Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kapadokya takvimi, Pers Zerdüşt takviminden türetilen bir güneş takvimidir. Adını, günümüz Türkiye'sindeki tarihi bölge olan Kapadokya'dan almıştır. Her biri 30 günlük 12 ay ve beş epagomenal güne sahip olan takvim, Kapadokya'nın Pers Ahameniş İmparatorluğu'nun bir parçası olduğu MÖ 550 ile 330 yılları arasında ortaya çıkmıştır. Kapadokya takvimi, Zerdüşt takvimiyle aynı olup yapısında Avestaca adlar ile ayların sıralaması yer almaktadır. Bölgedeki İran kültürel etkisini yansıtan takvimin mevcut kanıtları, Yunan gök bilimcilerin hesapları aracılığıyla Geç Antik Çağ'a kadar uzanmakta ve o zamana kadar zaten Jülyen takvimine uyarlanmıştır.
İçeriği
Kapadokya takvimi, günümüz Türkiye'sinde tarihi bir bölge olan Kapadokya'nın Ahameniş İmparatorluğu'nun bir eyaleti (satraplığı) olduğu bir zamanda tasarlanmıştır. Takvim, kullanıldığı bölgenin adıyla anılır; kesin başlangıç tarihi konusunda fikir birliği yoktur. Tarihçi Josef Marquart'a göre takvim MÖ 490'da başlarken Filolog 'e göre MÖ 490 ile 480 arasında başlamıştır. 360 günü 12 aya bölen ve bunu beş epagomenal gün takip eden bir güneş takvimidir.
Takvim aslında Zerdüşt takviminin bir taklididir.Persler o dönemde Kapadokya'da baskın siyasi grup olduğu için bölgenin ana takvimi haline gelmiş ve Kapadokya Krallığı'nda bu şekilde varlığını sürdürmüştür. Zamanın geçişi ve yerel lehçe farklılıkları, küçük imla farklılıklarına yol açsa da Kapadokya takvimindeki ayların adları Zerdüşt (Avestaca) takvimindeki ayların adlarıyla hemen hemen aynıdır. Kapadokya'daki Persler, Batı İran dilini konuştukları için Kapadokça ay adları bazı yönlerden Avestaca yazımından ziyade Orta Farsça (Pehlevi dili) yazımına dilsel olarak daha yakındır. Kapadokça formları ise daha arkaiktir ve bu açıdan Avestaca formlarına daha yakındır.
Kapadokya takvimi, Kapadokya üzerindeki uzun süreli İran kültürel ve dini etkilerinin kanıtıdır. İranolog Mary Boyce'a göre Kapadokya takvimi; Orta Pers, Part, Soğd, Harezm, Baktriya ve Eski Ermeni takvimleriyle birlikte, Perslerin erken Ahameniş döneminde "tüm Zerdüşt tebaaları için kabul edilen zaman hesaplama araçlarını" oluşturmak için ortaya çıkardıkları Ahameniş devlet takviminden türetilmiştir. Zamanla, yerel dil değişiklikleri farklı yerel sürümlerle sonuçlanmıştır. Bunun dışında, bu takvimler hemen hemen aynıdır. Kapadokya takvimi, Geç Antik Çağ'ın Yunan gök bilimcilerinin metinleri aracılığıyla varlığını sürdürmüş ve yine de MS 4. yüzyıla kadar bilinmiştir.
Ay adları
| Aylar | Kapadokça | Genç Avestaca | Erken Orta Farsça | Orta Farsça (Pehlevi) | Yeni Farsça |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | [Ar]artana | Fravašinąm | Fravartīn | Frawardīn | Farvardīn |
| 2 | Artegeste (Artēye<s>tē) | Ašahe vahištahe | Artvahišt | Ardwahišt | |
| 3 | Aratata | Haurvatātō | Harvatāt | Xordā̌d | |
| 4 | Teiri (Teirei) | Tištryahe | Tīr | Tīr | |
| 5 | Amartata | Amərətātō | Amurtāt | Amurdā̌d | Mordād |
| 6 | Sathriore (Xathriorē) | Khšathrahe vairyehe | Šahrevar | Šahrewar | |
| 7 | Mithre (Mithpē) | Mithrahe | Mihr | Mihr | |
| 8 | *Apomenapa | Āpa̧m | Āpān | Ābān | |
| 9 | Athra | Āthrō | Atur | Ādur | |
| 10 | Dathusa (Dathousa) | Dathušō | Dadv | Day | |
| 11 | Osmana | Vaŋhə̄uš manaŋhō | Vahuman | Wahman | |
| 12 | Sondara (Sondara<mat?>) | Spəntayå ārmatōiš | Spendārmat | Spandarmad |
Boyce ve Tarihçi Frantz Grenet'ye göre, "takvimler arasındaki yazışmaların ana hatlarındaki kesinlik", Zerdüştlerin Kapadokya'da benimsedikleri kullanımların "büyük ölçüde tek tip" olduğunu göstermektedir. İkili, tek farklılığın birçok Zerdüşt topluluğunda yaygın olduğu bildirilen bir değişiklik olan Avestacadaki 'nın yerine Teiri'nin (Teirei) kullanıldığını ve Apąm'dan ("sular") ziyade 'a ("suların oğlu") "sekiz ayın adandığı"nı ve burada Varuna kullanıldığını belirtmiştir. Boyce ile Grenet, bu "ay adanmasının" görünüşe göre Kapadokya takvimine özgü olduğunu yazmıştır. Buna göre Kapadokya'daki Zerdüştler arasında Anahita'nın Varuna'ya yükseltilmesi konusunda anlaşmazlığa düşmüş olabilir. Boyce ile Grenet, bu olgunun güçlü Pers dini etkileriyle bilinen bir bölgede Ahamenişler tarafından yaratılan güçlü yönetim altında bile, yerel Pers rahiplerinin görünüşte küçük bir rahip özerkliğine sahip olduğunu gösterdiğini eklemiştir.
Jülyen takvimine uyarlama
Kapadokya takvimi, Ahameniş döneminde ortaya çıkmış olsa da mevcut kanıtlar yalnızca Jülyen takvimine uyarlanmış olduğu Geç Antik Çağ'a kadar uzanmaktadır. Tarihçi Sacha Stern, Kapadokya takviminin MÖ 44'teki Jülyen takvimine uyarlanmış olabileceğini belirtmiştir. It was probably the first calendar in the Roman East to become "Julianized", Muhtemelen, bile önce, Doğu Roma'da "Jülyenize" hale gelen ilk takvimdir. Bununla birlikte, Roma döneminde takvimin "Jülyenizasyon"undan sonra bile, Kapadokya Yeni Yılı tarihi hâlâ "başlangıçta bir Pers Zerdüşt takvimine yaklaşık olarak uyumluydu" ve yapısı yine de 12 aylık 30 günlük orijinal Pers takvimine ve ardından beş epagomenal güne dayanmaktadır.
Notlar
- ^ " fravaşileri" ile ilgili Kapadokça terim yani Fravašinąm (Genç Avestaca), Fravartīn (Erken Orta Farsça), Frawardīn (Orta Farsça, Pehlevi) ve Farvardīn (Yeni Farsça)
- ^ Vohu Manah'ın Kapadokça tercümesi yani Vaŋhə̄uš manaŋhō (Genç Avestaca), Vahuman (Erken Orta Farsça), Wahman (Orta Farsça, Pehlevi) ve Behman (Yeni Farsça)
- ^ Kapadokya takvimi için bu, Jülyen artık yıllarında fazladan bir epagomenal günün eklenmesini içeriyordu.
Kaynakça
- ^ a b Boyce 2009; de Jong 1997, s. 144; Stern 2012, ss. 181-182, 269; Skjærvø 2018, s. 594
- ^ Stern 2012, ss. 181-182, 269; de Jong 1997, s. 144; Panaino, Abdollahy & Balland 1990, ss. 658-677.
- ^ Panaino, Antonio; Abdollahy, Reza; Balland, Daniel (30 Ağustos 2020). . Encyclopaedia Iranica Online (İngilizce). Brill. 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2022.
- ^ Panaino, Abdollahy & Balland 1990, ss. 658-677; de Jong 1997, s. 144; Stern 2012, ss. 181-182, 269.
- ^ a b c d Boyce & Grenet 1991, s. 279.
- ^ a b de Jong 1997, s. 144.
- ^ a b Boyce 2009.
- ^ Panaino, Abdollahy & Balland 1990, ss. 658-677; Boyce & Grenet 1991, s. 279; de Jong 1997, s. 144.
- ^ Panaino, Abdollahy & Balland 1990, ss. 658-677; Boyce & Grenet 1991, ss. 279-280.
- ^ Rose 2011, s. 36.
- ^ de Jong 1997, s. 266.
- ^ a b c Boyce & Grenet 1991, s. 280.
- ^ Boyce & Grenet 1991, ss. 280-281; Weiskopf 1990, ss. 780–786; Boyce 2001, s. 85.
- ^ de Jong 1997, s. 144; Stern 2012, ss. 181-182, 269-271.
- ^ Stern 2012, ss. 181-182, 269-271.
- ^ a b Stern 2012, s. 269.
- ^ Stern 2012, s. 182.
Kaynaklar
- Boyce, Mary; Grenet, Frantz (1991). Beck, Roger (Ed.). A History of Zoroastrianism, Zoroastrianism under Macedonian and Roman Rule. Brill. ISBN .
- Boyce, Mary (2001). Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices. Psychology Press. ISBN .
- Boyce, Mary (2009). . Encyclopædia Iranica, Online Edition. Encyclopædia Iranica Foundation. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- de Jong, Albert (1997). Traditions of the Magi: Zoroastrianism in Greek and Latin Literature. Brill. ISBN .
- Panaino, Antonio; Abdollahy, Reza; Balland, Daniel. "6-7". CALENDARS. 4. ss. 658-677. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ağustos 2022.
- (2018). "festivals and calendars, Persian and Zoroastrian". Nicholson, Oliver (Ed.). The Oxford Dictionary of Late Antiquity (İngilizce). Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- Rose, Jenny (2011). Zoroastrianism: An Introduction. I.B.Tauris. ISBN .
- Stern, Sacha (2012). Calendars in Antiquity: Empires, States, and Societies. Oxford University Press. ISBN .
- Weiskopf, Michael. "7-8". CAPPADOCIA. 4. ss. 780-786. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ağustos 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kapadokya takvimi Pers Zerdust takviminden turetilen bir gunes takvimidir Adini gunumuz Turkiye sindeki tarihi bolge olan Kapadokya dan almistir Her biri 30 gunluk 12 ay ve bes epagomenal gune sahip olan takvim Kapadokya nin Pers Ahamenis Imparatorlugu nun bir parcasi oldugu MO 550 ile 330 yillari arasinda ortaya cikmistir Kapadokya takvimi Zerdust takvimiyle ayni olup yapisinda Avestaca adlar ile aylarin siralamasi yer almaktadir Bolgedeki Iran kulturel etkisini yansitan takvimin mevcut kanitlari Yunan gok bilimcilerin hesaplari araciligiyla Gec Antik Cag a kadar uzanmakta ve o zamana kadar zaten Julyen takvimine uyarlanmistir 1923 tarafindan cizilen MO 500 dolaylarinda Ahamenis Imparatorlugu nu gosteren haritaIcerigiKapadokya takvimi gunumuz Turkiye sinde tarihi bir bolge olan Kapadokya nin Ahamenis Imparatorlugu nun bir eyaleti satrapligi oldugu bir zamanda tasarlanmistir Takvim kullanildigi bolgenin adiyla anilir kesin baslangic tarihi konusunda fikir birligi yoktur Tarihci