Kenin-Lopsan Monguş

Monguş Kenin-Lopsan (Tıva Türkçesi: Кенин-Лопсаң, Моңгуш Борах-оглу (Kiril alfabesi); Kenin-Lopsan, Monguş Borah-oglu (Latin alfabesi); 10 Nisan 1925 - 10 Şubat 2022), Tuva yazar. Tıva adlı Türk ülkesinde, Höndergey Çöön-Hemçik bölgesinde Çaş-tal denilen yerde doğmuştur. Tuva Türklerinden kültürel aktivist, şair, yazar, gazeteci, tarih bilimi doktoru, etnograf, folklorist, Tuva ulusunun millî yazarı ve Tuvanın meşhur kamı yani şamanıdır.

Biyografi ve bilim çalışmaları

Babası Keldegey-oglu Bora-Hoo Monguş, avcıdır, hikâyecidir. Annesi Sat Şiijek-uruu(kızı) Sendin-maa. On kız ve beş erkek kardeşi arasında altıncısıdır. 1938 yılı itibarıyla Bedik-Tey ilköğretim okuluna başlamıştır. Üçüncü sınıfta Çadan şehrinde okula devam etmiştir. 1966 yılının Mart ayından sonra çalışmaya başlamıştır.

Edebi ve sanatlık kişiliği

Yazmış olduğu romanları arasında «Юрта табунника», «Buyan Badırgı» sayılabilir. Ayrıca çevirmenlik yönü de vardır.

Bütün eserleri

• 2 tоmnug çоgааldаr çıındızı (Kızıl, 1975),
• Çоgааldаr çıındızı (Kızıl, 1993);
• «Ulug оruk» (Kızıl, 1956),
• «Оktyabrnıñ оglu-dur mеn» (Kızıl, 1959),
• «Biçii bаşkı» (Kızıl, 1963),
• «Çаlgınım» (Kızıl, 1967),
• «Tаnаа-Hеrеl» (Kızıl, 1986),
• «Gоlоsа» (Kızıl, 1984),
• «Slеdı» (Mоskvа, «Sоvrеmеnnik», 1989),
• «Tölgе» (Kızıl, 2003);
• «Ulug-Hеmniñ şаpkını» (Kızıl, 1965),
• «Hеrееjеnniñ çоrgааrаlı» (Kızıl, 1971),
• «Dееrniñ körünçüü» (Kızıl, 1974),
• «Tеniñ sаmı» (Kızıl, 1976),
• «Hаyırаlıg Kаlçаn-Şilgi» (Kızıl, 1978),
• «Çılgıçınıñ öö» (Kızıl, 1980),
• «Kırgаn-аvаy öpеy ırı» (Kızıl, 1984),
• «Kаldаrаk» (Mоskvа, «Dеt. lit.», 1985),
• «Nаstigаyuşçiy ptitsu» (Mоskvа, Dеt. lit., 1985),
• «Аzаnıñ biçyеzi kоnçug» (Kızıl, 1989),
• «Tuvinkа» (Mоskvа, «Sоvеtskiy Pisаtеl», 1990),
• «Аldın çürеk» (Kızıl, 1992),
• «Tıvа çоnnuñ burungu ujurlаrı» (Kızıl, «Nоvоsti Tuvı, 1995»),
• «Tıvа çаñçıl» (Mоskvа, «Trоykа». 1999),
• «Çitkеn urug» (Kızıl, 2000).
• «Buyan-Bаdırgı» (Kızıl, 2000)

Bibliyografya

• Kenin-Lopsan M.B. Обрядовая практика и фольклор тувинского шаманства., Нб.: «Наука», Сибирское отделение., 1987, 165 стор.
• Kenin-Lopsan M.B. Tıva humnarnın algıştarı (Тыва хумнарнын алгыштары) / Алгыши тувинских шаманов., Kızıl, 1995 (тувин. і рос.)
• Kenin-Lopsan M.B. Buyan Badırgı («Буян-Бадыргы»), двухтомный роман-эссе, 2000
• Kenin-Lopsan M.B. Tuva şamanlarının mifleri (Мифы тувинских шаманов)., Kızıl, 2002
• Kenin-Lopsan M.B. Oytulaaş (Ойтулааш). Любовная лирика., Кызыл, 2004
• Kenin-Lopsan M.B. Дыхание Черного Неба. Мифологическое наследие тувинского шаманства., М.: «Велигор», 2008
• Kenin-Lopsan M.B. Tıva şamanları (Тувинские шаманы)., М.: «Маска», 2009, 328 стор.

Kaynakça

1. ^ "Kenin-Lopsan uçmağa vardı". Tıva Cumhuriyeti Resmi Portalı. 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor () arşivlendi.  Eksik ya da boş |url= ()
2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014. 
3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014. 
4. ^ http://www.tuvatour.travel/attractions/116-shaman.html ^[]
5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014. 
6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014. 

Dış bağlantılar

• Нариси про Монгуш Кенін-Лопсана на сайті Національного музею ім. Алдан Маадир Ресбуліки Тива
• Інформація про Кенін-Лопсана на Тувинському форумі^[]
• Литературные сказки народов СССР, М.:«Правда», 1989
• Відомості про Кенін-Лопсана на Біографія.ру^[]
• інтерв'ю з Кенін-Лопсаном журналу «Профіль», число 12 за 2007 рік
• Саяна Монгуш Монгуш Кенін-Лопсана визнано першим тувинським романістом2 Mayıs 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // стаття на Тува-он-лайн8 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. за 2005 року
• Дина Оюн, Саяна Монгуш Президенту тувинських шаманів — 84 роки14 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // стаття на Тува-он-лайн8 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. за 2009 року
• Шаманский «дар» и плащ со «змеями» // Итс Рудольф. Этнографические этюды о традиционных народных верованиях., М.: Издательство политический литературы, 1990, стор. 215-227
• Kenin lopsan Monguş hakkında bilgilendirmeler
• Esir Kamplarında Unutulan Şehitlerde Keninlopsan Monguş
• M.Keninlopsan'ın bazı eserleri 8 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.