Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karniyen yağmur dönemi, Geç Triyas döneminin başında (yaklaşık 234-232 milyon yıl önce) yerküreyi etkileyen büyük çaplı bir doğa olayıdır. Günümüzde pek çok paleontolog tarafından yeni bir toplu yok oluş olarak değerlendirilmektedir. Bu dönemde yerküredeki kıtalar bir bütün olarak Pangea'yı oluşturuyordu ve bu 2 milyon yıllık yoğun yağışlı dönemle birlikte süper kıtanın iklimi kuru ve karasal iklimden daha nemli iklime doğru evrildi. Bu değişim de o dönemde büyük bir biyota alt üst oluşuna neden oldu. Karniyen yağışlı dönemi, küresel çapta kaya katmanlarında gözlemlenmektedir.
Jeolojik kanıtlar
Karniyen iklim değişikliği
Karniyen yağmur dönemi küresel çapta Geç Triyas'ın kurak iklimini kesintiye uğratan daha nemli iklim şartlarıyla tanınır. Bu nem artışı ise Karniyen yağmur dönemiyle ilişkili artan yağış miktarına bağlıdır. Bunun jeolojik kanıtları aşağıda verilmiştir:
- Daha nemli bir iklimin ürünü olan paleosol (fosil toprak) gelişimi bu dönemin çökellerinde görülür. Organik materyalce varsıl kara topraklar ve podzol barındırır. Bu kayıtlar buharlaşmanın, yağıştan az olduğu yerleri işaret eder.
- Bataklık ve aşırı nemli ortamlarda görülen higrofit polenlerinin varlığı.
- Kırıntılı kayaçların çökel kayıtlarındaki bolluğu da aşındırma ajanlarından yağışı işaret eder.
- Reçinenin yaygın olarak bulunması.
Karniyen yağmur döneminde küresel ısınma da geçerli oluşmuştur. Bu durum konodont dişlerinden yapılan oksijen izotoplarının çözümlenmesiyle kanıtlanmıştır. Veriler δ18O duraylı izotopunun ‰1.5'luk negatif değişimi Karniyen yağmur döneminde 3-4 °C'lik sıcaklık artışını gösterebilir. Bu ısınma belki de zamandaki geniş çaplı volkanik etkinlikle ilgilidir ki bu volkanik etkinlik de büyük olasılıkla Wrangellia Large igneous province'in oluşumuyla ilişkilidir.
Karniyen yağış döneminin deniz tabanlarında bir kanıtı da vardır. Bu döneme ait karbonat platformlarında manganez iyonları yaygın bulunur, normalde manganez oksijenli bölgede çökelirken, derin oksijensiz ve sülfürlü ortamda manganez iyonlaşarak çökelir.
Karbonat platformları
Karniyen yağmur dönemi başında karbonat platformları yüksek rölyefli, izole ve dik eğimli küçük platformlarken; bu dönem içinde düşük rölyefli ve düşük eğimli platformlara dönüşmüştür. Bu dönüşümün temel nedeni karbonat platformlarını üreten biyolojik komünitelerin değişmesidir.
Güney Çin blokunda, karbonat platformlarının azalışı, oksijensiz çevrelerin tipik çökeli olan kara şeylin çökelmesiyle eşleşir.
Biyolojik altüst oluş
Konodontlar, ammonoidler, crinoidler, bryozoa ve yeşil algler bu süreçte büyük bir yok oluşu deneyimlediler. Özellikle dinozorlar, kalkerli nanofosiller, mercanlar ve kozalaklılar ise yayılıp çeşitlenmişlerdir. En yaşlı yaygın fosilleşmiş reçine çökelleri karniyen yağmur döneminde oluşmuştur, bir daha bu kadar yaygın reçine çökellerinin oluşması için Erken Kretase'ye kadar beklemek gerekecektir.
Olası nedenler
Wrangellia sel bazaltları
Büyük yok oluşlar ve iklim değişiklikleri sıklıkla volkanik etkinlikle bağdaştırılır. Atmosfere salınan CO2 ve SO2 miktarının artmasıyla kirlenen ekosistemler bu yok oluşları tetiklemiş olabilir. CO2 konsantrasyonunun artışı, küresel ısınma ve hızlanan hidrolojik döngüyle sonuçlanmıştır. Wrangellia'nın neden olduğu bu süreçler de kırıntılı çökellerin artan üretimi ve okyanusların asitlenmesiyle örtüşür, ki Batı Tetis'te karbonat platformlarının krize girmesi de doğrudan buna bağlıdır.
Kimmer Orojenezi
Alternatif bir hipoteze göre, Karniyen yağmur dönemi, Batı Tetis'teki bölgesel bir iklim buhranıdır. Tetis okyanusunun kuzey bölümü kapanarak yeni bir dağ sırası oluşturmuştur. Bu dağ sırası, Lavrasya'nın güneyinde tıpkı bugün Himalayalar ve Asya'nın Hint Okyanusu üzerinde yarattığı etkiyi yaratıp çok güçlü basınç eğrileri oluşmasına neden olmuş ve musonları yaratmış olabilir.
