Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Latin veya Romen harfleri, kökeni antik Roma tarafından Eski Latinceyi yazmak için kullanılan Latin alfabesine dayanan bir yazı sistemidir. ISO tarafından belirlenmiş standart modern Latin alfabesinde 26 harf bulunur. Latin harfleri şu anda dünyada en yaygın kullanılan yazı sistemidir.
| Latin harfleri | |
|---|---|
 Latin harflerini kullanan bağımsız ülkeler | |
| Tür | Alfabe |
| Yaratılması | y. MÖ 700 |
| Aile sistemi | Mısır hiyeroglifleri
|
| Kardeş alfabeler | Kıptî alfabesi Kiril alfabesi Ermeni alfabesi |
| Bu sayfa fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir bulunmadığı takdirde, veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız . | |
Latin harfleri, görsel olarak Eski Yunan harflerine benzerdir. Eski Yunan harfleri ise aslen günümüz modern alfabelerin temeli olan Fenike alfabesinden türemiştir. Roma'nın erken dönemlerinde Etrüskler tarafından kullanılan Grek alfabesi zamanla Etrüsk alfabesine evrimleşmiş, Romalılar bu alfabeyi benimseyerek geliştirmişlerdir.
Harfler
ISO'nun belirlediği standart modern Latin alfabesinde 26 harf bulunmaktadır.
| Büyük harfler | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Küçük harfler | a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z |
Latinizasyon
Bu başlık herhangi bir . (Ağustos 2022) () |
Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Latin alfabesine çeviri yapılırken bu uygulamaların hiçbirisinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Örneğin Türk Devletleri arasında Ortak Türk Alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.
Türkçede kullanılmayan sesler (aslında söyleyişte mevcut olduğu hâlde harf olarak bulunmayan sesler de dâhil olmak üzere) aşağıda belirtilmiştir. Latinize harfler Farsça, Arapça ve Kiril alfabelerinde yer alan temel seslerin karşılığıdır.
| Asal Sesler Tablosu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Latinize | A | Ă | Ä | Ë | E | B | C | Ç | J | D | Ḑ | F | G | Ğ | Ģ | H | Ḩ | X | I | İ | K | Ķ | Q | L | Ḽ | M | N | Ņ | Ň | O | Ö | P | R | S | Š | Ş | Ț | T | U | Ü | V | W | Y | Z | Ž | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Türkçe | A | - | - | - | E | B | C | Ç | J | D | - | F | G | Ğ | - | H | - | - | I | İ | K | - | - | L | - | M | N | - | - | O | Ö | P | R | S | - | Ş | - | T | U | Ü | V | - | Y | Z | - | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Arapça | ڏ | ݝ | إ | إ | ڠ | ۆ | ۆ | ڞ | ٱ | ٱ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kiril | А | Ӑ | Ә | Є | Е | Б | Җ | Ч | Ж | Д | Ӡ | Ф | Г | Ғ | Ӷ | Һ | Ҳ | Х | Ы | И | К | Қ | Ҡ | Л | Љ | М | Н | Ң | Њ | О | Ө | П | Р | С | Ҫ | Ш | Ц | Т | У | Ү | В | Ў | Й | З | Ҙ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Sesli harflerin uzun biçimleri inceltme imi ile gösterilir: Â, Ê, Î, Ô, Û.
- Yarı-sesli (gırtlaksıl) harfler yumuşatma imi ile gösterilir: Ă, Ĕ, Ĭ, Ŏ, Ŭ.
- Alfabede Türkçede bulunmayan harflere de yer verilmiştir. Bu sesler ve onları gösteren harfler daha çok başka topluluklarla iç içe yaşayan Türk halkları tarafından kullanılmaktadır. Örneğin İran Azerileri Arapça Ayın (Ayn) harfini veya Gagavuzlar Slavik Tse harfini yoğun biçimde kullanırlar. Bu örnekler daha da çoğaltılabilir. Dolayısıyla alfabenin bazı kısımları yalnızca bazı topluluklar tarafından kullanılmaktadır.
- Kiril Е harfi için Azeri Kiril alfabesindeki Е harfinin ses değeri esas alınmıştır. Bu harf de Türkçedeki E sesidir.
- W: Açık bir V harfidir. Klasik V sesinden kesinlikle farklıdır. V harfinde dudaklar birbirine değerken, bu seste (W harfinde) tıpkı U sesinde olduğu gibi dudakların birbirine değmesi söz konusu değildir. Arapçadaki Vav (و) ve Batı dillerindeki w sesi başlıca örneklerdir. Örneğin: Dawul (Davul), Hawlu (Havlu), Yawaş (Yavaş).
- Q: Anadolu Türkçesindeki gırtlağa yakın olarak çıkarılan kalın K harfini gösterir (Ⱪ, Ķ). Örneğin: Qomşu (Komşu)... Bazı Türki dillerde (Örneğin Azericede) ise yine kalın K sesine yakın olarak gırtlaktan çıkarılan kalın bir G sesini karşılar. İç Anadolu ve Doğu Anadolu ağızlarında yaygın olarak kullanılır. Azeri Türkçesinin resmi harflerinden birisidir. Arapçadaki Kaf (ق) harfini karşılar. Örneğin: Qadın (Kadın) sözcüğünün okunuşu "Gadın" şeklindedir. Baştaki G sesi gırtlaktan ve kalın bir tonla söylenir. (Kimi lehçelerde ise ve bu sese oldukça yakın olan kalın gırtlaksı bir K sesi olarak okunur ve söylenir.)
