Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Mayıs 2015) |
Kelam kozmolojik argüman, kökeni Orta Çağ Müslüman düşünürlerine kadar dayanan, tarih boyunca John Philoponus, el-Kindī, Saadia Gaon, el-Gazâli ve Aziz Bonaventura tarafından savunulan, evrenin bir ilk nedeni olduğunu göstermeye çalışan ve evrenin ilk nedeninin de Tanrı olduğunu kanıtlamaya çalışan çeşitlerinden biridir.
Argüman kısaca, evrenin var olmaya başlamasını sağlayan bir sebebin olduğunu ve bu sebebin de Tanrı olması gerektiğini öne sürer.
Tarihsel arka plan
Argümanın temel mantığı Aristoteles'in ''ilk hareket ettirici'' argümanından gelmiştir. Formüle etmemiş olsa bile, bu kozmolojik argümanın temellerini Aristoteles'in kurduğunu söyleyebiliriz. Daha teknik ve detaylı olarak kelam kozmolojik argüman, İslam felsefesinin Kelam geleneğinden ortaya çıkmış, ilk olarak İslam filozofları tarafından formüle edilmiştir. Kelam, ''söz, söylev, münazara'' anlamlarına gelmektedir.
Kelam kozmolojik argümanı ilk olarak el-Kindi formüle etmiştir. Ardından el-Gazali tarafından ''Filozofların Tutarsızlığı'' kitabında, Ibn Rüşd tarafından ''Averroes'' kitabında ve Thomas Aquinas'ın birbirinden farklı çalışmalarında sadeleştirilip, geliştirilmiştir.
Kelam kozmolojik argümanı başta Hristiyan teologu Bonaventure olmak üzere Batı Avrupa'da oldukça benimsenmiş ve hızlıca yayılmıştır.
İslam filozoflarının çoğu bu argümandan etkilenip Tanrı anlayışlarını ''zamanın ve mekanın dışında olan'' olarak tanımlamışlardır. Hristiyan dünyasında ise hızla yayılan argüman günümüzde spiritüel doktrin tarafından Tanrı'nın varlığını gösteren ana argüman olarak kabul edilmiştir.
Günümüzde hâla argümanın en sıkı savunucusu olan ve argümanı en modern haline getiren kişi evanjelist Hristiyan filozofu William Lane Craig'tir.
Klasik argüman
1- Var olmaya başlayan her şeyin var olmaya başlamasının bir sebebi vardır.
2- Evren var olmaya başlamıştır.
Dolayısıyla:
3- Evrenin var olmaya başlamasının bir sebebi vardır.
Modern argüman
William Lane Craig, iki ek argüman daha sunarak Kelam Kozmolojik Argümanı güçlendirmiş ve modern haline getirmiştir:
Gerçek sonsuzun imkansızlığı:
1- Gerçek sonsuz var olamaz
2- Zamanda sonsuza kadar geriye giden olaylar, gerçek sonsuzluk demektir.
3- Dolayısıyla, zamanda sonsuza kadar geriye giden olaylar dizisi varolamaz.
Birbiri ardına eklenen olayların sonsuzluğunun imkansızlığı:
1. Birbiri ardına eklenen olaylar gerçekten sonsuz olamaz çünkü her zaman eklenene bir olay daha eklenebilir.
2. Zamansal olarak geriye doğru giden olaylar, birbiri ardına eklenerek oluşurlar.
3. Dolayısıyla bu tarz bir gerçek sonsuzluk varolamaz.
Eleştirel
Argüman bazı Hristiyan apolojistlerinin canlanmasını sağladı ve tekrar şiddetli Tanrı tartışmaları gündeme geldi. Fakat argüman aynı şekilde J.L. Mackie, Graham Oppy, Quentin Smith gibi filozoflar tarafından ve Paul Davies, Lawrence Krauss ve Victor Stenger gibi fizikçiler tarafından şiddetli şekilde eleştirildi.
''Var olmaya başlayan her şeyin bir sebebi olduğu'' öncülü Craig'e göre oldukça güçlü sezgilere dayanıyor. ''Metafizik olarak hiçbir şey 'hiç'likten çıkamaz'' temeline dayanarak bu ilk öncülün ''sezgisel kesinlik''te olduğunu söylüyor. Fakat ilk öncül özellikle kuantum fiziğindeki son çalışmalarla anlaşılan atomaltı boyutlarda gerçekleşen ''nedensiz'' gibi gözüken olaylarla eleştirildi. Fakat Craig, atomaltı boyutlarda gerçekleşen olayların gerçekten ''hiçlikten çıkmadığını'' yani nedensiz olmadığını yine atomaltı boyutlarda gerçekleşen enerji dalgalanmalarından kaynaklandığını savunuyor. Fizikçiler ve filozoflar tarafından Craig'in ''hiçlik'' anlayışı hâla eleştirilmekte ve tartışmalar devam etmektedir.
