cekoslovakya ve Fransa ya dagildi Sovyet yonetimi geride kalanlari sert bir sekilde cezalandirmis cok sayida kisiyi idam etmistir kaynak belirtilmeli Kalmukya 4 Kasim 1920 de Sovyetler Birligi icinde ozerk bir bolge oblast olarak ilan edildi 1935 te ise ozerk bir cumhuriyet oldu Stalin doneminde Budist manastirlari kapatildi kaynak belirtilmeli Kalmuk dini metinleri yakildi kaynak belirtilmeli 1932 1933 yillari kollektivizasyon doneminde yaklasik 60 000 kisi acliktan oldu kaynak belirtilmeli II Dunya Savasi sirasinda Kalmukya Nazi isgaline ugradi 1943 te Sovyetler bolgeyi geri aldi Sovyet yonetimi Nazilerle is birligi yaptiklari gerekcesiyle isbirlikci Kalmuklarin Orta Asya ve Sibirya ya surdu Yarisi yolda geriye kalanlarin buyuk bir bolumu de Sibirya da oldu kaynak belirtilmeli Ancak 1957 de Kruscev in izniyle yurtlarina geri donebildi 1958 de Kalmukya yeniden ozerk Sovyet cumhuriyeti oldu Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra Rusya Federasyonu na bagli ozerk bir cumhuriyet olarak varligini surdurmektedir CografyaZaman Dilimi Kalmukya Moskova zaman dilimindedir MSK MSD UTC e gore saat farki 0300 MSK 0400 MSD Kalmukya haritasiNehirler Onemli nehirleri Idil Nehri Kuma NehriGoller Kalmukya Hazar Denizi kiyisinda yer alir Bundan baska Kalmukya sinirlari icinde birkac gol bulunur Bunlar Manych Gudilo GoluDogal Kaynaklar Kalmukya nin dogal kaynaklari komur petrol ve dogalgazdir Iklim Kalmukya karasal iklime sahiptir Yazlari cok sicak ve kuru kislari ise soguk ve kar yagislidir Ocak Ayi Sicaklik Ortalamasi 7 C Temmuz Ayi Sicaklik Ortalamasi 24 C Yillik Ortalama Yagis 170mm dogu bolgelerinde 400mm bati bolgelerinde NufusKafkasya nin etnik yapisi 2002 istatistiklerine gore Kalmuklar nufusun 53 3 nu olusturmaktadir Diger gruplar Ruslar 33 6 Darginler 7 295 ya da 2 5 Cecenler 5 979 ya da 2 Kazaklar 5 011 ya da 1 7 Turkler 3 124 ya da 1 1 Ukraynalilar 2 505 ya da 0 9 Avarlar 2 305 ya da 0 8 Almanlar 1 643 ya da 0 6 Etnik Grup sayim 1926 sayim 1939 sayim 1959 sayim 1970 sayim 1979 sayim 1989 sayim 2002 sayim 2010sayi yuzdelik sayi yuzdelik sayi yuzdelik sayi yuzdelik sayi yuzdelik sayi yuzdelik sayi yuzdelik sayi yuzdelikKalmuklar 107 026 75 6 107 315 48 6 64 882 35 1 110 264 41 1 122 167 41 5 146 316 45 4 155 938 53 3 162 740 57 4 Ruslar 15 212 10 7 100 814 45 7 103 349 55 9 122 757 45 8 125 510 42 6 121 531 37 7 98 115 33 6 85 712 30 2 Digerleri 19 356 13 7 12 555 5 7 16 626 9 34 972 13 46 850 15 9 54 732 17 38 357 13 1 35 239 12 4 DinHalkin cogunlugunu Tibet Budistleri ve Ortodoks Hiristiyanlar olusturur Ayrica onemli miktarda da ateist bulunmaktadir Kalmuk disporasi 1923 te Belgrad da bir Budaci tapinagi kurmus ancak tapinak savasta yikilmistir II Dunya Savasi ndan sonra Belgrad daki Kalmuklarinin cogu Almanya ve ABD ye goc etmistir Gunumuzde Kalmuklar dunyanin dort bir yanina dagilmis durumdadir Kalmuklarin en yogun yasadigi Amerikan eyaleti olan New Jersey de bir Kalmuk Budist tapinagi bulunmaktadir Kirgizistan in Karakol bolgesinde yasayan Sart Kalmuklar ise Kirgiz kulturune uyum saglayarak Muslumanliga gecmislerdir Kirgizca konusmaktadirlar Notlar Barbara Sundberg Baudot 2002 Candles in the dark a new spirit for a plural world University of Washington Press s 305 ISBN 9780295982922 13 Mart 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ocak 2011 Ahmad Hasan Dani Chahryar Adle Irfan Habib Karl M Baipakov History of Civilizations of Central Asia Development in contrast from the sixteenth to the mid nineteenth century UNESCO 2003 sayfa 160Dis baglantilarWikimedia Commons ta Kalmukya ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir also in Russian22 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kalmukya Cumhuriyeti resmi sitesi 25 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ayrica Russian 8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Official website of the Kalmyk diplomatic representation at the President of the Russian Federation ayrica Russian21 Aralik 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Ethnologue report on Kalmyk language7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Forum of Kalmyk Internet Community 2 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mistaken Foreign Myths about Shambhala 22 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde The man who bought chess 8 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Observer 29 October 2006 The Buddhist hordes of Kalmykia6 Subat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian September 19 2006 Kalmyk Buddhist Temple in Belgrade 1929 1944 12 Aralik 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde Earth to Kalmykia Come In Please 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Economist December 18 1997