- X: Boğazdan gelen gırtlaksı, hafif boğumlu bir H sesidir. Türkçedeki Xalı (Halı), Xala (Hala), Xoroz (Horoz) sözcüklerinin bu harfle yazılması doğru ses değerlerine örnek teşkil eder. Bazı dillerde normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken, bu ses boğazın üst kısmında titreşir. Arapçadaki Hı (خ) harfidir. Azericenin resmî harflerinden birisidir. İç ve Doğu Anadolu ağızlarında sıklıkla rastlanır. Örneğin: Baxmax (Bakmak) fiilinin okunuşu Baḥmaḥ şeklindedir ancak kelimenin içindeki h harfleri gırtlaktan ve hırıltılı olarak çıkartılır. Çaxmax (Çaḥmaḥ; Çakmak), Yanmax (Yanmaḥ; Yanmak)… Bu sesin Türkçedeki kullanımında çoğu zaman birbirlerine çok yakın kaynaklardan çıkan Arapçadaki Ha (ح) harfi ile olan farkı ortadan kalkmıştır (Ⱨ, Ḩ).
- Ä veya Ə: Kısa, kapalı, gırtlaktan gelen ve sert bir E harfidir. Normal E harfine göre daha kısa ve serttir. Ayrıca A ve E arası bir ses olarak öngörülür (Æ). Ses ve harf karşılığı olarak Arapçada ve Almancada da bulunur. Türkçede normal e sesinden tam olarak ayırt edilebilmesi günümüzde çok zordur. Azericede yoğun olarak kullanılır. İnce bir harf olduğu hâlde kalın uyumludur. Bu harfi içeren sözcüklerin aslında büyük ünlü uyumuna uymadığı hâlde kulağı tırmalamıyor olması bu nedenledir. Örneğin: İncä/İncə. Türkçede Selçuk ismi diğer Türk dillerinde “Sälçuk / Səlcuk” olarak, Akçe sözcüğü ise “Akçä / Akçə” olarak yazılır. Türkçede her ikisi de "Ben" olarak yazılan Bän (Azerice: Mən, 1. Tekil Şahıs Zamiri) ve Ben (Azerice: Ben, Deri Kabartısı) sözcükleri birbirinden farklı anlamlar içerir ve ses değerleri de farklıdır. Ə harfi kimi Latin alfabelerinde, özellikle el yazılarında Эə biçiminde de kullanılır. Örnekler: Ämäk/Эmək/Əmək (Emek), Ämir/Эmir/Əmir (Emir), Äsas/Əsas/Эsas (Esas), Sämär/Səmər (Semer)...
- Š=Ť ve Ž=Ď harfleri Peltek seslerdir; dil ucu ile dişlerin arasından çıkar.
- Arapçada bulunan Peltek Š (Arapça: ث) sesi Türk dilleri içinde yalnızca Başkurtçada yer alır (Kiril: Ҫ).
- Arapçada bulunan Peltek Ž (Arapça: ذ) sesi Türk dilleri içinde yalnızca Başkurtçada yer alır (Kiril: Ҙ).
- Türkçede bulunmayan Ț (Kiril: Ц) ve Ḑ (Kiril: Ӡ) sesleri Kiril alfabesinin romanizasyonunda kullanılır.
- Ṡ ve Ḋ harfleri vurgulu S ve vurgulu D olarak işitilen seslerdir. Modern standart Arapçadaki ses değerleri esas alınmıştır.
- Türkçeye Arapçadan geçen kelimelerde ص için üzeri noktalı Ṡ kullanılırken, ض harfi için çevirilerde üzeri noktalı Ḋ kullanılır. Örneğin: Ṡadaka, Ṡahib, Ṡabun, Huṡuṡ, Ramaḋan, Kaḋı, Kaḋa, Ḋarb, Ḋarbe, Arḋ...
- Ṫ ve Ż harfleri vurgulu T (T-D) ve vurgulu Z (Z-S) olarak işitilen seslerdir. Modern standart Arapçadaki ses değerleri esas alınmıştır.
- Türkçeye Arapçadan geçen kelimelerde ط için üzeri noktalı Ṫ kullanılırken, ظ harfi için çevirilerde üzeri noktalı Ż kullanılır. Örneğin: Ṫarık, Ṫarikat, Hariṫa, Żan, Żalim, Żafer, Mażlum...
- Ğ ve Ă: Gırtlaksıl sessiz harflerdir (Arapça: غ ve ع). Boğazın boğumlanmasıyla çıkarılan seslerdir. Örneğin: Ăsker, Ărab...
- Ayın (ع) harfinin çekimli (harekeli biçimleri) Ŭ ve Ĭ olarak gösterilir. Örneğin: Ŭmum, Ĭtır...
- Ⱨ ve Ⱪ: Boğazdan çıkan boğumlu harflerdir (Arapça ح ve ٯ; Kiril Ҳ ve Қ). Boğazın hafif sıkılması gerekir.
- Ň: Gırtlağa yakın olarak genizden çıkarılan N sesini gösterir.
- Č: Türkçedeki J sesini karşılayan bir harftir.
- Önemli Açıklama-1: Kiril Є (İe) harfinin ses değerinin kesinlikle Latin E harfi ile hiçbir ilgisi yoktur. Kiril Є harfinin Latin karşılığı Ë harfidir.
- Önemli Açıklama-2: Kiril Ё (Io) harfinin ses değeri olarak kesinlikle Latin Ë (E-Umlaut) harfi ile hiçbir ilgisi yoktur. Tamamen bir şekil benzerliğidir. Latin Ë harfinin Kiril karşılığı kesin olarak Є harfidir.
- Türkçedeki yazım koşulları göz önünde bulundurularak Arapça sesli harflerin Türkçeye çevirisinde aşağıdaki biçimler tercih edilir.
