Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve karşı savunmasız olan kullanılmıştır. (Ekim 2023) () |
Klasik Azerice,Klasik Azerbaycan Türkçesi veya Klasik Azerbaycanca Azerbaycan yazı dilinin ilk dönemidir. Bu tarihî dönem 16. yüzyıl başlarından 19. yüzyıl ortalarına dek sürmüştür. Şah İsmail Hatayî, Fuzûlî, , Molla Penah Vâkıf bu dönemin başlıca temsilcileridir.
| Klasik Azerbaycan Türkçesi | |
|---|---|
| توركجه Türkçe توركي, تركي Türkī | |
| Dil ailesi | Varsayılan
|
| Yazı sistemi | Uyarlanmış Arap alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | – |
Tarih
Dönem
Oğuz Türkçesinin Hazar Denizi’nin batısında yayılmaya ve yazı dili olmaya başlayan kolu genelde Eski Anadolu Türkçesi olarak anılır. “Eski Anadolu Türkçesi” terimi yanında, 15. yüzyıldaki Balkanlar sahasını içine almadığı için bu terime itiraz etmiş ve 15. yüzyılın gramerini yazdığı eserinde “Eski Türkiye Türkçesi” terimini kullanmıştır. Azerbaycan'ı dışarıda bıraktığı için bu terime de itiraz ediliyor ve “Eski Oğuz Türkçesi” terimi teklif ediliyor. Oğuz Türkçesinin yazı dili olmadan önceki dönemine de “Ana Oğuz Türkçesi” şeklinde kullananlar vardır.
Eski Oğuz Türkçesi, Azerbaycan ve Anadolu’nun (14. yüzyılın ortalarından sonra aynı zamanda Balkanlar’ın) ortak yazı dili idi. Ancak 13, 14 ve nispeten 15. yüzyıllardaki Batı Türk yazı dili, oturmuş bir yazı dili değildi. Aynı işlev için farklı morfo-fonolojik biçimler (örnek olarak teklik birinci şahıs için -vAn, -vAnIn, -vAm, -Am, -In) kullanılabildiği gibi yazardan yazara değişebilen biçimler de kullanılabiliyordu. Söz gelişi Sivas’ta yazan Kadı Burhaneddin’de, sonradan Azerbaycan yazı dili için standartlaşacak biçimler ağırlıkta iken daha doğudaki Erzurumlu Darir’de sonradan Osmanlı sahasında standartlaşacak biçimler ağırlıktaydı. Bu özellikler dolayısıyla Eski Oğuz Türkçesini Azerbaycan yazı diliyle Osmanlı yazı dilinin ortak atası kabul ediyoruz. Eski Oğuz Türkçesinde her iki yazı dilinin filizleri yeşermekteydi. Karakoyunlu-Akkoyunlu-Osmanlı siyasî ayrılığı dolayısıyla 15. yüzyılda ayrışma sürecini yaşayan Eski Oğuz Türkçesi, 16. yüzyıl başında Safevî Devleti’nin kuruluşuyla Azerbaycan ve Osmanlı yazı dillerine ayrıldı. Batı Türkçesi, aralarındaki çok küçük farklılıklarla 16. yüzyıldan bugüne iki yazı dili hâlinde ulaştı. 20. yüzyılda bunlara Türkmen ve Gagavuz yazı dilleri de eklendi.