Kelam kozmolojik argümanın en çok eleştirildiği kısım ise ''zamanın A teorisi'' denilen zaman algısına dayalı olmasıdır. Zamanın A teorisine göre, ''zaman gerçekten, bir yöne doğru akmaktadır.''Sezgisel olarak ''zamanın aktığı'' hissedilse bile, zamanın gerçekten aktığına dair hiçbir kanıt bulunamamıştır. Zamanın A teorisi, Albert Einstein'in özel görelilik kuramıyla çelişmekte ve gene Einstein'dan sonra bilim dünyasında hakim olan uzay-zaman ayrılmazlığından farklı olan bir zaman algısı çizmektedir. Zamanın A teorisinin günümüzdeki geçerliliği oldukça azalmış olsa da kuantum mekaniğine dayalı savunmalar geliştirilmiştir. Zamanın A teorisi yerine önerilen Zamanın B teorisine göre ise, zaman ''gerçekten'' akmıyordur. Yalnızca gerçekleşen olaylar sırası(kipler) vardır. Eğer Zamanın B teorisi doğru ise sonsuza kadar geriye gidiş mümkündür ve evrenin gerçek bir ''başlangıcı'' yoktur. Bu da Kelam kozmolojik argümanın geçersiz kalması demektir.
William Lane Craig'in zaman teorileri üzerine şöyle söylemiştir:
“Başlangıcından sonuna kadar Kelam Kozmolojik Argümanı, Zamanın A Teorisi üzerine kurulmuştur. B Teorisi’nde evren aslında var olmaya tam anlamıyla Big Bang anında başlamaz, sadece 4 boyutlu bir uzay zaman bloğu olarak kipsiz bir şekilde var olur. Eğer zaman kipsizse, evren aslında hiçbir zaman var olmaya başlamamıştır ve dolayısıyla onun var olmasının nedenine dair arayışımız da aslında yanlış kavrayışımızdan kaynaklanmış demektir.”
Günümüzde zaman teorileri üzerine yapılan tartışmalar güncel olarak devam etmektedir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mayis 2015 Kelam kozmolojik arguman kokeni Orta Cag Musluman dusunurlerine kadar dayanan tarih boyunca John Philoponus el Kindi Saadia Gaon el Gazali ve Aziz Bonaventura tarafindan savunulan evrenin bir ilk nedeni oldugunu gostermeye calisan ve evrenin ilk nedeninin de Tanri oldugunu kanitlamaya calisan cesitlerinden biridir Argumanin modern akademideki en onde gelen savunucularindan William Lane Craig in resmi Arguman kisaca evrenin var olmaya baslamasini saglayan bir sebebin oldugunu ve bu sebebin de Tanri olmasi gerektigini one surer Tarihsel arka planArgumanin temel mantigi Aristoteles in ilk hareket ettirici argumanindan gelmistir Formule etmemis olsa bile bu kozmolojik argumanin temellerini Aristoteles in kurdugunu soyleyebiliriz Daha teknik ve detayli olarak kelam kozmolojik arguman Islam felsefesinin Kelam geleneginden ortaya cikmis ilk olarak Islam filozoflari tarafindan formule edilmistir Kelam soz soylev munazara anlamlarina gelmektedir Kelam kozmolojik argumani ilk olarak el Kindi formule etmistir Ardindan el Gazali tarafindan Filozoflarin Tutarsizligi kitabinda Ibn Rusd tarafindan Averroes kitabinda ve Thomas Aquinas in birbirinden farkli calismalarinda sadelestirilip gelistirilmistir Kelam kozmolojik argumani basta Hristiyan teologu Bonaventure olmak uzere Bati Avrupa da oldukca benimsenmis ve hizlica yayilmistir Islam filozoflarinin cogu bu argumandan etkilenip Tanri anlayislarini zamanin ve mekanin disinda olan olarak tanimlamislardir Hristiyan dunyasinda ise hizla yayilan arguman gunumuzde spirituel doktrin tarafindan Tanri nin varligini gosteren ana arguman olarak kabul edilmistir Gunumuzde hala argumanin en siki savunucusu olan ve argumani en modern haline getiren kisi evanjelist Hristiyan filozofu