Kitabi Hamdi Efendi

Kitabi Hamdi Efendi (1862, Trabzon, Osmanlı İmparatorluğu - 25 Ocak 1948, İstanbul, Türkiye), Trabzon'un ilk kitapçısı olarak bilinenTürk yayımcı, kitapçı, kartpostal editörü ve kırtasiyeci. Trabzon'da okuma kültürünün gelişmesinde önemli rol oynadığı kabul edilir.

Trabzon'un ilk kitapçı dükkânının yer aldığı Uzun Sokak, Kitabi Hamdi, 1900'lü yıllar

Çömlekçi'nin yer aldığı kartpostal, Kitabi Hamdi

Trabzon Surları'nın yer aldığı kartpostal, Kitabi Hamdi

Trabzon deniz feneri, Kitabi Hamdi

Hayatı

Kitabi Hamdi Efendi, 1862 yılında Trabzon'da doğdu. Medrese'de eğitim gördükten sonra 1885'te Uzun Sokak'taki tütüncü dükkânını Asar-ı Cedide adıyla Trabzon'un ilk kitapçısına dönüştürdü ve şehirdeki ilk yayınevini açtı. Bu kitapçıda Trabzon Vilayeti Salnamesi dışında Trabzon'da basılan ilk kitapları yayımladı. Basım için kullanılan kâğıtların çoğu İstanbul ve Belçika'dan getirilmiştir. Kitapçıda çoğunlukla ders kitapları satıldıysa da, sözlükler, alfabe kitapları, okuma kitapları, tarım ve fotoğrafçılıkla ilgili çalışmalar ve haritalar da satılmıştır. Kartpostalların da satıldığı dükkânda, 1 kartpostal 5 kuruştan satılmaktaydı. Trabzonlu alim ve şair Cudi Efendi'nin 20 eserinin tamamı Kitabı Hamdi Efendi tarafından yayımlamıştır. Bu eserler arasında Teshil-i Elifba-yı Osmanî'de yer almaktadır. Kitapçı daha sonra Kütüphane-i Hamdi adıyla aynı sokaktaki başka bir yere taşınmıştır. Hamdi Efendi 1914'te 6, 1915'te 5, 1916'da ise 2 kitap yayımlamıştır. I. Dünya Savaşı'nda Rusların Trabzon'u işgal etmesiyle beraber kitapçı Nisan 1916'da kapanmıştır. Rusların şehirden çekilmesiyle Hamdi Bey 2 yıl sonra Trabzon'a dönmüş ve eski dükkânı Rumlar tarafından yağmalandığı için gene Uzun Sokak'ta oğullarıyla beraber Kitabi Hamdi ve Mahdumları Ticarethanesi adıyla bir kırtasiye açmıştır. 1928'deki Harf Devrimiyle dükkânı çocuklarına bırakan Hamdi Efendi, kitapçılığı boyunca 51 kitap basmış, birçok kartpostal yayımlamış ve Trabzon'da okuma kültürünün yayılmasında önemli rol oynamıştır. Harf Devrimi'nden sonra tüm kitapları elinde kalan Kitabi Hamdi Efendi, ömrünün son yıllarında İstanbul'a yerleşmiş ve 25 Ocak 1948'de İstanbul'da ölmüştür.

Mirası

Kitabı Hamdi Efendi ile ilgili bilgilerin ana kaynağı İhsan Hamamioğlu 1947'de yazdığı, Kitabi Hamdi Efendi'nin hayatını konu alan Trabzonda ilk kitapçı Kitabi Hamdi Efendi ve yayınları adlı eserdir. ​Sadri Karakoyunlu, "Uzunsokak ve Onun Yaşam Öyküsü (1938-1941)" isimli şiirinde kitapçı dükkânını şu şekilde tasvir etmiştir: "Her günün öğle sonlarında Ben de bu sokağın hayatına girerdim. Arkadaşlarla buluşmak için bir yeri, Meselâ Kitabi Hamdi Bey’in kitabevi, Beklediğimiz yer olsun derdim. Bu kitabevine her gittiğimde, Derin bir hazla seyrettiğim kitapları, ‘Hep benim olsa’ derdim.". Önder Küçükerman 2014'te yazdığı Kitabi Hamdi Efendi ve Trabzon; Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Bir Yayıncı adlı kitabında Hamdi Efendi'nin hayatını anlatmaktadır. Kitapçının olduğu yerde günümüzde idari mahkeme bulunmaktadır.

Kişisel hayatı

Evli olan Kitabi Hamdi Efendi'nin 3 çocuğu vardı.

Ayrıca bakınız

• Osman Nuri Eyüboğlu
• Kakuli Kardeşler
• Haçik Çolakyan

Notlar

1. ^ Ailesi soyadı kanunundan sonra Başman soyadını almıştır.
2. ^ Trabzon kültür-sanat yıllığına göre 17
3. ^ Dunyabizim kaynağına göre 54

Kaynakça

1. ^ Bakırezer, Demirer, Güven, Yücel (2009). Trabzon'u Anlamak. İletişim Yayınları. s. 293. ISBN .  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor ()
2. ^ Hüseyin Gazi Menteşeoğlu (4 Kasım 2019). . yesilgiresun.com.tr. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
3. ^ . simurg.com.tr. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
4. ^ Bekir Erkul Eren (7 Aralık 2011). . basinhayati.net. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
5. ^ . trabzonvakfi.org.tr. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
6. ^ Yılmaz, Hale (2013). Becoming Turkish: Nationalist Reforms and Cultural Negotiations in Early Republican Turkey 1923-1945. Syracuse University Press. s. 264. ISBN . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
7. ^ Çapa, Mesut (2004). Yirminci yüzyıl başlarında Trabzon'da yaşam. Serander. s. 231. ISBN . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
8. ^ Trabzon kültür-sanat yıllığı. Trabzonlular Kültür ve Yardımlaşma Derneği. 1987. s. 290. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
9. ^ Mustafa İsmet Uzun. . islamansiklopedisi.org.tr. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
10. ^ Bal, Mehmet Akif. Osmanlıdan Cumhuriyete Trabzonlu simalar ve Trabzon'un köklü aileleri. Mehmet Akif Bal. s. 47. ISBN . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
11. ^ Mehmet Ali Başaran (18 Mayıs 2017). "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Trabzonlu Bir Yayıncı: Kitabi Hamdi Efendi". dunyabizim.com. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. ^[]
12. ^ Usta, Veysel (2004). Trabzon'da Edebiyat - Edebiyatta Trabzon Sempozyumu. Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları. s. 39. ISBN . 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
13. ^ Mustafa Duman (29 Nisan 2020). . kuzeyekspres.com.tr. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
14. ^ Journal of Ottoman studies. Enderun Kitabevi. 2007. s. 122. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
15. ^ . imge.com.tr. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
16. ^ . 61saat.com. 13 Kasım 2012. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.