Latinize Sesler Örnek Türkçe Uzun Örnek-1 Örnek-2 Ä A, E Yämin Yemin  Kazâ Hâlâ U U, Ü Mulk Mülk Û Mûzip Sükûn İ I, İ Sihhat Sıhat Î Îlan Dînî
Ortak Türkçe Alfabe (veya Uniform Türk Alfabesi, Biçimlendirilmemiş Türki Abece) - 1930'lu yılların başında Sovyetler Birliği içindeki Türk topluluklarının alfabelerini ortak bir yazı sistemi ile Latin alfabesine çevirebilmek amacıyla oluşturulan ve asal sesleri gösteren alfabedir.
Uniform sözcüğü "Evrensel Biçim" (Ortak Gösterge) veya "Biçimlendirilmemiş" anlamına gelir. Yani bu alfabe henüz biçimlendirilerek ikincil sesler oluşturulmuş değildir. Bunu yapabilmek ve ilgili dillerin tüm ses değerlerini simgeleyecek harfleri belirleyebilmek için noktalama işaretlerinden yararlanarak yeni harfler oluşturmak gerektiği öngörülmüştür. Başlangıç noktası olarak da Türkiye Cumhuriyeti'nin alfabesi esas alınmış fakat bazı değişiklikler yapılmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bahsedilen riskler değerlendirilip göze alınarak bazı devletlerce yeni Latin alfabesi çalışmaları yapılmıştır. Nihayet Azerbaycan, Türkmenistan, Gagavuzya, Tataristan gibi ülkeler yeni alfabeye ya bütünüyle geçmişler ya da bir geçiş süreci içinde Kiril tabanlı eski alfabe ile birlikte bir süre kullanmayı öngörmüşlerdir. Günümüzde alfabe çalışmaları dikkate alındığında Türki Cumhuriyetlerde Latin alfabesine geçiş yönünde gelişmeler yaşanmaktadır. Örneğin Azerbaycan, Türkiye'deki Türk alfabesini temel alan bir sistemi kabul etmiştir. Türkiye Cumhuriyeti alfabesinin üzerine üç tane harf (yeni ses değerleri) ekleyerek kendi alfabelerini oluşturmuşlardır.
Vurgu ve aksan
Vurgu
Vurgu İmi (´): Sağa yatık olarak kullanılır. Aslında sesli-sessiz bütün harflerin üzerine gelebilmesi mümkündür. Kimi zaman işaretli harf üzerinde bir duraksama veya hece bölünmesiyle ortaya çıkar. Türki dillerde iki işlevi vardır:
- Vurgunun hangi hecede olduğunu işaretler. Bazen eş sesli kelimeleri birbirinden ayırmaya yarar. Mesela, Rusçada ve Yunancada hemen her kelimede kullanılır, çünkü vurgunun hangi hecede yer aldığını göstermeye yarar. Böylece aynı yazılışa sahip kelimeler de birbirinden ayrılabilir. Böyle bir vurgu uygulaması Türkçede pek mümkün değildir, çünkü hece vurgusu Türk dilinin yapısı gereği çok fazla değiştirilemez, başka heceye kaydırılamaz. Vurgunun değiştirilmesi ile kelimenin manası değişmez. Konuşma dilinde bunu ayırt edebilmek için özel bir çaba sarf edilmez. Bu nedenle de vurgunun ayrıca gösterilmesine gerek yoktur. Türki Kiril alfabelerinde Rusçadan gelen kelimelerde kullanılır.
- Üzerinde bulunduğu harfin ses değerini vurgulayarak değiştiren bir işarettir. Seslerin (harflerin) aslında biraz uzatılmasını sağlar.
- Sessiz Harflerde: Sert ve vurgulu bir söyleyiş kazandırır. Ý Türkmen alfabesinde bir harf olarak bulunur ve Türkçedeki Y sesini karşılar. Çünkü işaretsiz yalın Y harfi pek çok dilde Türkçedeki I sesine denk düşer. (Kyrgyz: Kırgız gibi). Ć ise Boşnakçada yer alır ve Ç sesine yakın sert bir C sesi verir. Yeni Başkurt alfabesinde Ź harfi peltek Z sesini göstermek için kullanılır. Tüm sessiz harflere uygulamak mümkündür. Mesela; Ý, Ć, Ś, Ź, Ŕ, Ĺ, Ń, Ḱ, Ẃ, Ḿ, Ṕ harfleri gibi... Böylece aslında vurgu iminin birinci işlevi olan vurgulama sağlanmış olur. Örneğin: Hać (Hacc), Haḱ (Hakk)... Ayrıca sessiz harflerde bir duraksama yaptırır. Örneğin: Aý Han ve Ayhan sözcüklerinin okunuşlarındaki farklılıkta olduğu gibi. Ayrıca Eḱmek ve Ekmek sözcüklerinin okunuşlarındaki farklılıklar yine örnek olarak verilebilir. Anadolu Türkçesinde kesme işareti biçiminde yabancı dillerden -özellikle Arapçadan- gelen bazı kelimelerin aksanlı (duraklayarak) okunmasını sağlar. Burada asıl yapılan şey üzerine geldiği sessiz harfte bir duraklama sağlayıp diğer heceye sesli harf ile başlamaktır. Örneğin: Kıt́a, Kuŕa, Meĺun... Türk alfabesinde bu kelimeleri bu biçimde yazabilmek için aksan işareti yerine, -belki de birbirlerine çok benzedikleri için- kesme işareti (‘) kullanılmıştır. Fakat Türkçede heceyi sessiz harfle bitirip sesli harfle başlamak Anadolu Türkçesinin yapısına uygun olmadığı için zaten söyleyişte de bu biçimler genelde tercih edilmez ve heceler kesintisiz düz okunur.