William Lane Craig tir Klasik arguman1 Var olmaya baslayan her seyin var olmaya baslamasinin bir sebebi vardir 2 Evren var olmaya baslamistir Dolayisiyla 3 Evrenin var olmaya baslamasinin bir sebebi vardir Modern argumanWilliam Lane Craig iki ek arguman daha sunarak Kelam Kozmolojik Argumani guclendirmis ve modern haline getirmistir Gercek sonsuzun imkansizligi 1 Gercek sonsuz var olamaz 2 Zamanda sonsuza kadar geriye giden olaylar gercek sonsuzluk demektir 3 Dolayisiyla zamanda sonsuza kadar geriye giden olaylar dizisi varolamaz Birbiri ardina eklenen olaylarin sonsuzlugunun imkansizligi 1 Birbiri ardina eklenen olaylar gercekten sonsuz olamaz cunku her zaman eklenene bir olay daha eklenebilir 2 Zamansal olarak geriye dogru giden olaylar birbiri ardina eklenerek olusurlar 3 Dolayisiyla bu tarz bir gercek sonsuzluk varolamaz ElestirelArguman bazi Hristiyan apolojistlerinin canlanmasini sagladi ve tekrar siddetli Tanri tartismalari gundeme geldi Fakat arguman ayni sekilde J L Mackie Graham Oppy Quentin Smith gibi filozoflar tarafindan ve Paul Davies Lawrence Krauss ve Victor Stenger gibi fizikciler tarafindan siddetli sekilde elestirildi Var olmaya baslayan her seyin bir sebebi oldugu onculu Craig e gore oldukca guclu sezgilere dayaniyor Metafizik olarak hicbir sey hic likten cikamaz temeline dayanarak bu ilk onculun sezgisel kesinlik te oldugunu soyluyor Fakat ilk oncul ozellikle kuantum fizigindeki son calismalarla anlasilan atomalti boyutlarda gerceklesen nedensiz gibi gozuken olaylarla elestirildi Fakat Craig atomalti boyutlarda gerceklesen olaylarin gercekten hiclikten cikmadigini yani nedensiz olmadigini yine atomalti boyutlarda gerceklesen enerji dalgalanmalarindan kaynaklandigini savunuyor Fizikciler ve filozoflar tarafindan Craig in hiclik anlayisi hala elestirilmekte ve tartismalar devam etmektedir Kelam kozmolojik argumanin en cok elestirildigi kisim ise zamanin A teorisi denilen zaman algisina dayali olmasidir Zamanin A teorisine gore zaman gercekten bir yone dogru akmaktadir Sezgisel olarak zamanin aktigi hissedilse bile zamanin gercekten aktigina dair hicbir kanit bulunamamistir Zamanin A teorisi Albert Einstein in ozel gorelilik kuramiyla celismekte ve gene Einstein dan sonra bilim dunyasinda hakim olan uzay zaman ayrilmazligindan farkli olan bir zaman algisi cizmektedir Zamanin A teorisinin gunumuzdeki gecerliligi oldukca azalmis olsa da kuantum mekanigine dayali savunmalar gelistirilmistir Zamanin A teorisi yerine onerilen Zamanin B teorisine gore ise zaman gercekten akmiyordur Yalnizca gerceklesen olaylar sirasi kipler vardir Eger Zamanin B teorisi dogru ise sonsuza kadar geriye gidis mumkundur ve evrenin gercek bir baslangici yoktur Bu da Kelam kozmolojik argumanin gecersiz kalmasi demektir William Lane Craig in zaman teorileri uzerine soyle soylemistir Baslangicindan sonuna kadar Kelam Kozmolojik Argumani Zamanin A Teorisi uzerine kurulmustur B Teorisi nde evren aslinda var olmaya tam anlamiyla Big Bang aninda baslamaz sadece 4 boyutlu bir uzay zaman blogu olarak kipsiz bir sekilde var olur Eger zaman kipsizse evren aslinda hicbir zaman var olmaya baslamamistir ve dolayisiyla onun var olmasinin nedenine dair arayisimiz da aslinda yanlis kavrayisimizdan kaynaklanmis demektir Gunumuzde zaman teorileri uzerine yapilan tartismalar guncel olarak devam etmektedir