Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kilikya, Anadolu'nun Alanya'dan başlayıp, doğuda Kinet Höyük'te son bulan, kuzeyden de Toros dağlarıyla çevrili alanı kapsayan antik bölgedir.
 Roma İmparatorluğu'nda Kilikya | |
| Konum | Güney Anadolu |
|---|---|
| Var olan devlet: | MÖ 16.–14. yüzyıl (Kizzuwatna) MÖ 12.–8. yüzyıl (Hilakku, Tabal, Kue) MÖ 546'ya kadar |
| Dil | Luvice, Akadca, Fenikece, Farsça, Ermenice |
| Tarihi başkentler | Tarsus |
| Satraplık | |
| Roma eyaleti | Kilikya |
| Bölge | 32.000 km2 (12.300 sq mi) |
Tarihçe
Erken tarih
Kilikya'da ilk yerleşim, Cilalı Taş Devrinde görülmektedir. Bölgenin yerleşim kayıtları, MÖ 8000'de Cilalı Taş Devrinden başlar, Tunç Devrine: MÖ 8. ve 7. binyıla; Erken Bakır döneminden: MÖ 5800; Orta Bakır dönemine (Doğuda görülen Halaf ve Ubaid kültürleriyle uyumludur): MÖ 5400–4500; Geç Bakır Çağa: MÖ 4500–3400 sürer ve Erken Tunç Çağını: I.A. Dönemi MÖ 3400–3000; I.B. Dönemi: MÖ 3000–2700; Tunç II. dönem: MÖ 2700–2400 Tunç III. dönem A-B: MÖ 2400–2000'i kapsar.
Bölge, Hititler zamanında, Kizzuwatna olarak bilinmektedir. Asurlular tarafından Limonlu Çayı' ndan Kinet Höyük' e kadar uzanan Kilikia Pedias (Ovalık Kilikya) olarak adlandırılan ve günümüzde Çukurova olarak bilinen doğu bölümüne "Que", Tarsus’un batı ve kuzey bölümlerine de "Hilakku" adı verilmiştir. Bazı tarihçiler tarafından "Hilakku" nun Aramice yazılımının, Hellence’ye Kilikya olarak çevrilmiş olduğu belirtilmektedir. Homeros, İlyada'sında Çukurova'dan Bellerophontes'in gezindiği "Aleian düzlüğü" olarak bahsetmiştir. Aynı zamanda İlyada'da Kilikya ve Kilikyalıların Troya'ya uzanan bir kültürün ve toplumun uzantısı olabileceğine dair işaretler bulunmaktadır. Bunların en belirgini Luvi toplumunun batıya göçerken coğrafi tanımlarını, yani Tebai (Kilikya) kullanmaya devam etmeleridir. Ayrıca Kilikya şehirlerinin Homeros tarafından anılmış olmalarıdır: Tarzu (Tarsus), Ingira (Anchiale-Mersin), Danuna-Adana, Pahri (Mopsuestia-Misis), Kundu (Kyinda, sonra Anavarza) ve Azatiwataya (Karatepe).
Asur Dönemi
Kilikya, jeopolitik konumu ve doğal kaynakları nedeniyle Asur’luların gözünde MÖ 1000'li yıllardan itibaren önemli bir yer tutmaya başlamıştır. MÖ 9. yüzyıldan itibaren Asurlular tarafından bölge üzerinde egemenlik mücadelesine girilmiştir. Yerel krallıklarla yapılan zorlu mücadele sonrasında Kilikya'nın özellikle Que olarak adlandırılan bölgesi Asur egemenliğine geçmiştir. Daha sonra Bölgede zayıflayan Asur egemenliği MÖ 8. yüzyıl ortalarında yeniden tesis edilmiştir. MÖ 715' te yapılan sefer sonucunda Göksu (Kilikya)'ya kadar "Hilakku" olarak adlandırılan topraklarda Asur egemenliğine geçmiştir. Asurbanipal’in ölümünden sonra yaşanan isyanlar, İskit ve Kimmer saldırıları sonucunda Kilikya'daki Asur egemenliği sona ermiştir.