- Sesli Harflerde: Üzerine geldiği sesli harfin vurgulanarak (inceltilmeden) uzatılmasını sağlar. Mesela Tatar alfabesinde Í harfi uzatılan bir İ sesi verir. Türkçedeki sesli harflerle örnek verilecek olursa: Ánında, Bázen, Nádiren…
- Á, É, Í, Ó, Ú: Bazı Türki alfabelerde ve Macarcada bulunan vurgulu sesli harflerdir. Vurgu işareti Macarcada sesli harfleri biraz uzatır. (Örneğin: Türkçedeki Hán’ım ve Hanım sözcüklerinin okunuşlarındaki farklılıkta olduğu gibi.)
Aksan
Aksan İmi (ˋ): Sola yatık olarak kullanılır. Sözcüğün aksanlı olarak seslendirilmesine imkân tanır. Türkçede aksanlı okuyuş ancak bazı harflerin inceltilmesiyle mümkündür. Batı dillerinin aksine bu işareti Türkçede yalnızca sessiz harflerde kullanmak mümkündür. Daha çok diksiyona dayalı bir farklılığı gösterir.
- Sessiz Harflerde: Türkçede fonetik gösterge olarak sessiz harflerde kullanılabilir. K, G, L gibi harflerin inceltilmesini sağlar. Örneğin: Rüzg̀ar, Derg̀ah, Tezg̀ah, Yadig̀ar, G̀ah, Lal̀, Hal̀, Rol̀, Gol̀. Ancak bazı dillerde harfin ses değerini de değiştiren bir göstergedir. Türkçede ise yalnızca kelimelerdeki ses değerini göstermeye yarayan ve aslında etkisiz olan bir işarettir.
- Sesli Harflerde: Aksanlı harflerin normalde, işaretsiz (yalın) biçimleriyle aralarında okunuş farklılığı bulunmaz. Yalnızca kelimenin ses değerindeki bir değişikliği gösterir. Ya da yöresel söyleyiş farklılıkları bu duruma neden olur. Buna karşın Avrupa dillerindeki kimi örneklerde ölü sesli harflerin gösterilmesine yarar. Örneğin; Türkçedeki Ortàokul (Ortokul gibi okunur) veya Karàağaç (Karağaç gibi okunur) sözcüklerindeki aksana bağlı olarak telaffuz edilmeyen harfleri işaretler. Buna karşın bu harfleri telaffuz edenler de bulunur, ki zaten aksandan kastedilen de bu durumdur. Bu durum nadiren de olsa peş peşe okunan kalıplaşmış kelimelerdeki veya bileşik sözcüklerdeki sesli bir harften sonra tekrar yeni bir sesli harf geldiğinde ortaya çıkar. Böylesi bir durumda ilk sesli harf çok kısa olacak biçimde, iki sesli harf kaynaşarak veya bazen de baştaki sesli harfi tamamen kaybolarak okunur, bu nedenle de çoğu zaman bu sesin fark edilmesi bile mümkün olmaz. Örneğin: Nè edeceksin? (Halk ağzında: Neydeceksin? - Niydeceksin?), Nè olacak? (N'olacak?), Nè olur (N'olur)... Hatta araya sesli harf girse bile bu sesin ortaya çıktığı görülebilir. Örneğin: Nè yapacaksın? (Halk ağzında: N'apacaksın?).
Diyakritik işaretlerin tüm harflere eklenmesi
Karakter Eşlem aracında yer alan ve adının başında Combining (Kombine/Eklemlenebilir) yazan işaretler herhangi bir harften sonra eklendiğinde o işaret otomatik olarak harfin üzerine yerleşir. Tüm Combining (Kombine) işaretleri görmek için Unicode (Ünikod) bir karakter kümesi seçmek gereklidir. Örneğin Lucida Sans Unicode gibi... Burada dikkat edilmesi gereken hususu herhangi işaretin Normal biçimi ile Combining (Kombine) biçiminin görüntüde birbiri ile aynı olduğudur. Normal biçim kullanıldığında harfin üzerine eklenmez, yanında durur. Bu nedenle adının başında Combining (Kombine) yazan işaret seçilmelidir. Örneğin: Combining Acute Accent, Combininig Tilde gibi...
Uygulamaya örnek
Herhangi bir harfe, mesela "'M'" (veya küçük "'m'") harfinin üzerine Dalga (Tilde) işareti (̃) eklenmek istendiğinde bu harfin işaretli biçimi karakterler arasında bulunamıyorsa şu işlemler uygulanır:
- M harfi yazıldıktan sonra Combining Tilde (̃) işareti bulunup harften hemen sonra peş peşe yazılır. Böylece ortaya M̃ harfi (veya m̃ harfi) çıkar.
- Bu işlem Combining (Kombine-Eklemlenebilir) biçimi olan tüm işaretler için uygulanabilir.
- Harften önce yazılırsa işe yaramaz.
Bazı kombine/eklemlenebilir işaretler
Bu işaretler aşağıdan kopyalanarak herhangi bir harften sonra yazıldığında harfin üzerine eklenir. Aşağıdaki işaretler kesinlikle bu simgelerin normal biçimleri değildir. Combininig (Eklemlenebilir) hâlidir.
- (̀): Combininig Grave (Kombine Aksan)
- (́): Combininig Akute (Kombine Vurgu)
- (̃): Combininig Tilde (Kombine Dalga)
- (̂): Combininig Circumflex (Kombine Şapka)
- (̄): Combininig Macron (Kombine Uzatma)
- (̈): Combininig Diaeresis (Kombine Çiftnokta)
- (̌): Combininig Caron (Kombine Yumuşatma)
- (̊): Combininig Ring (Kombine Halka)
- (̛): Combininig Horn (Kombine Duyarga)
- (̇): Combininig Superdot (Kombine Üstnokta)
- (̍): Combininig Superline (Kombine Üstçentik)
- (̩): Combininig Subline (Kombine Altçentik)
- (̦): Combininig Subcomma (Kombine Altvirgül)
- (̧): Combininig Cedilla (Kombine Çengel)
- (̨): Combininig Ogonek (Kombine Kanca)
- (̱): Combininig Submacron (Kombine Altçizgi)
- (̰): Combininig Subtilde (Kombine Altdalga)
- (̭): Combininig Subflex (Kombine Altşapka)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Oldest alphabet found in Egypt 7 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. BBC. 1999-11-15. Retrieved 2015-01-14.