Alfabe
| Korunmuş | Bitiş | Orta | Başlangıç | Adı | Harf Çevirisi | Güncel Türkçesi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ﺍ | ﺎ | — | elif | a, â | a, e, â | |
| ﺀ | — | hemze | ˀ | ', a, e, i, u, ü | ||
| ﺏ | ﺐ | ﺒ | ﺑ | be | b, p | b |
| ﭖ | ﭗ | ﭙ | ﭘ | pe | p | p |
| ﺕ | ﺖ | ﺘ | ﺗ | te | t | t |
| ﺙ | ﺚ | ﺜ | ﺛ | se | s | s |
| ﺝ | ﺞ | ﺠ | ﺟ | cim | c, ç | c |
| ﭺ | ﭻ | ﭽ | ﭼ | çim | ç | ç |
| ﺡ | ﺢ | ﺤ | ﺣ | ha | ḥ | h |
| ﺥ | ﺦ | ﺨ | ﺧ | hı | ẖ, x | h |
| ﺩ | ﺪ | — | dal | d | d | |
| ﺫ | ﺬ | — | zel | z | z | |
| ﺭ | ﺮ | — | re | r | r | |
| ﺯ | ﺰ | — | ze | z | z | |
| ﮊ | ﮋ | — | je | j | j | |
| ﺱ | ﺲ | ﺴ | ﺳ | sin | s | s |
| ﺵ | ﺶ | ﺸ | ﺷ | şın | ş | ş |
| ﺹ | ﺺ | ﺼ | ﺻ | sad | ṣ | s |
| ﺽ | ﺾ | ﻀ | ﺿ | dad | ż, ḍ | d, z |
| ﻁ | ﻂ | ﻄ | ﻃ | tı | ṭ | t |
| ﻅ | ﻆ | ﻈ | ﻇ | zı | ẓ | z |
| ﻉ | ﻊ | ﻌ | ﻋ | ayın | ʿ | ', h |
| ﻍ | ﻎ | ﻐ | ﻏ | gayın | ġ | g, ğ |
| ﻑ | ﻒ | ﻔ | ﻓ | fe | f | f |
| ﻕ | ﻖ | ﻘ | ﻗ | kaf | ḳ, q | k |
| ﻙ | ﻚ | ﻜ | ﻛ | kef | k, g, ñ | k, g, ğ, n |
| ﮒ | ﮓ | ﮕ | ﮔ | gef¹ | g | g, ğ |
| ﯓ | ﯔ | ﯖ | ﯕ | nef, sağır kef | ñ | n |
| ﻝ | ﻞ | ﻠ | ﻟ | lam | l | l |
| ﻡ | ﻢ | ﻤ | ﻣ | mim | m | m |
| ﻥ | ﻦ | ﻨ | ﻧ | nun | n | n |
| ﻭ | ﻮ | — | vav | v, w, o, ô, ö, u, û, ü | v, o, ö, u, ü, û | |
| ﻩ | ﻪ | ﻬ | ﻫ | he | h, e, a | h, e, a |
| ﻻ | ﻼ | — | lamelif | lâ | la | |
| ﻯ | ﻰ | ﻴ | ﻳ | ye | y, ı, i, î | y, ı, i, î |
Eserler
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Günümüzdeki kollar
Klasik Azerbaycan Türkçesinin çağdaş kolları olarak Azerbaycan Türkçesi ve Kaşkay Türkçesi belirtilebilir.
Kaynakça
- ^ https://www.openaccess.hacettepe.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11655/7896/10269575.pdf?sequence=3[]
- ^ https://millidusunce.com/misak/guney-bati-turkcesi-ve-yayildigi-alanlar/
- ^ https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/TDE303U/ebook/TDE303U-11V3S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf
- ^ https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2289537
- ^ a b Ahmet Bican Ercilasun, Başlangıçtan Günümüze Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2010, s. 429-430.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve baglanti olumune karsi savunmasiz olan yalin URL ler kullanilmistir Maddenin dogrulanabilir kalmasini ve maddede tutarli bir kaynak biciminin surdurulebilmesini saglamak adina lutfen bunlari tamamlayin Ekim 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Klasik Azerice Klasik Azerbaycan Turkcesi veya Klasik Azerbaycanca Azerbaycan yazi dilinin ilk donemidir Bu tarihi donem 16 yuzyil baslarindan 19 yuzyil ortalarina dek surmustur Sah Ismail Hatayi Fuzuli Molla Penah Vakif bu donemin baslica temsilcileridir Klasik Azerbaycan Turkcesiتوركجه Turkce توركي تركي TurkiDil ailesiVarsayilan Klasik Azerbaycan TurkcesiYazi sistemiUyarlanmis Arap alfabesiDil kodlariISO 639 3 TarihDonem Oguz Turkcesinin Hazar Denizi nin batisinda yayilmaya ve yazi dili olmaya baslayan kolu genelde Eski Anadolu Turkcesi olarak anilir Eski Anadolu Turkcesi terimi yaninda 15 yuzyildaki Balkanlar sahasini icine almadigi icin bu terime itiraz etmis ve 15 yuzyilin gramerini yazdigi eserinde Eski Turkiye Turkcesi terimini kullanmistir Azerbaycan i disarida biraktigi icin bu terime de itiraz ediliyor ve Eski Oguz Turkcesi terimi teklif ediliyor Oguz Turkcesinin yazi dili olmadan onceki donemine de Ana Oguz Turkcesi seklinde kullananlar vardir Eski Oguz Turkcesi Azerbaycan ve Anadolu nun 14 yuzyilin ortalarindan sonra ayni zamanda Balkanlar in ortak yazi dili idi Ancak 13 14 ve nispeten 15 yuzyillardaki Bati Turk yazi dili oturmus bir yazi dili degildi Ayni islev icin farkli morfo fonolojik bicimler ornek olarak teklik birinci sahis icin vAn vAnIn vAm Am In kullanilabildigi gibi yazardan yazara degisebilen bicimler de kullanilabiliyordu Soz gelisi Sivas ta yazan Kadi Burhaneddin de sonradan Azerbaycan yazi dili icin standartlasacak bicimler agirlikta iken daha dogudaki Erzurumlu Darir de sonradan Osmanli sahasinda standartlasacak bicimler agirliktaydi Bu ozellikler dolayisiyla Eski Oguz Turkcesini Azerbaycan yazi diliyle Osmanli yazi dilinin ortak atasi kabul ediyoruz Eski Oguz Turkcesinde her iki yazi dilinin filizleri yesermekteydi Karakoyunlu Akkoyunlu Osmanli siyasi ayriligi dolayisiyla 15 yuzyilda ayrisma surecini yasayan Eski Oguz Turkcesi 16 yuzyil basinda Safevi Devleti nin kurulusuyla Azerbaycan ve Osmanli yazi dillerine ayrildi Bati Turkcesi aralarindaki cok kucuk farkliliklarla 16 yuzyildan bugune iki yazi dili halinde ulasti 20 yuzyilda bunlara Turkmen ve Gagavuz yazi dilleri de eklendi AlfabeKorunmus Bitis Orta Baslangic Adi Harf Cevirisi Guncel Turkcesiﺍ ﺎ elif a a a e aﺀ hemze ˀ a e i u uﺏ ﺐ ﺒ ﺑ be b p bﭖ ﭗ ﭙ ﭘ pe p pﺕ ﺖ ﺘ ﺗ te t tﺙ ﺚ ﺜ ﺛ se s sﺝ ﺞ ﺠ ﺟ cim c c cﭺ ﭻ ﭽ ﭼ cim c cﺡ ﺢ ﺤ ﺣ ha ḥ hﺥ ﺦ ﺨ ﺧ hi ẖ x hﺩ ﺪ dal d dﺫ ﺬ zel z zﺭ ﺮ re r rﺯ ﺰ ze z zﮊ ﮋ je j jﺱ ﺲ ﺴ ﺳ sin s sﺵ ﺶ ﺸ ﺷ sin s sﺹ ﺺ ﺼ ﺻ sad ṣ sﺽ ﺾ ﻀ ﺿ dad z ḍ d zﻁ ﻂ ﻄ ﻃ ti ṭ tﻅ ﻆ ﻈ ﻇ zi ẓ zﻉ ﻊ ﻌ ﻋ ayin ʿ hﻍ ﻎ ﻐ ﻏ gayin ġ g gﻑ ﻒ ﻔ ﻓ fe f fﻕ ﻖ ﻘ ﻗ kaf ḳ q kﻙ ﻚ ﻜ ﻛ kef k g n k g g nﮒ ﮓ ﮕ ﮔ gef g g gﯓ ﯔ ﯖ ﯕ nef sagir kef n nﻝ ﻞ ﻠ ﻟ lam l lﻡ ﻢ ﻤ ﻣ mim m mﻥ ﻦ ﻨ ﻧ nun n nﻭ ﻮ vav v w o o o u u u v o o u u uﻩ ﻪ ﻬ ﻫ he h e a h e aﻻ ﻼ lamelif la laﻯ ﻰ ﻴ ﻳ ye y i i i y i i iEserlerBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Gunumuzdeki kollarKlasik Azerbaycan Turkcesinin cagdas kollari olarak Azerbaycan Turkcesi ve Kaskay Turkcesi belirtilebilir Kaynakca https www openaccess hacettepe edu tr xmlui bitstream handle 11655 7896 10269575 pdf sequence 3 olu kirik baglanti https millidusunce com misak guney bati turkcesi ve yayildigi alanlar https ets anadolu edu tr storage nfs TDE303U ebook TDE303U 11V3S1 8 0 1 SV1 ebook pdf https dergipark org tr en download article file 2289537 a b Ahmet Bican Ercilasun Baslangictan Gunumuze Turk Dili Tarihi Akcag Yayinlari Ankara 2010 s 429 430 ISBN 978 975 338 589 3