Yeni Babilce’de Hume (Que) ve Pirindu (Hilakku) denen Kilikya, MÖ 590 yıllarında Babil saldırılarına uğramış, ama kesin olarak ele geçirilememiştir. Babilliler Kilikya' nın büyük bölümünü Kral Neriglissar döneminde, MÖ 557-556 yıllarında kesin olarak ele geçirmiştir. Babil İmparatorluğu' nun yıkılışından sonra Kilikya' nın içinde olduğu tüm Anadolu Pers egemenliğine geçti. Persler Kilikya' da yerli hanedanların hüküm sürmesine izin vermiş ve yerel hanedanlar otonom bir Pers Satraplığı olarak hüküm sürmeye başlamıştır. MÖ 333 yılında Kilikya toprakları Makedonya Kralı Büyük İskender’in egemenliği altına girmiştir. Büyük İskender'in ölümüyle İmparatorluk generalleri arasında bölünmüştür. Uzun yıllar süren savaşlar neticesinde Kilikya MÖ 281'de Selevkos egemenliğine geçti. Daha sonra da Kilikya'da Ptolemaios Hanedanı egemenliği görüldü. Kilikya'nın korsan yuvası haline gelmesi ve Akdeniz'de ticarete zarar vermesi Roma'yı olumsuz etkilemiş, bunun neticesinde Romalılar MÖ 102-101 yılında Kilikya’ya gelerek burayı üs olarak kullandılar. I. Mithradates savaşlarından sonra (MÖ 88-85) Kilikya bir Roma Eyaleti haline getirildi. Eyalet başta Kilikia Trakheia "Dağlık/Taşlık Kilikya" olmak üzere Pamphilia, Milyas ve Pisidia’nın bazı kısımlarını kapsamaktaydı. MÖ 64-63'te Kilikya Eyaletine "Ovalık Kilikya" olarak bilinen bölgede dahil edildi. Selevkoslar ve Roma döneminde Kilikya Helenleşmiş olup, bu dönemde birçok şehir kurulmuştur. Roma İmparatorluğu'nun bölünmesiyle Kilikya Bizans hakimiyetinde kaldı. Erken Bizans çağında Ovalık Kilikya iki ayrı eyalete bölündü. Bunlardan Cilicia Prima denen batı kısmının başkenti Tarsus, Cilicia Secunda denen doğu kısmının başkenti ise Anavarza oldu. 7. yüzyılın ortalarından itibaren Arap ve çok daha önceleri başlayan Sasani saldırılarına uğrayan bölgenin nüfusu azaldı, kentler harap oldu ve boşaltıldı. Kilikya’daki Arap hakimiyeti 965 yılında bölgenin yeniden Bizans egemenliğine geçişine kadar sürdü. Bölgenin nüfusunun arttırmak amacıyla yapılan yerleştirme politikası neticesinde Ermeniler'de bölgeye gelmiştir. Bizans döneminde 1080 yılından itibaren Ermeni beyliği olarak idare edilen bölge, 1199-1375 yılları arasında Kilikya Ermeni Krallığı egemenliğinde kaldı. 1300'lü yıllarda Çukurova' daki küçük bir bölüm hariç İlhanlı kuvvetlerince ele geçirildi. 1375 yılından sonra Kilikya bölgesi Memlûk Sultanlığı topraklarına geçti. 16. yüzyılda bölge Osmanlı topraklarına katıldı.