Kaynakça
- ^ Muellera, Steven; Krystyn, Leopold; Kürschner, Wolfram M. . www.sciencedirect.com. Sciencedirect. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Dal Corso, Jacopo; ve diğerleri. . www.researchgate.com. Researchgate. 12 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Sun, Y. D. . www.sciencedirect.com. Sciencedirect. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Dal Corso, Jacopo; ve diğerleri. . www.ncbi.nlm.nih.gov/. National Library of Medicine. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Chen, Yanlong; Krystyn, Leopold; Richoz, Sylvain; Zhang, Zhifei. . www.researchgate.com. 27 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Hornung, Thomas; Krystyn, Leopold; Brandner, Rainer. . www.sciencedirect.com. Sciencedirect. 27 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karniyen yagmur donemi Gec Triyas doneminin basinda yaklasik 234 232 milyon yil once yerkureyi etkileyen buyuk capli bir doga olayidir Gunumuzde pek cok paleontolog tarafindan yeni bir toplu yok olus olarak degerlendirilmektedir Bu donemde yerkuredeki kitalar bir butun olarak Pangea yi olusturuyordu ve bu 2 milyon yillik yogun yagisli donemle birlikte super kitanin iklimi kuru ve karasal iklimden daha nemli iklime dogru evrildi Bu degisim de o donemde buyuk bir biyota alt ust olusuna neden oldu Karniyen yagisli donemi kuresel capta kaya katmanlarinda gozlemlenmektedir Karniyen yagmur doneminde dinozorlarin cesitlenmeye basladigini ve karbonat platformlarinin daralisini gosteren dikme kesitJeolojik kanitlarKarniyen iklim degisikligi Karniyen yagmur donemi kuresel capta Gec Triyas in kurak iklimini kesintiye ugratan daha nemli iklim sartlariyla taninir Bu nem artisi ise Karniyen yagmur donemiyle iliskili artan yagis miktarina baglidir Bunun jeolojik kanitlari asagida verilmistir Daha nemli bir iklimin urunu olan paleosol fosil toprak gelisimi bu donemin cokellerinde gorulur Organik materyalce varsil kara topraklar ve podzol barindirir Bu kayitlar buharlasmanin yagistan az oldugu yerleri isaret eder Bataklik ve asiri nemli ortamlarda gorulen higrofit polenlerinin varligi Kirintili kayaclarin cokel kayitlarindaki bollugu da asindirma ajanlarindan yagisi isaret eder Recinenin yaygin olarak bulunmasi Karniyen yagmur doneminde kuresel isinma da gecerli olusmustur Bu durum konodont dislerinden yapilan oksijen izotoplarinin cozumlenmesiyle kanitlanmistir Veriler d18O durayli izotopunun 1 5 luk negatif degisimi Karniyen yagmur doneminde 3 4 C lik sicaklik artisini gosterebilir Bu isinma belki de zamandaki genis capli volkanik etkinlikle ilgilidir ki bu volkanik etkinlik de buyuk olasilikla Wrangellia Large igneous province in olusumuyla iliskilidir Karniyen yagis doneminin deniz tabanlarinda bir kaniti da vardir Bu doneme ait karbonat platformlarinda manganez iyonlari yaygin bulunur normalde manganez oksijenli bolgede cokelirken derin oksijensiz ve sulfurlu ortamda manganez iyonlasarak cokelir Karbonat platformlari Karniyen yagmur donemi basinda karbonat platformlari yuksek rolyefli izole ve dik egimli kucuk platformlarken bu donem icinde dusuk rolyefli ve dusuk egimli platformlara donusmustur Bu donusumun temel nedeni karbonat platformlarini ureten biyolojik komunitelerin degismesidir Guney Cin blokunda karbonat platformlarinin azalisi oksijensiz cevrelerin tipik cokeli olan kara seylin cokelmesiyle eslesir Biyolojik altust olusKonodontlar ammonoidler crinoidler bryozoa ve yesil algler bu surecte buyuk bir yok olusu deneyimlediler Ozellikle dinozorlar kalkerli nanofosiller mercanlar ve kozalaklilar ise yayilip cesitlenmislerdir En yasli yaygin fosillesmis recine cokelleri karniyen yagmur doneminde olusmustur bir daha bu kadar yaygin recine cokellerinin olusmasi icin Erken Kretase ye kadar beklemek gerekecektir Olasi nedenlerWrangellia sel bazaltlari Buyuk yok oluslar ve iklim degisiklikleri siklikla volkanik etkinlikle bagdastirilir Atmosfere salinan CO2 ve SO2 miktarinin artmasiyla kirlenen ekosistemler bu yok oluslari tetiklemis olabilir CO2 konsantrasyonunun artisi kuresel isinma ve hizlanan hidrolojik donguyle sonuclanmistir Wrangellia nin neden oldugu bu surecler de kirintili cokellerin artan uretimi ve okyanuslarin asitlenmesiyle ortusur ki Bati Tetis te karbonat platformlarinin krize girmesi de dogrudan buna baglidir Kimmer Orojenezi Alternatif bir hipoteze gore Karniyen yagmur donemi Bati Tetis teki bolgesel bir iklim buhranidir Tetis okyanusunun kuzey bolumu kapanarak yeni bir dag sirasi olusturmustur Bu dag sirasi Lavrasya nin guneyinde tipki bugun Himalayalar ve Asya nin Hint Okyanusu uzerinde yarattigi etkiyi yaratip cok guclu basinc egrileri olusmasina neden olmus ve musonlari yaratmis olabilir Kaynakca Muellera Steven Krystyn Leopold Kurschner Wolfram M www sciencedirect com Sciencedirect 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Dal Corso Jacopo ve digerleri www researchgate com Researchgate 12 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Sun Y D www sciencedirect com Sciencedirect 25 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Dal Corso Jacopo ve digerleri www ncbi nlm nih gov National Library of Medicine 27 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Chen Yanlong Krystyn Leopold Richoz Sylvain Zhang Zhifei www researchgate com 27 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Hornung Thomas Krystyn Leopold Brandner Rainer www sciencedirect com Sciencedirect 27 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi