Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kara liman yunusu (Phocoena spinipinnis), Güney Amerika'ya kıyılarına endemik bir musurgil türü. İlk defa türe İngilizce ismini (Burmeister's porpoise) veren Hermann Burmeister tarafından 1865 yılında tanımlanmıştır. Yerel halk arasında "marsopa espinosa" (dikenli musur) ve "chancho marino" (deniz domuzu) olarak da bilinir.
| Kara liman yunusu | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ortalama bir insan ile boyut karşlaştırması | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Neredeyse tehdit altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Phocoena spinipinnis Burmeister, 1865 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| doğal yaşam alanı | |||||||||||||||
Nüfus ve dağılım
Kara liman yunusları doğal yaşam alanlarında nispeten yaygınlarken, türün üzerinde ufak bir araştırma yapılmıştır. Türün yaşam alanının Pasifik'te bulunan Peru'nun kuzey kıyılarından Ateş Toprakları dolanarak Atlantik'te bulunan Brezilya'nın güney kıyılarına kadar devam ettiği görülmektedir. Toplam populasyonu ise en az on binlerdedir. Kıyılara genellikle çok yakın oldukları bilinse de, Şili'de bulunan Valdivia Nehri'nde ve deniz kıyısından 50 km uzakta yunusların görüldüğü de olmuştur.
Açıklama
Kara liman yunusu fotoğraflarının çoğu ölü olanlardan çekilmiş ve siyah renginde görünmektedir. Bu nedenle türün İngilizce eski yaygın ismine "kara musur" denmiştir. Ancak canlı olanlar aslında koyu gri rengindedir. Öldüklerinden yalnızca birkaç dakika sonra siyaha dönüşürler. Alt taraflarının rengi farklıdır ama genellikle açık gridir. Erişkinler yaklaşık olarak 150 cm uzunluğunda ve 50–75 kg ağırlığında olurlar. Şu ana kadar kayda geçen en yüksek ağırlığa sahip olan 105 kg'dır ve bu bir dişidir. Gözlerinin tam önünde bulunan sığ bir çentik bulunur. Sırt yüzgeçlerinin şekli ve yeri bir deniz memelisine göre oldukça alışılmadıktır—kavisli değil üçgen şeklinde ve uçları yukarı doğru olmaktan çok geriye doğrudur. Sırt yüzgeçleri sırtlarının dörtte üçü kadar gerisindedir—diğer yunus ve balinalar ile karşılaştırıldığında en geride olandır. Bu özellikler, türü benzer boyutlu Pasifik'te bulunan Şili yunusundan ayırmak için yeterlidir.
Davranışı
Kara liman yunuslarını incelemek zordur. Genellikle utangaç olurlar, yüzeye çıktığında gövdesinin çok küçük bir kısmını gösterir ve kendilerine yaklaşan teknelerden hızla uzaklaşırlar. Normalde yalnız ya da çift hâlinde dolaşırlar ama nadiren büyük gruplar halinde de dolaştıkları da görünür. Şili'deki 70'li bir grubun görüldüğü kaydedilmiştir. Ançuez, barlam balığı ve uskumru gibi pelajik balıklarla beslenirler.
Korunma durumu
Diğer bütün yunuslar gibi, kara liman yunusları da balık ağlarına takılabilmektedirler. Bu durum Uruguay, Peru ve Şili'de yaygındır. Peru'daki yıllık tahmini yakalanma sayısı, 2000'lerdedir. Kara liman yunusları ayrıca besin olarak ya da köpekbalığı yemi olarak kullanılmak için kasıtlı olarak zıpkınla öldürülmektedirler.
Şiddetli El Niño olaylarında, Humboldt akıntısının ekosistemi karışıklığa uğrar. Ançuezler ya can verip çürürler ya da bölgeyi terk ederler ve görülen odur ki sonuç olarak birçok yunus ve diğer deniz memelileri açlıktan ölür.
IUCN bu hayvanları Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi'ne eklemiştir. Türün uzun vadede durumu bilinmemektedir.
Kara liman yunusları (UNEP) - (CMS) dahilinde olumsuz korunma statüsü olması ya da uluslararası anlaşmalarla sağlanacak işbirliğinden olumlu olarak yararlanabileceği için Ek-II listesinde bulunmaktadırlar.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Hammond, P.S., Bearzi, G., Bjørge, A., Forney, K., Karczmarski, L., Kasuya, T., Perrin, W.F., Scott, M.D., Wang, J.Y., Wells, R.S. & Wilson, B. (2008). Phocoena spinipinnis. IUCN 2008. IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi. Erişim tarihi: 24 March 2009.
- ^ Aspects of the biology of Burmeister's Porpoise from Peru Reyes and Can Waerebeek, 1995. Report of the International Whaling Commission. Özel Sayı 16.
- ^ Read, Andrew (1999). Porpoises. Stillwater, MN, USA: Voyageur Press. ISBN .
- ^ "Appendix II 11 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." of the Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals (CMS). As amended by the Conference of the Parties in 1985, 1988, 1991, 1994, 1997, 1999, 2002, 2005 and 2008. Effective: 5 Mart 2009.
Konuyla ilgili yayınlar
- Burmeister's Porpoise in the Encyclopedia of Marine Mammals, J.C. Reyes, 1998. sayfa 177-179.
- National Audubon Society Guide to Marine Mammals Reeves et al., 2002.
- Whales, Dolphins and Porpoises, Carwardine, 1995.
- Phocoena spinipinnis, Brownell and Praderi Mammal Species sayı 217 sayfa 1–4, 1984.