Josef Marquart a gore takvim MO 490 da baslarken Filolog e gore MO 490 ile 480 arasinda baslamistir 360 gunu 12 aya bolen ve bunu bes epagomenal gun takip eden bir gunes takvimidir Takvim aslinda Zerdust takviminin bir taklididir Persler o donemde Kapadokya da baskin siyasi grup oldugu icin bolgenin ana takvimi haline gelmis ve Kapadokya Kralligi nda bu sekilde varligini surdurmustur Zamanin gecisi ve yerel lehce farkliliklari kucuk imla farkliliklarina yol acsa da Kapadokya takvimindeki aylarin adlari Zerdust Avestaca takvimindeki aylarin adlariyla hemen hemen aynidir Kapadokya daki Persler Bati Iran dilini konustuklari icin Kapadokca ay adlari bazi yonlerden Avestaca yazimindan ziyade Orta Farsca Pehlevi dili yazimina dilsel olarak daha yakindir Kapadokca formlari ise daha arkaiktir ve bu acidan Avestaca formlarina daha yakindir Kapadokya takvimi Kapadokya uzerindeki uzun sureli Iran kulturel ve dini etkilerinin kanitidir Iranolog Mary Boyce a gore Kapadokya takvimi Orta Pers Part Sogd Harezm Baktriya ve Eski Ermeni takvimleriyle birlikte Perslerin erken Ahamenis doneminde tum Zerdust tebaalari icin kabul edilen zaman hesaplama araclarini olusturmak icin ortaya cikardiklari Ahamenis devlet takviminden turetilmistir Zamanla yerel dil degisiklikleri farkli yerel surumlerle sonuclanmistir Bunun disinda bu takvimler hemen hemen aynidir Kapadokya takvimi Gec Antik Cag in Yunan gok bilimcilerinin metinleri araciligiyla varligini surdurmus ve yine de MS 4 yuzyila kadar bilinmistir Ay adlariAylar Kapadokca Genc Avestaca Erken Orta Farsca Orta Farsca Pehlevi Yeni Farsca1 Ar artana Fravasinam Fravartin Frawardin Farvardin2 Artegeste Arteye lt s gt te Asahe vahistahe Artvahist Ardwahist3 Aratata Haurvatatō Harvatat Xorda d4 Teiri Teirei Tistryahe Tir Tir5 Amartata Ameretatō Amurtat Amurda d Mordad6 Sathriore Xathriore Khsathrahe vairyehe Sahrevar Sahrewar7 Mithre Mithpe Mithrahe Mihr Mihr8 Apomenapa Apa m Apan Aban9 Athra Athrō Atur Adur10 Dathusa Dathousa Dathusō Dadv Day11 Osmana Vaŋhe us manaŋhō Vahuman Wahman12 Sondara Sondara lt mat gt Spentaya armatōis Spendarmat Spandarmad Boyce ve Tarihci Frantz Grenet ye gore takvimler arasindaki yazismalarin ana hatlarindaki kesinlik Zerdustlerin Kapadokya da benimsedikleri kullanimlarin buyuk olcude tek tip oldugunu gostermektedir Ikili tek farkliligin bircok Zerdust toplulugunda yaygin oldugu bildirilen bir degisiklik olan Avestacadaki nin yerine Teiri nin Teirei kullanildigini ve Apam dan sular ziyade a sularin oglu sekiz ayin adandigi ni ve burada Varuna kullanildigini belirtmistir Boyce ile Grenet bu ay adanmasinin gorunuse gore Kapadokya takvimine ozgu oldugunu yazmistir Buna gore Kapadokya daki Zerdustler arasinda Anahita nin Varuna ya yukseltilmesi konusunda anlasmazliga dusmus olabilir Boyce ile Grenet bu olgunun guclu Pers dini etkileriyle bilinen bir bolgede Ahamenisler tarafindan yaratilan guclu yonetim altinda bile yerel Pers rahiplerinin gorunuste kucuk bir rahip ozerkligine sahip oldugunu gosterdigini eklemistir Julyen takvimine uyarlamaKapadokya takvimi Ahamenis doneminde ortaya cikmis olsa da mevcut