Kilikya Ekonomisi
Kilikya bölgesi korsanlık faaliyetlerinin yoğun yaşanıldığı Akdeniz bölgesinde bölgenin tümü bundan etkilenmiş olduğu sanılmaktadır. Dağlık Kilikya bölgesinin tek geçim kaynağı olduğunu yapılan arkeolojik araştırmalar neticesinde bilinmekte. Antik bölgede korsan savaşlarında muvaffak olan Romalı General Popeius'un, kıyım bölgelerine yolun yanı sıra, Pax Romana da Kilikya'nın kıyı ve ova kesiminin yapılaşmasının önünü kapatmıştır. Kilikya'daki Roma kentlerinin İmparatorluğun diğer kentleri ile bağlantısı korunabilmiştir. Bu Artan çeşme, cadde, aquadük gibi tasarlanmış yapılar agora, tiyatro ve sütunlu cadde gibi yapılar da hizmetlerine sunulmuştur. Kilikya'nın ticari üretimine yönelik en önemli kanıt olduğu bilinmektedir. Kilikya Helenistik Dönem'den, Bizans Dönemi'ne kadar Şarap, tahin, keten, balık, balık sosu, badem, meyve-sebze, özelde balkabağı üreticisi olarak bilinirdi. Tarihin farklı evrelerinde Kilikya ticaretini ayakta tutan dinamiklerin, tarım, madencilik, ormancılık, hayvancılık olduğu söylense de, deniz ticareti bölgede önemli rol üstlenmiştir. Ormanlarla dolu Toroslar ve iç kesimdeki sert iklim koşullarında yetişen hayvan ürünleri de yerli halk tarafından farklı bir ticaret biçimi olarak uygulanmaktadır. Tarsus'taki keten işçilerinin politik bazı haklardan yoksun olduğu gözükse de gelir elde etmek için kentlerin tamamı üretime ya da ticaret bağımlı kaldığı gözükmekte.
Kaynakça
- ^ Gill, S N. "Ancient States of Anatolia and Their Size". About.com. 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Temmuz 2014.
- ^ Akpinar, E. 2004. Hellenistic and Roman Settlement Patterns in the Plain of Issus and the Westerly Slopes of the Amanus Range. Ankara: Bilkent University.
- ^ a b Mellink, M.J. 1991. Anatolian Contacts with Chalcolithic Cyprus
- ^ Iliad 6.201.
- ^ ["Kilikya’da Yeni Asur Egemenliği ve Yerel Güçler",Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21/2009, Mehmet KURT]
- ^ (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2015.
- ^ BİLİR, Ahmet (2015). Uluslararası Turgut Reis Türk Denizcilik Tarihi. Türk Denizcilik Tarihi. ss. 17,18. ISBN . 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kilikya Anadolu nun Alanya dan baslayip doguda Kinet Hoyuk te son bulan kuzeyden de Toros daglariyla cevrili alani kapsayan antik bolgedir KilikyaRoma Imparatorlugu nda KilikyaKonumGuney AnadoluVar olan devlet MO 16 14 yuzyil Kizzuwatna MO 12 8 yuzyil Hilakku Tabal Kue MO 546 ya kadarDilLuvice Akadca Fenikece Farsca ErmeniceTarihi baskentlerTarsusSatraplikRoma eyaletiKilikyaBolge32 000 km2 12 300 sq mi TarihceErken tarih Kilikya da ilk yerlesim Cilali Tas Devrinde gorulmektedir Bolgenin yerlesim kayitlari MO 8000 de Cilali Tas Devrinden baslar Tunc Devrine MO 8 ve 7 binyila Erken Bakir doneminden MO 5800 Orta Bakir donemine Doguda gorulen Halaf ve Ubaid kulturleriyle uyumludur MO 5400 4500 Gec Bakir Caga MO 4500 3400 surer ve Erken Tunc Cagini I A Donemi MO 3400 3000 I B Donemi MO 3000 2700 Tunc II donem MO 2700 2400 Tunc III donem A B MO 2400 2000 i kapsar Bolge Hititler zamaninda Kizzuwatna