Dış bağlantılar
- The Phoenician Alphabet21 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
| temel Latin alfabesi | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aa | Bb | Cc | Dd | Ee | Ff | Gg | Hh | Ii | Jj | Kk | Ll | Mm | Nn | Oo | Pp | Rr | Ss | Tt | Uu | Vv | Ww | Xx | Yy | Zz | |
| • paleografi • türetimler • diyakritik • noktalama • rakamlar • | |||||||||||||||||||||||||
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Latin veya Romen harfleri kokeni antik Roma tarafindan Eski Latinceyi yazmak icin kullanilan Latin alfabesine dayanan bir yazi sistemidir ISO tarafindan belirlenmis standart modern Latin alfabesinde 26 harf bulunur Latin harfleri su anda dunyada en yaygin kullanilan yazi sistemidir Latin harfleriLatin harflerini kullanan bagimsiz ulkelerTurAlfabeYaratilmasiy MO 700Aile sistemiMisir hiyeroglifleriProto SinaiticFenike alfabesiYunan alfabesiEski Italik harfleriLatin harfleriKardes alfabelerKipti alfabesi Kiril alfabesi Ermeni alfabesiBu sayfa UFA fonetik Unicode semboller icerir Dogru bir goruntuleme desteginiz bulunmadigi takdirde veya diger Unicode karakterleri gorebilirsiniz IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak icin bakiniz Yardim IPA Latin harfleri gorsel olarak Eski Yunan harflerine benzerdir Eski Yunan harfleri ise aslen gunumuz modern alfabelerin temeli olan Fenike alfabesinden turemistir Roma nin erken donemlerinde Etruskler tarafindan kullanilan Grek alfabesi zamanla Etrusk alfabesine evrimlesmis Romalilar bu alfabeyi benimseyerek gelistirmislerdir HarflerTemel Latin alfabesinin 26 harfi ISO nun belirledigi standart modern Latin alfabesinde 26 harf bulunmaktadir ISO temel Latin alfabesi Buyuk harfler A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y ZKucuk harfler a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y zLatinizasyonBu baslik herhangi bir kaynak icermemektedir Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek bu basligin gelistirilmesine yardimci olunuz Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Agustos 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Latinizasyon Romanizasyon tabiri genel olarak Latin alfabesi disindaki ses sistemlerinin Latin alfabesine cevrilmesini ifade eder Latin alfabesine ceviri yapilirken bu uygulamalarin hicbirisinde fonetik alfabeler haric ortak bir uygulama gelistirilememistir Cunku her ulke kendi harflerini esas alan bir ceviri sistemi benimsemistir Fakat yine de ana hatlariyla genel kabul gormus bazi sesler ve simgeler tercih edilmeye baslanmistir Ornegin Turk Devletleri arasinda Ortak Turk Alfabesi esas alinarak yapilan bir isaret sistemi buyuk oranda gelistirilmis durumdadir Fakat yine de cesitli ulkelerin sesleri simgelerken kullandiklari harflerin degisik olmasi nedeniyle farkliliklar ortaya cikmaktadir Turkcede kullanilmayan sesler aslinda soyleyiste mevcut oldugu halde harf olarak bulunmayan sesler de dahil olmak uzere asagida belirtilmistir Latinize harfler Farsca Arapca ve Kiril alfabelerinde yer alan temel seslerin karsiligidir Asal Sesler TablosuLatinize A Ă A E E B C C J D Ḑ F G G G H Ḩ X I I K k Q L Ḽ M N N N O O P R S S S Ț T U U V W Y Z ZTurkce A E B C C J D F G G H I I K L M N O O P R S S T U U V Y Z Arapca أ ع ء ء أ ب ج چ ژ د ڏ ف گ ݝ غ ه ح خ إ إ ك ٯ ق ل ڵ م ن ڠ ڭ ۆ ۆ پ ر س ث ش ڞ ت ٱ ٱ ۋ و ي ز ذKiril A Ӑ Ә Ye E B Җ Ch Zh D Ӡ F G Ғ Ӷ Һ Ҳ H Y I K Қ Ҡ L Љ M N Ң Њ O Ө P R S Ҫ Sh C T U Ү V Ў J Z Ҙ1 Aa Ee Ee 2 C J 3 S T ve Z D 4 Ț T S ve Ḑ D Z 5 Ṡ ص ve Ḋ ض 6 Ṫ ط ve Z ظ1 Uzun A E I O U 2 Yumusak Ă Ĕ Ĭ Ŏ Ŭ 3 Ince Aksan Imi ˋ Sessiz harflerde Sesli harflerin uzun bicimleri inceltme imi ile gosterilir A E I O U Yari sesli girtlaksil harfler yumusatma imi ile gosterilir Ă Ĕ Ĭ Ŏ Ŭ Alfabede Turkcede bulunmayan harflere de yer verilmistir Bu sesler ve onlari gosteren harfler daha cok baska topluluklarla ic ice yasayan Turk halklari tarafindan kullanilmaktadir Ornegin Iran Azerileri Arapca Ayin Ayn harfini veya Gagavuzlar Slavik Tse harfini yogun bicimde kullanirlar Bu ornekler daha da cogaltilabilir Dolayisiyla alfabenin bazi kisimlari yalnizca bazi topluluklar tarafindan kullanilmaktadir Kiril E harfi icin Azeri Kiril alfabesindeki E harfinin ses degeri esas alinmistir Bu harf de Turkcedeki E sesidir W Acik bir V harfidir Klasik V sesinden kesinlikle farklidir V harfinde dudaklar birbirine degerken bu seste W harfinde tipki U sesinde oldugu gibi dudaklarin birbirine degmesi soz konusu degildir Arapcadaki Vav و ve Bati dillerindeki w sesi baslica orneklerdir Ornegin Dawul Davul Hawlu Havlu Yawas Yavas Q Anadolu Turkcesindeki girtlaga yakin olarak cikarilan kalin K harfini gosterir Ⱪ k Ornegin Qomsu Komsu Bazi Turki dillerde Ornegin Azericede ise yine kalin K sesine yakin olarak girtlaktan cikarilan kalin bir G sesini karsilar Ic Anadolu ve Dogu Anadolu agizlarinda yaygin olarak kullanilir Azeri Turkcesinin resmi harflerinden birisidir Arapcadaki Kaf ق harfini karsilar Ornegin Qadin Kadin sozcugunun okunusu Gadin seklindedir Bastaki G sesi girtlaktan ve kalin bir tonla soylenir Kimi lehcelerde ise ve bu sese oldukca yakin olan kalin girtlaksi bir K sesi olarak okunur ve soylenir X Bogazdan gelen girtlaksi hafif bogumlu bir H sesidir Turkcedeki Xali Hali Xala Hala Xoroz Horoz sozcuklerinin bu harfle yazilmasi dogru ses degerlerine ornek teskil eder Bazi dillerde normal H sesinden biraz daha sert ve hiriltilidir H sesi hicbir engele takilmadan cikarken bu ses bogazin ust kisminda titresir Arapcadaki Hi خ harfidir Azericenin resmi harflerinden birisidir Ic ve Dogu Anadolu agizlarinda siklikla rastlanir Ornegin Baxmax Bakmak fiilinin okunusu Baḥmaḥ seklindedir ancak kelimenin icindeki h harfleri girtlaktan ve hiriltili olarak cikartilir Caxmax Caḥmaḥ Cakmak Yanmax Yanmaḥ Yanmak Bu sesin Turkcedeki kullaniminda cogu zaman birbirlerine cok yakin kaynaklardan cikan Arapcadaki Ha ح harfi ile olan farki ortadan kalkmistir Ⱨ Ḩ A veya E Kisa kapali girtlaktan gelen ve sert bir E harfidir Normal E harfine gore daha kisa ve serttir Ayrica A ve E arasi bir ses olarak ongorulur AE Ses ve harf karsiligi olarak Arapcada ve Almancada da bulunur Turkcede normal e sesinden tam olarak ayirt edilebilmesi gunumuzde cok zordur Azericede yogun olarak kullanilir Ince bir harf oldugu halde kalin uyumludur Bu harfi iceren sozcuklerin aslinda buyuk unlu uyumuna uymadigi halde kulagi tirmalamiyor olmasi bu nedenledir Ornegin Inca Ince Turkcede Selcuk ismi diger Turk dillerinde Salcuk Selcuk olarak Akce sozcugu ise Akca Akce olarak yazilir Turkcede her ikisi de Ben olarak yazilan Ban Azerice Men 1 Tekil Sahis Zamiri ve Ben Azerice Ben Deri Kabartisi sozcukleri birbirinden farkli anlamlar icerir ve ses degerleri de farklidir E harfi kimi Latin alfabelerinde ozellikle el yazilarinda Ee biciminde de kullanilir Ornekler Amak Emek Emek Emek Amir Emir Emir Emir Asas Esas Esas Esas Samar Semer Semer S T ve Z D harfleri Peltek seslerdir dil ucu ile dislerin arasindan cikar Arapcada bulunan Peltek S Arapca ث sesi Turk dilleri icinde yalnizca Baskurtcada yer alir Kiril Ҫ Arapcada bulunan Peltek Z Arapca ذ sesi Turk dilleri icinde yalnizca Baskurtcada yer alir Kiril Ҙ Turkcede bulunmayan Ț Kiril C ve Ḑ Kiril Ӡ sesleri Kiril alfabesinin romanizasyonunda kullanilir Ṡ ve Ḋ harfleri vurgulu S ve vurgulu D olarak isitilen seslerdir Modern standart Arapcadaki ses degerleri esas alinmistir Turkceye Arapcadan gecen kelimelerde ص icin uzeri noktali Ṡ kullanilirken ض harfi icin cevirilerde uzeri noktali Ḋ kullanilir Ornegin Ṡadaka Ṡahib Ṡabun Huṡuṡ Ramaḋan Kaḋi Kaḋa Ḋarb Ḋarbe Arḋ Ṫ ve Z harfleri vurgulu T T D ve vurgulu Z Z S olarak isitilen seslerdir Modern standart Arapcadaki ses degerleri esas alinmistir Turkceye Arapcadan gecen kelimelerde ط icin uzeri noktali Ṫ kullanilirken ظ harfi icin cevirilerde uzeri noktali Z kullanilir Ornegin Ṫarik Ṫarikat Hariṫa Zan Zalim Zafer Mazlum G ve Ă Girtlaksil sessiz harflerdir Arapca غ ve ع Bogazin bogumlanmasiyla cikarilan seslerdir Ornegin Ăsker Ărab Ayin ع harfinin cekimli harekeli bicimleri Ŭ ve Ĭ olarak gosterilir Ornegin Ŭmum Ĭ tir Ⱨ ve Ⱪ Bogazdan cikan bogumlu harflerdir Arapca ح ve ٯ Kiril Ҳ ve Қ Bogazin hafif sikilmasi gerekir N Girtlaga yakin olarak genizden cikarilan N sesini gosterir C Turkcedeki J sesini karsilayan bir harftir Onemli Aciklama 1 Kiril Ye Ie harfinin ses degerinin kesinlikle Latin E harfi ile hicbir ilgisi yoktur Kiril Ye harfinin Latin karsiligi E harfidir Onemli Aciklama 2 Kiril Yo Io harfinin ses degeri olarak kesinlikle Latin E E Umlaut harfi ile hicbir ilgisi yoktur Tamamen bir sekil benzerligidir Latin E harfinin Kiril karsiligi kesin olarak Ye harfidir Turkcedeki yazim kosullari goz onunde bulundurularak Arapca sesli harflerin Turkceye cevirisinde asagidaki bicimler tercih edilir Latinize Sesler Ornek Turkce Uzun Ornek 1 Ornek 2A A E Yamin Yemin A Kaza HalaU U U Mulk Mulk U Muzip SukunI I I Sihhat Sihat I Ilan Dini A A E seklinde bir gosterim de harflerin acilimi bakimindan dogrudur Ortak Turkce Alfabe veya Uniform Turk Alfabesi Bicimlendirilmemis Turki Abece 1930 lu yillarin basinda Sovyetler Birligi icindeki Turk topluluklarinin alfabelerini ortak bir yazi sistemi ile Latin alfabesine cevirebilmek amaciyla olusturulan ve asal sesleri gosteren alfabedir Uniform sozcugu Evrensel Bicim Ortak Gosterge veya Bicimlendirilmemis anlamina gelir Yani bu alfabe henuz bicimlendirilerek ikincil sesler olusturulmus degildir Bunu yapabilmek ve ilgili dillerin tum ses degerlerini simgeleyecek harfleri belirleyebilmek icin noktalama isaretlerinden yararlanarak yeni harfler olusturmak gerektigi ongorulmustur Baslangic noktasi olarak da Turkiye Cumhuriyeti nin alfabesi esas alinmis fakat bazi degisiklikler yapilmistir Sovyetler Birligi nin dagilmasinin ardindan bahsedilen riskler degerlendirilip goze alinarak bazi devletlerce yeni Latin alfabesi calismalari yapilmistir Nihayet Azerbaycan Turkmenistan Gagavuzya Tataristan gibi ulkeler yeni alfabeye ya butunuyle gecmisler ya da bir gecis sureci icinde Kiril tabanli eski alfabe ile birlikte bir sure kullanmayi ongormuslerdir Gunumuzde alfabe calismalari dikkate alindiginda Turki Cumhuriyetlerde Latin alfabesine gecis yonunde gelismeler yasanmaktadir Ornegin Azerbaycan Turkiye deki Turk alfabesini temel alan bir sistemi kabul etmistir Turkiye Cumhuriyeti alfabesinin uzerine uc tane harf yeni ses degerleri ekleyerek kendi alfabelerini olusturmuslardir Vurgu ve aksanVurgu Vurgu Imi Saga yatik olarak kullanilir Aslinda sesli sessiz butun harflerin uzerine gelebilmesi mumkundur Kimi zaman isaretli harf uzerinde bir duraksama veya hece bolunmesiyle ortaya cikar Turki dillerde iki islevi vardir Vurgunun hangi hecede oldugunu isaretler Bazen es sesli kelimeleri birbirinden ayirmaya yarar Mesela Ruscada ve Yunancada hemen her kelimede kullanilir cunku vurgunun hangi hecede yer aldigini gostermeye yarar Boylece ayni yazilisa sahip kelimeler de birbirinden ayrilabilir Boyle bir vurgu uygulamasi Turkcede pek mumkun degildir cunku hece vurgusu Turk dilinin yapisi geregi cok fazla degistirilemez baska heceye kaydirilamaz Vurgunun degistirilmesi ile kelimenin manasi degismez Konusma dilinde bunu ayirt edebilmek icin ozel bir caba sarf edilmez Bu nedenle de vurgunun ayrica gosterilmesine gerek yoktur Turki Kiril alfabelerinde Ruscadan gelen kelimelerde kullanilir Uzerinde bulundugu harfin ses degerini vurgulayarak degistiren bir isarettir Seslerin harflerin aslinda biraz uzatilmasini saglar Sessiz Harflerde Sert ve vurgulu bir soyleyis kazandirir Y Turkmen alfabesinde bir harf olarak bulunur ve Turkcedeki Y sesini karsilar Cunku isaretsiz yalin Y harfi pek cok dilde Turkcedeki I sesine denk duser Kyrgyz Kirgiz gibi C ise Bosnakcada yer alir ve C sesine yakin sert bir C sesi verir Yeni Baskurt alfabesinde Z harfi peltek Z sesini gostermek icin kullanilir Tum sessiz harflere uygulamak mumkundur Mesela Y C S Z Ŕ Ĺ N Ḱ Ẃ Ḿ Ṕ harfleri gibi Boylece aslinda vurgu iminin birinci islevi olan vurgulama saglanmis olur Ornegin Hac Hacc Haḱ Hakk Ayrica sessiz harflerde bir duraksama yaptirir Ornegin Ay Han ve Ayhan sozcuklerinin okunuslarindaki farklilikta oldugu gibi Ayrica Eḱmek ve Ekmek sozcuklerinin okunuslarindaki farkliliklar yine ornek olarak verilebilir Anadolu Turkcesinde kesme isareti biciminde yabanci dillerden ozellikle Arapcadan gelen bazi kelimelerin aksanli duraklayarak okunmasini saglar Burada asil yapilan sey uzerine geldigi sessiz harfte bir duraklama saglayip diger heceye sesli harf ile baslamaktir Ornegin Kit a Kuŕa Meĺun Turk alfabesinde bu kelimeleri bu bicimde yazabilmek icin aksan isareti yerine belki de birbirlerine cok benzedikleri icin kesme isareti kullanilmistir Fakat Turkcede heceyi sessiz harfle bitirip sesli harfle baslamak Anadolu Turkcesinin yapisina uygun olmadigi icin zaten soyleyiste de bu bicimler genelde tercih edilmez ve heceler kesintisiz duz okunur Sesli Harflerde Uzerine geldigi sesli harfin vurgulanarak inceltilmeden uzatilmasini saglar Mesela Tatar alfabesinde I harfi uzatilan bir I sesi verir Turkcedeki sesli harflerle ornek verilecek olursa Aninda Bazen Nadiren A E I o U Bazi Turki alfabelerde ve Macarcada bulunan vurgulu sesli harflerdir Vurgu isareti Macarcada sesli harfleri biraz uzatir Ornegin Turkcedeki Han im ve Hanim sozcuklerinin okunuslarindaki farklilikta oldugu gibi Aksan Aksan Imi ˋ Sola yatik olarak kullanilir Sozcugun aksanli olarak seslendirilmesine imkan tanir Turkcede aksanli okuyus ancak bazi harflerin inceltilmesiyle mumkundur Bati dillerinin aksine bu isareti Turkcede yalnizca sessiz harflerde kullanmak mumkundur Daha cok diksiyona dayali bir farkliligi gosterir Sessiz Harflerde Turkcede fonetik gosterge olarak sessiz harflerde kullanilabilir K G L gibi harflerin inceltilmesini saglar Ornegin Ruzg ar Derg ah Tezg ah Yadig ar G ah Lal Hal Rol Gol Ancak bazi dillerde harfin ses degerini de degistiren bir gostergedir Turkcede ise yalnizca kelimelerdeki ses degerini gostermeye yarayan ve aslinda etkisiz olan bir isarettir Sesli Harflerde Aksanli harflerin normalde isaretsiz yalin bicimleriyle aralarinda okunus farkliligi bulunmaz Yalnizca kelimenin ses degerindeki bir degisikligi gosterir Ya da yoresel soyleyis farkliliklari bu duruma neden olur Buna karsin Avrupa dillerindeki kimi orneklerde olu sesli harflerin gosterilmesine yarar Ornegin Turkcedeki Ortaokul Ortokul gibi okunur veya Karaagac Karagac gibi okunur sozcuklerindeki aksana bagli olarak telaffuz edilmeyen harfleri isaretler Buna karsin bu harfleri telaffuz edenler de bulunur ki zaten aksandan kastedilen de bu durumdur Bu durum nadiren de olsa pes pese okunan kaliplasmis kelimelerdeki veya bilesik sozcuklerdeki sesli bir harften sonra tekrar yeni bir sesli harf geldiginde ortaya cikar Boylesi bir durumda ilk sesli harf cok kisa olacak bicimde iki sesli harf kaynasarak veya bazen de bastaki sesli harfi tamamen kaybolarak okunur bu nedenle de cogu zaman bu sesin fark edilmesi bile mumkun olmaz Ornegin Ne edeceksin Halk agzinda Neydeceksin Niydeceksin Ne olacak N olacak Ne olur N olur Hatta araya sesli harf girse bile bu sesin ortaya ciktigi gorulebilir Ornegin Ne yapacaksin Halk agzinda N apacaksin Diyakritik isaretlerin tum harflere eklenmesiKarakter Eslem aracinda yer alan ve adinin basinda Combining Kombine Eklemlenebilir yazan isaretler herhangi bir harften sonra eklendiginde o isaret otomatik olarak harfin uzerine yerlesir Tum Combining Kombine isaretleri gormek icin Unicode Unikod bir karakter kumesi secmek gereklidir Ornegin Lucida Sans Unicode gibi Burada dikkat edilmesi gereken hususu herhangi isaretin Normal bicimi ile Combining Kombine biciminin goruntude birbiri ile ayni oldugudur Normal bicim kullanildiginda harfin uzerine eklenmez yaninda durur Bu nedenle adinin basinda Combining Kombine yazan isaret secilmelidir Ornegin Combining Acute Accent Combininig Tilde gibi Uygulamaya ornek Herhangi bir harfe mesela M veya kucuk m harfinin uzerine Dalga Tilde isareti eklenmek istendiginde bu harfin isaretli bicimi karakterler arasinda bulunamiyorsa su islemler uygulanir M harfi yazildiktan sonra Combining Tilde isareti bulunup harften hemen sonra pes pese yazilir Boylece ortaya M harfi veya m harfi cikar Bu islem Combining Kombine Eklemlenebilir bicimi olan tum isaretler icin uygulanabilir Harften once yazilirsa ise yaramaz Bazi kombine eklemlenebilir isaretler Bu isaretler asagidan kopyalanarak herhangi bir harften sonra yazildiginda harfin uzerine eklenir Asagidaki isaretler kesinlikle bu simgelerin normal bicimleri degildir Combininig Eklemlenebilir halidir Combininig Grave Kombine Aksan Combininig Akute Kombine Vurgu Combininig Tilde Kombine Dalga Combininig Circumflex Kombine Sapka Combininig Macron Kombine Uzatma Combininig Diaeresis Kombine Ciftnokta Combininig Caron Kombine Yumusatma Combininig Ring Kombine Halka Combininig Horn Kombine Duyarga Combininig Superdot Kombine Ustnokta Combininig Superline Kombine Ustcentik Combininig Subline Kombine Altcentik Combininig Subcomma Kombine Altvirgul Combininig Cedilla Kombine Cengel Combininig Ogonek Kombine Kanca Combininig Submacron Kombine Altcizgi Combininig Subtilde Kombine Altdalga Combininig Subflex Kombine Altsapka Ayrica bakinizLatin alfabesiKaynakca Oldest alphabet found in Egypt 7 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC 1999 11 15 Retrieved 2015 01 14 Dis baglantilarThe Phoenician Alphabet21 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce temel Latin alfabesiAa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz paleografi turetimler diyakritik noktalama rakamlar