kanitlar yalnizca Julyen takvimine uyarlanmis oldugu Gec Antik Cag a kadar uzanmaktadir Tarihci Sacha Stern Kapadokya takviminin MO 44 teki Julyen takvimine uyarlanmis olabilecegini belirtmistir It was probably the first calendar in the Roman East to become Julianized Muhtemelen bile once Dogu Roma da Julyenize hale gelen ilk takvimdir Bununla birlikte Roma doneminde takvimin Julyenizasyon undan sonra bile Kapadokya Yeni Yili tarihi hala baslangicta bir Pers Zerdust takvimine yaklasik olarak uyumluydu ve yapisi yine de 12 aylik 30 gunluk orijinal Pers takvimine ve ardindan bes epagomenal gune dayanmaktadir Notlar fravasileri ile ilgili Kapadokca terim yani Fravasinam Genc Avestaca Fravartin Erken Orta Farsca Frawardin Orta Farsca Pehlevi ve Farvardin Yeni Farsca Vohu Manah in Kapadokca tercumesi yani Vaŋhe us manaŋhō Genc Avestaca Vahuman Erken Orta Farsca Wahman Orta Farsca Pehlevi ve Behman Yeni Farsca Kapadokya takvimi icin bu Julyen artik yillarinda fazladan bir epagomenal gunun eklenmesini iceriyordu Kaynakca a b Boyce 2009 de Jong 1997 s 144 Stern 2012 ss 181 182 269 Skjaervo 2018 s 594 Stern 2012 ss 181 182 269 de Jong 1997 s 144 Panaino Abdollahy amp Balland 1990 ss 658 677 Panaino Antonio Abdollahy Reza Balland Daniel 30 Agustos 2020 Encyclopaedia Iranica Online Ingilizce Brill 8 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Ekim 2022 Panaino Abdollahy amp Balland 1990 ss 658 677 de Jong 1997 s 144 Stern 2012 ss 181 182 269 a b c d Boyce amp Grenet 1991 s 279 a b de Jong 1997 s 144 a b Boyce 2009 Panaino Abdollahy amp Balland 1990 ss 658 677 Boyce amp Grenet 1991 s 279 de Jong 1997 s 144 Panaino Abdollahy amp Balland 1990 ss 658 677 Boyce amp Grenet 1991 ss 279 280 Rose 2011 s 36 de Jong 1997 s 266 a b c Boyce amp Grenet 1991 s 280 Boyce amp Grenet 1991 ss 280 281 Weiskopf 1990 ss 780 786 Boyce 2001 s 85 de Jong 1997 s 144 Stern 2012 ss 181 182 269 271 Stern 2012 ss 181 182 269 271 a b Stern 2012 s 269 Stern 2012 s 182 KaynaklarBoyce Mary Grenet Frantz 1991 Beck Roger Ed A History of Zoroastrianism Zoroastrianism under Macedonian and Roman Rule Brill ISBN 978 9004293915 Boyce Mary 2001 Zoroastrians Their Religious Beliefs and Practices Psychology Press ISBN 978 0415239028 Boyce Mary 2009 Encyclopaedia Iranica Online Edition Encyclopaedia Iranica Foundation 29 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi de Jong Albert 1997 Traditions of the Magi Zoroastrianism in Greek and Latin Literature Brill ISBN 978 9004108448 Panaino Antonio Abdollahy Reza Balland Daniel 6 7 CALENDARS 4 ss 658 677 25 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Agustos 2022 2018 festivals and calendars Persian and Zoroastrian Nicholson Oliver Ed The Oxford Dictionary of Late Antiquity Ingilizce Oxford Oxford University Press ISBN 978 0 19 866277 8 Rose Jenny 2011 Zoroastrianism An Introduction I B Tauris ISBN 978 0857719713 Stern Sacha 2012 Calendars in Antiquity Empires States and Societies Oxford University Press ISBN 978 0199589449 Weiskopf Michael 7 8 CAPPADOCIA 4 ss 780 786 19 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Agustos 2022