olarak bilinmektedir Asurlular tarafindan Limonlu Cayi ndan Kinet Hoyuk e kadar uzanan Kilikia Pedias Ovalik Kilikya olarak adlandirilan ve gunumuzde Cukurova olarak bilinen dogu bolumune Que Tarsus un bati ve kuzey bolumlerine de Hilakku adi verilmistir Bazi tarihciler tarafindan Hilakku nun Aramice yaziliminin Hellence ye Kilikya olarak cevrilmis oldugu belirtilmektedir Homeros Ilyada sinda Cukurova dan Bellerophontes in gezindigi Aleian duzlugu olarak bahsetmistir Ayni zamanda Ilyada da Kilikya ve Kilikyalilarin Troya ya uzanan bir kulturun ve toplumun uzantisi olabilecegine dair isaretler bulunmaktadir Bunlarin en belirgini Luvi toplumunun batiya gocerken cografi tanimlarini yani Tebai Kilikya kullanmaya devam etmeleridir Ayrica Kilikya sehirlerinin Homeros tarafindan anilmis olmalaridir Tarzu Tarsus Ingira Anchiale Mersin Danuna Adana Pahri Mopsuestia Misis Kundu Kyinda sonra Anavarza ve Azatiwataya Karatepe Asur Donemi Kilikya jeopolitik konumu ve dogal kaynaklari nedeniyle Asur lularin gozunde MO 1000 li yillardan itibaren onemli bir yer tutmaya baslamistir MO 9 yuzyildan itibaren Asurlular tarafindan bolge uzerinde egemenlik mucadelesine girilmistir Yerel kralliklarla yapilan zorlu mucadele sonrasinda Kilikya nin ozellikle Que olarak adlandirilan bolgesi Asur egemenligine gecmistir Daha sonra Bolgede zayiflayan Asur egemenligi MO 8 yuzyil ortalarinda yeniden tesis edilmistir MO 715 te yapilan sefer sonucunda Goksu Kilikya ya kadar Hilakku olarak adlandirilan topraklarda Asur egemenligine gecmistir Asurbanipal in olumunden sonra yasanan isyanlar Iskit ve Kimmer saldirilari sonucunda Kilikya daki Asur egemenligi sona ermistir Yeni Babilce de Hume Que ve Pirindu Hilakku denen Kilikya MO 590 yillarinda Babil saldirilarina ugramis ama kesin olarak ele gecirilememistir Babilliler Kilikya nin buyuk bolumunu Kral Neriglissar doneminde MO 557 556 yillarinda kesin olarak ele gecirmistir Babil Imparatorlugu nun yikilisindan sonra Kilikya nin icinde oldugu tum Anadolu Pers egemenligine gecti Persler Kilikya da yerli hanedanlarin hukum surmesine izin vermis ve yerel hanedanlar otonom bir Pers Satrapligi olarak hukum surmeye baslamistir MO 333 yilinda Kilikya topraklari Makedonya Krali Buyuk Iskender in egemenligi altina girmistir Buyuk Iskender in olumuyle Imparatorluk generalleri arasinda bolunmustur Uzun yillar suren savaslar neticesinde Kilikya MO 281 de Selevkos egemenligine gecti Daha sonra da Kilikya da Ptolemaios Hanedani egemenligi goruldu Kilikya nin korsan yuvasi haline gelmesi ve Akdeniz de ticarete zarar vermesi Roma yi olumsuz etkilemis bunun neticesinde Romalilar MO 102 101 yilinda Kilikya ya gelerek burayi us olarak kullandilar I Mithradates savaslarindan sonra MO 88 85 Kilikya bir Roma Eyaleti haline getirildi Eyalet basta Kilikia Trakheia Daglik Taslik Kilikya olmak uzere Pamphilia Milyas ve Pisidia nin bazi kisimlarini kapsamaktaydi MO 64 63 te Kilikya Eyaletine Ovalik Kilikya olarak bilinen bolgede dahil edildi Selevkoslar ve Roma doneminde Kilikya Helenlesmis olup bu donemde bircok sehir kurulmustur Roma Imparatorlugu