Dış bağlantılar
- Balina ve Yunus Topluluğu24 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kara liman yunusu Phocoena spinipinnis Guney Amerika ya kiyilarina endemik bir musurgil turu Ilk defa ture Ingilizce ismini Burmeister s porpoise veren Hermann Burmeister tarafindan 1865 yilinda tanimlanmistir Yerel halk arasinda marsopa espinosa dikenli musur ve chancho marino deniz domuzu olarak da bilinir Kara liman yunusuOrtalama bir insan ile boyut karslastirmasiKorunma durumuNeredeyse tehdit altinda IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim CetaceaFamilya PhocoenidaeCins Tur P spinipinnisIkili adlandirmaPhocoena spinipinnisBurmeister 1865dogal yasam alaniNufus ve dagilimKara liman yunuslari dogal yasam alanlarinda nispeten yayginlarken turun uzerinde ufak bir arastirma yapilmistir Turun yasam alaninin Pasifik te bulunan Peru nun kuzey kiyilarindan Ates Topraklari dolanarak Atlantik te bulunan Brezilya nin guney kiyilarina kadar devam ettigi gorulmektedir Toplam populasyonu ise en az on binlerdedir Kiyilara genellikle cok yakin olduklari bilinse de Sili de bulunan Valdivia Nehri nde ve deniz kiyisindan 50 km uzakta yunuslarin goruldugu de olmustur AciklamaKara liman yunusu fotograflarinin cogu olu olanlardan cekilmis ve siyah renginde gorunmektedir Bu nedenle turun Ingilizce eski yaygin ismine kara musur denmistir Ancak canli olanlar aslinda koyu gri rengindedir Olduklerinden yalnizca birkac dakika sonra siyaha donusurler Alt taraflarinin rengi farklidir ama genellikle acik gridir Eriskinler yaklasik olarak 150 cm uzunlugunda ve 50 75 kg agirliginda olurlar Su ana kadar kayda gecen en yuksek agirliga sahip olan 105 kg dir ve bu bir disidir Gozlerinin tam onunde bulunan sig bir centik bulunur Sirt yuzgeclerinin sekli ve yeri bir deniz memelisine gore oldukca alisilmadiktir kavisli degil ucgen seklinde ve uclari yukari dogru olmaktan cok geriye dogrudur Sirt yuzgecleri sirtlarinin dortte ucu kadar gerisindedir diger yunus ve balinalar ile karsilastirildiginda en geride olandir Bu ozellikler turu benzer boyutlu Pasifik te bulunan Sili yunusundan ayirmak icin yeterlidir DavranisiKara liman yunuslarini incelemek zordur Genellikle utangac olurlar yuzeye ciktiginda govdesinin cok kucuk bir kismini gosterir ve kendilerine yaklasan teknelerden hizla uzaklasirlar Normalde yalniz ya da cift halinde dolasirlar ama nadiren buyuk gruplar halinde de dolastiklari da gorunur Sili deki 70 li bir grubun goruldugu kaydedilmistir Ancuez barlam baligi ve uskumru gibi pelajik baliklarla beslenirler Korunma durumuDiger butun yunuslar gibi kara liman yunuslari da balik aglarina takilabilmektedirler Bu durum Uruguay Peru ve Sili de yaygindir Peru daki yillik tahmini yakalanma sayisi 2000 lerdedir Kara liman yunuslari ayrica besin olarak ya da kopekbaligi yemi olarak kullanilmak icin kasitli olarak zipkinla oldurulmektedirler Siddetli El Nino olaylarinda Humboldt akintisinin ekosistemi karisikliga ugrar Ancuezler ya can verip cururler ya da bolgeyi terk ederler ve gorulen odur ki sonuc olarak bircok yunus ve diger deniz memelileri acliktan olur IUCN bu hayvanlari Nesli Tukenme Tehlikesi Altinda Olan Turlerin Kirmizi Listesi ne eklemistir Turun uzun vadede durumu bilinmemektedir Kara liman yunuslari UNEP CMS dahilinde olumsuz korunma statusu olmasi ya da uluslararasi anlasmalarla saglanacak isbirliginden olumlu olarak yararlanabilecegi icin Ek II listesinde bulunmaktadirlar Ayrica bakinizBalina ve yunuslar listesi Deniz biyolojisiKaynakca Hammond P S Bearzi G Bjorge A Forney K Karczmarski L Kasuya T Perrin W F Scott M D Wang J Y Wells R S amp Wilson B 2008 Phocoena spinipinnis IUCN 2008 IUCN Nesli Tukenme Tehlikesi Altinda Olan Turlerin Kirmizi Listesi Erisim tarihi 24 March 2009 Aspects of the biology of Burmeister s Porpoise from Peru Reyes and Can Waerebeek 1995 Report of the International Whaling Commission Ozel Sayi 16 Read Andrew 1999 Porpoises Stillwater MN USA Voyageur Press ISBN 0 89658 420 8 Appendix II 11 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde of the Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals CMS As amended by the Conference of the Parties in 1985 1988 1991 1994 1997 1999 2002 2005 and 2008 Effective 5 Mart 2009 Konuyla ilgili yayinlarBurmeister s Porpoise in the Encyclopedia of Marine Mammals J C Reyes 1998 sayfa 177 179 ISBN 0 12 551340 2 National Audubon Society Guide to Marine Mammals Reeves et al 2002 ISBN 0 375 41141 0 Whales Dolphins and Porpoises Carwardine 1995 ISBN 0 7513 2781 6 Phocoena spinipinnis Brownell and Praderi Mammal Species sayi 217 sayfa 1 4 1984 Dis baglantilarBalina ve Yunus Toplulugu24 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde