Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Antik Yakın Doğu'da kil tablet (Sümerce: dub, Hititçe: tuppi, Akadca: tuppa veya ṭuppu(m), Akadca: 𒁾) özellikle Tunç Çağı ve Demir Çağı boyunca çivi yazısıyla yazmak için kullanılan bir yazı aracıdır.
Tabletlerin ilk ortaya çıkışı ve hazırlanışı
Çivi yazısı bilindiği kadarıyla önce Mezopotamya Bölgesi'nde ortaya çıkmış bir tür yazılı iletişim şeklidir. Dicle ve Fırat nehirlerinin yıl içinde yaptığı taşmalar sonucunda Mezopotamya Bölgesi kaliteli ve zengin kil yataklarına sahiptir. Bu yüzden bölge insanları nehir boyunca buradaki killere zahmetsizce erişebiliyordu. Bu killer ev malzemesi, tuğla, çanak-çömlek, tablet yapımı gibi birçok alanda kullanıyordu.
Tablet yapımı için kullanılan killer, birçok farklı formu olsa da genel olarak masa üzerindeki dikdörtgen bir şema içine dökülüyordu. Bu yüzden kil tabletlerin yanları ve arkası dümdüzken ön kısımları hafif bombelidir. Bu yüzden kırılmış geometrik tabletleri tekrar bir araya getirmek görece kolaydır. Şeması üzerinde şekillendirilen tablet, kullanılmaya uygun duruma getirilmiş olunur.
Tabletlerin ölçüleri
Şemaların, dolayısıyla tabletlerin çeşitli ölçüleri vardır. 1,6x1,6 cm ölçülerinden 36x33 cm ölçülerine kadar çeşitli boyutlarda tabletler bulunmaktadır. Ölçüde en önemli etken yazılacak metnin içeriği ve uzunluğudur. Bu yüzden yazılması planlanan metin önceden tasarlanmalıdır.
Tabletlerin şekilleri
Tabletler genel olarak dikdörtgen forma sahipse de birçok farklı geometrik veya geometrik olmayan formlar da bulunmaktadır. Tabletin konusu ve uzunluğu tabletin şeklindeki en önemli unsurdur. Eski Dönemi ve öncesine ait öğrenci alıştırma tabletleri yuvarlak veya yuvarlağımsı şekillere sahiptir. III. Ur Sülalesi Dönemi’ne ait tarımsal konular hakkındaki yazılar ve Eski Babil Dönemi'nin devlet metinleri yine yuvarlak formlarda tasarlanmıştır. Konik şekilli tabletler ise taşınmaz malların alım-satımı ile ilgilidir. Sargon Öncesi Dönem'den Eski Babil Dönemi’ne kadarki sürede yazılan sözlük ve gramer yazıları ve bazı Sümerce dini-edebi eserlerde prizma şeklinde oluşturulan tabletler kullanılmıştır. Eski Babil Dönemi’nin ardından altı ya da sekiz sütun kısımlı prizmalar, büyük oranda hükümdar yazıtları için kullanılmıştır.
Mektup türündeki yazılar, yine kilden yapılmış zarflara yerleştirilirdi. Kil zarflar ilk kez III. Ur Sülalesi Dönemi’nde özellikle yasa, emir ve ferman gibi devlet kararlarını içeren metinlerin yazımında kullanılmıştır. Bu dönemde kullanılan zarfların amacı günümüzden farklıdır. Kil tabletlere ne yazılışsa aynısı zarfın üzerine de yazılır ve kraliyet mührüyle ağzı mühürlenirdi. İçeriğinden şüphe eden kişi zarfı kırarak asıl metne ulaşır ve bilgilerin doğruluğundan emin olabilirdi. Eski Babil ve Eski Asur dönemlerinde ise zarflar, günümüzdeki amacına yakın bir amaçla kullanılmıştır. Zarfların üst kısmında, gönderen kişinin ismi ve mührü yer alırdı. Bu şekilde oluşturulmuş mektuplara Asur ticaret kolonilerinin Anadolu’daki merkezi olan ve Kayseri'nin kuzeydoğusunda bulunan Karum Kaniş’te (Kültepe) sıkça rastlanılmaktadır.
Tablet üzerine metnin yazılması
Çivi yazısı karakterleri, genellikle sazdan (kamış kaleminden) yapılmış bir kalemle (stylus), ıslak kil tablete basılmıştır. Üzerine yazıldığında birçok tablet, güneşte veya açık havada kurutulmuştur. Daha sonra, bu yanmamış kil tabletler suda ıslatılmış ve yeni temiz tabletlere dönüştürülmüştür. Diğer tabletler, bir kez yazıldığında, sıcak fırınlarda (ya da yanlışlıkla, binalar kazayla ya da çatışma sırasında yandığında) sert ve dayanıklı hale getirilmişlerdir. Bu kil belgelerinin koleksiyonları, ilk arşivleri oluşturmuştur. Bunlar, ilk kütüphanelerin temelindeydi. Ortadoğu'da, birçok parça içeren on binlerce yazılı tablet bulunmuştur.
Kaynakça
- ^ ; ; (2000). A concise dictionary of Akkadian. 2. Harrassowitz Verlag. s. 415. ISBN . LCCN 00336381. OCLC 44447973.
- ^ ; F. Roy Willis (2003). . International World History Project. Robert A. Guisepi. 25 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2010.
- ^ Cuneiform Digital Library Initiative, bulunan tabletlerin (veya parçaların) toplam sayısı için 500.000 tahmini verir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Antik Yakin Dogu da kil tablet Sumerce dub Hititce tuppi Akadca tuppa veya ṭuppu m Akadca 𒁾 ozellikle Tunc Cagi ve Demir Cagi boyunca civi yazisiyla yazmak icin kullanilan bir yazi aracidir Akad krali Rimus un zaferlerini listeleyen bir kitabe yaklasik olarak MO 2270 Tabletlerin ilk ortaya cikisi ve hazirlanisiCivi yazisi bilindigi kadariyla once Mezopotamya Bolgesi nde ortaya cikmis bir tur yazili iletisim seklidir Dicle ve Firat nehirlerinin yil icinde yaptigi tasmalar sonucunda Mezopotamya Bolgesi kaliteli ve zengin kil yataklarina sahiptir Bu yuzden bolge insanlari nehir boyunca buradaki killere zahmetsizce erisebiliyordu Bu killer ev malzemesi tugla canak comlek tablet yapimi gibi bircok alanda kullaniyordu Tablet yapimi icin kullanilan killer bircok farkli formu olsa da genel olarak masa uzerindeki dikdortgen bir sema icine dokuluyordu Bu yuzden kil tabletlerin yanlari ve arkasi dumduzken on kisimlari hafif bombelidir Bu yuzden kirilmis geometrik tabletleri tekrar bir araya getirmek gorece kolaydir Semasi uzerinde sekillendirilen tablet kullanilmaya uygun duruma getirilmis olunur Tabletlerin olculeriSemalarin dolayisiyla tabletlerin cesitli olculeri vardir 1 6x1 6 cm olculerinden 36x33 cm olculerine kadar cesitli boyutlarda tabletler bulunmaktadir Olcude en onemli etken yazilacak metnin icerigi ve uzunlugudur Bu yuzden yazilmasi planlanan metin onceden tasarlanmalidir Tabletlerin sekilleriTabletler genel olarak dikdortgen forma sahipse de bircok farkli geometrik veya geometrik olmayan formlar da bulunmaktadir Tabletin konusu ve uzunlugu tabletin seklindeki en onemli unsurdur Eski Donemi ve oncesine ait ogrenci alistirma tabletleri yuvarlak veya yuvarlagimsi sekillere sahiptir III Ur Sulalesi Donemi ne ait tarimsal konular hakkindaki yazilar ve Eski Babil Donemi nin devlet metinleri yine yuvarlak formlarda tasarlanmistir Konik sekilli tabletler ise tasinmaz mallarin alim satimi ile ilgilidir Sargon Oncesi Donem den Eski Babil Donemi ne kadarki surede yazilan sozluk ve gramer yazilari ve bazi Sumerce dini edebi eserlerde prizma seklinde olusturulan tabletler kullanilmistir Eski Babil Donemi nin ardindan alti ya da sekiz sutun kisimli prizmalar buyuk oranda hukumdar yazitlari icin kullanilmistir Mektup turundeki yazilar yine kilden yapilmis zarflara yerlestirilirdi Kil zarflar ilk kez III Ur Sulalesi Donemi nde ozellikle yasa emir ve ferman gibi devlet kararlarini iceren metinlerin yaziminda kullanilmistir Bu donemde kullanilan zarflarin amaci gunumuzden farklidir Kil tabletlere ne yazilissa aynisi zarfin uzerine de yazilir ve kraliyet muhruyle agzi muhurlenirdi Iceriginden suphe eden kisi zarfi kirarak asil metne ulasir ve bilgilerin dogrulugundan emin olabilirdi Eski Babil ve Eski Asur donemlerinde ise zarflar gunumuzdeki amacina yakin bir amacla kullanilmistir Zarflarin ust kisminda gonderen kisinin ismi ve muhru yer alirdi Bu sekilde olusturulmus mektuplara Asur ticaret kolonilerinin Anadolu daki merkezi olan ve Kayseri nin kuzeydogusunda bulunan Karum Kanis te Kultepe sikca rastlanilmaktadir Tablet uzerine metnin yazilmasiAnadolu Medeniyetleri Muzesi nde bulunan kil tablet Civi yazisi karakterleri genellikle sazdan kamis kaleminden yapilmis bir kalemle stylus islak kil tablete basilmistir Uzerine yazildiginda bircok tablet guneste veya acik havada kurutulmustur Daha sonra bu yanmamis kil tabletler suda islatilmis ve yeni temiz tabletlere donusturulmustur Diger tabletler bir kez yazildiginda sicak firinlarda ya da yanlislikla binalar kazayla ya da catisma sirasinda yandiginda sert ve dayanikli hale getirilmislerdir Bu kil belgelerinin koleksiyonlari ilk arsivleri olusturmustur Bunlar ilk kutuphanelerin temelindeydi Ortadogu da bircok parca iceren on binlerce yazili tablet bulunmustur Kaynakca 2000 A concise dictionary of Akkadian 2 Harrassowitz Verlag s 415 ISBN 978 3 447 04264 2 LCCN 00336381 OCLC 44447973 F Roy Willis 2003 International World History Project Robert A Guisepi 25 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Kasim 2010 Cuneiform Digital Library Initiative bulunan tabletlerin veya parcalarin toplam sayisi icin 500 000 tahmini verir