nun bolunmesiyle Kilikya Bizans hakimiyetinde kaldi Erken Bizans caginda Ovalik Kilikya iki ayri eyalete bolundu Bunlardan Cilicia Prima denen bati kisminin baskenti Tarsus Cilicia Secunda denen dogu kisminin baskenti ise Anavarza oldu 7 yuzyilin ortalarindan itibaren Arap ve cok daha onceleri baslayan Sasani saldirilarina ugrayan bolgenin nufusu azaldi kentler harap oldu ve bosaltildi Kilikya daki Arap hakimiyeti 965 yilinda bolgenin yeniden Bizans egemenligine gecisine kadar surdu Bolgenin nufusunun arttirmak amaciyla yapilan yerlestirme politikasi neticesinde Ermeniler de bolgeye gelmistir Bizans doneminde 1080 yilindan itibaren Ermeni beyligi olarak idare edilen bolge 1199 1375 yillari arasinda Kilikya Ermeni Kralligi egemenliginde kaldi 1300 lu yillarda Cukurova daki kucuk bir bolum haric Ilhanli kuvvetlerince ele gecirildi 1375 yilindan sonra Kilikya bolgesi Memluk Sultanligi topraklarina gecti 16 yuzyilda bolge Osmanli topraklarina katildi Kilikya EkonomisiKilikya bolgesi korsanlik faaliyetlerinin yogun yasanildigi Akdeniz bolgesinde bolgenin tumu bundan etkilenmis oldugu sanilmaktadir Daglik Kilikya bolgesinin tek gecim kaynagi oldugunu yapilan arkeolojik arastirmalar neticesinde bilinmekte Antik bolgede korsan savaslarinda muvaffak olan Romali General Popeius un kiyim bolgelerine yolun yani sira Pax Romana da Kilikya nin kiyi ve ova kesiminin yapilasmasinin onunu kapatmistir Kilikya daki Roma kentlerinin Imparatorlugun diger kentleri ile baglantisi korunabilmistir Bu Artan cesme cadde aquaduk gibi tasarlanmis yapilar agora tiyatro ve sutunlu cadde gibi yapilar da hizmetlerine sunulmustur Kilikya nin ticari uretimine yonelik en onemli kanit oldugu bilinmektedir Kilikya Helenistik Donem den Bizans Donemi ne kadar Sarap tahin keten balik balik sosu badem meyve sebze ozelde balkabagi ureticisi olarak bilinirdi Tarihin farkli evrelerinde Kilikya ticaretini ayakta tutan dinamiklerin tarim madencilik ormancilik hayvancilik oldugu soylense de deniz ticareti bolgede onemli rol ustlenmistir Ormanlarla dolu Toroslar ve ic kesimdeki sert iklim kosullarinda yetisen hayvan urunleri de yerli halk tarafindan farkli bir ticaret bicimi olarak uygulanmaktadir Tarsus taki keten iscilerinin politik bazi haklardan yoksun oldugu gozukse de gelir elde etmek icin kentlerin tamami uretime ya da ticaret bagimli kaldigi gozukmekte Kaynakca Gill S N Ancient States of Anatolia and Their Size About com 19 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Temmuz 2014 Akpinar E 2004 Hellenistic and Roman Settlement Patterns in the Plain of Issus and the Westerly Slopes of the Amanus Range Ankara Bilkent University a b Mellink M J 1991 Anatolian Contacts with Chalcolithic Cyprus Iliad 6 201 Kilikya da Yeni Asur Egemenligi ve Yerel Gucler Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 21 2009 Mehmet KURT PDF 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Eylul 2015 BILIR Ahmet 2015 Uluslararasi Turgut Reis Turk Denizcilik Tarihi Turk Denizcilik Tarihi ss 17 18 ISBN 9786056556043 1 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Eylul 2021